محمد محمد پور

عكس : ساتيار حمل و نقل معضل نود ساله در پايتخت دويست ساله ايران، همواره يكي از اساسي ترين مسائل شهروندان و مسوولان بوده است و علت آن هم مشخص است: مركزيت تهران در تمام زمينه هاي اقتصادي، سياسي و فرهنگي باعث گسترش سريع و افسار گسيخته آن شده است و اين توسعه و گسترش، در كنار افزايش جمعيت از نود سال قبل تا به حال (و آينده) باعث شده تا متوليان شهر تهران مدام خيابان ايجاد كنند، خيابان هاي تنگ را گشاد كنند، قانون تصويب كنند و سيستم حمل و نقل شهري را تجهيز كنند تا هرج و مرج و بي نظمي بر وضعيت حمل و نقل تهران مسلط نشده و آشفتگي از خيابان ها زدوده شود.

«آقاي دكتر تهران كي قفل مي شود؟» لحظه اي مي ماند و بعد مي گويد:
۵ سال ديگر!
با اين روند؟
با اين روند سرعت مي شود صفر.
خب؟
در وضيت فعلي معابر بر شهرتهران براي عبورومرور خودروها محدود است. فقط ۸۰۰ هزار خودرو مي توانند در اين معابر حركت آزادانه داشته باشند.
با چه استانداردي؟
سرعت ۴۰ كيلومتر در ساعت...
و اين رقم در حالت فعلي چقدر است؟
۲۵كيلومتر در ساعت، ما ۱۵ كيلومتر از وضعيت استاندارد عقب هستيم.
گفتيد ۸۰۰ هزار خودرو... حالا رقم عبورومرور خودروها در اين معابر كه فقط براي ۸۰۰ هزارخودرو ساخته شده چقدر است؟
يك ميليون و ۸۰۰هزار خودرو. طبق  آمار دو ميليون و ۵۰۰ هزار خودرو در تهران وجود دارند كه روزانه يك ميليون و ۸۰۰ هزار تاي آن در سطح شهر ترددمي كنند. فرض بر اين است كه همه خودروهايشان را بيرون نمي آوردند.
مشكل وقتي حادتر مي شود كه خودروهاي جديد به قبلي ها اضافه مي شوند. از رده خارج ها هم كه همچنان به حيات ادامه مي دهند!؟
بله، روزانه ۱۲۰۰ تا۱۴۰۰ خودرو در تهران نمره مي شوند. سالانه ما ۵۰۰ هزار «ميهمان جديد» داريم. ظرف ۵ سال آينده اين رقم مي رسد به ۲ ميليون و ۵۰۰ هزار خودروي جديد. تازه اگر روند توليد ثابت بماند و افزايش پيدا نكند، واردات خودرو هم محدود بماند و چيزي از خارج واردنشود.
و آن وقت تهران قفل مي شود...
۲ ميليون و ۵۰۰ هزار تا داريم، همين تعداد به آن اضافه مي شود. ۵ ميليون خودرو در معابري كه فقط براي ۸۰۰ هزار خودرو ساخته شده.
سرعت ساخت معابر جديد هم كه به گرد سرعت افزايش خودرو نمي رسد؟
با اين روند ما هرچي بسازيم از توليد عقب هستيم، هرچي بسازيم.
آمار بدهيد...
به ازاي هر روز توليد خودرو ما نياز به احداث ۴ خيابان تازه داريم. اگر سال را به ۳۰۰ روز كاري تقسيم كنيم و در ۴ ضرب كنيم، سالانه بايد ۱۲۰۰ خيابان جديد بسازيم، ما هرچي بسازيم كم ساخته ايم. پس ما كمبود شبكه داريم.
حالا توزيع خودروها در شبكه چطور است؟
يكسان نيست. خب، در اين حالت چه اتفاقي مي افتد؟ مردم براي زودتر رسيدن به منزل از تقاطع هاي چراغ دار پرهيز مي كنند. به شبكه هاي بزرگراه حمله مي شود. مثل مدرس، همت، بابايي، صدر و... توزيع ناعادلانه روي شبكه، سرعت استاندارد را به ۵ تا ۱۰ كيلومتر در ساعت مي رساند. من هنوز به موتورسيكلت ها اشاره نكردم. روزانه ۱۶۰۰ موتورسيكلت به شهر اضافه مي شوند. موتور جاي پيكان را گرفته چون با يك سرمايه گذاري كم مي توان صاحب شغلي شد و مسافر و كالا جا به جا كرد. اين هم معضلي است...
چه بايد كرد؟
چه بايد كرد... چه بايد كرد... من از شما مي پرسم.
اين سوالي است كه شما بايد پاسخ دهيد...
مردم بايد به جاي استفاده از خودروهاي شخصي به استفاده از ناوگان حمل و نقل عمومي ترغيب شوند. براي اين كار نياز داريم كه ابتدا خودمان را قوي كنيم.
به چه صورت؟
تعداد تاكسي از ۳۳ هزار بايد به ۸۰ هزار تاكسي برسد. ظرف ۵ سال آينده را عرض مي كنم. ناوگان اتوبوسراني حالا ۴۵۰۰ اتوبوس دارد كه هزار تاي آن عمر بالاي ۲۰ سال دارند. عمر خودشان را كرده اند. به اين ۳۵۰۰ اتوبوس بايد ۴ هزار دستگاه اتوبوس ديگر اضافه كرد.حمل و نقل ريلي بايد به طور كامل راه بيفتد. بايد فشار آورد مترو هر چه سريع تر تمام شهر را تحت پوشش قرار دهد. فضايي را كه يك اتوبوس اشغال مي كند معادل چند خودروي سواري است؟ تعداد افرادي را كه يك اتوبوس جا به جا مي كند با اين فضا مقايسه كنيد. قطاري كه ۱۰ واگن داشته باشد چه تعداد مسافر را در سطح شهر جابه جا مي كند؟ تازه مترو ربطي به خيابان و جاده ندارد. بايد ناوگان حمل و نقل عمومي را تقويت كرد.
يك نكته را نبايد فراموش كرد. استفاده از خودروي شخصي امتيازي است كه جامعه به فرد داده. استفاده از خودروي شخصي يك حق نيست...
دقيقا. تهران در حال حاضر ۷ ميليون و ۸۰۰ هزار نفر جمعيت دارد ولي يك ميليون و ۸۰۰ هزار خودرو در اين شهر تردد مي كنند. كي خرج تهران را مي دهد؟ همان ۸/۷ ميليون نفر ...كي از امكاناتش استفاده مي كند؟ اين يك ميليون و ۸۰۰ هزار نفر. پول آسفالت، جدول، پل، جاده و... از جيب آنها خارج مي شود آن وقت دارندگان خودروهاي شخصي از آن استفاده مي كنند. آن ۶ ميليوني كه از اينها استفاده نمي كنند، حقي ندارند؟
مقابل امتيازي كه به دارندگان خودروها مي دهيد چي مي گيريد؟
خب، بايد كاري كرد، شمايي كه خودروي شخصي نداريد ولي پول مي پردازيد راحت باشيد. چطور؟
به اين صورت كه آن آقايي كه از خودروي شخصي استفاده مي كند و امتيازي دارد و اين امتيازي را جامعه به او داده، بيايد و هزينه اش را هم بپردازد.
به چه صورت؟
بهترين روش افزايش قيمت بنزين است. دولت هر چقدر كه دوست دارد قيمت بنزين را ببرد بالا اما بخشي از اين افزايش قيمت به طور جداگانه، تاكيد مي كنم به طور جداگانه، به عنوان عوارض شهرداري در اختيار ما قرار بگيرد. چون اينها دارند از امكانات شهري استفاده مي كنند. پس به ازاي راندن خودرويشان به طول ۱۰ كيلومتر، به همان اندازه پول شهرداري را مي پردازند. ۱۰۰ كيلومتر برانند چون نياز به بنزين دارند و عوارض شهرداري از هر ليتر بنزين معلوم خواهد شد، پول اين ۱۰۰ كيلومتر را مي پردازند. در واقع پول امتيازي را كه جامعه به آنها داده مي پردازند...
و اين پول صرف تقويت حمل و نقل عمومي مي شود...؟ خودروهايي كه همه از آن استفاده مي كنند؟
دقيقا. علاوه بر اين كار، چنين طرحي دو مزيت ديگر هم دارد. مصرف كننده بنزين در مصرف صرفه جويي مي كند و هزينه استفاده از امكانات شهري را مي پردازد.
اين طرح اما مشكل اصلي را حل نمي كند. خودروها همچنان زياد هستند... جلوي توليدخودروها را هم كه نمي شود گرفت.
اجازه بدهيد هر چقدر كه بخواهند خودرو توليد كنند، مردم هم هر چقدر كه بخواهند، بخرند. اما فقط روزهاي تعطيل آن را بيرون مي آورند. پنج شنبه و جمعه اصلا تهران قفل بشود. من تعهد دارم روزهاي كاري ترافيك را كاهش دهم و مردم را سر ساعت به محل كارشان برسانم.
چرا پنج شنبه و جمعه؟
چون اگر ناوگان عمومي تقويت شود، همان دارنده خودروي شخصي هم از اين ناوگان استفاده مي كند.
مطمئن هستيد؟
بله.
ولي كسي كه خودروي شخصي دارد حتي اگر قيمت بنزين افزايش پيدا كند از خوراك و پوشاك خودش مي زند و بنزين تهيه مي كند... حداقل هر طور كه شده از خودرويش بهره مي گيرد.
قشر كمي هستند. خيلي كم كه حاضرند حتي ليتري ۵۰۰ تومان هم بنزين بخرند.
و بودجه شما با اين طرح چقدر مي شود؟
رقمي معادل ۲۰۰ تا ۳۰۰ ميليارد تومان در سال.
با اين پول خيلي كارها مي شود كرد.
بله، خيلي كارها.
اين طرح را مطرح كرده ايد؟
نه، فعلا نه، اولين بار با شما صحبت مي كنم.
شمادارندگان خودروي شخصي را با اين طرح به استفاده از ناوگان عمومي مجبور مي كنيد يا ترغيب؟
ما ترغيب مي كنيم. آخر دليلي ندارد او در اين صورت بخواهد از خودروي شخصي استفاده كند. ناوگان عمومي در صورت تقويت، راحت دراختيار مردم قرار خواهند گرفت و دارندگان خودروي شخصي هم ديگر لزومي نمي بينند براي هر ليتر بنزين مبلغ زيادي بپردازند.
اگر بخواهند خودروهايشان را گاز سوز كنند چطور؟
نمي شود.
چرا؟
يك درصد هم گاز سوز نمي شوند تا بخواهند همه خودروهايشان راگاز سوز كنند ما طرحمان را پياده كرده ايم. وقت مي برد.
ببينيد، احساس مي شود كه با معضل ترافيك جدي برخورد نمي شود دولت آن را به عنوان يك بحران قبول ندارد، به خاطرهمين برنامه هايي كه براي رفع اين معضل ريخته مي شود، چندان حالت اجرايي به خود نمي گيرد....
خوشبختانه دولت حالا متوجه شده است كه ترافيك مثل شاه لوله اي است كه تركيده و آبش دارد تهران را مي برد. اگردر گذشته نشتي داشته حالا تركيده، ديگر نمي شود گفت من نديدم و من متوجه نشدم. ترافيك و حل معضل آن نياز به سرمايه گذاري ملي دارد. دولت و مجلس بايد سرمايه گذاري بكنند.
اگر با پيشنهاد شما موافقت نشد چطور؟
يعني دولت موافقت نكرد؟
بله
آنوقت بايد پاسخگو باشد. ۵ سال آينده ترافيك تهران قفل مي شود. سرعت به صفر مي رسد. يك جاهايي، ديگر دست دولت است كه تصميم بگيرد. دست مجلس است. توليد خودرو، افزايش قيمت بنزين و ... با اين روند هر اتفاقي ممكن است بيفتد. اين كارهايي كه حالا انجام مي شوند همه موقت هستند. حكم آسپرين را دارند، بايد از راه اصلي وارد شد. بيمار سرطاني را مي شود با آسپرين معالجه كرد؟ بيماري قلبي را چطور؟ بيمار قلبي را با جراحي باز مي شود درمان كرد. ترافيك يك بيماري قلبي است دولت در جراحي باز آن بايد خيلي كمك كند.
رفتيد كه با دولت مذاكره كنيد؟
نيازي به اين كار نيست. خودشان بايد بيايند جلو. ما كه اين را براي خودمان نمي گوييم. اين چيزها را براي خودمان نمي خواهيم ۷ تا۸ ميليون شهروند در اين شهر زندگي مي كنند. هيات دولت و نمايندگان مجلس بايد محاسبه هزينه اتلاف وقت مردم در ترافيك را انجام دهند. اجراي طرح به نفع دولت هم هست، مصرف بنزين كاهش مي يابد. دولت اين ما به التفاوت را مي تواند به هر قيمتي كه در بازار جهاني است بفروشد يا ديگر بنزين وارد نكند.
از ميان اين همه خودروي شخصي، چقدر آن براي دارندگاني است كه خرج خانواده  اي را مي دهند؟ و از طريق مسافركشي امرارمعاش مي كنند؟
خيلي نيستند. از ميان اين يك ميليون و ۸۰۰ هزار خودرويي كه روزانه درسطح شهر توقف مي كنند، شايد بين ۸۰ تا۱۰۰ هزار خودرو.
فكري براي آنها كرده ايد؟
بله. ما مجوز مي دهيم. به آنها سمند مي دهيم.
پس چرا نمي آيند؟
خب، چرا بيايند زير پوشش تاكسيراني؟ مي گويند همين طوري كه داريم كارمان را انجام مي دهيم . چون تاكسيراني شرايط خاص خودش را دارد. آنجا بايد تشخيص صلاحيت بشوند. يك آدم ناجور نبايد راننده تاكسي باشد تا يك شهروند خيالش راحت باشد از اين وسيله به راحتي استفاده كند.
قيمت بنزين كه برود بالا، براي تاكسي ها ثابت مي ماند؟
حالا اكثر تاكسي ها در حال گاز سوز شدن هستند. بحث مسافركش  ها بود. ما مي گوييم اگر خودروي شما كهنه است. قبول، بياوريد با سمند عوضش كنيد. مردم بايد با خيال راحت  زن و بچه هايشان را بسپارند دست شما. شمايي كه مردم را سوار مي كني حداقل بايد معلوم شودچه كسي هستي. اينطور نيست؟
ساعات اوج ترافيك الان چند است؟
قبلا ۵ تا۷ بود الان ۵ تا۸ است.
يك ساعت زياد شده...
بله
روزهاي باراني كه ديگر افتضاح مي شود.
مردم آهسته مي رانند، ضمن اينكه همه خودروهايشان را مي آورند بيرون.
همكاري تان با معاونت حمل ونقل نيروي انتظامي به چه صورت است؟
عالي. واقعا عالي
اين قوانين جديد را چه كسي وضع كرده؟
سه جانبه بوده. نمايندگاني از ما و راهنمايي و رانندگي نيروي انتظامي و وزارت كشور.
در قوانين جديد به موتورها و عابرين پياده هم توجه شده؟
قبلا اين همه موتور نبوده. حالا روزانه ۵۰۰ متخلف موتورسوار متوقف و موتورهايشان توقيف مي شود. قانون اين اجازه را داده كه موتورسيكلت ها را تا ۳ ماه بخوابانيم. ولي حالا پاركينگ هاي ما پر شده تا جايي كه حتي راضي شديم جريمه ها را بگيريم و موتورها را نخوابانيم.
جريمه چقدر است؟
روزي ۳۰۰ تومان. دو،سه تا پاركينگ پرشده. بعضي ها هم كه ديگر سراغ موتورهايشان را نمي گيرند. يا دزدي است يا اوراق. تخلفات موتوري زياد شده خطوط عابر پياده ديگر امن نيست. روزانه ۷ تا۱۰ كشته بر اثر اين تخلفات گزارش مي شوند.
عابرين پياده چطور بايد جريمه بدهند؟
بعضي كارها براي فرهنگ سازي است. فعلا كه نمي شود آنها را در صورت تخلف كردن جريمه كرد. در آينده و از روي شماره كارت ملي. بعضي كارها براي زمينه سازي صورت مي گيرد.
به عنون آخرين سوال... آقاي بهبهاني، شما خودتان توي ترافيك گير مي كنيد؟
(مي خندد) من كه صبح خيلي زود مي آيم و شب، دير وقت مي روم ( به ساعت اشاره مي كند)
مي بينيد كه ساعت ۵/۱۰ شب است. خب، طبعا خيابان ها وقتي كه مي آيم و مي روم، خيلي خلوت تر است.

«شايد به صلاح نيست صحبت كنيم.» اين را حميد بهبهاني، معاون حمل ونقل و ترافيك شهرداري تهران، به من مي گويد وقتي مي بيند با ضبط صوتم كلنجار مي روم! «قبل از اينكه بيايم داخل، كنترلش كردم، همه چيز درست بود. اما حالا...» اين را من به او مي گويم وقتي مي بينم به دقت نبردم را با ضبط صوت زيرنظر گرفته! «خب، بگذار براي يك وقت ديگر...»
يك وقت ديگر، براي حميد بهبهاني، معلوم نيست چه زماني مي تواند باشد. اين را من زماني متوجه شدم كه درخواست مصاحبه براي صبح روز بعد را كردم و او سياهه اي ازملاقات ها و جلساتش را به من نشان داد. تقريبا جاي خالي وجود نداشت. «اين يكي از ... است، پروژه مي خواهد» ، «اين يكي از... است، آنها هم پروژه مي خواهند» وملاقات هاي ديگر. در يك روز باراني، او ساعت ۹ شب را براي مصاحبه انتخاب كرده است، شايد به خاطر اينكه در ترافيك گيرنكنم و «گله» نزد او نبرم.
حميد بهبهاني، دكتراي ترافيك از دانشگاه فلوريداي آمريكا دارد، حالا به «علم و صنعتي ها» درس مي دهد. خودش مي گويد:« به خاطر همين است كه به راحتي مي توانم با جوان ها ارتباط برقرار كنم». به خاطر همين بود كه هنگامي از وي سوال كردم «چند ساله ايد، آقاي دكتر» از من خواست كه حدس بزنم و من نتوانستم بگويم«۵۶» ساله چون رفتارش، سن جوانتري را نشان مي داد.
«شهردار، چطور است؟» منظورم را گرفته كه قصد احوالپرسي ندارم. «خوب كار مي كند. سيد اولاد پيغمبر، دستش بسته است.» تلويزيون را روشن مي كند تا در جريان خبرهاي مهم قرار بگيرد. بعد خيابان ها را مي آورد: «حالا همه جا خلوت شده...» تلويزيون تقاطع ملك -شريعتي را نشان مي دهد كه فقط۴-۳خودرو قابل رويت است. ساعت۸ -۵/۷ را بايد ببينيد كه چه خبر است. و ادامه مي دهد:« عكاستان را يك روز صبح بفرستيد اينجا زماني كه خيابان ها قفل مي شود.» حالا روي صفحه تلويزيون مي شود اتوبان همت را ديد. «راستي آقاي دكتر، نقطه كور ترافيك تهران كجاست؟» مي گويد:« دو سه نقطه هستند. ولي همت، از چمران تا پل گاندي... آنجا صبح ها ترافيك سنگيني دارد.»
حرف  هايي مي زند كه نمي شود نوشت. مي گويم: «فردا صبح شايد براي مصاحبه خيلي بهتر باشد، هم شما سرحال  تر هستيد و هم من .» مي گويد: «نه، من حالا هم خيلي سر حالم. عادت كرده  ام. خوبي حالا اين است كه وقت كمتري براي مصاحبه داري. چون من بايد به زندگي ام برسم... » مي خندد صداي تلويزيون فوق العاده بزرگش را كم مي كند و منتظر مي ماند.
پاك!
دوباره كانال را عوض مي كند. حالا تقاطع كارگر- فاطمي روي صفحه مشخص است. يك پرايد، دو پيكان و يك رنو، تمام موجودي اين تقاطع است. تهران نفس مي كشد. باران تندي مي بارد و همه چيز را مي شويد: كثافت، آلودگي و همه آلاينده هاي موجود در هوا را... مي خواهم بپرسم كه «خودتان توي ترافيك گير مي كنيد؟» اما فكر مي كنم كه اگر اين سوال آخر مصاحبه باشد بهتر است.
محاسبه 
ماشين حسابي را بر مي دارد و حساب و كتاب مي كند. تا جايي كه متوجه مي شوم معادل سازي دستگاه هاي اتوبوس با خودروهاي سواري است، اينكه يك اتوبوس چقدر جا مي گيرد و چند خودروي سواري را مي تواند از رده خارج كند. بعد با همين ماشين حساب مي رود روي محاسبه بنزين و مصرف روزانه اش: «پيكان، صدي ۱۳ ليتر... ، در حالي كه خودروهاي استاندارد صدي ۶ تا ۷ ليتر هستند...» فكر كنم اين حساب و كتاب ها يك جور آمادگي است، اصطلاحا گرم كردن بازيكنان قبل از يك مسابقه فوتبال...«مجبورم بنويسم. ضبط صوت كار نمي كند.» خوشبختانه ديگر نمي گويد: «شايد به صلاح نيست صحبت كنيم.» مي پذيرد: «بهتر است برويم روي آن ميز... آنجا شما راحت تر مي تواني بنويسي.»صداي تلويزيون فوق العاده بزرگش را كم مي كند و منتظر مي ماند. «از كجا شروع كنم؟ افزايش قيمت بنزين، قوانين جديد راهنمايي و رانندگي، موتورسيكلت و ...» اما سوال بهتري هم هست. مي پرسم: