گزارش اول
محمد محمد پور
دكتر محسن غفوري آشتياني روي «مديسن بال» نشسته، عكاس ما از او مي خواهد بيايد گوشه ديگر اتاق تا عكس ها خوب دربيايد. دكتر امتناع مي كند:« اينجا راحت ترم» او رئيس پژوهشگاه بين المللي زلزله شناسي و مهندسي زلزله است.
استراق سمع قبل از ورود به اتاق معلوم مي كند كه فردا جلسه مهمي دارد (اين مصاحبه دوشنبه انجام گرفت) جلسه اي بين او، وزير مسكن و يكي دو نفر ديگر. بعداز پاسخ دادن به يكي دو تلفن، دكتر غفوري آشتياني به ما نگاه مي كند:« من آماده ام»
زلزله اي كه روزجمعه آمد آيا تاثيري روي گسل هاي تهران دارد؟
اين زلزله با گسل هاي اطراف تهران يعني مشا كه مهمترين آن است، گسل شمال تهران و گسل ري و كهريزك هيچ ارتباطي ندارد. گسل فعال شده هيچ كدام از گسل هاي تهران نبوده، اما فعال شدن اين گسل بي تاثير روي گسل هاي تهران نيست. انرژي رها شده و قطعا اين مساله روي لايه هاي ديگر زمين تاثير مي گذارد. اما اين تاثير آني و بلافاصله نيست كه بگويم گسل هاي تهران بسيار زود تحت تاثير آن قرار خواهند گرفت.
گسل هاي تهران در چه وضعيتي قرار دارند؟
گسل ها كاملا فعال است .حركت هايي دارد كه مشاهده مي شود. اينطور نيست كه حالا گسل هاي ديگري فعال شده و خيالمان از بابت تهران راحت باشد.
زلزله جمعه مربوط به فعال شدن كدام گسل بود؟
يكي از سه گسل كندوان، كجوريا گسل البرز شمالي.
دقيق معلوم نيست؟
منطقه كوهستاني است و مه آلود. فعلا نمي شود هيچ اظهار نظري كرد.
آقاي دكتر! ديماه زلزله بم بود، حالا زلزله مازندران... نقطه بعدي كجاست؟
در هر نقطه اي از كشور امكان وقوع زلزله وجود دارد تاكيد مي كنم در هر نقطه.
چرا در اعلام بزرگي زلزله ها اختلاف وجود دارد؟ يكي اعلام مي كند ۵/۵ درجه در مقياس ريشتر و ديگري اعلام مي كند ۴/۶ درجه كدام درست تر است؟
بزرگي اين زلزله ۳/۶ درجه در مقياس ريشتر بوده بزرگي۵/۵ اشتباه است ما همان روز جمعه در سايت خودمان بزرگي دقيق را اعلام كرده ايم.
موسسه ژئوفيزيك اعلام كرده ۵/۵ آيا مقياس ها فرق مي كند؟
دو تا مقياس هست. حجمي كه دروني است و سطحي. موسسه ما تحقيقاتي است و اطلاع رساني نيست به خاطر همين ما خبري را بلافاصله اعلام نكرديم. اينجا ۲۵ دقيقه بعداز زلزله تعيين محل و بزرگي ۳/۶ درجه اعلام شد. از همان ابتدا.
اين يكي با كدام مقياس بود؟
زلزله هاي بزرگتر از ۶ را با مقياس سطحي اعلام مي كنند.
و ژئوفيزيك ۵/۵ را بامقياس دروني محاسبه كرده؟
خير ۵/۵ درجه اشتباه است ما محاسبه كرديم كه اين عدد درست در نمي آيد. وقتي اعلام كردند بزرگي ۵/۵ است ما در اخبار ساعت ۱۹ كانكت شديم و گفتيم بزرگي اش ۳/۶ است.
اين تفاوت و اختلاف در چيست؟
از خودشان سوال كنيد.
ولي اينقدر كه اختلاف نمي تواند داشته باشد.
بله، ۲/۰ يا ۳/۰ ريشتر اگر فرق داشته باشد طبيعي است اگر ۳/۶ بوده و بگويند ۶ موردي نيست حتي اگر با مقياس دروني اندازه گيري شده باشد ۵/۵ درجه درست نيست. دروني اگر ۵/۵ باشد سطحي اش مي شود ۶/۵ يا ۷/۵ درجه نمي شود ۳/۶ درجه.
فرموديد منطقه كوهستاني بوده. بين منطقه صاف و كوهستاني تفاوتي وجود دارد؟ زلزله اي كه در فيروز آباد بلده آمده از نظر بزرگي با زلزله بم يكي بوده ولي ميزان خسارات اصلا قابل قياس نيست.
زلزله بم زلزله اي بوده كه عمقش كم بوده. زلزله بم در يك منطقه شهري اتفاق افتاد گسل در كنار شهر يا داخل شهر بود. خانه ها كاملا خشتي و گلي بودند عوامل زيادي دست به دست هم دادند تا آن ميزان خرابي را داشته باشيم. زلزله اي كه جمعه آمد عمقي بود. وقتي زلزله عمقي باشد انرژي كمتري به سطح زمين منتقل مي شود منطقه اي كه زلزله آمد از شهر يا كنار شهر نمي گذشت. عمدتا در مناطق كوهستاني بود. تراكم جمعيتي به آن شدت وجود نداشت مثل خيلي از زلزله هاي مناطق كم جمعيت كه گاه و بيگاه اتفاق مي افتد زلزله قائم و... حالا شما اين را مقايسه كنيد با زلزله منجيل كه يك منطقه مسكوني بود و خسارت هاي مالي و جاني زيادي به همراه داشت.
آخرين زلزله شديدي كه در تهران آمده مربوط به چه زماني است؟
در تهران هر ۱۵۸ سال يكبار به طور ميانگين يك زلزله بزرگ مي آيد. اين عدد را همانطور كه عرض كردم ميانگين است اين طور نيست كه هر ۱۵۸ سال يكبار زلزله اي بيايد، آخرين زلزله مربوط مي شود به گسل مشا كه مهمترين گسل تهران است. زلزله اي كه آمد در سال ۱۸۳۰ ثبت شد كه الان سال ۲۰۰۴ است مي شود حدود ۱۷۴ سال پيش.
يعني از ۱۷۴ سال پيش تا حالا زلزله بزرگي نيامد.
خير و اين نگراني را بيشتر مي كند.
چرا؟
هرچقدر بر اين سال ها افزوده شود و زلزله نيايد امكان شديد بودن آن بيشتر است.
و زمان وقوع آن در آينده نزديك محتمل تر...
بله. چون ۱۷۴ سال گذشته و نيامده، مي شود گفت كه هر چقدر جلوتر برويم به زمان وقوع زلزله نزديك تر شده ايم. البته زمان دقيق آن معلوم نيست.
و بزرگي آن؟
احتمال مي دهيم بزرگ تر از ۷ درجه باشد.
نمي شود پيش بيني كرد؟
هنوز علم و جامعه تحقيقاتي به روشي دست پيدا نكرده كه مورد قبول دنيا باشد و بتواند پيشگويي كند كه چه زمان زلزله مي آيد. هيچ علمي نمي تواند. افراد و متخصصان پيش بيني مي كنند، اما هيچ مجمع علمي وجود ندارد. سال هاست كه تحقيقاتي صورت مي گيرد. مي شود گفت زلزله اي كه مي آيد در كوتاه مدت، ميان مدت يا درازمدت مي آيد.
اين پيش بيني شامل چه چيزهايي مي شود؟
پيش بيني در ۳ بعد است. اينكه كجا زلزله مي آيد، كي مي آيد و بزرگي اش چقدر است. در مورد كجايي اش فعلا ما به داده هاي خوبي دست يافتيم و مي توان آن را مشخص كرد. اينكه بزرگي اش چقدر است را هم مي توان تخمين زد، اما اينكه چه زمان مي آيد را نمي توان گفت.
كار علمي در اين زمينه چيست؟
كار علمي اين است كه بگوييم ۱۰ سال ديگر با بزرگي مثلا ۷، در فلان نقطه زلزله مي آيد. اين كار علمي است، ولي زمان دقيق را نمي توان مشخص كرد.
نقشه هايي را هم كه تهيه كرده ايد مربوط به مكان و بزرگي مي شود؟
بله. دو نوع نقشه است. يكي گسل هاي فعال ايران و ديگري بزرگي اين گسل ها كه در نقشه پهنه بندي خطر زلزله آمده.
تلفات انساني كمي را خوشبختانه شاهد بوديم. اين به زمان وقوع زلزله ربط پيدا مي كند يا به مسايل ديگري؟
همانطور كه عرض كردم مسايلي باعث شد تا زلزله جمعه نسبت به زلزله بم خسارات كمتري را بر جاي بگذارد. نقاطي كه زلزله در آنجاها رخ داد مناطق روستايي نشين بودند. ساعتي هم كه زلزله آمد ساعتي نبود كه مردم در منازلشان باشند.
قبل از زمين لرزه، پيش لرزه اي نبود؟
پيش لرزه آمد، ولي چندان قابل توجه نبود.
اين زلزله توسط چند ايستگاه به ثبت رسيد؟
ايستگاه هاي دماوند، چالوس و ايستگاهي كه در ۴۰ كيلومتري منطقه زلزله قرار داشت.
هيچ كدام پيش لرزه اي را ثبت نكردند؟
خير، گفتم كه پيش لرزه قابل توجهي نبود.
از ميزان پس لرزه ها بگوييد.
تا عصر يكشنبه ما حدود ۲۳۵ پس لرزه ثبت كرده ايم. بزرگي ۳۲ تا از اين پس لرزه ها، بيشتر از ۲ بود. ۳۴ تا بزرگتر از ۳ درجه در مقياس ريشتر و ۱۰ تا هم با بزرگي بيشتر از۴ .
عمده اين پس لرزه ها كي بود؟
تا جمعه شب ما حدود ۱۰۰ پس لرزه ثبت كرديم.
و حالا كاهش يافته؟
بله. هر چقدر كه از زمان وقوع زلزله مي گذرد اين پس لرزه ها كمتر شده اند خوشبختانه .
مركز زلزله به طور دقيق مشخص نشده؟
مختصات آن اعلام شده. فيروزآباد بلده.
اطلاعات دقيق تري مي رسد؟
روز چهارشنبه (امروز) گزارش مقدماتي زلزله جمعه در همايشي در پژوهشگاه بين المللي زلزله بررسي مي شود.
بحث ايمن سازي سازه ها هم مساله مهمي است؟
فوق العاده مهم، اما اجازه بدهيد در زمان مناسب تري روي آن بحث كنيم.
