معصومه صفايي 
طلاي سياه ، طلاي سفيد، طلاي زرد و... و حالا طلاي كثيف. روزانه هزاران تن طلاي كثيف توليد مي كنيم. به فاصله چند روز با هزار و يك بالا و پايين و بدبختي آن را به محل دفن مي رسانيم و زير خروارها خاك مدفونش مي كنيم تا از شرش راحت شويم.
چهارده ميليون كيلوگرم زباله حاصل تلاش يك روز شهروندان تهراني است كه در مجموع فعاليت هاي اجتماعي، اداري، تجارتي، بازرگاني و... خود توليد مي كنند.زباله اي كه با كمي دقت و برنامه ريزي و صرف وقت مي تواند منبعي مهم جهت توليد باشد. حالا اينكه اين توليد از چه نوع باشد بستگي به نوع زباله دارد. اينطور كه مي گويند ۸۰ درصد از زباله هاي دفعي، قابل بازيافت است،يعني قابل كاربري براي توليد مجدد. البته اگر با يك برنامه ريزي، به طور صحيح جمع آوري، تفكيك و منتقل شود. البته مي دانيم كه ۱۲ سال از عمر سازمان بازيافت تبديل مواد شهرداري تهران مي گذرد و در طول اين مدت با تمام  كمك هاي فني وحمايت هاي مالي مجامع زيست محيطي، هنوز كار در خور توجهي صورت نگرفته است. يكي از توليدات مراكز بازيافت كه مي تواند نقش بسيار مهمي در جايگزيني كودهاي پر مخاطره شيميايي ايفا كند، كمپوست است. كمپوست از مواد آلي دفعي تهيه مي شود، البته اگر جدا از باقي زباله ها جمع آوري شود. درحال حاضر دو مركز كمپوست سازي درتهران وجود دارد؛ يكي كارخانه كمپوست كهريزك و ديگري كارخانه كمپوست صالح آباد در منطقه ۲۰ شهرداري تهران است كه هنوز هم بعد از ۱۲ سال معلوم نيست به چه كاري مشغول هستند. بگذريم چون موضوع بحث چيز ديگري است تا به حال واژه ورمي كمپوست Vermi compost را شنيده ايد؟
كرم هاي خاكي را قطعا مي شناسيد همان كرم هاي قرمز رنگي كه معمولا موقع زير و رو كردن خاك گلدان و باغچه با آنها مواجه مي شويد. كرم هاي قرمز حلقوي باراني كه به SISENIAFOETIDAE معروفند. اين كرم ها مهمترين نقش را در توليد ورمي كمپوست دارند. آنها مواد آلي را بلعيده و دفع مي كنند و طي اين مسير يكسري فعل و انفعالات بيولوژيك خاص بر روي مواد بلعيده شده انجام مي شود و آن را به ماده غني تبديل مي كند كه به عنوان كود جهت تغذيه و تقويت گياهان به كار مي رود. كمپوست كرمي با ايجاد بستري مغذي باعث رشد گياهاني زيباتر، سبزيجاتي خوش طعم تر و درختان ميوه اي با توليدات بيشتر مي شود.
علاوه بر تغذيه از مواد ارگانيك و فضولات مواد غذايي از باكتري ها و قارچ هايي كه آنها را تجزيه مي كنند نيز استفاده مي كنند. فضولات اين كرم ها نيز علاوه بر مواد غذايي حاوي عناصري است كه بيماري گياهان را هم كنترل مي كند. كارآيي مواد مغذي موجود در كمپوست كرمي به اين دليل بالاست كه اين مواد غذايي داراي پوشش هايي هستند كه در مواقع لزوم اين پوشش ها باز شده و مواد در اختيار گياه قرار مي دهند. از روش ورمي كمپوست در حاضر در شهر شيراز استفاده مي  شود و كمپوست توليد شده از اين روش در بسته بندي هاي بازيافتي به بازار عرضه مي شود. از آنجا كه بيش از ۶۰ درصد از زباله هاي توليد شده در شهرها مواد آلي و قابل تبديل به كمپوست است جاي آن دارد كه تحقيق و بررسي بيشتري جهت كاربرد اين روش بيولوژيك كه نيازي به صرف انرژي هم ندارد بشود. شيراز كه پيشگام اين روش است اخيرا دو نفر از كارشناسان سازمان تنظيف و بازيافت مواد شهرداريش را به ايالت راجستان هند فرستاده تا با ديدن پروسه هاي انجام و گذراندن دوره هاي لازم در راستاي بهينه سازي امورات سازمان و كسب تجربه هاي علمي و عملي گامي برداشته شود. اين طرح در حال حاضر در شهر شيراز با ظرفيت ۲ هزار تن در سال در حال اجراست.
و اما مزاياي كود كرمي كه توجه همه به جز ما را به خو جلب كرده و مي رود كه جاي كودهاي شيميايي را بگيرد اولين نكته پاك بودن اين كود است يعني نداشتن آلودگي هاي زيست محيطي و تاثيرات سويي كه متاسفانه در حال حاضر به دليل استفاده از كودهاي شيميايي يكي از بحران هاي زيست محيطي است. اين كود بيوارگانيك كه شبيه چاي گرانول يا قهوه است بسيار نرم، سبك، تمير و بي بو است و حتي باعث اصلاح خاك با كيفيت بالا مي شود و آفات كمتري را به خود جذب مي كند كه همان بي بو بودن را در پي دارد باعث نگهداري آب و الكتريسيته موجود در زباله مي شود. در ضمن كليه پارازيت ها و پاتوژن هاي خاك را هم از بين مي برند. حتي از مواد مغذي اين كود براي پرورش ماهي و خوارك دام و طيور هم استفاده مي شود.
و علاوه بر اينها هزينه هاي انتقال و دفن زباله را كاهش داده و در ضمن فضا و زحمت وحمايت كمتري را مي طلبد.
در حال حضار پروسه ورمي كمپوست به روش پشته گذاري در حال اجراست و انتظار مي رود در آينده اي نزديك با همكاري مسوولان ذيربط اين روش به صورت سريع و ارزان در دسترس كليه شهروندان قرار گيرد.

دكتر ريموند ديتمارس
بدون آنكه دهانه اش را محكم كنم و مهارش را به طرف راست يا چپ بكشم، تنها با اداي كلمات دقيقا مي فهميد چه مي خواهم و به همان سمت مي رفت- راست، چپ يا آرام به جلو. كلماتي را كه آرام و شمرده ادا مي كردم مي فهميد و براي اين كار آموزش خاصي هم نديده بود. وقتي از سواري برمي گشتيم و من زين و برگش را باز مي كردم، خودش به طرف طويله مي رفت، چفت آن را با پوزه باز مي كرد، در را مي گشود و داخل مي شد.
بد نيست اينجا به يك نكته اشاره كنم. مردم اغلب انواع ميمون هاي بزرگ و كوچك را با يك نام كلي- «ميمون»- مي شناسند، حال آنكه ميمون هاي بزرگ انسان نما ياApes، با ميمون هاي كوچك فرق دارند. همين طور، مردم معمولا ميمون هايي را كه در سيرك مي بينند، ميمون خطاب مي كنند حال آنكه اغلب آنها شامپانزه هستند و شامپانزه يكي از ميمون هاي بزرگ آدم نماست.
شامپانزه را بيشتر در سن يك سالگي يا كمي بيشتر، وارد مي كنند. شامپانزه تازه وارد وقتي در ميان شامپانزه هاي تربيت شده قديمي قرار مي گيرد به لحاظ حس كنجكاوي نيرومندي كه دارد به سرعت شروع به تقليد از آنها مي كند و اعمال آنان را مي آموزد. به واسطه طبع آرام و حرف شنويي كه دارد، به محض اينكه دستورات تربيت كننده خود را دريابد، با خوشحالي از آنها اطاعت مي كند و رفتارش را با سليقه و فرمان او هماهنگ مي سازد.
حركات آكروباتيك با سرشت شامپانزه عجين است، مثل اردك و آب، به بيان ديگر، شامپانزه ها، ژيمناست هاي مادرزادند. با يك سال تمرين، شامپانزه مي تواند روي توپ راه برود، روي طناب قدم بزند، بالانس بزند و بعدتر دوچرخه سواري كند، اسكيت سوار شود، لباس بپوشد و لباسش را دربياورد؛ حتي كفش به پا كند و بند آن را ببندد و باز كند. به خاطر ناشي گري اش در انجام كارها و حركات مضحك گهگاهي اش و نيز به خاطر ظاهر عجيبي كه او را به كاريكاتوري از انسان شبيه ساخته است، تماشاچيان هيچ وقت از نگاه كردن به او خسته نمي  شوند.
اما علي رغم همه اين استعداد و ذكاوت، شامپانزه فقط در دوره مشخصي از رشد مغزي موفق است و اصولا اين رشد يك دوره و محدوده خاص دارد. براي مدتي، تربيت او بسيار آسان است و با تمرين ها، سرمشق و تنبيهات كمتري نسبت به هرگونه ديگر با استعداد مشابه، آموزش مي بيند و تحت كنترل در مي آيد، اما به محض اينكه پا به دوره بلوغ مي گذارد سركش مي شود (حدود ۸-۷ سالگي)، بعد اين سركشي افزايش مي يابد و به سرعت به موجودي خطرناك تبديل مي شود كه دوره هاي بحراني و جنون آميزش روز به روز افزايش مي يابد و بايد مثل گونه هاي ديگر، فقط براي نمايش در قفس محبوس باشد. به اين دليل است كه شامپانزه ها پس از بلوغ به موجوداتي خائن تبديل مي شوند يا بهتر است بگوييم حيوانات دست آموز خائن، چون معلوم نيست چه وقت فيوز خواهند پراند و صاحب خود را مورد حمله قرار خواهند داد.

پژوهش هاي اخير آشكار ساخت، آلودگي آب ها به مواد شيميايي باعث تغيير شكل و نقص عضو ماهي ها، خوك هاي دريايي، لاك پشت ها و پرندگان در سراسر جهان مي شود. حتي گونه هايي كه صدها كيلومتر دور از مركز آلودگي شيميايي زيست مي كنند، تحت تاثير پيامدهاي ناگوار اين مواد قرار مي گيرند. بر اين اساس، سازمان هاي طرفدار محيط زيست بر اين باورند كه اتحاديه اروپا بايد قانون جديد پيشنهادي مواد شيميايي را كه BEACH نام دارد و طي آن مواد شيميايي مورد شناسايي مجدد قرار گرفته و به تدريج بيشتر انواع مضر اين مواد از دور خارج خواهند شد، به مرحله اجرا گذارد.
در اينجا به برخي از آخرين دريافت هاي هشداردهنده توجه كنيد:
۳۰ گونه پرنده آلاسكا با منقارهاي تغيير شكل يافته 
۳۰ گونه مختلف از پرندگان آلاسكا پيدا شده اند كه منقارهايشان سه برابر معمول رشد كرده و به طرز عجيبي كج شده است. در بسياري از موارد، نوك پرنده آنقدر دراز شده كه قادر به تميز كردن پر و بال خود نيست و بالاخره به مرگ او منجر خواهد شد. كلاغ هاي جنوب شرقي آلاسكا آخرين پرندگان با منقارهاي تغيير شكل يافته هستند. تركيباتي چون پلي كلرينات بي فنيل هاPCB)ها) و ديوكسين ها - تركيباتي پايدار و آلوده كننده كه از سوزاندن زباله توليد مي شود - به عنوان آسيب زننده به DNA پرندگان شناسايي شده اند.
در اونتاريو كانادا
پژوهشگران حيات وحش كانادا لاك پشت هايي با جهاز تناسلي غيرطبيعي در رودخانه ديترويت پيدا كردند. اين رودخانه نزديك ويندزور در اونتاريو واقع است.
آلودگي شيميايي همچنين بر پرندگان در ناحيه رودخانه ديترويت تاثير مي گذارد. دانشمندان محيط زيست كشف كرده اند كه بعضي از پرندگان اين رودخانه، همچون لاك پشت هاي آلوده، پروتئين زرده توليد مي كنند، در حالي كه كاكايي ها (مرغ هاي نوروزي) نسبت به اين مواد حساسيت نشان داده و اختلال در سيستم ايمني شان مشاهده شده است. همچنين تعداد زيادي جوجه مرده در مرحله جنيني در لانه هاي مرغ هاي نوروزي درطول رودخانه پيدا شد.
خوك هاي دريايي آلوده به موادPFOS
خوك هاي دريايي نزديك بنادر در اروپاي شمالي به شدت به مواد اسيد پرفلروكتان سولفونيك (PFOS) آلوده اندPFOS يك آلوده كننده آلي پايدار است.
خوك هاي بندري كوچك ترين گونه وال به شمار مي روند و چون به هنگام فوران آب از حفره پشتي شان صداي مخصوصي ايجاد مي كنند، گاه «خوك فوتكي» ناميده مي شوند.

شكارچيان دايناسور، اغلب جهانيان را با اخباري از كشفيات عجيب خود سرگرم مي سازند، اخباري چون استخوان هاي غول هاي باستان جمع آوري شده از دامنه تپه اي در ماداگاسكار، كنده شده از يخ در قطب جنوب و بيرون كشيده شده از دل زمين در علفزارهاي پاتاگونيا.
اكنون جهانيان باكشف تيرانو سوروس ركس - يا تي ركس - در ناحيه اي از ايالت مونتاناي شرقي سرگرم اند. پيترلارسون، شكارچي خبره تي ركس، گفت: «بخش جذاب كار ما آن وقايعي است كه در حوزه عملي كار، روي مي دهد. وقتي پس از جست وجوي فراوان و تحمل سختي ها سرانجام زمين رازهايش را بر ما آشكار مي كند، اوج لذت فرا مي رسد و همه خستگي ها فراموش مي شود.» محل كشف فسيل هاي تي ركس در يك مزرعه در مونتاناست كه محل آن مخفي نگه داشته شده است.
اين دايناسور كه ويركس نام گرفته، براي نخستين بار در مي ۲۰۰۲ توسط يك مزرعه دار و يك كلكسيونر آماتور فسيل كه با استخواني اسرارآميز مواجه شد، كشف شد. آنها با لارسون كه رياست انستيتو پژوهش هاي زمين شناسي بلك هيلز در داكوتاي جنوبي را به عهده دارد، تماس گرفتند و او پس از مشاهده و بررسي استخوان تاييد كرد كه انگشت تي ركس است.
تي ركس يكي از بزرگترين دايناسورهاي گوشتخوار است كه در اواخر دوره كرتاسه، حدود ۶۵ تا ۶۸ ميليون سال پيش، زندگي مي كرد. اين دايناسور روي دو پا راه مي رفت و طعمه خود را با دندان هاي تيز و آرواره نيرومند خود پاره پاره مي كردو مي خورد.

دولت مكلف شده است در مدت اجراي برنامه چهارم توسعه، ميزان آلودگي ۹ شهر بزرگ را به حد استاندارد مصوب شوراي عالي حفاظت محيط زيست برساند.
در راستاي تحقق اين امر و براساس مصوبات مجلس شوراي اسلامي تمامي خودروها و موتور سيكلت هاي فرسوده تا پايان برنامه چهارم از رده خارج مي شوند.
از اول تيرماه سال جطاري در مرحله دوم طرح جامع كاهش آلودگي هوا، تردد موتور سيكلت هاي دو زمانه در شهر ممنوع است.
سازمان حفاظت محيط زيست و شركت نيرو محركه در يك همكاري دو جانبه اقدام به جمع آوري و تعويض موتور سيكلت هاي دو زمانه دنده اي با موتور سيكلت هاي چهار زمانه كرده است.

كرگدن فقط يك دوست دردنيا دارد وآن پرنده كنه خواري است كه بر پشت او سوار است و كنه هاي داخل چين هاي پوست پشتش را مي گردد. اگر درموقعي كه كرگدن چرت مي زند، چيزي به او نزديك شود، سر و صداي پرنده بلند مي شود و او را آگاه مي كند. اين پرنده براي كرگدن مثل چشم است، زيرا اگرچه عضو بويائيش حساس و حس شنوايي آن قوي است، ولي قدرت ديدكرگدن بمانند هوشش بي اندازه كم است. پرندگان كنه  خوار در صورت بروز خطر با صداي مخصوص خود به كرگدن گزارش مي دهند. كرگدن ها نيز به خوبي صداي محافظان خود را مي شناسند. آنچه مسلم است اين پرنده كوچك تنها يك صدا ندارد، بلكه احتياجات خود را با نواهاي مختلف اعلام مي كند، ولي كرگدن وقتي آماده حمله مي شود كه «صداي وحشت» پرنده را بشنود و در غير اين صورت عكس العملي نسبت به ساير صداهاي پرنده از خود نشان نمي دهد و با دوستان مهربان خود به گردش و چرا مي پردازد.

همانطور كه انسان در سرزمين هاي مختلف با لهجه هاي گوناگون صحبت مي كند، صداي دو جانور همنوع هم در جاهاي گوناگون فرق دارد، مثلا صداي شير نر كه در حاشيه بيابان كالاهاري زندگي مي كند، با نعره شيري كه در دشت ارژن مي زيسته تفاوت داشته و براي هر يك معني خاصي دارد. «غرش شير به طور كلي معاني متعددي دارد. شير ماده آفريقايي با صداي نالان و آهسته كه طنين آن كوتاه است، فرزندان خود را از جايي كه در آنجا منتظر بازگشت مادرشان بوده اند فرا مي خواند؛ وقتي يكي از اعضاي گله به دنبال ديگران مي گردد با صداي بلند مي غرد و سپس به انتظار جواب گوش فرا مي دهد. يك شير بيگانه با شنيدن اين غرش به آن منطقه نزديك نمي شود، چرا كه مي داند شيرهاي ديگر در آنجا هستند».

در آمريكاي مركزي يك نوع پرنده شبيه «كلنك» وجود دارد كه مانند سگ پارس مي كند و روستاييان از آن استفاده مي كنند. اين پرنده با صداي خود به مرغان خانگي فرمان مي دهد و آنها را براي تغذيه هدايت مي كند و مرغ ها را شب هنگام به لانه مي آورد و به وسيله آواز آنها را مي خواباند و يا از خواب بيدار مي  كند و به مجردي كه خطري متوجه آنان شود، مثلا عقاب يا سگ و گربه وحشي نزديك مرغ ها شود نفيري بلند به عنوان خطر مي كشد و با صداي مخصوص به دشمن حمله مي كند و با وجودي كه منقار خيلي كوتاه دارد و فاقد چنگال است هميشه طرف را مغلوب مي سازد.

عجيب اينجاست كه دروغگويي منحصر به انسانها نيست. بررسي هاي انستيتوي ماكس پلانك درباره رفتار حيوانات حاكيست كه حيوانات نيز در مواردي درصدد گمراه كردن يكديگر بر مي آيند.
پرفسور «ويكلر» ضمن گزارشي درباره صداقت حيوانات مي نويسد: «برخي از پرندگان به هنگام تغذيه صداهايي بر مي آورند كه معمولا به هنگام خطر و نزديكي دشمن بكار مي برند. پرندگان مذكور مي كوشند با چنين تظاهري پرندگان ديگر را وادار به فرار كنند تا غذا را به تنهايي بخورند.»
شايد اين هم يكي از راههاي تنازع بقا باشد. راستي اين رفتار نشان از شعور حيوانات دارد يا اينكه تنها غريزه است.

اين گونه كه درمناطق شمال غربي ايران پراكندگي دارد، اخيرا به عنوان گونه اي جديد، توسط موزه تاريخ طبيعي بريتانيا معرفي شده است. تحقيقات زيادي درمورد آن به عمل نيامده، ولي از آنجايي كه اين گونه را همان هامستر دم دراز مي پنداشتند به احتمال زياد اكثر خصوصيات ظاهري و عادات و رفتار اين گونه شبيه هامستر دم دراز است.