فريد قديري
اگر روزي شوهرم پول قابل توجهي در اختيار داشته باشد اولين كاري كه مي كنم خريد چند تخته فرش دستباف است تا از آن، هم به عنوان پشتوانه مالي و هم در خانه ام استفاده كنم.
اگر دختر دم بخت در منزل داريد و به فكر تهيه جهيزيه هم هستيد، يكي از خريدهاي اساسي تهيه فرش است كه مي تواند در نوع ماشيني يا دستباف، ابعاد و قيمت خريد آن نظر شما را به خود جلب كند.
اگر قصد سفر به يك شهر خارجي، براي بازديد اقوام خود داريد باز هم به فكر خريد يك تكه فرش اصيل دستباف ايراني هستيد تا با اين سوغاتي قيمتي بتوانيد آن ها را خوشحال كنيد. سرانجام زمانيكه بعد از چند سال زندگي در يك خانه كوچك، وارد خانه جديد و كمي بزرگتر شويد اولين چيزي كه براي پر كردن فضاي آن ذهن شما را مشغول مي كند، خريد فرش است تا به مدد آن فضاي خالي و سرد خانه را گرما ببخشيد.
فرش در فرهنگ ايرانيان همواره مورد توجه بوده. فرش بخشي از خانه ايرانيان به شمار مي رفته. توليد كنندگان فرش دستباف و ماشيني كشورمان نيز براي برآورده كردن نياز مشتريان داخلي كم نگذاشته اند. خريداران با نمونه هاي پرشماري در بازار روبه رو هستند. اما به نظر مي رسد شرايط اقتصادي، اكثر خانواده ها را به سوي فرش ماشيني سوق مي دهد.
اما فرش دستباف در بين مردم مقبوليت بيشتري دارد يا فرش ماشيني؟
مريم طالب زاده خانم جواني كه زندگي مشترك خود را تازه آغاز كرده مي گويد: مسلماً فرش ماشيني را ترجيح مي دهم چرا كه قيمت فرش ماشيني با بودجه اول زندگيمان كاملا ً هماهنگي و همخواني دارد، ثانياً دليلي ندارد فرش گرانقيمت دستباف را در خانه معمولا ً خالي خود پهن كنم و امكان هر گونه دزدي هم از آن وجود دارد.
مرد جوان ديگري كه اخيراً تشكيل خانواده داده در اين مورد مي گويد: فرهنگ جا افتاده امروزي مي گويد: فرش دستباف مخصوص كساني است كه دستشان به دهنشان مي رسد. كساني كه پولهاي ۵/۱ تا ۲۰ ميليوني براي خريد فرش دستباف مي دهند يقيناً دلشان هم ميآيد كه آن را زير پايشان پهن كنند! اين فرش ها به ما تعلق ندارد.
مريم عليزاده خانم خانه داري كه تعطيلات نوروز سال گذشته بدليل تركيدگي لوله در خانه اش، فرش ماشيني اش نزديك به ده روز در زير آب قرار داشت، در مورد مزاياي فرش دستباف و ماشيني مي گويد: فرش ماشيني در مقابل رطوبت و شستشو مقاومت بيشتري دارد. رنگهاي آن با هم مخلوط نمي شود. اما فرش دستباف در برابر آب، دوام ندارد و رنگهاي بكار رفته در آن با هم مخلوط مي شوند. همچنين در بعضي از فرشهاي ماشيني، پرز دهي فراواني بر روي سطح فرش وجود دارد بطوريكه هر روز مجبور هستيم روي سطح فرش ماشيني را جارو كنيم.
او در ادامه مي افزايد: با همه اين موارد، اگر روزي شوهرم پول قابل توجهي در اختيار داشته باشد اولين كاري كه مي كنم اين است كه چند تخته فرش دستباف خريداري كنم و از آنها، هم به عنوان پشتوانه مالي خانه و هم به عنوان كفپوش در برخي نقاط منزل استفاده خواهم كرد.
ديدگاه او تلقي كساني كه به فرش به عنوان كالاي سرمايه اي مي نگرند را ارائه مي دهد. فرش در ايران عنصري مثل طلا و مثل پول به شمار مي رود، ولي طي سال هاي اخير به دليل كوچك شدن منازل ميزان خريد آنها بر خلاف گذشته ها كاهش يافته. از سوي ديگر فرش هاي ماشيني كه روزگاري بي ارزش قلمداد مي شدند به دليل ارزان بودن با اقبال قابل توجهي روبه رو شده اند. كاظم شفقي توليد كننده فرش دستباف در مورد ميزان استقبال مردم نسبت به خريد فرش دستباف در مقايسه با فرش ماشيني مي گويد: فرش دستباف پشتوانه مالي است.
كسي كه مثلا ً ۳ ماه پيش يك تخته فرش دستباف ۶ متري تبريز با قيمت يك ميليون تومان خريده است، مي تواند امروز آن را يك ميليون و ۲۰۰ هزار تومان بفروشد. اين يعني نوعي سرمايه گذاري پنهان. چنين ويژگي منحصر به فردي كه فرش دستباف در مقايسه با فرش ماشيني دارد، مردم را تشويق به استفاده از فرش دستباف مي كند. شفقي مي افزايد: شايد اين سوال براي مردم مطرح شود كه مگر امكان دارد جنس خريداري شده و استفاده شده، با قيمت بالاتر از خريد، پس گرفته شود؟ پاسخ مثبت است. در فرش هاي دستباف بعضي از شهرها همچون تبريز از مواد اوليه مرغوب و پشم بهاره استفاده مي شود كه اين پشم بريده شده از گوسفند زنده در مقابل پشم دباغي شده دوام و ماندگاري بيشتري در فرش دارد و با گذشت زمان و استفاده اينگونه فرشهاي دستباف، شفافيت رنگها و طرحها بيشتر مشخص و نمايان مي شود.
وي همچنين با بيان اينكه آلمان وآمريكا دو كشور شاخص در بين كشورهاي جهان به لحاظ واردات و مصرف فرش دستباف ايران به شمار مي روند، مي گويد: تجار ايران مقيم آلمان و آمريكا با ارتباطي كه با خارجيان و مصرف كنندگان فرش در آن كشورها دارند، اغلب فرش هاي دستباف كهنه و پاخورده را از ما خريداري مي كنند و به آنجا مي برند.
به گفته اغلب كارشناسان فرش، فرش دستباف تبريز بدليل استفاده از پشم، ابريشم و كرك درجه يك و مرغوب و بدليل تنوع در طرح و نقشه هاي بكار رفته در آن، بهترين فرش دستباف كشور بشمار مي رود. طرح ها و نقشه هاي فرش دستباف تبريز هماهنگ با زندگي امروزي است و به گونه اي هارموني لازم را با سبك لوازم خانگي امروز داراست.
عمر بيش از ۲۰ سال 
اما آيا فرش هاي ماشيني دوامي در خور زندگي خانواده ها و مصرف روزانه دارند؟ معمولا  همه با نوعي بدبيني به اين فرش ها مي نگرند.
مهندس حكيمي مدير عامل يك كارخانه فرش ماشيني و رئيس كميته فرش ماشيني وابسته به انجمن صنايع نساجي ايران مي گويد: فرش ماشين مي تواند بيش از ۲۰ سال عمر كند، منتهي اگر خوب از آن استفاده شود. مهندس حكيمي با بيان اين مطلب، مي افزايد: اصولا ً عمر فرش بستگي به نحوه استفاده، ميزان كيفيت سطح فرش و نحوه و تعداد دفعات شستشوي فرش دارد اما فرش ماشيني مرغوب در مقايسه با فرش دستباف از عمر كمتري برخوردار است.
وي مصرف كننده اصلي و عمده فرش ماشيني را زوج هاي جوان مي داند و مي گويد: قيمت اندك يك تخته فرش ماشيني در مقايسه با فرش دستباف باعث شده است كه زوج هاي جوان بيشتر از فرش ماشيني استفاده كنند.
با اين وصف مساله پرزدهي اين فرش ها همواره براي مصرف كنندگان مطرح بوده.
اما علت علمي پرزدهي سطح فرش ماشيني و علت حساسيتي كه بعضي از فرش هاي ماشيني براي پوست ايجاد مي كنند چيست؟ بطور كلي در اكثريت قريب به اتفاق فرش هاي ماشيني از الياف آكريليك و پلي پروپيلن در پرز آنها استفاده مي شود. پرز دهي سطح فرش در فرش هاي ماشيني كه الياف آكريليك در آن استفاده مي شود،وجود دارد چون كه طول الياف آكريليك كمتر از طول الياف پلي پروپيلن است و در نتيجه استحكام و چسبندگي الياف آكريليك پرز به بافت زمينه فرش در مقايسه با الياف پلي پروپيلن پرز كمتر است زيرا نخ پلي پروپيلن موجود در فرش ماشين بصورت پيوسته است. همچنين اثرات بيماري زا و ايجاد حساسيتهاي پوستي فقط در فرشهاي ماشيني آكريليك وجود دارد. اين مسئله بقدري حائز اهميت است كه اروپا و آمريكا اجازه ورود فرش هاي ماشيني آكريليك را به اين كشورها ممنوع اعلام كرده اند.رييس كميته فرش ماشيني وابسته به انجمن صنايع نساجي ايران بدون اظهار نظر در مورد مطلب فوق علت استفاده نكردن از پشم در فرش ماشيني را نبود پشم مرغوب فرش ماشيني مي داند و مي گويد:پشمي كه مناسب براي نخ فرش ماشيني باشد در ايران موجود نيست و لذا خريد آن از كشورهايي همچون استراليا و نيوزيلند توجيه اقتصادي براي استفاده در صنعت فرش ماشيني را ندارد. وي قيمت مناسب، طرح هاي زيبا و رنگ آميزي مناسب در فرش هاي ماشيني را از جمله ويژگيهاي شاخص در مقايسه با فرش دستباف براي توجه مردم ذكر مي كند.
اما آيا اين استقبال از فرش هاي دستباف و ماشيني در فرهنگ ساختمان سازي امروز ما، همچنان پر رنگ است؟
در صنعت ساختمان سازي و تزئينات داخلي امروز كشورمان، استفاده از انواع سنگها و سراميك به عنوان كفپوش ساختمان جاي كفپوشهاي نساجي از قبيل موكت و فرش را گرفته اند. اين تغيير دكوراسيون چنان پر شتاب و فراگير بوده كه بسياري از خانه هاي قديمي نيز با كندن كاشي هاي كف، ديگر اجازه پهن كردن فرش و موكت را در خانه مهيا نمي كنند. بله امروز، توليد كنندگان سنگ و سراميك با توليدات متنوعشان در بورس هستند و بيشتر مورد توجه قرار گرفته اند. يادمان نرود رنگ قرمز بكار رفته در زمينه انواع فرش هاي ايراني گرمايي به خانه مي بخشد كه قابل جايگزيني با كفپوش نيست.
صادر كنندگان انواع فرش هاي ماشيني و دستباف با ارتباطي كه از طريق فروشندگان خارجي، با ذوق و سليقه مصرف كنندگان خارجي پيدا مي كنند، سعي كرده اند فرش را بر اساس نياز خارجيان شكل دهند. بنابراين با دو بازار داخلي و خارجي فرش روبه رو هستيم. بازار داخلي تابعي از امكانات محدود زوج هاي جوان براي آغاز زندگي شده و آنها بيش از پيش به فرش ماشيني روي آورده اند، اما بازار خارج طبعا در سيطره فرش هاي دستباف قرار دارد.
فرش دستباف تبريز
مشخصات .......................... قيمت
۶ متري ..................... ۱ تا ۱۲ ميليون تومان 
۹ متري ..................... ۵/۱ تا ۱۵ ميليون تومان 
۱۲ متري ..................... ۲ تا ۲۰ ميليون تومان
فرش ماشيني
مشخصات  ................................................................... قيمت
سليمان ۱۲ متري تراكم ۱۰۰۰ (۷ رنگ) ........................... ۲۲۷۸۰۰
سليمان ۵/۳ * ۵/۲ متري تراكم ۱۰۰۰ (۷ رنگ ) ................. ۱۷۲۰۰۰
سليمان ۳ * ۲ متري تراكم ۱۰۰۰ (۷ رنگ) ......................... ۱۱۷۰۰۰
سليمان ۱۲ متري تراكم ۱۰۰۰ ( ۵ رنگ) ........................... ۱۸۹۸۰۰
سليمان ۵/۳ * ۵/۲ متري تراكم ۱۰۰۰ (۵ رنگ) .................. ۱۴۲۰۰۰
سليمان ۳ * ۳ متري تراكم ۱۰۰۰ (۵ رنگ) ......................... ۱۴۶۸۰۰
سليمان ۳ * ۲ متري تراكم ۱۰۰۰ (۵ رنگ) ........................ ۹۷۰۰۰
سليمان ۱۲ متري تراكم ۵۲۰ (۷ رنگ) .............................. ۱۷۳۸۰۰
سليمان ۵/۳ * ۵/۲ متري تراكم ۵۲۰ (۷ رنگ) .................... ۱۳۰۰۰۰
سليمان ۳ * ۲ متري تراكم ۵۲۰ (۷ رنگ) ........................... ۸۹۵۰۰
سليمان ۱۲ متري تراكم ۵۲۰ (۵ رنگ) .............................. ۱۵۰۰۰۰
سليمان ۵/۳ * ۵/۲ متري تراكم ۵۲۰ (۵ رنگ) .................... ۱۱۲۰۰۰
سليمان ۳ * ۲ متري تراكم ۵۲۰ (۵ رنگ) ........................... ۷۸۰۰۰
نگين مشهد ۱۲ متري ۵۰۰ شانه ..................................... ۱۸۹۰۰۰
نگين مشهد ۱۲ متري ۵۰۰ شانه (۷ رنگ) .......................... ۲۲۷۸۰۰
نگين مشهد ۶ متري ۵۰۰ شانه ....................................... ۹۵۰۰۰
نگين مشهد ۶ متري ۵۰۰ شانه (۷ رنگ) ............................. ۱۱۴۰۰۰
آراء مشهد ۱۲ متري ۳۵۰ شانه (تراكم ۹۰۰) ....................... ۱۰۵۰۰۰
آراء مشهد ۱۲ متري ۳۵۰ شانه (تراكم ۹۰۰ صادراتي) ............ ۱۰۸۰۰۰
آراء مشهد ۱۲ متري ۵۰۰ شانه (تراكن ۱۰۰۰) ...................... ۱۹۵۰۰۰
قيمتهاي فرش ماشيني برگرفته از قيمت درب كارخانه است.