محمد اميري
اشاره؛
بيداري شب هاي متمادي و ديدن تصاوير بازي هاي ورزشي فوتبال از شبكه سوم سيما، اين شبكه را محبوب علاقه مندان رشته ورزشي فوتبال كرده است. ولي به نظر مي رسد با گذشت سال ها و كاهش تب تند فوتبال در كشور، هم اينك علاقمندان ساير رشته هاي ورزشي از نبود يك شبكه ورزشي كه به صورت فراگير به ساير رشته هاي ورزشي اختصاص يابد، گله مند باشند. امروزه اگر از هر مخاطب عادي تلويزيون پرسش كنيد كه از ميان برنامه هاي ورزشي به كدام يك از آنان علاقه نشان مي دهند شايد در اين ميان به جز چند برنامه زنده تلويزيوني كه مسابقات قهرماني باشگاه هاي ورزشي فوتبال داخلي را پوشش مي داد اشاره نكنند، اما همه آنان به نوعي تصاوير پيروزي «حسين رضازاده» وزنه بردار قهرمان ايراني در مسابقات جهاني و يا قهرماني كشتي گيران ايران در داخل و خارج و همچنين مسابقات داخلي و خارجي تيم ملي فوتبال ايران را به خاطر داشته باشند. اما شايد هيچ تصويري از دوچرخه سواري، تنيس روي ميز، شطرنج، بسكتبال و غيره را در ذهن خود نداشته باشند، به راستي اگر صدا و سيما شبكه اي مستقل به ورزش اختصاص مي داد چه اتفاقي در عرصه ورزش كشور رخ مي داد؟ مطلبي در اين زمينه تهيه شده كه با هم آن را مرور مي كنيم:
در طول اين سال ها مقوله ورزش از جايگاه ويژه اي در ميان جوانان ايراني برخوردار بوده است، اما پيروزي غيرباور تيم ملي فوتبال ايران در استراليا و ورود شگفت آور تيم ملي به گروه هاي شركت كننده در جام جهاني فرانسه زمينه را براي رشد برنامه هاي تلويزيوني ورزشي فراهم ساخت.
در طول سال هاي گذشته به يمن پيروزي تيم هاي ملي فوتبال، كشتي، وزنه برداري، واليبال، معلولان در مسابقات جهاني، شبكه هاي تلويزيوني در تكاپوي آن بوده اند كه با طرح چهره هاي ورزشي در برنامه هاي فرهنگي و اجتماعي خود بتوانند ميزان مخاطبان تلويزيوني را بالا ببرند. به همين خاطر در طي اين مدت ورزشكاران در كنار بازيگران و هنرپيشه هاي معروف تلويزيوني و سينما روز هاي شلوغي را پشت سرگذراندند.
اما با رسوب اين نوع هيجان هاي ورزشي، كم كم شبكه هاي تلويزيوني گرايش خود را به سوي برنامه هاي اجتماعي و طنز معطوف مي كنند، به گونه اي كه شبكه سوم سيما با آنكه براي طرح مسايل ورزشي ايران، گروه خاصي را طراحي كرده بود هم اينك ميزاني از ساعات پخش برنامه هاي ورزشي خود را به مضاميني چون معارف، اجتماعي، فرهنگي و سياسي اختصاص مي دهد.
تماشاگران ايراني چند سال پيش در شبكه هاي تلويزيوني داخلي به اين باور رسيده بودند كه براي مسايل اجتماعي، فرهنگي و سياسي نياز مبرمي به استفاده از چاشني ورزش دارند، حتي يكي از نامزدهاي نمايندگي شركت در مجلس ششم قصد داشت حضور خود در شبكه تلويزيوني را به همراه «حميد استيلي» بازيكن معروف تيم فوتبال پيروزي به صورت يك تيزر تبليغاتي در شهر خود ارايه نمايد. با توجه به نياز جامعه ورزشي و مخاطبان جوان مي توان اميدوار بود كه متوليان راه اندازي شبكه هاي تلويزيوني بتوانند در برنامه هاي آتي خود به راه اندازي يك شبكه مستقل ورزش توجه ويژه اي داشته باشند.
مدير عامل باشگاه فرهنگي ورزشي شموشك نيز در گفت وگو با ايسنا با اشاره به خالي بودن جاي يك شبكه تلويزيوني ورزشي مي گويد: ورزش تنها در فوتبال خلاصه نمي شود، ضمن اين كه در كشور ما زمينه هاي رشد در ساير رشته هاي ديگر چون كشتي، واليبال و بسكتبال حتي به صورت كاملاً حرفه اي نيز به چشم مي خورد، از همين رو با اختصاص يك شبكه تلويزيوني مجزا به ورزش مي توان تا حدود بسيار زيادي به نيازهاي علاقه مندان به ورزش پاسخ داد.
وي در ادامه مي افزايد: در حال حاضر تمام برنامه هاي توليدي در صدا و سيما متعلق به رشته فوتبال است و اگر احياناً به رشته هاي ديگر نيز اختصاص پيدا مي كند به صورت گذرا و آن هم به خاطر وجود مسابقات يا تورنمنت هاي بين المللي است. به نظر مي رسد تنها شبكه اي كه به خوبي توانسته در زمينه ورزش تا حدودي برنامه هاي متنوعي را توليد كند شبكه خبر بوده است كه اين برنامه ها مي تواند الگوي بسيار خوبي براي ساير شبكه ها باشد. امروزه در ساير كشورهاي توسعه يافته به خاطر مخاطبان جوان و علاقه مندان به رشته هاي ورزشي اغلب يك شبكه تلويزيوني مختص ورزش آن هم به صورت شبانه روزي در عين پوشش دادن به اخبار و رويدادهاي ورزشي داخل و خارج از مرزهاي ملي، به مسايل آموزشي ورزش و نقد و بررسي مسايل ورزشي مي پردازد. با اينكه در ايران هم اينك راديو ورزش، خبرگزاري ورزش و ساير سايت هاي اطلاع رساني اينترنتي به مسايل ورزش مي پردازند، اما به صورت مشخص يك شبكه خاصي به تأمين و پوشش برنامه هاي ورزشي نمي پردازد، عليرغم عدم وجود يك شبكه ورزشي در ايران، خوشبختانه حجم نشريات ورزشي به اندازه اي است كه تمامي وجوه ورزش در آن انعكاس مي يابد.
«محمدرضا منصوريان» كارشناس و تهيه كننده ورزشي در زمينه تأثيرگذاري شبكه تلويزيوني ورزش بر مسايل ورزش كشور مي گويد: «قبل از اين كه تأثير راه اندازي يك شبكه تلويزيوني را بر روي پديده هاي اجتماعي مورد بررسي قرار دهيم لازم است از ميزان ظرفيت تأثير پذيري آن پديده در ارتباط با رسانه ها آگاهي كافي داشته باشيم.
هم اينك در ۵ الي ۶ كشور جهان، شبكه هاي ورزشي اختصاصي وجود دارند كه به طور شبانه روز براي مخاطبان خود برنامه هاي ورزشي پخش مي كنند، البته اين شبكه هاي تلويزيوني هيچ ارتباطي با دولت هاي خود ندارند و در حقيقت به شكل خصوصي و صرفاً با استفاده از محل كمك هاي مالي حاميان تبليغاتي خود بهره مي گيرند. گردانندگان شبكه هاي تلويزيوني ورزش در اين كشورها، قبل از اين كه بخواهند دست به راه اندازي چنين شبكه هايي بزنند اغلب مطالعات عميق و ريشه اي را در مورد ورزش كشور خود انجام مي دهند، به طور مثال در آلمان كه يك شبكه ورزشي فعاليت مي كند كه بيشترين حجم و سهم برنامه هاي تلويزيوني خود را به رشته فوتبال اختصاص داده است، معمولاً گردانندگان اين شبكه ورزشي با اتحاديه فوتبال آلمان قراردادهاي بسياري را منعقد كرده كه از محل تأمين درآمدهاي برگزاري و پخش چنين برنامه هايي، شبكه تلويزيوني ورزشي را اداره مي كنند.»
وي در ادامه مي افزايد: «ما در واقع مي بينيم كه به تناسب رشد فوتبال و توسعه آن در كشور آلمان اين شبكه هم با ارايه برنامه هاي بهتر و زيبا شكوفايي خود را در معرض نمايش قرار مي دهد. پس بايد گفت كه راه اندازي شبكه اختصاصي ورزشي بايستي با برنامه ريزي و شناخت لازم از ظرفيت موجود ورزش در هر كشوري صورت بگيرد.»
امروزه ورزش به عنوان يك پديده اجتماعي فراگير نقش به سزايي در فعاليت هاي روزمره مردم دارد و در اين بين رسانه ها و وسايل ارتباط جمعي به عنوان پل ارتباطي به خوبي مي توانند نيازهاي مردم را در زمينه اطلاع رساني از جمله ورزش برعهده داشته باشند.
در كشور ما صدا و سيما به عنوان يك رسانه فراگير امروزه با توليد برنامه هاي مختلف ورزشي سعي دارد تا در اين زمينه جوابگوي نياز خيل عظيم علاقه مندان به ورزش باشد و حتي با اختصاص شبكه هاي تلويزيوني قصد دارد نقش ارتباطي خود با مردم و ورزش را به صورت پررنگ تري ارايه كند. اما متأسفانه توليد و پخش برنامه هاي تلويزيوني ورزشي در ايران به خاطر «تب فوتبال» هم اينك به اين نوع رشته ورزشي اختصاص يافته است، علاوه برآن در اين ميان ورزش مراكز استاني به خاطر عدم پوشش توسط شبكه هاي ملي عملاً در اين ميان فراموش شده اند.
«مهدي دادرس» مديرعامل باشگاه فرهنگي ورزشي پيكان در گفت وگو با ايسنا در زمينه سهم ساير رشته هاي ورزشي در صدا و سيما مي گويد: «متأسفانه در حال حاضر، عدالت آن طور كه بايد و شايد در برنامه هاي ورزشي صدا و سيما رعايت نمي شود، به گونه اي كه در يك روز به طور مثال چند مسابقه فوتبال از شبكه هاي تلويزيوني به صورت زنده پخش مي شود، در صورتي كه از ساير رشته هاي ورزشي چون بسكتبال و واليبال هيچ گونه مسابقات ليگ هاي خارجي پخش نمي شود و اگر هم پخش شود با هفته ها تأخير و آن هم در ساعاتي از شبانه روز است كه تلويزيون بيننده خاصي ندارد.
به هرحال بايد قبول كرد كه امروزه در كشور ما به جز فوتبال رشته هايي چون كشتي، واليبال و بسكتبال نيز داراي علاقه مندان بسياري هستند كه متأسفانه برنامه هاي ورزشي فعلي صدا و سيما، متناسب با نيازهاي خيل عظيم علاقه مندان اين رشته ها نيست.»
وي در ادامه مي افزايد: «صدا و سيما خود معتقد است كه در زمينه ورزشي تا حدود بسياري زيادي يك قطبي عمل كرده است و قصد دارد تا برنامه هاي خود را در ساير رشته هاي ورزشي هم گسترش دهد، اما متأسفانه ما باز شاهد آن هستيم كه شبكه هاي تلويزيوني با پخش بيش از حد مسابقات فوتبال به صورت تك قطبي عمل مي كنند.»
با توجه به رفتارهاي افراط و تفريط ما ايراني ها در تمامي جنبه ها، هميشه اين رويه در تمامي پديده هاي اجتماعي، فرهنگي، ورزشي و سياسي به وضوح قابل مشاهده است، زماني پخش يك برنامه تلويزيوني موفق در عرصه طنز موجب مي شود كه تمامي شبكه هاي تلويزيون ناخواسته در جهت تأمين نيازهاي كاذب مخاطبان خود به اين سمت و سو گرايش پيدا كنند، از سويي ديگر در عرصه ورزش به خاطر برد و باخت تيم ملي فوتبال در ايران، آسيا و جهان ناخواسته نگاه مديران تلويزيوني تمام شبكه ها به اين رشته ورزشي جلب مي شود، اما نبايد از اين نكته هم غافل شد كه نياز كاذب يا واقعي مخاطبان عامل اصلي گرايش به اين نوع پديده هاست، بنابر اين نمي توان در شبكه هاي تلويزيوني ايران تنها به كار مطالعاتي و ريشه اي بسنده كرد، چون تجربه اين نوع برنامه سازي ها نشان داده كه اگر علايق مخاطبان جوان تلويزيون را در ساخت برنامه ها لحاظ نكنيم بي گمان هزينه هاي توليد را به هدر داده ايم.
«محمدرضا منصوريان» مجري برنامه «ديدار در وقت اضافي» و «آن سوي سكه» با اشاره به ناتواني ظرفيت ها در ورزش ايران مي گويد: «در حال حاضر ورزش در كشور ما داراي آن چنان ظرفيتي نيست كه بتوان يك شبكه خاص را به آن اختصاص داد. متأسفانه دست اندركاران مديريتي ورزش كشور در بعد ورزش قهرماني تنها در رشته هاي محدودي سرمايه گذاري كرده اند بنابر اين ما تنها مي توانيم در همان حد اين رشته هاي ورزشي را از طريق رسانه هاي ديداري و شنيداري انعكاس دهيم، ما در كشوري زندگي مي كنيم كه هنوز هم تفكر حرفه اي بودن در ورزش برآن حاكم نيست. از سويي ديگر در محدوديت شديد امكانات و تجهيزات ورزشي قرار داريم، با توجه به اين بضاعت ها ما در شبكه تلويزيوني ورزش مي خواهيم چه مسايلي را به مخاطبان انعكاس دهيم؟
پس لازم است قبل از پرداختن به چنين شبكه مستقلي، ابتدا ورزش را در تمامي ابعاد و وجوه آن در جامعه به صورت پويا توسعه دهيم آنگاه به سراغ راه اندازي شبكه اختصاصي ورزش برويم!»
«علي شاكري» كارشناس و مجري راديو ورزش، در خصوص راه اندازي يك شبكه تلويزيوني ورزش مي گويد: «در جامعه جواني چون ايران كه ورزش از موقعيت خوبي برخوردار است، در سال هاي اخير اين پديده از نظر رسانه اي با رشد خوبي مواجه بوده است به گونه اي كه تأسيس شبكه راديويي ورزش كه هم اكنون روزانه نزديك به ۲۰ ساعت برنامه توليدي و زنده دارد در اين راستا صورت گرفته است. عليرغم راه اندازي شبكه راديويي، هم اينك شبكه سوم سيما به نوعي اهم فعاليت هاي ورزشي را پوشش مي دهد اما داشتن يك شبكه تلويزيوني مختص ورزش نياز به امكانات گسترده اي دارد كه شايد فراهم نبودن چنين زمينه اي در سيما باعث شده تا ورزش ايران با اين حجم جمعيت جوان فعلاً از داشتن چنين شبكه اي محروم باشد. البته به غير از شبكه سوم سيما، مابقي شبكه هاي داخلي تلويزيون نيز با داشتن بخش هاي خبري، حضوري پررنگ در عرصه ورزش دارند كه شبكه خبر به موازات فعاليت هاي خبري خود، نگاه جدي هم در عرصه ورزش دارد. گروه ورزش شبكه خبر با تحرك چشمگير در همه صحنه هاي ورزش هم اكنون باعث ايجاد رقابت سازنده در توليد و ساخت برنامه هاي ورزشي در ديگر شبكه ها با موضوعات مختلف اجتماعي، اقتصادي و حتي سياسي شده است.»
وي در ادامه مي افزايد: «با اين حال كارشناسان ورزشي اعتقاد دارند كه رسانه هاي ديداري و شنيداري با توجه به تأثيرگذاري مستقيم در ورزش با استفاده از نظرات كارشناسانه اهالي ورزش و استفاده از كادر متخصص مي توانند حضور مؤثرتري در همگاني كردن ورزش داشته باشند و اميد داريم كه با پرداختن به همه ابعاد ورزش در رشد و گسترش اين پديده سالم اجتماعي شتاب بخشند.»
