محمدمحمدپور
بعضي ها مي گويند ما فقط براي دلمان كار مي كنيم اما شما باور نكنيد. حقيقت مثل هميشه پشت پرده اما قابل لمس است. تمام اين هياهو براي يك مشت جايزه است. از جشنواره فيلم فجر صحبت مي كنيم. به هر حال بهترين شدن در هر زمينه و آخر ماجرا روي سن رفتن، تضميني براي موفقيت هاي آينده است. براي تمام كساني كه به نوعي وارد جشنواره فجر شده اند تنها ۲۱ جايزه وجود دارد. جايي وجود ندارد كه در آن همه خوشبخت باشند.
فعلا تنها مي توانيم برايتان نام۱ ۲ جايزه اي را بنويسيم كه مقابل هر كدامشان يك علامت سوال وجود دارد. مي توانيد تا روز ۲۲ بهمن فيلم ها را ببينيد، روي علامت هاي سوال فكر كنيد و براي هر كدامشان يك گزينه انتخاب كنيد. حسن اين كار، اين است كه متوجه مي شويد كه تماشاگر خوبي هستيد يا نه.
اين جايزه ها در پايان نصيب افراد درگير در جشنواره فجر مي شوند: بهترين فيلم، جايزه ويژه گروه داوران، بهترين كارگرداني، بهترين فيلمنامه، بهترين بازيگر زن نقش اول، بهترين بازيگر زن نقش دوم، بهترين بازيگر مرد نقش اول، بهترين بازيگر مرد نقش دوم، بهترين فيلمبردار، بهترين موسيقي متن، بهترين تدوين، بهترين صدابردار، بهترين صداگذار، بهترين طراح صحنه و لباس، بهترين جلوه هاي ويژه، بهترين چهره پردازي، بهترين از بين آثار هنر و تجربه، بهترين فيلم كوتاه داستاني، بهترين فيلم مستند، برترين فيلم اول و دوم و بالاخره محبوب ترين فيلم ايراني بخش مسابقه. منتظر روز اختتاميه باشيد.شما مي توانيد پيش بيني خود را تا آخر براي خودتان نگه داريد و يا آن را تا يك هفته ديگر براي ما بفرستيد. شايد در پايان جشنواره منتشر كردن نظرات شما خيلي هم جالب از آب درآمد.
هر چند به نظر مي رسد سربازهاي جمعه پر سر و صداترين فيلم جشنواره بيست و دوم باشد اما كم نيستند منتقداني كه معتقدند جوايز چنداني نصيب اين ساخته مسعود كيميايي نخواهد شد. اين دسته، تركيب هيات داوران را به عنوان پشتوانه مدعاي خود قرار داده اند و به آن اصرار دارند، چه در ميان اين اعضا كه بايد در مسند قضاوت بنشينند، كسي نيست كه به فيلم هاي اين كارگردان شناخته شده روي خوش نشان دهد. كيميايي اما سرگرم كار خودش است، او اين روزها و البته اين شب ها تلاش فراواني براي رساندن فيلمش به جشنواره مي كند و فاصله سه متري اتاق تدوين و سالن صداگذاري استوديو انديشه را بارها طي كرده است.
محمد بزرگ نيا و ابوالحسن داودي، دو كارگردان عضو هيات داوران در دسته كارگردان هايي قرار مي گيرند كه فيلم هاي عامه پسندي را ساخته اند و مجتبي راعي، در كسوت يك كارگردان نخبه گرا، با آنان درباره فيلم هاي خاص جشنواره بحث خواهد كرد. محمد داودي، فيلمبرداري است كه فيلمبرداران جشنواره را زير ذره بين خواهد برد و مهدي شجاعي به همراه مينو فرشچي، كار بررسي روي فيلمنامه هاي جشنواره را انجام خواهند داد. علي نصيريان تنها بازيگري است كه سيمرغ سعادت را روي دوش چندين بازيگر منتخب خواهد نشاند. اين هيات داوران، كانون خبر جشنواره بيست و دوم خواهد بود و چه بسا انتخاب آنان حرف و حديث هاي فراواني را بسان دوره هاي قبلي، به همراه داشته باشد.
همه آنهايي كه به ديدن فيلم نان و عشق و موتور ۱۰۰۰ رفتند و از طنز لطيف آن لذت بردند يا به تماشاي مجموعه پرطرفدار طنز پاورچين نشستند، بر ساختار قوي فيلمنامه آن تاكيد كردند. پيمان قاسم خاني با نوشتن دو فيلمنامه دست اول براي اين دو فيلم و مجموعه، خود را در شمايل يك فيلمنامه نويس تخصصي در زمينه طنز مطرح ساخت و حالا در جشنواره با فيلمنامه اي كه براي فيلم كمال تبريزي نوشته كه نام منحصر به فرد «مارمولك» را بر خود دارد، از شانس هاي اصلي به دست آوردن سيمرغ است. فيلمنامه اي ساختارشكن و «خاص» كه حرف و حديث هايي نيز به همراه خواهد داشت.
منتقدان، نيم نگاهي نيز به فيلمنامه اقتباسي گاو خوني دارند، رماني از نويسنده شهير ادبيات، جعفر مدرس صادقي كه افخمي خود از آن اقتباس كرده و دستمايه اصلي تازه ترين ساخته اش قرار داده است. گرچه بايد فيلمنامه شمعي در باد ساخته پوران درخشنده كه محمدهادي كريمي آن را نوشته و اشك سرما ساخته عزيزالله حميدنژاد كه نوشته خود اوست را هم مورد توجه قرار داد، اما نه به اندازه فيلمنامه مارمولك كه جشنواره پسند به نظر مي رسد.
در ميان دوربين به دست ها، اوضاع كمي متفاوت تر است. اگر آلاد پوش با فيلمبرداري فيلم گاوخوني يكي از شانس هاي جشنواره محسوب مي شود و با دريافت سيمرغ جشنواره بيستم، توانايي هاي خود را به اثبات رسانده و محمود كلاري، جمع قديمي ها را در سربازهاي جمعه جمع كرده تا يكي از زبردست ترين فيلمبرداران حال حاضر سينماي ايران، آخرين ساخته كيميايي را ثبت كند، رسول احدي با فيلمبرداري فيلم غيرمنتظره رسول ملاقلي پور انتظار مراسم اختتاميه را مي كشد. آنهايي كه صحنه هايي از فيلم را ديده اند، نحوه فيلمبرداري آن را تحسين كرده اند.
شايد محمد داودي، داور فيلمبردار جشنواره كه مدير فيلمبرداري اشك سرما نيز هست، راي به رسول احدي دهد و شايد به بهرام بدخشاني، فيلمبردار فيلم دوئل كه ساختاري شبيه به ساختار فيلم مزرعه پدري ملاقلي پور دارد: فيلم هاي جنگي كه تكنيك خاص فيلمبرداري را مي طلبد.
اين دو فيلم نه تنها در ميدان فيلمبرداري، بلكه براي دريافت سيمرغ بلورين جلوه هاي ويژه نيز رقابت تنگاتنگي را با يكديگر دارند. شرف الدين در مزرعه پدري، فوق العاده كار كرده است و شانس اصلي سيمرغ به شمار مي آيد گرچه دوئل با پنهان كاري تعمدي دست اندركارانش، ممكن است «آس» ديگري رو كند و جلوه هاي ويژه آن كه كار تحسين شده روزبهاني است، جشنواره روهاي امسال را روي صندلي هاي سالن سينما ميخكوب كند. جلوه هاي ويژه بيشتر در فيلمهاي مربوط به جنگ نمود مي يابد و در سال هاي اخير با فيلم هايي نظير كيميا، سرزمين خورشيد، قارچ سمي، سجاده آتش و سفر به چزابه به استانداردي بين المللي دست يافته است. جالب است ادعاي آنهايي كه به تماشاي فيلم مزرعه پدري نشستند و صحنه هاي آن را با صحنه هاي فيلم «نجات سرباز رايان» مقايسه كردند. در ميان طراحان صحنه، قضاوت هاي اوليه به نفع امير اثباتي، طراح صحنه فيلم دوئل است، اما نمي توان نسبت به موفقيت آن اطمينان قطعي داشت. همين طور است حكايت موسيقي متن جشنواره كه پيمان يزدانيان قصد دارد براي سربازهاي جمعه كيميايي موزيك خاصي بسازد. كيميايي كه تا ده روز مانده به آغاز جشنواره هنوز در مرحله تدوين و صداگذاري فيلمش بود و سفارش ساخت موسيقي متن آن را به پيمان يزدانيان نداده بود، اميدوار است يكي از آن موسيقي هاي ماندگار را روي فيلمش داشته باشد، گرچه وقت اندكي در اختيار يزدانيان قرار داده است.
اگر قرار بود سيمرغي براي پركارترين بازيگرد مرد جشنواره امسال در نظر بگيرند، بهرام رادان با ۴ فيلم اين جايزه را مي برد. او كه در فيلم هاي شمعي در باد، سربازهاي جمعه، گاوخوني و ننه گيلانه به ايفاي نقش پرداخته، پژمان بازغي، محمدرضا فروتن و فريبرز عرب نيا را پشت سر نهاده است، اما سيمرغ را نه به كميت كه به كيفيت بازي مي دهند. فروتن با بازي در فيلم هاي شاه خاموش، سربازهاي جمعه و ملاقات با طوطي كم كاري دوره هاي پيشين را جبران كرده، همين طور فريبرز عرب نيا با برگ برنده، پروانه اي در باد و باج خور. پژمان بازغي نيز با ايفاي نقش در سربازهاي جمعه، تارا و دوئل از پركارهاي جشنواره امسال است.
اما براي سيمرغ، پرويز پرستويي با مارمولك به احتمال فراوان از نامزدها است. او جوايز بسياري دريافت كرده و كمي دور از انتظار است كه جشنواره، سيمرغ امسال خود را نيز به او تقديم دارد، اما به نظر مي رسد به هر حال جزو نامزدها است. برخي از منتقدان بازي سعيد راد در فيلم پر ستاره دوئل كه بازيگراني نظير پرويز پرستويي، پژمان بازغي، هديه تهراني و پريوش نظريه را گردهم آورده، تحسين كرده اند اما شايد نتوان او را جزو شانس هاي جشنواره به حساب آورد. در اين بين بايد درصدي را نيز به پژمان بازغي اختصاص داد، هر چند او شانس فراواني براي دريافت سيمرغ ندارد اما هيات داوران بعضي اوقات نشان داده اند كه در اهداي جوايز، غيرمنتظره و غيرقابل پيش بيني عمل مي كنند. ضمن اينكه بايد نيم نگاهي به بازي جمشيد هاشم پور در مزرعه پدري انداخت.
عزت الله انتظامي درگاوخوني نيز شانش كانديدا شدن را دارد و براي اهداي سيمرغ بازيگر مرد نقش مكمل نبايد نام بيژن امكانيان در سربازهاي جمعه را از قلم انداخت.
نيكي كريمي در باج خور، باز هم بازي قابل قبولي ارايه داده است. او بالاخره در جشنواره پيشين موفق به دريافت سيمرغ بلورين براي بازي در «ديوانه اي از قفس پريد» و «واكنش پنجم» شد؛ اما براي جشنواره امسال دور از انتظار است كه سيمرغ ديگري به او هديه كنند. هيات داوران براي گزينش بهترين بازيگر زن با دشواري هاي چنداني روبه رو نخواهند بود. پريوش نظريه در دوئل يكي از شانس هاي اصلي است و رويا نونهالي با بازي گيرايش كه اين بار در هم نفس به روي پرده خواهد آمد. اما حتي اگر گلشيفته فراهاني را براي بازي در اشك سرما جزو ليست قرار دهيم، ليست نامزدهاي سيمرغ بلورين بهترين بازيگر زن كامل نخواهد شد مگر با قرار دادن نام آتنه فقيه نصيري در آن، كه به گفته برخي از منتقدان، محتمل ترين گزينه براي دريافت سيمرغ است.
با نگاهي به كارگردان هاي حاضر در بخش مسابقه سينماي ايران، انتخاب شانس هاي دريافت سيمرغ كار چندان دشواري نخواهد بود. بهروز افخمي با گاوخوني، كمال تبريزي با مارمولك، رسول ملاقلي پور با مزرعه پدري، مسعود كيميايي با سربازهاي جمعه، احمدرضا درويش با دوئل و فرزاد مؤتمن با باج خور رقابت تنگاتنگي را براي دريافت سيمرغ خواهند داشت. در اين بين شانس احمدرضا درويش را بايد بيشتر از سايرين دانست و شانس مسعود كيميايي را كمتر!
كمال تبريزي با انتخاب پرويز پرستويي براي ايفاي نقش در مارمولك، ليلي با من است را تداعي مي كند و از فرزاد مؤتمن نيز بايد فيلم قابل بحثي را توقع داشت. تقدير از بهروز افخمي نيز دور از انتظار نيست، ضمن  آنكه رسول ملاقلي پور در صحنه هايي از فيلمش دست به ابتكارهاي خاصي زده است كه بايد به تماشاي آن نشست و گوش هايي تيز داشت! و تا يادمان نرفته، نام ابوالقاسم طالبي را نيز با «عروس افغان» به اين جمع اضافه مي كنيم. او نبايد روي گيشه حساب چنداني باز كند، اما مي تواند به حضورتماشاگران خاص در سالن هنگام اكران، اميدوار باشد.
مارمولك داستان سارقي سابقه دار را حكايت مي كند كه براي گريز به راه عجيبي متوسل مي شود، مزرعه پدري كه روايتگر اتفاق هايي است براي يك مرد به همراه همسر و فرزندش در سفر به دزفول براي نقد و بررسي كتابش، مزرعه پدري و همين طور دوئل كه داستان آن حول محور شخصيتي به نام زينال مي گردد، اسيري كه پس از ۲۰ سال آزاد و در آغاز جنگ با توطئه اي براي خروج گاوصندوقي حاوي اسناد و مدارك محرمانه روبه رو مي شود، از شانس هاي اصلي دريافت سيمرغ بلورين جشنواره بيست و دوم هستند.
با همه اين اوصاف نبايد انتخابات غيرمنتظره هيات داوران را ناديده گرفت و همين طور فيلم هايي كه چندان خبرساز نيستند اما در هنگام نمايش نشان مي دهند كه از چه قابليت هاي بالايي برخوردار بوده اند. جشنواره در دوره پيشين حداقلي يكي از اين موارد را به ياد دارد: نفس عميق، ساخته تحسين شده پرويز شهبازي كه در آغاز جشنواره سروصدايي به پا نكرد: اما پس از آن...