Hamshahri Newspaper

دغدغه هاي بازسازي ويرانه هاي بم و احداث شهري كه ديگر هرگز چنين فاجعه اي را به خود نبيند، اين روزها جامعه متخصصان، دانشگاهيان و دانشجويان را چنان به تكاپو وا داشته كه گويي زندگي تازه، هدفمند و متفاوتي در محيط هاي دانشگاهي جريان گرفته است.
تشكيل گروه هاي مطالعاتي، اعزام پژوهشگران دانشگاهي به منطقه، برگزاري سمينارها و نشست هاي تخصصي در باب بازسازي بم و... موج كم سابقه اي از شوق مشاركت داوطلبانه در ساماندهي دوباره اين شهر به راه انداخته است كه نمي توان و نبايد بي توجه از كنار آن گذشت.
دانشگاهيان امروز بيشتر از هر زمان ديگري آماده اند تا از تخصص، توان و دانش فني خود براي آباداني بم و در ابعاد گسترده تر پيشگيري از تكرار خاطرات تلخ رودبار و طبس و... بم مايه گذارند.
اهميت و نقش ويژه دانشگاهيان در ساماندهي بم ما را برآن داشت تا در يك نظرخواهي از حدود ۲۰ تن از رؤساي دانشگاه ها و مراكز تحقيقاتي معتبر كشور، راهكارها، زمينه ها و ضرورت هاي اين مشاركت را جويا شويم.
«همشهري دانشجو» در اين نظرخواهي اولويت هاي مهم دربازسازي بم، چگونگي مشاركت دانشگاهيان در اين امر و بسترهاي لازم جهت مشاركت عملي آنان را به پرسش گذاشته است.
آنچه از مجموع پاسخ هاي ارائه شده استنباط مي شود، آن است كه تقريباً صددرصد پاسخ دهندگان بر ضرورت و لزوم حضور فعال دانشگاهيان و متخصصان در مراحل مختلف بازسازي بم تأكيد دارند.
رؤساي دانشگاه ها و مراكز تحقيقاتي كشور استفاده از دانش فني توليد شده در مراكز علمي و دانشگاهي توسط نهادهاي مسئول و سياستگذار كشور يكي از مهم ترين راهبردهاي پيشگيري از وقوع دوباره حوادث اين چنين دانسته و برخي تا بدانجا پيش رفته اند كه ايجاد بسترها و التزامات قانوني جهت اين مهم را گوشزد كرده اند.
صاحب نظران دانشگاهي بدون كوچكترين ترديد در توان تخصصي دانشگاهيان، اساتيد و دانشجويان براي بازسازي بم، تنها خواست و اراده مسئولان و دولت را شرط اوليه تحقق علمي اين مشاركت مي دانند.
با تشكر از آقايان رضا بابايي و علي برزگر كه ما را در انجام اين نظرخواهي ياري دادند.
دانشگاه صنعتي شريف
دكتر سعيد سهراب پور، رئيس دانشگاه صنعتي شريف معتقد است: بازسازي يك امر تخصصي و علمي است و تنها خواست مسئولين اجرايي كشور است كه مي تواند بسترهاي لازم مشاركت و حضور عملي دانشگاه ها را در فرايند بازسازي بم فراهم كند.
دانشگاه ها مي توانند در امر طراحي مورد مشورت قرار گيرند و وزارت مسكن و شهرسازي بايد بيش از پيش از توان علمي دانشگاه ها در اين جهت استفاده كند وزارت مسكن و بنياد مسكن موظف هستند براي جلوگيري از فجايع دوباره، نهايت دقت و نظارت را در استفاده از آخرين دستاوردهاي علمي بنمايند.
اگر تاكنون در بهره برداري از دانش توليد شده در مراكز علمي و دانشگاهي ناتوان بوده ايم، اشكال از مديريت كشور است. چرا كه دانشگاه ها مدت ۱۵ سال است كه آئين نامه زلزله را تدوين كرده اند ولي اجراي آئين نامه، نظارت مي خواهد كه برعهده شهرداري ها و نظام مهندسي كشور است.وي تأكيد مي كند: دانشجويان كارشناسي ارشد و دكترا مي توانند زير نظر اساتيدشان در امر بازسازي كمك كنند.
دانشگاه اروميه
دكتر گودرزي صادقي، رئيس دانشگاه اروميه: التزام عملي مسئولان كشور را در حضور متخصصان و دانشگاهيان در كميته هاي مختلف بازسازي، درمان، اسكان و... ضروري دانسته مي گويد: بايد تيمي از مسئولان اجرايي و متخصصان زلزله شناسي، راه و ساختمان و زمين شناسي در امر بازسازي بم نظارت داشته باشد، ضمن آن كه دانشجويان رشته هاي ذي ربط هم مي توانند پايان نامه هاي خود را به مسأله بم اختصاص دهند و يا كارآموزي خويش را در مناطق آسيب ديده بگذرانند. وي ساماندهي فيزيكي بم را اولويت اصلي دانسته با تأكيد بر ضرورت مقاوم سازي ابنيه، مي گويد: به نظر من در مقطع فعلي اصولاً نيازي به پژوهش ندارم، الان موقع عمل است كه به همت مسئولين اجرايي كشور بستگي دارد.
پژوهشگاه بين المللي زلزله شناسي
دكتر محسن غفوري آشتياني رئيس پژوهشگاه بين المللي زلزله شناسي و مهندسي زلزله بازسازي بم را «بازسازي يك شهر فرهنگي» با تمام مؤلفه هاي آن تعريف كرده، معتقد است: اين بازسازي بايد ضرورتاً مبتني بر علم و دانش باشد و از دانش غني كشور در فرآيند آن استفاده شود. به شكلي كه اساتيد به صورت يكپارچه و در قالب يك سازمان مثل پژوهشگاه بين المللي زلزله بتوانند خدمات خود را ارائه دهند.
وي تأكيد مي كند: بدون استفاده از دانش فني، بازسازي بم شكست خواهد خورد.
رئيس پژوهشگاه بين المللي زلزله شناسي، حضور فعال دانشگاهيان و وزارت علوم را در فرايند بازسازي امري لازم جهت مشاركت عملي آنها ذكر كرده، معتقد است: براي جلوگيري از خسارت هاي عظيم مالي و جاني در حوادثي مانند زلزله بم، بايد زلزله را باور كنيم و آن را جدي بگيريم و از دانش توليد شده در كشور در اين جهت بهره گيريم.
وي مي گويد: اگر تاكنون در انجام اين مهم ناتوان بوده ايم، به آن دليل بوده كه در عمل از دانش فني و يافته هاي علمي استفاده نمي كنيم. چون هدايت و شهرسازي و مديريت ساخت و ساز در كشورمان علمي، تخصصي و مبتني بر دانش فني نيست و تخلف هاي ساخت و ساز را تحمل مي كنيم و تا زماني كه تخلفات وجود داشته باشند و مديريت ها سليقه اي باشد، همچنان در اجرا ناتوان خواهيم بود.
دانشگاه تربيت مدرس
دكتر سعيد سمنانيان رئيس دانشگاه تربيت مدرس معتقد است: براي حضور علمي دانشگاه ها در فرايند بازسازي، بايد تمامي دست اندركاران، از مشاوره ها و يا كمك هاي اجرايي متخصصين دانشگاهي در اجرا استفاده كنند.
وي طراحي شهر جديد بم منطبق با اصول شهرسازي و ساخت ساختمان هاي جديد با رعايت دقيق ضوابط ضد زلزله را از جمله اولويت هاي مهم در بازسازي بم دانسته و مي گويد: اگر حتي همين امروز شروع كنيم و از دانش فني متخصصان و دانشگاهيان بهره برداري كنيم و در نظارت ساخت و سازهاي شهري و روستايي هم جدي باشيم، پس از گذشت ۲۰ الي ۳۰ سال، تعداد قابل توجهي از ساختمان هاي مسكوني و اداري در مقابل زلزله مقاوم خواهند بود.
دانشگاه زابل
دكتر حبيب الله دهمرده رئيس دانشگاه زابل نقش دانشگاه ها را در بازسازي بم چنين تشريح مي كند: دانشگاه ها بايد به نوعي زيربنايي شروع به فرهنگ سازي كنند تا مسئولان و برنامه ريزان نظام به اين باور برسند كه با پديده زلزله بايد برخورد علمي صورت گيرد.
يك بار هم كه شده اين شعار را بپذيريم كه «علاج واقعه را قبل از وقوع بايد كرد». با پديده زلزله برخورد علمي كنيم و مكان هايي را كه در مسير گسل قرار دارند و زلزله خيز هستند شناسايي كنيم و اجازه ساخت و ساز در آن مكان ها را ندهيم.وي مي گويد: در حال حاضر مهم ترين اولويت هاي بازسازي بم، شناسايي مكاني است كه در معرض زلزله نباشد.
سپس در مرحله بعد بايد با مشاركت دانشگاهيان طراحي ساختمان هايي براساس اصول علمي و مهندسي و مقاوم نسبت به زلزله را داشته باشيم و بعد نظارت درست در روند ساخت و سازها اعمال كنيم.
دكتر دهمرده در پاسخ به اين سؤال كه چرا تاكنون در استفاده از دانش فني دانشگاه ها در مقابله با پديده اي مثل زلزله ناموفق بوده ايم مي گويد: چون اراده اي بر اين كار نبوده و متأسفانه ساخت و سازها غير علمي بوده، يكي از آثار آن خسارات عظيمي است كه زلزله بم به مردم اين منطقه وارد آورده است و اگر ساخت و سازها مبنايي علمي داشت خسارت بسيار بسيار ناچيز بود.وي تأكيد مي كند: برنامه ريزان و مسئولان كشور اگر حضور علمي دانشگاه ها در فرايند بازسازي بم را مي خواهند و مي پذيرند بايد شرايط عملي آن را فراهم كنند و به عنوان يك ضرورت، اين مهم را طلب نمايند و وزارت علوم، تحقيقات و فناوري هم به عنوان يك وظيفه، شرايط حضور دانشگاهيان را فراهم آورد.
دانشگاه بوعلي سينا
دكتر منصور غلامي رئيس دانشگاه بوعلي سيناي همدان با اشاره به نقش دانشگاه ها در جلوگيري از تكرار چنين حوادثي مي گويد: مهم ترين نقش دانشگاهيان، در مقاوم سازي سازه هاي ساختماني، تنظيم قوانين الزام آور براي رعايت استانداردهاي ساخت و ساز و ... خلاصه مي شود. وي استفاده از تجارب كشورهاي دنيا در طراحي ساختمان ها، به ويژه كاربردي كردن و بومي كردن آن را از جمله اولويت هاي مهم در بازسازي بم ذكر كرده، تأكيد مي كند:
براي پيشگيري از خسارت هاي عظيم حوادث اين چنيني، بايد دستاوردهاي علمي و تجربي مراكز دانشگاهي در طراحي ضوابط و قوانين اجرايي بخش ساختمان و شهرسازي و ساير امور مربوط به كار گرفته شود.
دانشگاه علوم دريايي خرمشهر
دكتر احمد سواري رئيس دانشگاه علوم و فنون دريايي خرمشهر، بر اين عقيده است كه متأسفانه هنوز توجه خاصي به نظرات اساتيد و كارشناسان در كشور ما نمي شود و اين امر بايد به صورت يك فرهنگ جدي در جامعه پذيرفته شود و به آن عمل گردد.
دانشگاه ها مي توانند با اتكا به دانش غني خود، در بازسازي بم به صورت ارائه طرح هاي مبتني بر مقاومت نسبت به زلزله سهم به سزايي داشته باشند و در احداث شهري جديد با مقاومت بالا در قبال زلزله مشاركت كنند و اين امر مي تواند به صورت عملي در قالب تشكيل كميته هاي مختلف فني و مهندسي با حضور دانشگاهيان و مسئولان اجرايي محقق شود.
دانشگاه هنر
دكتر محمدرضا حافظي رئيس دانشگاه هنر استفاده از دانش و تخصص دانشگاهيان در قالب نهادهاي مردمي و غيردولتي را يكي از بهترين شيوه هاي حضور عملي دانشگاه ها در فرايند بازسازي بم دانسته، مي گويد: براي استفاده از توان و تخصص دانشگاهيان بهترين شكل ممكن، مشاركت و پيش قدمي دانشگاهيان در شكل گيري مؤسسات و نهادهاي غيردولتي است.
دكتر حافظي عدم تعامل صحيح و كارآمد ميان دانشگاه ها و دستگاه هاي اجرايي را از جمله موانع مهم عدم بهره برداري از دانش فني توليد شده در پاسخ به نيازهاي جامعه ذكر كرده، معتقد است:
توجه به نيازهاي واقعي جامعه از سوي دانشگاه ها و پذيرش دستاوردها و حضور دانشگاهيان در تصميمات اجرايي كشور، از جمله عوامل كليدي در پيشگيري از خسارت هاي عظيم مالي و جانبي است.
ستاد زلزله
دكتر علي اصغر رستمي ابوسعيدي رئيس ستاد زلزله وزارت علوم، تحقيقات و فناوري، از نقش دانشگاه ها در بازسازي بم به عنوان نقشي راهبردي ياد كرده چنين اظهار مي دارد كه نقش دانشگاهيان بعد از مرحله امداد و نجات، نقش راهبردي است. مشاورت در امر آسيب شناسي و راه هاي مقابله با افسردگي و تألمات روحي كه عمدتاً كودكان و زنان بي سرپرست و بي خانمان با آن مواجهند، نقش روان شناسان و جامعه شناسان و ... در اين بخش بسيار ارزنده خواهد بود.
در عين حال دانشگاهها مي توانند با طراحي طرح جامع بم به ويژه از طريق استفاده از تخصص اساتيد رشته هاي عمران، معماري و زلزله شناسي بازسازي اصولي فضاهاي كالبدي تخريب شده را عملي كنند.
دكتر رستمي ضمن تشريح عوامل ناتواني بم مي گويد: جدي نگرفتن موضوع و توجه نكردن به نظرات متخصصان و اهل فن توسط مسئولان كه هشدارهاي لازم را داده بودند يكي از مصداقهاي عدم بهره گيري از دانش توليد شده براي مقابله با بحران هاست. به اعتقاد من براي پيشگيري از خسارت هاي احتمالي در آينده و استفاده از دانش توليد شده توسط مراكز علمي، بايد ضمن به كارگيري نتايج تحقيقات اساتيد در امر مديريت بحران، ساخت و ساز اصولي ساختمان در همه مكانهاي پرخطر، تربيت نيروهاي متخصص براي برخورد با مصدومين و مجروحان مورد توجه قرار گيرد.
رئيس ستاد زلزله تأكيد مي كند: مهم ترين نكته اين است كه مسئولان اين امر را جدي بگيرند و به صورت بينشي به آن بنگرند نه به صورت سطحي.وي طراحي و ساماندهي فيزيكي براساس بافت اجتماعي بم را اولويت مهم بازسازي اين منطقه دانسته مي گويد: ناتوان بودن بم به عوامل ديگري هم بازمي گردد كه عبارتنداز: توجه به منافع مادي شخصي در ساخت و سازها تا منافع جمعي مردم، فقدان دستگاه نظارتي درست در امر ساخت و ساز و مقاوم سازي ساختمانها، عدم اطلاع رساني درست به مردم، نداشتن آموزشهاي لازم و كافي براي مقابله با بحرانها و نبود يك سيستم پدافند غير عامل مشخص كه در اسرع وقت به امور زلزله زدگان بپردازد.وي مي گويد: در همه اين امور دانشگاهها مي توانند به خوبي مشاركت كنند. اما اين به كار بلند مدت نياز دارد و ما زود همه چيز را فراموش مي كنيم. ما از كمك رساني به زلزله زدگان در رودبار منجيل، طبس و... درس نگرفتيم و حتي نوشته و نكاتي به صورت مكتوب نداريم و نمي دانيم نقاط ضعف و قوت ما در آن زلزله ها چه بوده؟
دانشگاه محقق اردبيلي
دكتر كاظم قاسمي رئيس دانشگاه محقق اردبيلي با اشاره به آمادگي دانشگاهيان براي ارائه هرنوع خدمات تخصصي، علمي و مشاوره اي در بازسازي بم مي گويد: مشاركت اساتيد و دانشجويان دانشگاههاي كشور در طراحي و نظارت بر احداث ساختمانهاي مقاوم در مقابل زلزله در بم بسيار مؤثر خواهد بود و از اين رو مي بايست زمينه هاي مشاركت عمل اين قشر در فرايند بازسازي توسط دولت و مسئولان نظام فراهم شود و با توجه به احساس مسئوليت دانشگاهيان براي حضور عملي در فرايند بازسازي بم، بهتر است الزامات قانوني (حتي) براي ارگانهاي مجري بازساي در استفاده از اين مشاركت طراحي شود و چيزي به دست فراموشي سپرده نشود.
وي تأكيد مي كند: در بازسازي بم آنچه اولويت دارد، طراحي مبتني بر پژوهش با توجه ويژه بر مقاومت ساختمانها و معماري مناسب آنها و تهيه طرح جامع شهري و سپس ايجاد هماهنگي بين سازمانهاي مجري براي رعايت استحكام و معماري ساختمان ها و نظارت مستمر و فعال بر عمليات اجرا است كه در تمام اين امور حضور دانشگاهيان مي تواند ياريگر دولت باشد و عمليات بازسازي را پشتيباني نمي كند، مشروط بر اينكه خواستي در اين زمينه باشد.
دكتر قاسمي استفاده ازدانش فني و دستاوردهاي علمي دانشگاهها را در پيشگيري از خسارت هاي زلزله ضروري دانسته معتقد است: براي بهره گيري عملي و بهينه از يافته هاي علمي دانشگاهها جهت پيشگيري از خسارت هاي حوادثي مانند زلزله بم، ما راهي جز ايجاد الزامات قانوني لازم در اين زمينه ندارم به صورتي كه دستگاهها و نهادهاي اجرايي مسئول را موظف به اين استفاده نمايد.
دانشگاه سمنان
دكتر عبدالحسين فريدون رئيس دانشگاه سمنان از استقرار مديريت علمي براي بررسي مسايل اقتصادي، اجتماعي و سياسي بعد از زلزله، اسكان موقت و ساماندهي مسايل و مشكلات منطقه و طراحي فيزيكي شهر جديد بم به عنوان اولويت هاي مهم در بازسازي بم ياد مي كند. وي مي گويد: قطعاً استادان و دانشجويان تحصيلات تكميلي مي توانند با تعريف پروژه هاي تحقيقاتي در مورد اتفاقي كه افتاده، به منظور كاهش خسارت در آينده و طراحي شهر و ساختمانها و روشهاي مختلف بازسازي طراحي و مديريت، در روند آينده شهر مشاركت كنند.