راز طول عمر ژاپني ها چيست؟
به كهولت سامورائيسم
زنان ژاپني به طورمتوسط ۵ سال بيشتر از زنان آمريكايي عمر مي كنند. مردان ژاپني نيز به طور عادي ۴سال بيشتر از همجنسان خود در آمريكا زندگي مي كنند. تعداد افراد صد ساله در ژاپن طي ۵ سال گذشته دوبرابر شده و رقمي بالغ بر ۲۰هزار نفر را در بر مي گيرد
عليرضا آشوري
وقتي وارد خانه كوجي سايتو شديم خنديد و به ما خوشامد گفت. در سالن پذيرايي منزلش روي زمين نشستيم و همسر ودختر خوانده اش برايمان چاي سبز آوردند. سايتو خوشحال و خندان است بايد هم باشد.
در ۸۸ سالگي شمايل كاملي از سلامتي ا ست و تنها چيزي كه به عنوان نشان بارزي از افزايش سن و كهولت در او ديده مي شود، سمعكي است كه روي گوش چپش خودنمايي مي كند. او از لحاظ بدني آنقدر روي فرم است كه با سرعت زيادي كه اعضاي خانواده اش را مي ترساند موتور سيكلت سواري مي كند ، هر روز صبح بعد از صبحانه از تپه اي بالا مي رود تا به كار كمرشكن كندن علف هاي هرز از عمق تاريك و سياه مزارع برنج مشغول شود.
شايد براي مردي كه با سه نسل از افراد خانواده اش زندگي مي كند اين كار خيلي پرخطر باشد، ولي او به خوبي از پس آن بر مي آيد. دهكده ساكامورا با ۲ هزارو ۵۰۰ نفر جمعيت در ميان كوه هاي ناگانو، در شمال غربي توكيو محصور شده است. تقريبا نيمي از جمعيت اين دهكده بالاي ۶۵ سال سن دارند.
مردان كوه هاي ناگانو بيش از تمام مردان ژاپني عمر مي كنند. در سال ۲۰۰۰ بنابر گزارش وزارت بهداشت ژاپن مردان اين منطقه انتظار عمري بيش از ۷۹ سال را داشتند.
گزارش آماري مشابهي هم در مورد كل كشور ژاپن ثبت شده است، مبني بر اينكه ميانگين عمر طي ۸۰ سال گذشته به طرز عجيبي افزايش يافته است. در سال ۱۹۳۵ حداكثر انتظار براي زنده ماندن حدود ۴۵ سال بود. در سال ۱۹۵۰ اين رقم به ۶۰ سال افزايش يافت. در حال حاضر اين عدد براي مردان ۷۸ و براي زنان۸۵ سال است.
زنان ژاپني به طورمتوسط ۵ سال بيشتر از زنان آمريكايي عمر مي كنند. مردان ژاپني نيز به طور عادي ۴سال بيشتر از همجنسان خود در آمريكا زندگي مي كنند. تعداد افراد ۱۰۰ ساله در ژاپن طي ۵ سال گذشته دوبرابر شده و رقمي بالغ بر ۲۰هزار نفر را در بر مي گيرد.
راز طول عمر ژاپني ها چيست؟ اغلب نظريات به رژيم غذايي كم چربي، ماهي، برنج و سويا اشاره مي كند. ولي رژيم غذايي تنها يكي از عواملي است كه براي داشتن يك زندگي سالم و عمر طولاني موثر است.
تحصيلات هم در اين زمينه نقش مهمي را ايفا مي كند. تاكايو سوزوكي مسوول موسسه امور سالمندان توكيو مي گويد: «حتي دربين افراد ۷۰ سال به بالا هم هيچ فرد بي سوادي وجود ندارد. آنها نسبت به مسايل و اطلاعات مربوط به سلامتي حساس و كنجكاو هستند. بنابراين سواد يكي از عوامل مهم دخيل در اين مساله است.»
سوزوكي اعتقاد دارد كه مزاياي رژيم غذايي سنتي ژاپني ها، امكان پيشرفت اقتصادي را فراهم كرده است.
تا قبل از جنگ جهاني دوم ميانگين مصرف پروتئين حيواني كمتر از ۷گرم در روز بود، ولي اكنون به رقم ايده آل ۴۰ گرم رسيده كه همين ميزان پروتئين گياهي نيز توسط ژاپني ها مصرف مي شود. گرچه ميزان مصرف كلسترول هم افزايش يافته است، ولي به پاي ميزان مصرف غربي ها نمي رسد و به همين دليل درصد چاقي بين ژاپني ها پايين تر از كشورهاي غربي است.
افراد مسن بخش مهمي از برنامه هاي دولت ژاپن را براي دستيابي به هدف ژاپن سلامت قرن بيست و يكم تشكيل مي دهند كه قرار است تا سال ۲۰۱۰ قسمت عمده اي از آن محقق شود. طبق برنامه ريزي دولت، مصرف نمك بايد از ۵/۱۳ گرم در روز به ۱۰گرم كاهش يابد. تاييجي تاكئي، مدير دفتر بيماري هاي مرتبط با شيوه زندگي در وزارت بهداشت ژاپن مي گويد: «اين همه ماجرا نيست، افراد مسن بايد براي انجام تمرينات خاصي تشويق شوند.»
كارمندان محلي همواره افراد سنين مختلف را براي معاينات منظم پزشكي تشويق مي كنند. مسوولان مربوطه در منطقه ناگانو با افتخار از كارمندان و داوطلبان شبكه بهداشت و سلامت خود صحبت مي كنند كه به طور منظم افراد مسن را براي انجام اين معاينات دعوت مي كند.
كوين كينسلا، معاون ويژه مركز برنامه ريزي سلامتي در واشنگتن مي گويد: «ما مي دانيم كه ارتباطات اجتماعي باعث افزايش ميزان سلامتي و رضايت مردم از زندگي خواهد شد و در نتيجه طول عمر افزايش خواهد يافت.» كينسلا پيشنهاد مي كند كه كار كردن در طول مدت زندگي در بين ژاپني ها بسياري از استرس هاي غير قابل پيش بيني مشاغل تجاري در اروپا و آمريكاي شمالي، را كاهش داده و درنتيجه به سلامتي جمع گسترده اي از بازنشستگان خواهد انجاميد. در سال ۲۰۰۲، ۸/۴ ميليون نفر ژاپني بالاي ۶۵ سال همچنان جزو نيروي كار صنعت ژاپن بودند كه ۷ درصد كل شاغلان ژاپني را شامل مي شود.
اما به رغم اين ركورد فوق العاده عمر طولاني، وضعيت واقعي ژاپني ها چندان مطلوب نيست. ژاپني ها در رسيدن به پيشرفت هاي اجتماعي و اقتصادي واقعا موفق بوده اند؛ پيشرفت هايي نظير توليدات غذايي متنوع، بازدهي كاري بالا، امكانات رفاهي متعدد، بهبود امنيت اجتماعي و خدمات بهداشتي، اما گرچه مصرف الكل در ژاپن چندان بالا نيست، ولي مصرف سيگار به خصوص بين مردان ژاپني به شدت نگران كننده و به طرزي غيرعادي بالاست. شهرنشين ها با ساعات كار طولاني، تعطيلات كوتاه، خانه هاي كوچك و دلگير با استرس بيگانه نيستند و تمام اين عوامل، پتانسيل بالقوه اي براي ابتلا به بيماري هاي مرگبار هستند.
ولي به رغم اين مشكلات اگر دولت بتواند به اهداف سلامتي خود دست يابد، يك يا دو سال به ميانگين طول عمر ژاپني ها طي ۶ سال آينده افزوده خواهد شد. كينسلا مي گويد: «تعجب آور نخواهد بود اگر ژاپني ها بتوانند به اين رقم يك سال ديگر اضافه كنند، ولي رقم دو سال واقعا پيشرفت فوق العاده اي است.»
دولت با توجه به اين آمار، برنامه هاي جديدي را براي مقابله با بيماري هاي كشنده در دستور كار خود دارد. در راس اين فهرست سرطان ريه و ديابت قرار دارند. در شرايطي كه سرطان معده كه اصلي ترين عامل مرگ و مير طي ۲۰ سال گذشته محسوب مي شد، به لطف بهبود رژيم غذايي، معاينات مكرر و درمان هاي به موقع به طرز چشمگيري كاهش يافته، سرطان ريه اصلي ترين دليل مرگ ژاپني هاست.
به علاوه رژيم غذايي سنتي ژاپن كه آقاي سايتو و همسايگانش در ساكامورا همچنان به آن پايبند هستند ديگر به مذاق هم خوشايند نيست. تاكئي مي گويد: «افراد جوان به غذاهاي فرآيند شده و سريع علاقه مند هستند، ما سعي مي كنيم تا نگرش جديدي در نسل جديد ژاپن نسبت به رژيم غذايي ايجاد كنيم.»
بنابر اظهارنظر سوزوكي سيستم جديدي از معاينات پيچيده براي تعيين سلامتي نياز است تا خطرات تهديدكننده زندگي مردان و زنان را مشخص كند. كليد افزايش طول عمر در مردان ژاپني همچنان جلوگيري از سكته هاي قلبي است در حالي كه در زنان اين مساله به كنترل مشكلات عضلاني و اسكلتي مربوط مي شود. سوزوكي مي گويد: «اين نكته اي است كه بايد طي ۲۰-۱۰ سال آينده روي آن متمركز شويم.»
خود آقاي سايتو، دليل فعال بودن خود در اين سن و سال را نمي داند، ولي شايد توجه به راه و روش زندگي اش كمي راهگشا باشد. او هيچگاه مشروبخوار و سيگاري نبوده است. همواره سه وعده در روز غذا مي خورد. در رژيم غذايي اش مصرف مقدار زيادي ميوه و سبزي ديده مي شود و برنج را به نان ترجيح مي دهد. دخترخوانده اش مي گويد او هيچ وقت كنترل اعصابش را از دست نمي دهد و براي حفظ قدرت ذهني اش به طور مرتب روزنامه مي خواند و گهگاه هم مطالبي مي نويسد. او به سرعت بعد از صرف شام به رختخواب مي رود و صبح راس ساعت ۶ بيدار مي شود. ولي وجه ديگري هم از زندگي او وجود دارد كه شايد كمتر مورد توجه دولت ژاپن باشد. سايتو با اشاره به نوه دختري اش كه چهار دست و پا روي زمين راه مي رود، مي گويد: «ببينيد من چه دارم؛ من اينجا بين ۴ نسل از خانواده ام زندگي مي كنم. همه ما سالم هستيم و از بودن با هم واقعا لذت مي بريم. هر وقت بچه ها را در حال بازي در اطراف خانه مي بينم با خودم فكر مي كنم ،چقدر عالي است اگر دست كم بتوانم يك سال ديگر از ديدن شادي آنها لذت ببرم.»
منبع:گاردين
|