سعيد ليلاز، مدير فروش شركت ايران خودرو ديزل، ايرادهاي اتوبوس مدل ۴۵۷ -O و مدل گازسوز را رد نمي كند. او مي گويد كه تجربه هاي اوليه هميشه با اشكال همراه است
محمد محمد پور
ليست پر سر و صدا
شركت واحد اتوبوسراني در بررسي ساختاري اتوبوس گاز سوزMAN به اشكالات فراواني اشاره كرده است. ۲۸ ايراد عمومي، از جمله شكستگي درستون ها، شكستگي فيبرهاي سقف، نداشتن كاور محافظ جهت متعلقات الكترونيكي پدال گاز، عدم كيفيت درها از لحاظ كليه متعلقات، عدم تعبيه پنجره اضطراري، عدم آب بندي سقف اتوبوس از نفوذ آب، برعكس نصب شدن غربيلك فرمان كه موجب اختلال ديد راننده روي آمپرها و چراغ هاي هشدار دهنده مي شود، نداشتن محافظ لوله گاز سقف اتوبوس؛۱۱ايراد به شاسي و سيستم تعليق از جمله ضعيف بودن مندل ها، لرزش و كوبيدن اتاق، داغ كردن چرخ ها خصوصا چرخ هاي جلو؛۱۲ ايراد به بخش الكتريكي از جمله رها بودن كابل الكتريكي اصلي، كيفيت نداشتن ريل باتري، كيفيت نداشتن قطعات الكتريكي؛ ايرادهاي موتور و معايب تعميرات و نگهداري كه ۱۰ مورد را شامل مي شود ازجمله مسايلي بود كه در ساختار اتوبوس گاز سوز وجود دارد و هنوز لاينحل باقي مانده است.
در ميان آلبوم هاي عكسي كه در شركت واحد موجوداست، يكي از آنها عجيب ترين، جذاب ترين و تاسف برانگيزترين است. آلبومي كه عكس هايش مربوط مي شود به اتوبوس هاي شركت ايران خودرو ديزل، معلوم نيست چه تعداد پرسنل شركت واحد اين آلبوم را تدارك ديده اند و درجمع آوري آنها نقش داشته اند، اما مي توان گفت «گروه تهيه كننده» وقت فراواني را براي اين كار گذاشته اند. تمام اتوبوس هايي كه در اين آلبوم ديده مي شوند، ناقص هستند. معاون بهره برداري شركت واحد پس از آنكه آلبوم را مي بندد با قاطعيت مي گويد:« ديگر از ايران خودرو ديزل اتوبوس نمي خريم.»
اتوبوس هاي ايران خودرو ديزل ۷۰ تا۷۵ درصد ناوگان شركت واحد را تشكيل مي دهند. تعدادشان بيش از ۴هزار دستگاه است. در مقايسه با ساير اتوبوس هاي شركت واحد، آنها از كيفيت بسيار پايين تري برخوردارند. بخشي از فعاليت هاي معاونت بهره برداري شركت واحد، علاوه بر تهيه آلبوم اتوبوس هاي نقص عضو پيدا كرده، تهيه ليستي ازمعايب عمده و اساسي محصولات ايران خودرو ديزل است كه به اين شركت واگذار شده، ليستي كه ۲۸ ايراد را پشت سر هم آورده است. تيموري، معاون بهره برداري شركت واحد مي گويد:« اين ايرادها را به مسوولان ايران خودرو ديزل گفته ايم، آنها مي گويند كه اشكالات را رفع مي كنيم.»
معايب از ديد شركت واحد «اساسي» هستند. اتوبوس هاي اين شركت وقتي با اتوبوس هاي پيشين مورد قياس قرار مي گيرند، عيب و ايرادشان بيشتر به چشم مي آيد.
تيموري مي گويد:« اتاق سازي ها كه در سطح پاييني است. بعد از چهار روز، مي بينيم كه ايراد پيدا كرده اتوبوسي در خطوط داريم كه ۱۳ سال كار مي كند بدون اينكه ايراد اينطوري پيدا كند.» او از اتوبوسي مثال مي زند كه پس از گذشت تنها ۴ روز از زماني كه در خط قرار گرفته به علت نقص فني، كل خيابان ميرداماد را بسته بود. «از اتوبوس هاي جديدي كه تحويل ما داده اند، ۴۴ دستگاه به خاطر مسايل مربوط به گارانتي متوقف مانده اند۱۰۰، دستگاه هم به خاطر عدم سرويس هاي اوليه.»
۲۱ ارديبهشت ماه همين سال، نماينده شركت واحد در كنار دو نماينده ايران خودرو ديزل مي نشيند. دستور كار جلسه، تغيير رنگ اتوبوس هاي ۴۵۷ O- ايران خودرو ديزل است. نماينده شركت واحد مستندات و مداركي را رو مي كند. تيموري مي گويد:« يك بار كه اتوبوس ها شسته مي شوند، انگار ديگر رنگ ندارند. رنگ آميزي مجددا توسط شركت واحد در حال انجام است.
برخي از عكس هاي آلبوم عجيب به نظر مي رسند. تخته سنگ هاي بزرگي پايين صندلي راننده ديده مي شوند تا راننده ها بتوانند به راحتي پايشان را به پدال ها برسانند! شركت واحد قصد دارد طراحي اين قسمت را دستخوش تغييراتي كند تا نيازي به نصب تخته سنگ در اين اتوبوس ها نباشد، تيموري مي گويد:« وقتي مردم اين اتوبوس ها رامي بينند كه ۴-۳ روزه دچار نقص مي شوند مي گويند كه يا راننده ها چندان مسلط نيستند، يا تكنيسين هاي شركت واحد نمي توانند اتوبوس ها را خوب سرويس كنند يا اتوبوس ها دچار مشكلند. اكثر قريب به اتفاق راننده هاي ما كه تجربه بالايي دارند، تكنيسين هاي ما دوره هاي آموزشي را به خوبي پشت سر گذاشته اند، مي ماند بحث كيفيت اتاق ها و موتورها كه نقص آنها اجتناب ناپذير است.»
در چند مورد پيچيدگي اتاق هاي اتوبوس هاي۴۵۷ O- باعث شكستگي شيشه ها شده است. برخي جوشكاري هاي صورت گرفته به گفته مسوولان شركت واحد آنقدر ناشيانه است كه حتي يك جوشكار«صفر كيلومتر» هم اين گونه جوشكاري نمي كند. اتاق برخي از اين اتوبوس ها از كمر ترك خورده و شاسي، اشكالات عمده اي دارد.
«ما همه اين موارد را نشان نماينده شان داديم. مردم، اعم از زن و بچه و پير وجوان، داخل اين اتوبوس ها نشسته اند. اگر به خاطر پيچيدگي اتاق، شيشه ها بشكند و بريزد روي سر و صورت مردم چه بايد بكنيم؟»
تيموري تعريف مي كند كه يكي از اتوبوس هاي تازه توليد شده ايران خودرو ديزل وقتي وارد توقفگاه همين شركت مي شد، جلوي چشم نمايندگانش، محورهايش آسيب ديد، اتوبوسي كه هنوز وارد خط نشده بود و نتيجه مي گيرد كه اگر اين اتوبوس داخل خط مي شد، چه اتفاقي مي افتاد. «يا علي مدد... مي گويند فقط از سقف توقفگاه ما برود بيرون، بقيه اش ديگر به ما مربوط نيست. اتوبوس صفر كيلومتر ، دسته صندلي اش شكسته است!»
معايب اتوبوس هاي گازسوز ايران خودرو ديزل، كمتر از مدل هاي ۴۵۷ O- نيست. به خاطر سيستم گازسوز بودن اين اتوبوس ها، آنها بيش از هزار تن بار اضافه متحمل مي شوند. فشار بيش از حد به لاستيك ها وارد مي شود كه سائيدگي زودرس لاستيك ها محصول آن است.
«نامرغوب بودن ورق ها باعث مي شود كه اتوبوس ها از ناحيه جلو روي چرخ خم شوند دراين ناحيه لوله هاي گاز قرار دارند كه امكان نشست گاز در نتيجه اين فعل و انفعال وجود دارد اين بسيار خطرناك است. »
شركت واحد به دليل نقص هاي اساسي اتوبوس هاي ايران خودرو ديزل به اين شركت و به شهرداري شكايت برده است. مسوولان اين شركت مي گويند كه به طور جدي پيگير اين شكايت خواهند بود. اين شركت براي امسال نياز به دو هزار دستگاه اتوبوس جديد دارد. تيموري مي گويد:« اتوبوس هاي جديد حداقل ۵ سال بايد براي ما كار كنند. نبايد مثل اتوبوس هاي ايران خودرو ديزل باشند. ما اتوبوس هاي جديد را از طريق مناقصه اي كه برگزار خواهيم كرد، مي خريم.»
يكي دو هفته پيش سرپرست پيشين شركت واحد در مصاحبه اي اعلام كرده بود كه اين شركت ملزم به خريد از محصولات شركت هاي داخلي است. اما معاون بهره برداري اين شركت مي گويد: «هيچ الزامي در كار نيست. ما مي توانيم اتوبوس هاي خارجي هم بخريم، همانطور كه در خريد دو هزار دستگاه جديد هم اين كار را انجام مي دهيم.»
انتقاد و وارد كردن ايراد به اتوبوس هاي توليدي ايران خودرو ديزل، فقط به مدل هاي .۴۵۷ و مدل هاي گازسوز آن بر نمي گردد، بلكه دارندگان مدل هاي ۴۵۷O- نيز چندي پيش اعتراض خود را به كميسيون صنايع مجلس درباره ايمن نبودن اين اتوبوس ها اعلام كرده اند. دارندگان اين اتوبوس ها معتقدند كه اشكال شاسي، باعث شده به دفعات، شيشه جلوي اتوبوس ها در هنگام سرعت ۱۰۰ كيلومتر در ساعت بشكند.
سعيد ليلاز، مدير فروش شركت ايران دخورو ديزل، ايرادهاي اتوبوس مدل ۴۵۷O- و مدل گازسوز را رد نمي كند. او مي گويد كه تجربه هاي اوليه هميشه با اشكال همراه است: «اين طبيعي است كه برخي ايرادها را در آنها ببينيم ولي به سرعت در حال رفع آنها هستيم.» ليلاز، اعتقاد دارد شركت واحد در اين قضيه آگرانديسمان كرده است و مثالي مي زند: «يك موقع شما مي گويي كه فلاني يك مشت پسته دربسته به من فروخته. اين يك مشت از چه مقدار است؟ آيا فلاني يك مشت پسته به شما فروخته كه همه اش در بسته بوده يا يك گوني پسته به شما فروخته؟»
مدير فروش ايران خودرو ديزل از مناقصه شركت واحد براي خريد دو هزار دستگاه جديد استقبال مي كند. او معتقد است كه اين مناقصه يك برنده دارد: ايران خودروديزل؛ و مطمئن است برخلاف گفته هاي تيموري، قرارداد شركت هاي واحد و ايران خودرو ديزل فسخ نخواهد شد.
«اتوبوس هايي كه اين همه حرف رويش هست نزديك به ۱۴۰۰ دستگاه است. ما اتوبوس هاي ديگري نيز به آنها فروخته ايم. مثل مدل هاي ۳۵۵ O- كه خيلي خوب دارند كار مي كنند. در مورد عيب هايي هم كه به اتوبوس هاي گازسوز ما گرفته اند و احتمال آتش سوزي را مطرح كرده اند، يك مثال مي زنم. يكي از رانندگان شركت واحد نزديكي هاي پل گيشا، آنجا كه دو تا دوربرگردان دارد، اشتباها به مسير فرعي مي پيچد و كپسول گاز اتوبوس را به سازه فلزي مي كوبد. حتي تست هاي تصادف هم اينطوري نيست!»
اكثر قطعات ايران خودرو ديزل در داخل توليد مي شود، گرچه وقتي كه بحث مبلغ و قيمت به ميان مي آيد، معلوم مي شود كه قطعاتي نيز از خارج وارد مي شود. مدير فروش ايران خودرو ديزل مي گويد: «اتوبوس هاي خارجي بدون عوارض هر كدام بين ۱۰۰ تا ۱۵۰ هزار دلار قيمت دارند. حداقل ۴۰ درصد هم بايد عوارض بپردازند تا آنها را وارد كنند. در حالي كه ما به قيمتي پايين تر به آنها اتوبوس مي دهيم كه شركت واحد طي ۷ماه گذشته ۱۴۰۰ اتوبوس از ما گرفته بدون آنكه يك ريال هم به ما پرداخت كرده باشد.»
ايران خودرو ديزل اتوبوس مدل ۴۵۷C- خود را به متقاضيان با قيمت يكصد ميليون تومان (نقد و اقساط) مي فروشد. قيمت براي شركت واحد ۱۰۰هزار دلار براي هر دستگاه است.اما اگر محصولات اين شركت ارتقاي كيفيت پيدا نكنند، آنگاه بزرگ ترين بازار داخلي براي آنان ديگر وجود نخواهد داشت. به نظر مي آيد كه تهديد شركت واحد جدي است.