همانطور كه يك شاعر مي تواند با ظرافت، زبان عاميانه را كنار گذارده و با زباني شاعرانه پيام خويش را انتقال دهد، يك پلكان، پل يا پاساژ نيز مي تواند سواي عملكرد ارتباطي خويش، زباني ديگر را در روابط شهري در قالب سكون، مكث و آرامش داشته باشد
عكس: ساتيار
يكي از عناصر مهم در تحول شهرهاي اروپايي قرن بيستم، پيشي گرفتن اهميت فضاهاي حركت يا سيركولاسيون بر ديگر عناصر شهري است. همه قراين از اين حكايت دارد كه طراحان در پي يافتن فضاهاي ايده آل براي حركت در شهر هستند. به اين مفهوم كه فاصله ها را تا آنجا كوتاه كنند تا بتوان مصداق جمله «كوتاه ترين مسير بين دو نقطه خطي راست است» را عينيت بخشيد.
بر خلاف تئوري هاي ارايه شده توسط معماران مدرن متعالي كه قائل به حركت اتومبيل به هر قيمت در سطح شهر بودند در اينجا تنها مقصود، بر طرف كردن تنها نياز حركتي شهري نيست. بلكه تاكيد بر ايده شفافيت نيز در پروژه هايشان ديده مي شود. چنانكه «والتر بنجامين» در سال ۱۹۲۹ اشاره مي كند: «گيدئون»، «مندلسون» و «لوكربوزيه» سكونت گاه انسان را به راهرويي تشبيه مي كنند كه در آن حركت هوا و نور به طور طبيعي صورت پذيرفته كه نشان دهنده استعاره اي از شفافيت است.
آنچه كه نظريه پردازان نهضت مدرن در نظر داشتند، عبارت بود از سكونت گاهي كه در آن حداكثر گشايش، براي تهويه و نور صورت گرفته باشد و تا آن حد كه امكان دارد از صلبيت و بسته بودن پرهيز شود و به همين علت است كه لوكربوزيه با افرادي كه با ايده سياليت و قائم الزاويه بودن راهها مخالف بودند عناد مي ورزيد و با كوچه هاي باريك و پياده روهاي منحني كه در پيچ آنها تراس كافه ها قرار گرفته بودند به علت اينكه همه اينها حركت و سياليت را مختل مي كردند، مخالف بود.
«ژاك دوويت» (نگارنده) معتقد است، بر خلاف ايده اي كه به آن اشاره شد، بايستي مكان هاي شهري مانند پل، پله، ميدان يا پاساژ را مكان هاي مثبت انگاشت و از آنها به عنوان موانعي جهت ايجاد گره هاي شهري ياد نكرد. بلكه آنها را فضاهايي براي گشايش و آزادي تصور كرد كه اين خود، در حقيقت عين مدنيت است.
مكان هايي كه در نظر است، به آنها به عنوان نمونه هاي شاخص اشاره شود، فضاهايي هستند كه نه كاملا بر سكون و مكث و نه انحصارا بر حركت و سير كولاسيون، تاكيد دارند و دقيقا جذابيت آنها نيز در اين بينابيني و عدم قطعيت، نهفته است. اين جذابيت، اكثرا توسط عناصري معمارانه در محيط تقويت شده است و الگوي رفتاري خاصي را در شهروندان ايجاد مي كند. در اينجا به چند نمونه از اين مكان هاي شهري اشاره مي شود: پل هاي سه گانه ژوبيلانا در كشور اسلووني كه در بين سال هاي ۱۹۲۳ تا۱۹۲۹توسط «پلك نيك» ساخته شده است؛ اين پل گرچه با عناصر كلاسيك معماري شكل گرفته است اما بسيار مدرن به نظر مي رسد زيرا همانند يك اثر هنري، هم محلي براي گذر محسوب مي شود و هم مكاني براي مكث. اين پل در سه بخش ساخته شده كه پل مياني براي عبور وسائل نقليه و دو پل كناري براي عبور عابر و دوچرخه در نظر گرفته شده است كه نه تنها ارتباطي بين دو ساحل رودخانه ژوبيلانا برقرار مي كند بلكه رابط خوبي بين محدوده هاي قديم و جديد شهر نيز محسوب مي شود. در حقيقت گذر از روي اين پل ها يك حركت خطي نبوده و در سه بعد فضايي، قابليت مانور دارد. در طول، رابط بين دو ساحل رودخانه. در عرض، سه پل ياد شده شكل بادبزن را تداعي كرده و در ارتفاع نيز پلكان هايي افراد را به جوانب پل هدايت مي كنند.
مكان هاي ديگر شهري كه براي معرفي مد نظر هستند، در عين داشتن عملكرد حركتي و ارتباطي، ويژگي سكون و مكث را نيز تداعي مي كنند. منظور پلكان هاي باشكوه برخي از مكان هاي شهري هستند كه در شيب طبيعي ساخته شده اند. بديهي است كه عملكرد اول آنها ارتباطي بوده زيرا اين پله ها به افراد اين امكان را مي دهند كه از يك سطح به سطح ديگر انتقال يافته يا حتي از محله اي به محله ديگر بروند. هنگامي كه پلكان هاي باشكوه «ترنيته دمون» در رم، «لومون دز آرد» در بروكسل يا« استرودهوفستيگ» در وين را مشاهده مي كنيم، پي مي بريم كه عملكرد آنها تنها ارتباطي و حركتي نبوده و محلي نيز براي مكث و استفاده از مناظر اطراف براي شهروندان محسوب مي شوند، نكته مهمي كه مي توان در اين نوع پلكان به آن اشاره كرد، به كارگيري عناصر معماري براي ارتقاي كيفيت محيطي است. به اين مفهوم كه به جاي به كارگيري خشك و مستقيم پلكان به عنوان رابط دو سطح، از عناصر پاگرد، رمپ يا فضاي سبز استفاده مي شود تا فضاهايي براي استراحت استفاده كنندگان نيز فراهم آيد.
اينگونه برخورد با مكان هاي شهري، براي اين فضاها نوعي صلابت، ريتم و گونه اي منش متفاوت براي استفاده كنندگان به وجود مي آورد. عناصر معماري در كنار فضاهاي سبز ايجاد شده، جابه جايي را براي افراد، آرام و سهل مي كنند در عين اينكه با گذشتن از اين مكان هاي شهري، احساس مطبوعي نيز در شهروندان به وجود مي آيد.
اساسا پلكان به راه رفتن و حركت، ريتم و نظم مشخصي را اعطا مي كند. اين ريتم در مورد استفاده از پلكان هاي متفاوت، كاملا قابل شناسايي است، همانگونه كه مي توان صدا يا سيلوئت شخصي را از نوع ريتم و حركت آن تشخيص داد.
حتما دقت كرده ايد كه پلكان هاي عريض و باشكوه، نوعي احترام در بيننده به وجود مي آورند و استفاده از آنها با منش خاص و حركاتي آرام صورت مي گيرد. در حالي كه در پلكان هايي كه در ساخت آنها از عناصر معماري ويژه اي استفاده نشده يا عرض آنها كم است، حركت پياده با سرعت بيشتر و توجه و احترام كمتري انجام مي گيرد. به عبارت ديگر پلكان هاي باشكوه، نوعي وضعيت بينابيني به وجود مي آورند كه سكون و حركت در اين وضعيت هيچ يك به مفهوم كامل اعمال نمي شوند. پاساژهاي تجاري نيز نوع ديگري از مكان هاي ويژه شهري محسوب مي شوند. اين فضاها در طول قرن نوزدهم در شهرهاي اروپايي شكوفا شدند و نويسندگان چندي از جمله «والتر بنجامين» يا سورئاليست ها، جنبه هاي شاعرانه اي به اين فضاها اعطا كردند. همانگونه كه از نام آنها يعني پاساژ (محل عبور) پيداست، اين مكان ها براي ايجاد ارتباط بين دو معبر يا دو محله ايجاد مي شدند، به همان ترتيب كه يك پلكان يا يك پل، عناصر ارتباطي شهري محسوب مي شوند. فضاهايي اين چنين، گونه اي دعوت كنندگي براي مكث كردن، تماشا يا حتي نشستن در مكان هايي كه براي اين منظور تعبيه شده اند، دارند. نيمكت هاي تعبيه شده تنها براي استراحت نبوده بلكه براي تماشا و لذت بردن از دقايقي است كه در اين مكان شهري سپري مي شود. در پاساژهاي تجاري، شهروند يك عابر عادي محسوب نمي شود، بلكه يك گردشگر و يك تماشاگر صحنه هاي زندگي نيز به حساب مي آيد. در اينجا افعال راه رفتن، نظاره كردن و لذت بردن با يكديگر به گونه اي زيبا آميخته مي شوند. پاساژ نيز در بين مكان هاي شهري جايگاهي بينابيني دارد، زيرا در آن هم حركت و هم مكث به طور متناوب صورت مي گيرد. ضمن اينكه فضاي درون و برون نيز در آن به درستي مشخص نيست. اين مكان در عين اينكه فضايي عمومي محسوب مي شود، به نوعي نيز به اهالي آن تعلق داشته و براي آنها به عنوان فضايي خصوصي تعريف مي شود. بديهي است كه شايد تمامي پاساژهاي موجود، ويژگي هاي ياد شده را نداشته باشند، چنانكه اميل زولا در فصول اول يكي از كتاب هايش، پاساژها در شهر پاريس را كه اكنون وجود ندارند اينگونه توصيف مي كند: «در اوايل كوچه گنگو، از جانب يكي از سواحل رود سن، پاساژي به نام پون نوف موجود است كه بين كوچه هاي مازارن و سن قرار گرفته است. طول آن ۳۰ متر و عرض آن كمي بيش از ۲ متر است. اين پاساژ اصلا مكان مناسبي براي گردش نبوده و تنها براي آن درست شده است كه افراد، مسافت كمتري را طي كرده و نهايتا چند دقيقه زودتر به مقصد برسند. اكثر افرادي هم كه در آن ديده مي شوند افراد شاغلي هستند كه تنها نگراني شان رسيدن به محل كارشان است (...) هيچ كس حرفي نمي زند همه با سرهاي پايين و باقدم هاي تند، بدون اينكه نگاهي به ويترين مغازه ها بيندازند، به پيش مي روند...» هيچ توصيفي بهتر از نوشته زولا نمي تواند وضعيت مكان شهري ياد شده را بيان كند. هنگامي كه مكان ياد شده تنها عملكردي واحد داشته و تنها فضايي براي گذر از نقطه اي به نقطه ديگر در نظر گرفته شود، بديهي است كه اينگونه توصيف در مورد پاساژهاي عريض با تزيينات زيبا و چشم نواز مصداق پيدا نمي كند. اين پاساژها را بعضا به دليل ويژگي خاصشان گالري هم ناميده اند.
نمونه اينگونه گالري، پاساژ سن اوبر در شهر بروكسل در بلژيك است. گالري ياد شده عريض تر و دل بازتر از پاساژهاي پاريس است كه غالبا شبيه به كوچه هاي باريك هستند و فضايي گرم تر از گالري ويتوريوامانوئله در شهر ميلان دارد كه بيشتر شبيه يك ايستگاه راه آهن است، گالري «سن اوبر» بين همه گالري ها و پاساژهاي اروپا داراي ويژگي خاصي است كه مي توان در معماري آن، جذابيت مكاني و آكوستيك فضاهاي داخلي را مشاهده كرد.
مكان هايي كه در اين مقاله به آنها اشاره شد، هر يك نمونه اي از فضاهاي مكث شهري در بين فعاليت هاي بي شمار آن محسوب مي شوند. از آنجا كه انسان ها همزمان با كار به استراحت نيز نياز دارند، لذا قادر هستند در بين فعاليت هاي روزمره خويش زماني كوتاه را براي استراحت، اختصاص داده و كارهاي خويش را به حالت تعليق درآورند تا از دنياي اطراف خويش لذت ببرند. در اين حالت است كه مي توان تصور كرد، شهر اروپايي و شهروند آن به طبيعت و زندگي مدني رويكردي نشان مي دهند.
همانطور كه يك شاعر مي تواند با ظرافت، زبان عاميانه را كنار گذارده و با زباني شاعرانه پيام خويش را انتقال دهد، يك پلكان، پل يا پاساژ نيز مي تواند سواي عملكرد ارتباطي خويش، زباني ديگر را در روابط شهري در قالب سكون، مكث و آرامش داشته باشد. شهر اروپايي در زمان شكوفايي اش در قرن نوزدهم و اوايل قرن بيستم، تداعي كننده كاراكتر حركت در عين ويژگي سكون و مكث بود. در اين ميان مكان هايي مانند ميدان هاي شهري و بلوارها اين خصوصيات را به تناوب دارا بودند، خصوصا باحضور كافه هايي كه در كنار اين مكان هاي شهري قرار داشتند و شهروندان را در عين حركت به استراحت نيز دعوت مي كردند. يكي از نمونه هاي خوب اين گونه فضاها، ميدان بروكر در شهر بروكسل بود كه با داشتن فضايي مركزي با آبنمايي زيبا تلفيقي مطبوع، از حركت سواره خيابان هاي كناري و حركت پياده در مركز ميدان و پياده روها داشت. نهايتا مي توان سوال كرد كه شهر اروپايي در قرن بيست و يكم چه سرنوشتي خواهد داشت؟
ترجمه: وحيد شالي اميني 
نوشته: ژاك دوويت 
دكتراي شهرسازي - استاد دانشگاه 

اردشير نعمت پژوه 
مشكل مسكن، شايد حادترين مشكل «شهروندي» در ايران امروز باشد .براي رفع اين مشكل كه به خصوص در چند سال اخير شكل پيچيده تري يافته است، راه حل هاي فراواني عرضه شده است. مطلب زير يكي از اين راه حل هاست كه در نوع خود عملي هم به نظر مي رسد. اين مقاله  معتقد است كه با سر ريز شدن صحيح و قانوني نقدينگي به عرصه مسكن سازي، مي توان حتي اقشار كم درآمد را نيز صاحب مسكن كرد. نويسنده اين مقاله كارشناس ارشد سازمان مديريت و برنامه ريزي است و ازاين جهت محتواي آن مي تواند قابل تامل باشد.
در سال هاي ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۱، پس از ايجاد ثبات نسبي در بازار طلا، ارز و اتومبيل، نقدينگي موجود در جامعه به سمت بخش مسكن سرازير شد و موجب افزايش ساخت و ساز در اين بخش شد. بر اساس آمار دفتر امور عمران شهري و روستايي سازمان مديريت و برنامه ريزي، توليد مسكن در مناطق شهري كشور از ۳۵۰ هزار واحد در سال ۱۳۷۹ به ۴۴۸ هزار واحد در سال ۱۳۸۱ رسيده است. همچنين ميزان اشتغال در بخش مسكن از ۵۴۰ هزار نفر در سال ۱۳۷۹ به ۶۷۰ هزار نفر در سال ۱۳۸۱ افزايش يافته است.
با اين حال فروش تراكم ساختماني توسط شهرداري ها هر چند موجب رونق در بخش مسكن شد اما به عاملي براي افزايش مهاجرت به شهرهاي بزرگ تبديل شد. در سال ۱۳۸۱ كه فروش تراكم در تهران متوقف شد و از ابتداي سال ۱۳۸۲ كه فروش تراكم تنها در حد ۶۰ درصد و تحت ضوابطي خاص اعمال مي شود، به تدريج حجم زيادي از نقدينگي به سمت بازار بورس روانه شد. ورود سرمايه هاي تازه موجب نوسان قيمت سهام در اين بازار شد. اگر اين وضع ادامه يابد موجب بالا رفتن نرخ تورم و تعميق ركود در اقتصاد مي شود.
براي رفع بحران به وجود آمده در بورس، تمهيدات متفاوتي مي توان ارايه كرد كه يكي از مهم ترين آنها استفاده از سياست گذاري هاي مدبرانه در بخش مسكن است.
سياست پيش فروش زمين و اهداف آن 
هم اكنون وزارت مسكن و شهرسازي در اطراف بسياري از شهرها و شهرك هاي اقماري، تعداد بسياري قطعه زمين در اختيار دارد و براي اجراي عمليات آماده سازي اين زمين ها، با كمبود شديد بودجه مواجه است. از طرف ديگر تعداد بسياري از شركت هاي خصوصي آمادگي دارند كار آماده سازي زمين ها را انجام دهند. در صورتي كه زمين ها، آماده سازي و تفكيك شوند مي توان آنها را به قيمت تخفيفي به فروش گذاشت. در اين وضعيت، تعداد بسياري از اقشار مردم حاضر به خريد آنها خواهند بود. در واقع يكي از وظايف قانوني وزارت مسكن و شهرسازي، آماده سازي زمين هاي موات و توزيع عادلانه آنها ميان مردم است.
هنگامي كه وزارت مسكن و شهرسازي و واحدهاي تابعه آن در استان ها از طريق آگهي اعلام كنند كه حاضر به واگذاري زمين به قيمت ارزان به مردم هستند و از مردم بخواهند كه قسمتي از پول زمين را به حساب معيني واريز كنند، بودجه لازم براي كار تفكيك زمين ها و آماده سازي فراهم مي شود و اين وزارتخانه بدون آنكه نياز به بودجه عمومي داشته باشد مي تواند با شركت هاي شهرسازي قرارداد آماده سازي زمين ها را منعقد كند.
از سوي ديگر وقتي وزارت مسكن و شهرسازي، زمين هاي آماده سازي شده در اطراف شهرها را به قيمت ارزان به مردم و شركت هاي ساختماني واگذار كند، انگيزه براي ساخت و ساز افزايش مي يابد و در بخش مسكن و صنايع ساختماني، رونق ايجاد مي شود. از آنجا كه حجم بسياري از نقدينگي مردم در كارهاي توليدي و اقتصادي صحيح به كارگرفته مي شود و دارندگان سرمايه هاي مالي نيز وارد بخش مسكن مي شوند، طبيعتا از هجوم حجم نقدينگي به بازار بورس جلوگيري به عمل مي آيد.
با واگذاري زمين هاي مناسب به آن دسته از ساكنان شهرها كه تاكنون به آنها زمين تحويل داده نشده است و همچنين با واگذاري زمين هاي مناسب به شركت هاي ساختماني، عرضه زمين با كاربري مسكوني افزايش مي يابد و قيمت زمين كاهش مي يابد و در نتيجه قيمت مسكن كاهش مي يابد. علاوه بر اين وضعيت اقتصادي افرادي كه به آنها زمين واگذار شده است بهبود مي يابد.
تشريح سياست پيش فروش زمين به قيمت ارزان 
از آنجا كه در برخي از مناطق شهري، وضعيت زمين ها و شرايط اقتصادي و اجتماعي به صورتي است كه بهتر است شهر در سطح گسترش يابد لازم است در اين مناطق مساحت زيادي زمين به شخصي سازان واگذار شود. در بعضي مناطق ديگر وضعيت زمين ها و شرايط اقتصادي و اجتماعي به صورتي است كه بهتر است شهر در ارتفاع گسترش يابد. به همين دليل لازم است در اين مناطق مساحت زيادي زمين به مجتمع سازان واگذار شود.
بنابراين سياست پيش فروش زمين به قيمت ارزان بايد به دو شكل زير انجام شود:
۱-سياست پيش فروش تدريجي زمين ها به ساكنان شهرها،به قيمت كمتر از قيمت واقعي تحت شرايط معين 
براي اجراي اين سياست، وزارت مسكن و شهرسازي و سازمان هاي تابعه بايد با شركت هاي شهرسازي قرارداد آماده سازي زمين منعقد كنند تا آنها زمين هاي معيني را آماده سازي كرده و به قطعات تعيين شده تفكيك وبه ساكنان شهرها واگذار كنند. در اينجا سوالي مطرح مي شود كه مقصود از واگذاري زمين به ساكنان شهرها و شخصي سازان يا معماران محلي و تعاوني مسكن چيست؟
پاسخ اين است كه با توجه به قدرت خريد مردم، براي زمين ها خريدار وجود داشته باشد. در شرايط كنوني اقتصاد كشور كه در بخش مسكن و خريد و فروش زمين ركود نسبي به وجود آمده است، اگر زمين هاي آماده سازي شده را به قيمت واقعي به فروش بگذاريم، براي آنها خريدار نخواهد بود و بخش مسكن از ركود نسبي خارج نخواهد شد و اگر اين زمين ها را تا حد قابل توجهي كمتر از قيمت واقعي به فروش گذاريم و شرايطي براي فروش اعلام كنيم، بسياري از اقشار ضعيف و متوسط قادر به خريد خواهند بود و بخش مسكن از ركود خارج خواهد شد و توان دولت براي اجراي طرح هاي آماده سازي، بالا خواهد رفت و عرضه زمين با كاربري مسكوني افزايش خواهد يافت و به همين دليل قيمت زمين دچار افزايش ناگهاني نخواهد شد.
۲-سياست پيش فروش زمين هاي مناسب در مناطق معيني از شهرها به شركت هاي ساختماني 
براي اجراي اين سياست وزارت مسكن و شهرسازي و سازمان هاي تابعه آن در استان ها مي توانند با بررسي هاي كارشناسي، زمين هاي موات را در مناطق مناسب برخي شهرها كه مستعد براي ارتفاع سازي هستند شناسايي كنند و پس از اخذ مجوزهاي لازم آنها را به مزايده گذارند. سپس مي توانند با شركت هاي ساختماني(انبوه سازان) متقاضي زمين كه در مزايده برنده مي شوند قرارداد واگذاري زمين منعقد كنند و قسمتي از پول زمين را از آنها دريافت كنند و از طرف ديگر با شركت هاي شهرسازي قرارداد آماده سازي زمين را منعقد كنند و پول هاي دريافت شده از شركت هاي ساختماني را به تدريج به شركت هاي شهرسازي بپردازند.
وقتي زمين ها توسط شركت هاي شهرسازي آماده سازي شد، با دريافت بقيه مبلغ قرارداد آنها را به شركت هاي ساختماني واگذار كنند و درآمد به دست آمده را به حساب معيني واريز كنند تا صرف پرداخت كمك يا وام بدون بهره به اقشار آسيب پذير فاقد مسكن شود. در اين صورت اين اقشار مي توانند با اخذ وام از بانك ها به خريد مسكن ارزان قيمت اقدام كنند.

پروژه بازسازي رودخانه دربند كه به دليل فرسودگي ناشي از گذر زمان دچار ريزش و بخشي از آن تا حدي تخريب شده بود، به دليل كمبود اعتبار متوقف شد. بازسازي و احياي رودخانه دربند از مهرماه آغاز و بر اساس آن مقرر شده بود بخشي از ديوارهاي سنگي اين رودخانه در محدوده باغ تاريخي سعدآباد كه به دليل فرسودگي و بارندگي هاي مداوم منطقه ريزش كرده و كاهش مقاومت بناهاي تاريخي اين محدوده را در پي داشت، بازسازي شود. «مهتاب آقايي» كارشناس مرمت مجموعه كاخ موزه هاي سعدآباد در اين مورد گفت: با شروع فصل سرما ادامه پروژه بازسازي ديواره ها و بستر رودخانه دربند به صورت لكه گيري با پي ريزي جديد و يا ديوار چيني پس از دريافت اعتبار لازم با شروع سال ۸۳ آغاز خواهد شد.

خانه خانوادگي آقازاده كه يك بناي مربوط به دوره قاجاريه است و در شهر اردبيل قراردارد، مورد مرمت و استحكام بخشي اضطراري قرار گرفت. اين خانه مانند خانه هاي قاجاري معروف ديگر داراي آيينه كاري، ارسي بندي و تزئينات گچ بري زيبايي است. اين بنا از نظر معماري با خانه اربابي كه يكي از معروفترين خانه هاي قديمي شهر اردبيل است و درحال حاضر به يك مدرسه تبديل شده، قابل مقايسه است.
درسال هاي اخير بخشي از اين بنا تفكيك و فروخته شده است و به اين دليل در ديوار نماي اصلي اين ساختمان، يك ديوار زائد كشيده شده است، در حاليكه ايوان اين بنا داراي تزئينات منحصر به فرد و زيبايي است.

بناي تاريخي ساختمان راديو كه از دوره پهلوي اول تاكنون در ضلع جنوبي ميدان توپخانه -ارگ- استوار مانده، با اتمام عمليات مستندسازي و عكسبرداري از اين ساختمان  تاريخي، در فهرست آثار ملي كشور ثبت مي شود.
مهندس اسكندر مختاري گفت: «ساختمان راديو يكي از ارزنده ترين بناهاي تاريخي واقع در ميدان توپخانه است.»
او ادامه مي دهد: «اين ساختمان تاريخي يكي از شاخص ترين بناهاي باقيمانده از تاريخ گذشته تهران است كه هم اكنون مراحل نخست ثبت آن در فهرست آثار ملي انجام شده است.»

عمليات مرمت و بازسازي «مسجد مدني بروجن» با اعتباري بالغ بر ۶ميليون تومان كه از آذرماه سال جاري آغاز شده بود، پايان يافت.
پروژه مرمت اين مسجد شامل استحكام بخشي و مرمت ستون ها، آجرفرش پشت بام و طراحي و ترميم ديوار حياط به صورت سنتي و همگون با معماري مسجد است.
مسجد مدني بروجن، داراي شبستاني با «طاق هاي جناقي» و ستون هاي آجري است كه اين مسجد را از لحاظ سبك معماري از ديگر بناهاي اين استان مجزا و منحصر كرده است. شالوده اين بنا كه از مهمترين يادگار هاي تاريخي بروجن است، متعلق به دوره قاجاريه است.

برذشانده يكي از قديمي ترين عبادتگاه هاي ايراني محسوب مي شود كه در طول قرن ها، تشريفات مذهبي رسمي در فضاي باز آن انجام مي شد و بناي ساختمان آن را به پارس ها و هخامنشيان نسبت مي دهند. نقوش برجسته موجود روي سنگ هاي آن نيز به ياد مانده از دوران اشكانيان است و مجسمه هراكليوس يا هركول ( الهه قدرت) به ارتفاع بيش از ۲متر در حالي كه شيرنئومه را خفه مي كند در اين معبد از خاك بيرون آورده شده است.
در حقيقت، برذشانده به معني سنگ نشانده شده است، اين محوطه ۳قسمت كاملا متمايز از يكديگر دارد كه شامل كاخ، تختگاه، مقدس يا نيايشگاه (شرق كاخ) مي شود.

بسياري از آثار باستاني و تاريخي سيستان و بلوچستان ، به دليل كمبود اعتبار اختصاص داده شده به اين استان، درمعرض خطر نابودي قرار گرفته اند. اداره ميراث فرهنگي استان، ساليانه تنها ۵۰ ميليون تومان اعتبار دريافت مي كند كه براي بازسازي و مرمت ابنيه اين منطقه باستاني بسيار ناچيز است.
از جمله آثار در معرض خطر، مي توان از مقبره هاي «جالق سراوان»نام برد كه از دوره سلجوقي تا قاجاريه در يك محوطه گرد آمده اند و در حال حاضر هيچ گونه بازسازي و مرمتي روي آنها صورت نگرفته است.
«كوه خواجه»و«دهانه غلامان» نيز از ديگر آثار در معرض خطر نابودي هستند.