* در ابتداي گفت وگو لطفاً به طور اجمالي درباره سير دين پژوهي در ايران توضيح دهيد؟
- اگر بخواهيم سابقه دين پژوهي را بررسي كنيم به هر حال سابقه اي طولاني دارد. ايران محل رشد و گسترش دوازده دين بوده است. حتي معروف است كه اولين كليساي جهان مسيحي در ايران ساخته شده است. كليساي بي بي مريم يكي ازاولين پايگاه هاي مهم مسيحيت است كه در اروميه ساخته شده است. ايران يكي از پايگاههاي مهم يهوديت نيز بوده است. يكي از پايگاههاي مهم گسترش اسلام ، ايران است. ايرانيان بيشترين مشاركت را در گسترش علوم ديني و دين پژوهي به معناي خاص داشته اند. در دوران جديد نيز طي دهه ۴۰ و ۵۰ حركت هاي جديدتري در حوزه علميه قم و تهران و بعضي مراكز ديگر شكل گرفته و بعضي متفكرين مسلمان مانند شهيد مطهري و علامه طباطبايي وارد عرصه هاي جديد پژوهش هاي كلامي شدند . اين بزرگان كارهاي نويي انجام داده و فضاي جديدتري را پيش روي علم كلام، اخلاق، فلسفه تاريخ، و مباحث فلسفي به معني عام اش گشودند. اما دين پژوهي به معناي خاص كلمه، بحثهايي مثل فلسفه دين، بحث هاي مقايسه اي بين اديان، پديدارشناسي دين، روان شناسي دين، و... را در بر مي گيرد. بعد از انقلاب اسلامي طبيعتا اين بحث ها بيشتر خودنمايي كرده و محل توجه واقع شد. هم متفكران دانشگاهي و هم روشنفكران حوزوي به اين بحث ها بيشتر گرايش پيدا كردند. مي توانيم دهه شصت را سرآغاز جديدي براي دين پژوهي جديد در حوزه تفكرات اسلامي- ايراني به حساب بياوريم.
* كداميك از روش ها و گرايش هاي موجود در دين پژوهي معاصر در ايران بيشتر مورد توجه قرار گرفته اند؟
- روش هاي دين پژوهي بسيار متنوع اند. به تنوع رشته هايي كه وجود دارد روش فلسفي داريم. ما چهار روش شناخته شده داريم: ( الف) روش عقلي يا برهاني، ( ب) روشن نقلي يا تاريخي، ( ج) روش تجربي، و (د) روش شهودي. هر چهار روش در دين پژوهي وجود دارد. در ميان اين چهار روش شناخته شده گرايش هاي مختلفي وجود دارد. دين پژوهي ما امروزه تحت تاثير روش تحليلي است.
* چرا گرايش هايي از قبيل پراگماتيستي، اگزيستانسياليستي، روانشناختي، جامعه شناختي، پديدار شناختي و... كمتر مورد توجه قرار گرفته است؟
- روانشناسي يا جامعه شناسي در حوزه هاي دين را نبايد به عنوان گرايش محسوب كرد . با اين حال، اين دو حوزه، نسبت به فلسفه دين و الهيات كمتر مورد توجه قرار گرفته اند. كما اين كه دردنيا هم كمتر مورد توجه بوده اند. در ايران به دانش هاي تجربي به ويژه در حوزه دين پژوهي كمتر توجه شده است. دليل ديگر اين كه بحث هاي حوزه هاي تجربي اكثرا ميان رشته اي است. زماني به اين بحث (ميان رشته اي) پرداخته مي شود كه در بحث هاي رشته اي پختگي لازم به دست آمده باشد. ما هنوز در بحث هاي بين رشته اي ( اينتر ديسيپليني )دچار كمبود هستيم. براي پرداختن به مباحث ميان رشته اي زمان بيشتري نياز است.
علت بي توجهي به اگزيستانسياليسم به جهت دير فهم بودن آن است. گرايش هاي تحليلي راحت تر فهميده مي شود. اما به نظر مي رسد دين پژوهان جديد ما به گرايش هاي اگزيستانسياليسي توجه بيشتري نشان مي دهند. پس در يك دوران تحولي طبيعي است كه به بحث هاي ساده تر و روشن تري كه تحليلي ها مطرح مي كنند يا گرايش هاي پوزيتيويستي مطرح مي كنند بيشتر توجه شود.
* كتاب هايي كه در حوزه فلسفه دين و كلام جديد توسط انديشمندان و دين پژوهان ايراني نوشته شده اند، كمتر مورد توجه قرار گرفته اند. نظر شما در اين باره چيست ؟
- كتاب هاي قابل توجه و قابل اعتنا به لحاظ علمي و محتوايي كه از سوي انديشمندان خودمان نوشته شده مورد توجه هستند مانند بحث هاي دين پژوهي علامه طباطبايي، بحث هاي مرحوم شهيد مطهري، و...
* كتابهايي كه شما نام برديد بيشتر در حوزه هاي علميه مورد توجه قرار گرفته اند كه البته جاي خوشوقتي است، اما منظور من طيف وسيع تري از مخاطبان است.
- فكر نمي كنم اين طور باشد. اين كتابها در دانشگاه ها هم خيلي مورد توجه است، يعني روشنفكر دانشگاهي ما هم كه بخواهد وارد مطالعات دين پژوهي شود بي نياز از آراي شهيد مطهري نيست. البته بعضي ها كه تفكر ترجمه اي دارند شايد به اين منابع رجوع نكنند، اما عموم متفكران برجسته ما اين كار را نمي كنند. آنان به افكار بزرگاني كه در زمينه دين پژوهي از درون خود حوزه هاي اسلامي و جامعه اسلامي رشد كرده اند، توجه دارند.
* استادان و فضلاي حوزه يا به سمت ترجمه كتابهاي دين پژوهي، به ويژه در مقوله فلسفه دين و كلام جديد روي آورده اند يا تمام هم و غم خود را به پاسخگويي به شبهات درجه دو و سه معطوف كرده اند، يعني از يكي از وظايف خود كه شرح و تبيين دين پژوهي درون ديني است تا اندازه اي غفلت كرده اند. به نظر شما علل رويكرد روحانيون به اين دو مقوله به شكلي كه عرض كردم چيست و تبعات آن كدام است؟
- اين در واقع مربوط به دوران گذار است. بحث ترجمه هم مربوط به دوران گذار است. به هر حال ما ناچاريم اين دوران را طي كنيم. طبيعي است كه اگر ما با افكار ديگري مواجه شويم كه به نوعي به مباني فكري و اعتقادي تعرض كند بايد ابتدا آن را شناخته و سپس در مقام دفاع به اين تعرضات پاسخ دهيم. همانگونه كه فرموديد يكي از وظايف دين پژوهي دفاع از باورهاي ديني است. يكي از راه هاي شناخت نظرات ديگران ترجمه است. البته براي دوران گذار اين مقدار ترجمه موجود قابل قبول است. اگر اين دوران طي بشود و يك حجم قابل قبول به زبان خود داشته باشيم، افكار مهم و بنياديني كه مثلا در رشته فلسفه دين وجود دارد ترجمه شده باشد ديگر محققان و پژوهشگران دين پژوهي كمتر به سراغ ترجمه خواهند رفت.
* با توجه به وضعيت كنوني دين پژوهي در ايران، آيا به نظر شما ما مي توانيم با بضاعت موجود از حالت تدافعي و انفعالي نسبت به انديشه هايي كه در شاخه هاي دين پژوهي مطرح است بيرون آمده و در اين مباحث حرف قابل اعتنايي داشته باشيم؟
- قطعاً داريم. دين ما ديني كاملا عقلاني است. افكار و اعتقادات ما برخلاف بسياري از اديان ديگرهميشه عقلاني بوده است. دين اسلام قابليت فراواني براي پاسخگويي به مباحث دين پژوهي دارد. من هيچ مشكلي در اين زمينه نمي بينيم.

سفينه منتشر شد
اولين شماره سفينه ويژه مطالعات قرآن و حديث منتشر شد. اين نشريه با اين اعتقاد كه كتاب جاودانه الهي و سفينه احاديث ائمه طاهرين(ع) مي تواند نجات بخش انسان ها در زندگي دنيايي و حيات اخروي ايشان باشد گام در ميدان «مطالعات تخصصي قرآن و حديث» نهاده است.
هر شماره از اين فصلنامه به موضوعي خاص اختصاص يافته است و در بخشي از مقالات نيز به معرفي يكي از دانشمندان يا آثار مهم درباره آن پرداخته مي شود.
شماره اول اين فصلنامه با موضوع قرآن در چهار بخش «مقالات»، «بخش ويژه»، «اسناد و متون» و «گزارش و معرفي» منتشر شده است.
در بخش مقالات چهار مقاله تحت عناوين: تحقيق در وجه اعجاز قرآن كريم دكتر منصور پهلوان، تاريخ قرآن نولدكه- شوالي احمدرضا رحيمي ريسه، تأملي دوباره در تفسير كشف الاسرار ميبدي دكتر مهدي دشتي و رويكرد انحرافي در تفسير قرآن علي نقي خداياري به چاپ رسيده است.
بخش ويژه اين شماره نيز اختصاص به مقالات زير دارد: زندگينامه آيت الله ملكي ميانجي افضل فهرماني، نگاهي به تفسير مناهج البيان دكتر باقر قرباني زرين، رويكرد كلامي در تفسير مناهج البيان دكتر مجيد معارف، شفاعت در تفسير مناهج البيان دكتر نهلا غروي ناييني و نگاهي به علوم قرآني حميد سليم گندمي و اسماء و صفات الهي در تفسير مناهج البيان، دكتر محسن احتشامي نيا.
در بخش اسناد و متون نيز رساله في تفسير سوره هل اتي، مدقق شيرواني، تحقيق و ترجمه: عبدالحسين طالعي مورد بررسي قرار گرفته است.
در بخش گزارش و معرفي كتاب و نشريه نيز كتاب پيام جاودانه، محمدرضا حكيمي و نشريه شماره ۷۱ و ۷۳ ماه نامه معرفت كه اختصاص به قرآن ، اهل بيت و علوم قرآني دارد معرفي شده اند.
نامه هاي خصوصي علامه اقبال لاهوري
به زودي جلد دوم نامه هاي خصوصي علامه اقبال لاهوري در قالب يك كتاب منتشر مي شود. جلد دوم نامه هاي علامه اقبال لاهوري توسط نشر همراه منتشر مي شود. پيشتر جلد اول نامه هاي خصوصي اقبال در همين مركز انتشاراتي منتشر شده است. گردآورندگان اين كتاب ها، دكتر محمد يونس جعفري و فرهاد پاليزدار هستند.

پنج شنبه هفته گذشته ، سالگرد درگذشت «توماس كوهن»، فيلسوف آمريكايي بود.
به گزارش ايلنا، كوهن، در ۱۸ ژوئيه ۱۹۲۲ در سين سيناتي واقع در ايالت اوهايو در آمريكا به دنيا آمد و در ۱۹۹۶ در سن ۷۳ سالگي در كمبريج ماساچوست از دنيا رفت.
كوهن، دكتراي خود را در رشته فيزيك گرفته و به شدت تحت تأثير آثار كساني همچون كوآين و كارل پوپر بود.وي كه در زمينه تاريخ علم نيز تخصص داشت، كتابي به نام «ساختار انقلاب هاي علمي» را نوشت كه در اواخر قرن بيستم شهرت زيادي براي او به ارمغان آورد.
كوهن اين كتاب را در سال هاي انتهايي دهه ۱۹۳۰ و حين فارغ التحصيلي اش در رشته فيزيك نظري دانشگاه هاروارد نگاشت. اين اثر كه به ۱۶ زبان دنيا ترجمه شده است، در زمان چاپ، در بيش از يك ميليون نسخه به فروش رفت.
گفتني است، اين كتاب از زمان انتشارش در ۱۹۳۹ تاكنون، به يكي از مهم ترين و تأثيرگذارترين تئوري هاي تاريخ علم بدل شده است. اين فيلسوف آمريكايي در سال ۱۹۴۸، استاديار رشته آموزش و تاريخ علم در دانشگاه هاروارد بود.
وي در ۱۹۴۹ از همين دانشگاه، دكتراي فيزيك گرفت و در ۱۹۵۶ در دانشگاه بركلي به تدريس پرداخت؛ كوهن در سال ۱۹۶۱ در همين دانشگاه استاد تاريخ علم و در ۱۹۷۹ نيز استاد فلسفه و تاريخ علم ام. آي . تي بوستون بود. گفتني است،  آثار كوهن پيرامون جامعه شناسي علم و كاربرد علم در زندگي واقعي است.براساس نظريات وي، پيشرفت علم اصلاً تدريجي نبوده و برعكس در زمان هايي بسيار كند و در زمان هايي نيز بسيار سريع است.نگاه كاربردي كوهن به علم در زندگي واقعي، از جمله عواملي است كه باعث شده برخي مردم در درك آثار وي دچار سوء تعبير شده و اين گونه بينگارند كه از نظر وي علم تفاوت چنداني با ديگر مساعي بشري ندارد و حال آن كه اين برداشت از طرز تفكر اين فيلسوف، اشتباهي بيش نيست.

نقد و بررسي دايرة المعارف زن ايراني
نشست نقد و بررسي دايرة المعارف زن ايراني با حضور دكتر اصراري- مسئول- و برخي از مؤلفان اين دايرة المعارف در خانه پژوهش قم با بررسي و نقد تحليلگران عرصه كتاب برگزار شد. به گزارش ايسنا مسئول دايرة المعارف زن ايراني، در اين جلسه گفت: نگارش اين دايرة المعارف از سال ۷۹ آغاز شد و ۲ هزار و۴۰۰ مدخل، در آن نگاشته شده است و با هزينه  اي بالغ بر۷۹۰ ميليون ريال و با سه هزار دوره در سال ۱۳۸۲ منتشر شد.
او درمورد ويژگي هاي اين دايرة المعارف افزود: اين دايرة المعارف، به سبك  نوين و مدرن نگاشته شده است كه مدخل آن در موضوعات اعلام، اشخاص، اماكن و فرهنگ باورهاي زن ايراني مي باشد.وي با بيان اينكه زمان مورد نظر اين دايرة المعارف از قبل از اسلام و نيز بعد از ظهور اسلام در ايران تا زمان انقلاب اسلامي مي باشد، خاطرنشان كرد: اشخاصي در اين دايرة المعارف نام برده شده اند كه علاوه بر تأثير شخصيت آنان بر جامعه زمان خود، حداقل۵۰ سال از فوت آنان گذشته باشد.
مسئول دايرة المعارف زن ايراني تعداد مؤلفان اين اثر را ۱۰۷ نفر برشمرد و افزود: از اين تعداد ۵۶ مؤلف زن حضور داشته اند.
كنفرانس «بازنگري در ارزيابي تطبيقي نظريه هاي علمي»
«بازنگري در ارزيابي تطبيقي نظريه هاي علمي» عنوان كنفرانسي بين المللي است كه از ۲۴ ژوئن (چهارم تيرماه) در فرانسه برگزار شد و تا ۲۶ ژوئن (ششم تيرماه) ادامه خواهد داشت.
به گزارش ايلنا، اين كنفرانس كه سخنراني هايش به زبان فرانسه و انگليسي است ، از سوي مركز فلسفه و اخلاقيات علم دانشگاه هانور برپا مي شود.هدف از برگزاري اين كنفرانس، تجزيه و تحليل مشكلات ويژه اي است كه ممكن است بر سر راه مقايسه نظريه هاي علمي وجود داشته باشد.
«جرهارد هنينرمن» استاد دانشگاه نانسي ۲ فرانسه، «هوارد سانكي» استاد دانشگاه ملبورن استراليا، «مارسل وبر» عضو مركز فلسفه و اخلاقيات علم و «پاول هوينينگن» استاد دانشگاه و مدير مركز فلسفه و اخلاقيات علم، اعضاي كميته علمي اين كنفرانس هستند.«آريستيدس بالتاس» از دپارتمان رياضيات كاربردي و علوم فيزيكي دانشگاه نشنال تكنيكال آتن يونان يكي از سخنرانان اين كنفرانس است.«الكساندر برد» از دانشگاه بريستول (دپارتمان فلسفه)، «مارتين كرير» از دانشگاه بيلفلد (دپارتمان فلسفه)، «استفن هارتمن» از مدرسه اقتصاد و علوم سياسي لندن و «اندرو پيكرينگ» از دانشگاه ايلينوفر (دپارتمان جامعه شناسي) نيز از ديگر سخنرانان اين كنفرانس هستند.
عمده سخنراني هاي اين كنفرانس درباره شاخه هاي مختلف علوم فيزيك خواهد بود؛ بررسي هاي مشروح در زمينه تاريخ علم نيز در ارتباط با تجزيه و تحليل هاي فلسفي و مفهومي به انجام خواهد رسيد.