گفت وگو: دكتر علي صباغيان
اشاره :
نقش و جايگاه هند به عنوان يك قدرت بزرگ جهاني به تدريج آشكارتر مي شود. اين مسئله را در مناسبات هند با همسايگان، منطقه و كل جهان مي توان مشاهده كرد. روابط ايران و هند نيز متأثر از اين فرايند كلان است. طي سال هاي اخير روابط دو كشور گسترش زيادي يافته و به سمت يك همكاري استراتژيك پيش مي رود.
همشهري اين مسائل را در گفتگو با «ك.س.سينگ» سفير هند در تهران كه از حدود دو ماه پيش به اين سمت منصوب شده است، مورد بحث و بررسي قرار داده كه ماحصل آن در زير از نظرتان مي گذرد.
* روابط ايران و هند طي سال هاي اخير همواره رو به گسترش بوده است، ارزيابي شما از اين روند چيست و چشم انداز آينده آن را چگونه مي بينيد؟
- روابط ايران و هند از قدمت زيادي برخوردار است اما در طول چند سال گذشته اين مناسبات گسترش زيادي يافته است. دليل اين توسعه نيز ديدارهاي متقابل سران دو كشور است كه آخرين آنها ديدار نخست وزير هند از ايران در سه سال قبل و ديدار آقاي خاتمي از هند در سال است. اكنون رهبري دو كشور در بالاترين سطوح تصميم گرفته اند تا همكاري هاي خود را در زمينه منافع مشترك گسترش دهند و آن را به سطح روابط استراتژيك تبديل كنند.
روابط ايران و هند ابعاد مختلف سياسي، تجاري، اقتصادي و استراتژيك دارد كه بعد استراتژيك آن را مي توان در همكاري گسترده دو كشور در آسياي ميانه، افغانستان و توسعه بندر چا بهار ملاحظه كرد. در آينده نزديك وزير كشاورزي ايران از هند ديدار مي كند . همچنين قرار است يك نشست تجاري بين دو كشور برگزار شود كه در اين نشست همكاري دو كشور در زمينه هاي مختلف فناوري، كشاورزي، حمل و نقل و ارتباطات،  فناوري اطلاعات و فناوريهاي زيستي مورد بررسي قرار خواهد گرفت.
* يكي از مسائل مهمي كه مي تواند بعد استراتژيك روابط ايران و هند را تقويت كند و چشم انداز آينده اين مناسبات را روشن تر سازد احداث خط لوله انتقال گاز ايران به هند است كه از چند سال گذشته بحث آن مطرح بوده است، ديدگاه شما در اين خصوص چيست؟
- هند به شدت پيگير اين موضوع است. اكنون يك گروه مطالعاتي سرگرم بررسي و ارزيابي مسيرهاي احداث اين خط لوله است. وقتي اين بررسي ها به پايان رسد، هند بر مبناي منافع اقتصادي، امنيتي و ساير مسائل مورد علاقه خود به ويژه ملاحظات اقتصادي تصميم به اجراي آن خواهد گرفت.
* يكي ديگر از زمينه هايي كه همكاري هند با ايران در آن نتايج خوبي به دنبال داشته، موضوع افغانستان است. تأثير عامل افغانستان در مناسبات هند با ايران را چگونه مي بينيد؟
- خيلي زياد. دو كشور هند و ايران در خصوص مسئله افغانستان ملاحظات بسيار نزديك با هم دارند. ما مشورت هاي خود در اين خصوص را با وزارت امورخارجه ايران ادامه مي دهيم. مسئله افغانستان يكي از موضوعاتي است كه در سفر آينده وزير امورخارجه هند به ايران مورد بررسي قرار خواهد گرفت.
* هند بدنبال همكاري استراتژيك با روسيه است. تأثير اين همكاري بر مناسبات هند با ايران به ويژه در خصوص توسعه همكاري هاي منطقه اي را چگونه ارزيابي مي كنيد؟
- اين مسئله روشن است. مسير رسيدن هند به روسيه، ايران و درياي خزر است. بهترين مسير براي گسترش مناسبات تجاري بين هند و روسيه، ايران است. از اين طريق كالاهاي هندي براي آنكه بخواهد به روسيه برسد ديگر ناچار نيست فاصله بسيار زياد عبور از كانال سوئز و درياي سياه را طي كند، بلكه كالاهاي هند از طريق بندرعباس يا ساير بنادر ايراني خليج فارس به درياي خزر مي رود و از آنجا به روسيه منتقل مي شود. به هر حال هيچ ترديدي نيست كه روابط استراتژيك هند با روسيه مانع از ايجاد روابط استراتژيك هند با ساير كشورها نيست. ما سعي داريم با ساير كشورها از جمله ايران نيز روابط استراتژيك داشته باشيم.
* روابط هند با اسرائيل طي سال هاي اخير روند رو به گسترشي را طي كرده است به طوري كه در تابستان امسال، آريل شارون نخست وزير اسرائيل از هند ديدار كرد. تأثير اين گسترش روابط با اسرائيل بر روابط هند با ساير كشورها از جمله كشورهاي اسلامي را چگونه ارزيابي مي كنيد؟
- روابط ديپلماتيك هند با اسرائيل در سال ۱۹۹۱ يعني پس از شروع مذاكرات صلح مادريد آغاز شد. يعني ما وقتي روابط خود با اسرائيل را آغاز كرديم كه قبل از آن كشورهاي عرب براي حل و فصل مسئله خاورميانه قبلا با اسرائيل روابط برقرار كرده بودند. ثانيا اين نكته را نيز بايد متذكر شوم كه هند هيچگاه به طور آشكار يا پنهان با كسي بر سر مسئله خاورميانه مصالحه نكرده است. ما به طور مكرر گفته ايم كه آقاي ياسر عرفات رهبر مردم فلسطين است و بايد كشور فلسطين طبق قطعنامه هاي سازمان ملل تشكيل شود.
من مي خواهم يك نكته ديگر را نيز اضافه كنم كه روابط هند با اسرائيل صرفا بر مبناي دو جانبه استوار است و اين بدان معنا نيست كه هند در تمامي موارد با اسرائيل موافق باشد.
* از زمان استقلال هند و پاكستان در دوران بعد از جنگ جهاني دوم تاكنون چگونگي روابط اين دو كشور يكي از مهمترين مسائل منطقه اي و بلكه بين المللي بوده است. در ادامه تلاشهايي كه براي عادي سازي روابط دو كشور طي اين مدت صورت گرفته است،در روزهاي اخير نيز دو طرف انعطاف هاي بيشتري در اين خصوص از خود نشان داده اند. ارزيابي شما از اين اقدامات چيست و چشم انداز آينده آن را چگونه ارزيابي مي كنيد؟
- من به طور محتاطانه نسبت به اين تحولات خوش بين هستم و تحولاتي كه چند روز گذشته انجام شده را مثبت ارزيابي مي كنم. همانطوري كه اشاره كرديد رئيس جمهور پاكستان چندي قبل با بازگشايي پروازهاي خطوط هوايي بين پاكستان و هند و نيز تأسيس دفاتر اين شركتها در هر يك از دو كشور موافقت كرده است. او همچنين با رفت و آمد شهروندان دو كشور از مرز مشترك نيز توافق كرده است. همچنين نخست وزير هند نيز در آينده نزديك براي شركت در نشست شوراي همكاري منطقه اي جنوب آسيا (سارك) به اسلام آباد خواهد رفت. با اين حال يك مسئله بسيار مهم در اين خصوص وجود دارد و آن تروريسم است كه مردم هند را در كشمير يا ساير مناطق ترور مي كند. ما هميشه از پاكستان خواسته  ايم تا مانع از ورود تروريست ها از آن كشور به هند شود.
* عامل اصلي اختلاف هند و پاكستان طي بيش از پنجاه سال گذشته مسئله كشمير است، با وجود اين موضوع روابط هند و پاكستان چگونه مي تواند عادي شود و گسترش يابد؟
- بله درست است. مهمترين مسئله بين هند و پاكستان مسئله كشميراست. با اين حال هند هميشه آماده مذاكره بر سر مسائل بين دو كشور از جمله مسئله كشمير بوده است. درست است كه الان ما با پاكستان در ساير موضوعات همكاري داريم -مثلا هر دو كشور عضو سارك هستيم -اما بدون ترديد تقويت اين مناسبات مستلزم حل تمامي مسائل از جمله مسئله كشمير است. با توجه به تحولات جديد روابط دو كشور در جهتي حركت مي كند كه به طور محتاطانه به آينده آن اميدواريم.
* بدون در نظر گرفتن عامل پاكستان در مسئله كشمير، سياست هند در قبال كشمير هند چگونه است؟
- ما در آنجا يك حكومت محلي انتخابي داريم. انتخابات آن هم چند ماه قبل برگزار شد. اگرچه به دلايلي ناظران خارجي براي نظارت بر اين انتخابات حضور نداشتند اما تعدادي از ديپلمات هاي خارجي مقيم دهلي به كشمير رفته بودند و در بازگشت اعلام كردند كه انتخابات آنجا عادلانه و منصفانه بوده است. به عنوان نمونه در اين انتخابات سروزير ايالت و حزبش شكست خوردند و حزب جديد پيروز شد. دولت مركزي هند به تمامي مخالفان از جمله كنفرانس حريت كه متشكل از چند حزب مخالف است اعلام كرد آماده گفتگو با آنها براي حضور در انتخابات است اما آنها پيش شرط هايي را اعلام كردند، در حالي كه دولت هند اين گفتگو را بدون هيچ پيش شرطي دنبال مي كند. بنابراين آنها گفتگو را نپذيرفتند و در انتخابات شركت نكردند.
* مسئله كشمير در مناسبات هند با چين - البته نه به اندازه تأثير آن بر روابط هند با پاكستان - نيز مؤثر بوده است. روابط اين دو كشور بزرگ قاره آسيا در گذشته تحت تأثير عوامل گوناگون از سطح مطلوب برخوردار نبوده اما اخيرا جهان شاهد آب شدن يخ هاي روابط هند با چين است. اين روند را چگونگي ارزيابي مي كنيد؟
- روابط هند با چين طي ۱۰ سال گذشته به تدريج رو به بهبود بوده است. در اين روند ديدارهايي بين مقامات دو كشور انجام شده است و آنها مزاياي همكاري را بيش از پيش دريافته اند. اكنون گروه هاي كاري دو كشور در خصوص مسائل و موضوعات مهم فيمابين از جمله مسئله مهم علامت گذاري مرز بين دو كشور فعال هستند. نگاه جديد دو كشور به روابط متقابل موجب شد تا سطح منازعه بين آنها كاهش يابد و در عوض سطح همكاري افزايش يابد و اين امري رضايت بخش است.
* ديدگاه هند در خصوص تهاجم آمريكا به عراق و آينده سياسي اين كشور چيست و آيا هند نيروي نظامي به عراق اعزام خواهد كرد يا نه؟
- ديدگاه هند در خصوص مسئله عراق با ديدگاه ايران نسبت به اين مسئله بسيار نزديك است. ما معتقديم كه قدرت بايد در اسرع وقت به مردم عراق منتقل شود. در خصوص ارسال نيرو نيز اگر چه قبلا بحث هاي مطرح شده بود اما اكنون تصميم دولت هند عدم ارسال نيروي نظامي به عراق است. هند تا وقتي كه نقش سازمان ملل در مسئله عراق روشن نشود از ارسال نيرو به عراق خودداري خواهد كرد.
* جمعيت مسلمانان هند نسبتا زياد است، وضعيت آنان از نظر مشاركت در ساختارهاي سياسي، اقتصادي و اجتماعي هند چگونه است؟
- مسلمانان هند نيز همچون پيروان ساير اديان در اين كشور از فرصت يكساني برخوردارند. در هند هيچ تبعيضي بر مبناي ديني نسبت به آنها وجود ندارد. آنها دادگاه هاي مستقل خود را دارند و به عنوان اعضاي پارلمان انتخاب مي شوند. از همه مهمتر در حال حاضر رئيس جمهور هند يك مسلمان است. او يكي از بزرگترين دانشمندان هند است و به دليل علم و دانشش به اين جايگاه رسيده است. اين نشان مي دهد كه در اين خصوص تبعيض وجود ندارد. حتي مسلمانان جزو اعضاي حزب حاكم «بهاراتيا جاناتان» (بي چي پي) هستند. اكنون دبير كل و سخنگوي اين حزب آقاي «مختار نقوي»، كه يك مسلمان است . همچنين وزير نساجي كابينه هند نيز كه عضو حزب بي جي پي است يك مسلمان است. در احزاب محلي و در بين نمايندگان پارلمان هاي محلي نيز تعداد زيادي مسلمان وجود دارند.
مسلمانان هند همچنين خود را در بخش تجارت نيز به خوبي نشان داده اند. در حال حاضر ثروتمندترين مرد هند آقاي «عظيم پريم جي» مسلمان است كه ارزش دارايي هاي او حدود ۷ ميليارد دلار است. او رئيس شركت Wipro يكي از بزرگترين شركت هاي عرصه فناوري اطلاعات در جهان است كه سهام آن در بورس نيويورك دادوستد مي شود.
البته در بخش هايي از مناطق هند مسلمانان جزو قشرهاي كم درآمد محسوب مي شوند و جزو طبقات كشاورز و كارگر هستند. به طور كلي توسعه نامتوازني كه در كل جامعه هند ملاحظه مي شود را در بين جمعيت مسلمان نيز مي توان مشاهده كرد.
* هنگام طرح بحث افزايش تعداد اعضاي دائم شوراي امنيت سازمان ملل متحد، هند به عنوان يكي از نامزدهاي احتمالي براي اين امر مطرح مي شود. نظر شما در اين مورد چيست؟
- ما براي عضويت در شوراي امنيت سازمان ملل متحد مبارزه نمي كنيم. اما چنانچه مسئله افزايش تعداد اعضاي شوراي امنيت مطرح شود، هند به خاطر جايگاه، حد اقتصاد، جمعيت و كمك هايي كه در گذشته از طريق ارسال نيروهاي حافظ صلح و ساير موارد به سازمان ملل كرده، خود به خود به عنوان يك نامزد طبيعي براي اين جايگاه مطرح است. اما با همه اين احوال ما نمي گوييم لطفا يك كرسي دائم شوراي امنيت را به ما بدهيد.
* طي چند سال اخير در مبارزه اي كه بين كشورهاي توسعه يافته و در حال توسعه سازمان جهاني تجارت (WTO) براي دستيابي به منافع هر دو گروه ادامه داشته هند به عنوان يكي از رهبران گروه كشورهاي در حال توسعه مطرح بوده است كه مصاديق آن را نيز مي توان در نشست هاي دوحه و كانكون مشاهده كرد. نظر شما در اين خصوص چيست؟
- هند ادعاي رهبري در اين خصوص ندارد،  اما همراه با تعداد ديگري از كشورهاي در حال توسعه همچون آفريقاي جنوبي و برزيل سعي در گردآوري و وحدت بخشي به ديدگاه هاي كشورهاي در حال توسعه عضو سازمان جهاني تجارت دارد. هند معتقد است كه كشورهاي در حال توسعه نيز در فرايند تجارت جهاني بايد از سوي كشورهاي توسعه يافته به بازي گرفته شوند. ما به ويژه بر دو نكته در اين خصوص تأكيد داريم. اول بازگشايي بازار كشورهاي در حال توسعه بر روي محصولات كشاورزي كشورهاي در حال توسعه است دليل اين امر هم آن است كه تقويت بخش كشاورزي در كشورهاي در حال توسعه همچون هند به دليل سهم بالايي كه در اشتغال دارند نقش مهمي در فرايند توسعه به ويژه توسعه مناطق روستايي اين كشورها ايفا مي كند. نكته دوم كه بر آن تأكيد داريم بازگشايي بازار كار كشورهاي توسعه يافته بر روي نيروي كار كشورهاي در حال توسعه و به طور كلي آزادسازي نقل و انتقال نيروي كار در كنار ساير آزادسازي هايي است كه در سازمان جهاني تجارت انجام مي شود.