ياد آن دوران بخير كه در دانشگاه تهران با استاد روح الاميني واحد درس «زمينه فرهنگ شناسي» را مي گذرانديم. استاد در اين درس، همواره بحث پس افتادگي فرهنگي (Cultural Lag)- يا تأخر فرهنگي را مطرح مي كرد كه از جنجال  برانگيزترين و جالب ترين موضوعات كلاس بود.
«ويليام آگ برن» نخستين كسي است كه نظريه  پس افتادگي فرهنگي را مطرح كرده است. بر اساس اين نظريه «هنگامي كه از بين پديده ها و عنصرهاي فرهنگي به يكديگر وابسته، يك يا چند عنصر آن سريع تر از ديگر عنصرها تغيير مي كند، نابساماني و ناهماهنگي در مجموعه آن تركيب فرهنگي به وجود مي آيد. اين عدم هماهنگي در تغيير عنصرهاي يك تركيب فرهنگي را پس افتادگي گويند.» چنين پس افتادگي و ناهماهنگي دشواري ها و آشفتگي هاي فراوان به همراه دارد (روح الاميني، ۱۳۶۸، ۱۲۱).
معمولاً در بحث پس افتادگي فرهنگي، ناخود آگاه نظريات متوجه ورود تكنولوژي در جهان سوم يا تغيير سريع آن در كشورهاي پيشرفته مي شود. هنگامي كه دانش و آگاهي نسبت به نحوه استفاده و بهره مندي از اين تكنولوژي با سرعتي هماهنگ حادث نمي شود، همواره مثال از ورود اتومبيل آورده مي شود. اين كه عدم رعايت قوانين و مقررات رانندگي و عدم رعايت حق تقدم، نمونه  اي از پس افتادگي فرهنگي است.
خوشبختانه پس از چندين سال، بالاخره برخي از دست اندركاران امر حمل و نقل و ترافيك (راهنمايي و رانندگي نيروي انتظامي) براي آموزش و آگاه سازي دست به نوآوري زدند. در اين زمينه، از همكاري صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران نيز هنرمندانه ياري گرفته مي شود. هر شب شاهديم كه چگونه راننده با سابقه، اما سهل انگار و يا آقا سيا (نماد عدم پيروي از قانون)، در مقابل هوتن (طعم تلخ قانون شكني چشيده) به سزاي بي توجهي خود نسبت به قوانين و مقررات مي رسد؛ به نحوي كه هر يك از ما اگر از محل غير خط كشي شده و يا از زير پل عابر پياده گذر كند، در فراخود خويش، يك آقا سياي گناهكار را حس مي كند.
اما جاي چنين كار فرهنگي در نحوه استفاده از مترو خالي است. هميشه در ايستگاه اول قرار گرفتن وسيله نقليه عمومي يك امتياز است. در مورد اتوبوس، گاه مسافر چند ايستگاه را پياده طي مي كند تا به ايستگاه اول برسد و جاي آسوده اي براي نشستن بيابد، اما در مورد مترو اين مورد بر عكس است. اول ايستگاه، جمعيت متراكم پشت در ازدحام مي نمايد و اين كه هر تازه واردي سعي مي كند ، خود را به نحوي به ميان جمعيت منتظر گشايش درب مترو جاي دهد؛ به واقع صحنه نازيبايي است. به محض باز شدن درب مواظب باشيد! به خصوص اگر كودك يا فرد كهنسالي به همراه داريد، شش دانگ حواستان جمع باشد تا زير دست و پا له نشود. حتماً يكي دو متر از جمعيت فاصله بگيريد تا اين جمعيت عجول از رقابت بر سر صندلي هاي محدود هر واگن فارغ شود. هنگامي كه خيال همه از برندگان اين مسابقه نازيبا راحت شد، امنيت ورود به واگن برقرار مي شود. بي انصافي نبايد كرد گاه فردي كه در مسابقه تصاحب صندلي پيروز است، در مواردي اندك جاي خود را به مادر و فرزندي مي دهد، اما اين امر زياد مرسوم نيست.
مدتي قبل به همراه يكي از همكاران دانشگاهي ام، با استفاده از مترو در مسير بازگشت از دانشگاه به منزل بودم. وي فارغ التحصيل دانشگاه روسيه است و اشاره مي كند كه در مسكو هنگام ورود به كابين مترو، در جاي واگن ها اين پيام مشاهده مي شود: «صندلي ها مخصوص افراد مريض، كهنسال و كودكان است.»
چنانچه چنين پيامي در كابين هاي متروي ما نيز نقش مي بست، قطعاً مهر و عطوفت دوست داشتني، اما زير لگام تكنولوژي وارداتي مترو گم شده ايراني دوباره ياد آوري مي شد.
نكته ديگر در خصوص هماهنگي تكنولوژي مترو و آگاهي نسبت به نحوه استفاده از آن، متوجه علائم و نشانه هاي راهنما در ايستگاه هاي مترو است. اين علايم به تعداد كافي است و در جاي مناسب نيز نصب گرديده است كه جاي تقدير دارد، اما چرا با وجود اين تلاش، هنوز با مسافراني مواجه هستيم كه از مسير صادقيه پياده شده، به جاي مسير شهر ري، سر از مسير ميرداماد درمي آورند؟ هر چند قدري از اين خطا را مي توان متوجه بي دقتي مسافر نمود، اما سؤال اينجاست كه چرا علايم نتوانسته است به ميزان كافي توجه مسافر را به خود جلب كند؟ البته به تازگي مشاهده مي شود كه از طريق بلندگو، دقت بيشتر نسبت به علايم گوشزد مي شود، اما همين  مسئله است كه چرا با وجود علايم راهنما، هنوز نياز به راهنمايي هاي شفاهي وجود دارد؟ هر چند پس از چند بار رفت و آمد با مترو، كم كم علايم براي مسافر معنا دار مي شوند، اما بياييم از علايم و نمادهاي گوياتر استفاده كنيم و يا با كيفيتي نصب نماييم كه حتي مسافر تازه وارد نيز دچار خطا نشود.
نكته ديگر، نقشه ايستگاههاي مترو بر سر در هر واگن با رنگ هاي گويا و چشم نواز و به ميزان كافي است كه نگارنده آن را از نقاط قوت مترو مي داند، تا اين كه روزي خواستم براي اولين بار در ايستگاه همت پياده شوم، اما متوجه شدم كه ايستگاه مذكور آماده نيست و ناچار به استفاده از ايستگاه آخر شدم. هنگام پياده شدن دليل عدم توقف را پرسيدم و راننده مترو با تعجب از من سؤال كرد كه آيا براي اولين بار است از مترو استفاده مي كنم. در جواب گفتم خير، اما براي اولين بار است كه در ايستگاه همت قصد پياده شدن داشتم. متوجه شدم كه ايستگاه مذكور آماده نيست و هنوز راه اندازي نشده است. اما اين نكته مهم در نقشه راهنماي سر در هيچ يك از واگن ها، مورد اشاره قرار نگرفته بود. در انتها بر خود لازم مي دانم از زحمات مسئولان و مجريان مترو قدرداني كنم. زيرا طرحي را اجرا نمودند كه سالها قبل از انقلاب اسلامي مطرح شده بود، بدون اين كه قدمي در اين مسير برداشته شود. كار به جايي رسيده بود كه كلنگ مترو، سوژه برنامه هاي طنز راديو و تلويزيون آن زمان شده بود. برداشتن اين گام مهم، از افتخارات پس از انقلاب اسلامي است. با اميد به اين كه در كنار عنايت به مسايل فني و امنيتي، قدم به قدم به طور هماهنگ، به آگاه سازي و فرهنگ سازي مترو نيز عنايت لازم صورت گيرد و رفع اين نقايص هر چند كوچك، در كنار گسترش خطوط مد نظر قرار گيرد.
دكتر شهناز صداقت زادگان، عضو هيأت علمي دانشگاه پيام نور

۱
بررسي نقش و جايگاه كنوني پژوهش، نيازمند مطالعه دقيق و بررسي نقادانه از درون و بيرون و به عبارت ديگر بررسي ميزان تأثيرات يافته هاي پژوهشي در روند تصميم سازي مديران ارشد است. از زواياي متعددي مي توان به نقش و جايگاه پژوهش توجه كرد: آمار فراوان پژوهش هاي انجام شده يا در حال انجام، فارغ  از نتايج و اثرات آن، نابرابري هاي موجود در اختصاص بودجه هاي تحقيقاتي، كمبود شديد محقق ورزيده و كارآشنا، وضع نامناسب تحقيقات در دانشگاه ها به ويژه پايان نامه هاي دانشجويي، اشتغال بيش از حد اساتيد به تدريس و عدم گرايش به تحقيق و پژوهش، عدم اعتماد مديران به پژوهشگران، عدم كاربست يافته هاي پژوهشي و ...
متأسفانه امروز نتايج عمده پژوهش ها در مجلات زيبا و جذاب يا در اتاق هاي مديران نگهداري مي شوند، يا در بايگاني ادارات به تاريخ مي پيوندند و يا اينكه به دلايل نگرش هاي سياسي- اجتماعي، پژوهش ها جنبه امنيتي پيدا مي كنند و نتايج آن هيچ وقت منتشر نمي شوند.
هر چند كه كمتر مديري تمايل دارد عليرغم باورهاي خود، دست به تحقيق و پژوهش بزند، مگر اينكه بخواهد براي نظريات خود، مؤيد بتراشد. امروز پژوهش  و تحقيق يك ژست مديريتي است تا يك حربه مؤثر و كارآ براي تصميم گيري هاي دقيق و علمي.
اميد است كه روزي پژوهش هاي صوري، به پژوهش هاي حقيقي تبديل شود و مديريت علمي، جايگزين مديريت مستبد و خود رأي  گردد.
۲
مهمترين تأثير پژوهش، افزايش كارايي است. پژوهش هاي مناسب و دقيق بهترين فرصت براي مديران بوده و فرايند تصميم گيري دقيق را تسهيل مي نمايد. بهبود مهندسي اجتماعي و اصلاح ساختارهاي معيوب، گشودن روزنه هاي تاريك و ناپيدا، ايجاد فرصت هاي مناسب، شناخت و شكار فرصت ها، كالبد شكافي دقيق تهديدها و تحديدها از فوايد پژوهش است. در يك كلام نقش پژوهش در روند تصميم سازي و تصميم گيري در امور كلان كشور بي بديل است، اگر بدان باور داشته باشيم.
۳
باور عميق به پژوهش و تأثير يافته هاي آن در برنامه ريزي درسي، امروزه دامنه وسيعي پيدا كرده است. امروز ديدگاه ها نسبت به برنامه درسي متحول شده است و ديگر همچون گذشته كسي به كتاب درسي،  به عنوان تنها و بهترين ابزار انتقال معلومات تكيه نمي كند. رويكردهاي جديد و ايجاد تحول در برنامه هاي درسي و ارزشيابي آموخته ها به شدت مورد توجه اند. بهره گيري از فناوري نوين اطلاعات و بسترسازي براي فراگير شدن ICT و بسياري از تغييرات در برنامه هاي كلان آموزش و پرورش محصول اعتنا به تحقيقات است.
اگر برنامه ريزي ها بدون توجه به يافته هاي تحقيقاتي صورت گيرد، بي شك مديران بايد پاسخگو منتقدان بصير و آگاه در حوزه هاي مختلف آموزش و پرورش باشند. نكته بسيار مهم، نهادينه كردن امر پژوهش در آموزش و پرورش است. از اينرو لازم است كه سياست پژوهشي در آموزش و پرورش كه بتواند «جهاني - محلي» فكر كند، تدوين شود. ما نيازمند يك سياست روشن در امر پژوهش هستيم.
۴
از جمله مواردي كه در پژوهش ها، به ويژه پژوهش هاي آموزشي بايد رعايت شود، اين است كه بايد از شكل گرايي پرهيز كرد. پژوهش فراتر از شعارهاي متداول بايد به شعور تبديل شود. مادام كه ما پژوهش مي كنيم كه بودجه تخصيص يافته را هزينه كرده باشيم و يا پژوهشگران را به خاطر نام هايشان انتخاب مي كنيم و يا هيچ اعتنايي به نتايج پژوهش ها نمي شود، مطمئناً هيچ تحولي در برنامه ريزي ما اتفاق نمي افتد. متأسفانه به دانشگاه به عنوان يك نهاد پژوهشي بي توجهي شده است و هم دانشگاه در اندازه هاي مورد انتظار ظاهر نشده است. اينگونه به نظر مي رسد كه پژوهشگران ما درك درستي از واقعيت هاي موجود ندارند. نگاهي به برخي از پژوهش ها بيانگر اين نكته است كه فاصله عميقي بين يافته هاي پژوهشي و واقعيت هاي موجود وجود دارد. البته مسائلي نيز در دانشگاه وجود دارد كه توانمندي دانشگاه را در حل مسائل جامعه به شدت كاهش داده است. امروز مديران زيرك، از دانشگاهيان براي تأييد نظريات خود بهره مي جويند. بديهي است كه در صورت استمرار چنين روندي، بايد هر روز در انتظار يك تصميم غيرعقلاني در سطح كلان و شاهد از بين رفتن سرمايه هاي ملي باشيم. بايد براي تدوين سياست هاي پژوهشي در نهادهاي آموزشي و دانشگاهي، به ويژه در آموزش و پرورش به طور جدي اقدام كرد. به ياد داشته باشيم، توسعه ملي همه جانبه و پايدار در گرو برنامه ريزي دقيق در آموزش و پرورش است.
سخن آخر اينكه قرن را قرن دانايي نام نهاده اند، بي شك اقتصاد مبتني بر دانش در خط مقدم تعاملات جهاني قرار دارد. امروز دانش يك دارايي به حساب مي آيد. براي حضوري مؤثر در جامعه جهاني بايد به آموزش و پرورش پرداخت، از اينرو تدوين سياست هاي پژوهشي در آموزش و پرورش امري جدي و بسيار حياتي است.

چگونه روان سالم تري داشته باشيم؟
نوشته مصطفي عليزاده/ ناشر: هيرمند/ چاپ اول، ۱۳۸۲/ ۲۲۳ صفحه/ با جلد سلفون/ ۱۸۰۰ تومان.
ويژگي هاي شخصيتي در اين كتاب مورد بررسي قرار گرفته است. بخش نخست كتاب دو نوبت در سال ۱۳۷۵ تحت عنوان «گفتاري چند درباره شخصيت سالم و ناسالم» و سال ۱۳۷۹ به نام «اضطراب، افسردگي و وسواس» منتشر شده است. بخش دوم كتاب مجموعه اي از چندين نوشتار پيوسته و ناپيوسته است. آدم خود شكوفا ويژگي هاي شخصيت سالم و ناسالم، سازمان شخصيت، «من» چگونه از خود دفاع مي كند، گروه بندي بيماري هاي رواني، روان رنجوري ، روان بستگي، روان پريشي، عناوين مهمترين مطالب كتاب است.


به راحتي موفق شويم
نويسنده: فرهود كشاني/ ناشر: نسل نوانديش/ چاپ اول، ۱۳۸۲/ ۳۴۲ صفحه/ ۲۹۵۰ تومان.
چرا بايد به خود ايمان داشته باشيم، من نيز با تلقين توانستم، ضمير ناخودآگاه و قدرت بي پايان، افكار خود را به حقيقت واقعي تبديل كنم، دعا چه كارها كه نمي كند، ترس دروني راه حلي تازه، نگرش مثبت پيشرفت بيشتر، از شكست هايمان بهترين نتيجه را كسب كنيم، هدفم را چگونه پيدا كردم، موفقيت بيشتر، فعاليت هاي برنامه ريزي شده راحتي ابدي، چگونه مي توانيم اعتماد به نفس خود را افزايش دهيم، ديگران را چگونه مجاب كنيم، شغل دوست داشتني مان را پيدا كنيم، راه حل ثروتمند شدن به طرز شگفت انگيز و چگونه افسردگي هايمان را از بين ببريم، عناوين مطالب مهم اين كتاب است.

اصول تنظيم قراردادهاي بين المللي پيمانكاري صنعتي
تأليف: رضا پاكدامن/ ناشر: مركز آموزش و تحقيقات صنعتي ايران/ چاپ اول، ۱۳۸۲/ ۱۵۲ صفحه، وزيري/ ۱۴۵۰ تومان.
براي اجراي طرحهاي صنعتي، انواع مختلفي از قراردادها در جهان متداول است كه مهمترين آنها قراردادهاي پيمانكاري است. اين كتاب به تشريح اين نوع قراردادها اختصاص دارد.