اشاره:به باور كارشناسان وسايل ارتباط جمعي ريشه شكل گيري رسانه هاي امروزين را بايد در شيوه هاي جارچي گري، نقالي و روايت خواني در سرزمين باستاني ايران جست وجو كرد. اما با گذشت سال ها از مرگ تدريجي آنها، نقالي و روايت خواني همچنان با شيوه هاي دراماتيك خود در قهوه خانه ها و مجامع عمومي در بين مخاطبان ايراني از ارج و قرب خاصي برخوردار است.«هوشنگ ساماني» به بهانه برگزاري نخستين كنگره گوسان (روايت خواني) پارسي در اواسط شهريور ماه در تالار انديشه مطلبي ارائه كرده است كه مي خوانيد:
در ارديبهشت ماه سال ۱۳۱۹ وقتي راديو تهران براي نخستين بار آغاز به كار كرد، گردانندگان آن به درستي نمي دانستند كه اين ابزار جديد چيست، چه مي كند و چه ها خواهد كرد؟
نظر به آن كه برق تهران آن روزگار شبانه روزي نبود، تمامي برنامه هاي راديو نيز به تبعيت از برق شهر، در ساعت هاي محدودي از شبانه روز پخش مي شد، اما نكته قابل توجه برنامه  ها، خبررساني صرف بود كه با پخش موسيقي هاي ايراني و غربي، رنگ آميزي مي شد. در واقع راديوي آن زمان، تنها كاركرد خبري داشت و اگر به همين نقش رضايت مي داد، قطعاً وضعيت فرهنگي امروز به گونه اي ديگر بود. اما راديو پا را از گليم خود فراتر نهاد و چند سال بعد با افتتاح تلويزيون ملي ايران در سال ۱۳۳۷، دست در دست آن، به ايفاي نقش دوم خود يعني فرهنگ سازي پرداخت و درست در اين زمان بود كه عرصه براي سنت هاي شفاهي تدريجاً گشايش سابق را از دست داد،به ويژه سنت هايي كه در طول صدها سال بار فرهنگ سازي و انتقال فرهنگي جامعه ايراني را بر دوش مي كشيدند. البته در اين ميان نبايد نقش ويژه مطبوعات، سينما و ...را ناديده گرفت.
امروزه دو رسانه پرقدرت جهاني، يعني راديو و تلويزيون علاوه بر خبررساني در حوزه فرهنگ سازي و پرورش افكار چنان جولان مي دهند كه برخي گمان مي كنند كاري بديع را شاهدند، در حالي كه پيش از اختراع اين دو هيولاي رسانه اي، رسانه هاي ديگر همين وظيفه را به نحو ديگري انجام مي دادند.
در حال حاضر با ظهور و بروز غول هاي رسانه اي، هيچ جايي براي راويان فرهنگ شفاهي نمي توان متصور بود. غالب ايشان يا مرده اند و يا اگر زنده اند، فقط نفس مي كشند كه در بهترين حالت از حضور موزه وار آنها مي توان بهره گرفت. گرچه زمانه آنها به سر آمده است، اما آشنايي و فهم رمز و راز آنها را شايد بتواند در عصر جديد، پيش روي فرهنگ سازان قرار دهد. براين اساس برگزاري نخستين كنگره گوسان پارسي، ويژه نقل و نقالي موسيقايي نواحي ايران كه به همت پژوهشگر نام آشنا، جهانگير نصري اشرفي شكل مي گيرد، پاسخي براين نياز است كه در شرايط امروزي چگونه مي توان از رسانه هاي گذشته و حال بهره گرفت و به تلفيقي موزون از اين دو دست يافت.نقالي هاي نواحي ايران بنابر يك طبقه بندي ساختاري كه نصري اشرفي بر آنها قائل است، به چهار گروه عمده تقسيم مي شوند: دسته نخست شامل تلفيقي از كلام تنها و موسيقي است كه مشتركاً در خدمت نقل قرار مي گيرد. مثال آشناي اين گونه، نقالي رسمي پايتخت است كه با هنرمندي مرشد ولي ا... ترابي گهگاه از راديو و تلويزيون شنيده مي شود. دسته دوم منظومه  خواني تنهاست كه در آن موسيقي و نثر نقشي ندارند. از نمونه هاي اين گونه مي توان به شاهنامه خواني گيلي (گيلان) و شاهنامه خواني خراساني اشاره كرد. دسته سوم از نقالي نواحي ايران نقل منثور است كه بي هيچ شعر و موسيقي شكل مي گيرد. در اين گونه، همه داستان هاي عاميانه رايج در جوامع عشيره اي و روستايي ايران تحت عنوان «نقل» جاي مي گيرند. مثال آشناي اين دسته براي عموم ،قصه هاي مادر بزرگ است.دسته چهارم عموماً متكي بر موضوعات از پيش تعيين شده و مشخصي است كه با استفاده از منظومه هاي موسيقايي براي مخاطبان اجرا مي شود. غلبه موسيقي در اين گونه از ساير دسته ها بيشتر است و مجريان آن نيز به همين دليل افراد متخصصي هستند. از نمونه هاي اين دسته مي توان به نقل «ججوخاني» در خراسان و «مشتي پل وري» در مازندران اشاره كرد.صرف نظر از دسته بندي ياد شده، نقل هاي موسيقايي نواحي ايران به لحاظ محتوايي، چهار دسته عمده را تشكيل مي دهند. نمونه اول نقل هاي اساطير و تاريخي است كه نمونه زنده آن در لرستان تحت عنوان «تاريخ برخواني» كم و بيش رواج دارد. دسته ديگر نقل هاي حماسي را شامل مي شود كه از مشهورترين آنها مي توان به نقل حماسي «كوراغلو» اشاره كرد. برخي از نقل هاي نواحي ايران محتواي غنايي دارند و نسبت به ساير گونه ها پراكندگي بيشتري را دارا هستند.نقل «ورقه و گلشاه» در سمنان «زهره و طاهر» در تركمن صحرا و «مغول دختر» در خراسان از اين نمونه اند. در تقسيم بندي محتوايي نقل هاي نواحي ايران به گونه اي ديگر مي رسيم كه ارتباط مستقيمي با دين و مذهب دارند و حالات باطني خاصي را شامل مي شوند. از اين دست مي توان به نقل «معراج پيامبر(ص)» در خراسان و نقل «ضامن آهو» در مازندران اشاره كرد.نخستين كنگره گوسان پارسي، علاوه بر انديشمندان و صاحب نظران عرصه فرهنگ شفاهي، ميزبان هنرمندان نقال از مناطق گيلان، بلوچستان، خوزستان، تركمن، آذربايجان، خراسان، هرمزگان، كرمانشاهان، طالش، كردستان و... است. اين همايش كم نظير فرصتي خواهد بود براي پژوهشگران وبرنامه ريزان فرهنگي تا با شناخت بيشتر از گذشته فرهنگي خود، ضمن ارج نهادن به چند صد سال فعاليت رسانه اي نقالان كشور، راهي را براي بهره گيري درست از
آنها بيابند، با علم به اين كه احياي نعل به نعل فرهنگ هاي شفاهي نه ممكن و نه اساساً لازم است.

ميزان توليد برنامه از شبكه هاي مختلف سيما، در سال ۸۱ به ۵۳ هزار و ۱۵۴ ساعت رسيده است.
به گزارش خبرگزاري فارس روند توليد برنامه هاي تلويزيوني طي ۱۰ سال گذشته، روندي صعودي داشته، حال آنكه ميزان ساعات پخش برنامه از
شبكه هاي مختلف سيما دچار نوسان بوده است.
در سال هاي ۷۸، ۷۹ و ۸۰ به ترتيب ۳۴ هزار و ۸۳۲ ساعت ، ۳۵ هزار و ۱۹۱ ساعت و ۳۸ هزار و ۱۱۱ ساعت برنامه در سيماي جمهوري اسلامي توليد شده است.
شبكه كابلي و مجوز صدا و سيما
به گفته نايب رييس كميسيون فرهنگي مجلس «صدا و سيما برنامه هاي مفيد و مجاز ماهواره  مانند برنامه هاي آموزشي، ورزشي و علمي مفيد داراي مخاطب را پخش مي كند.»
حجت الاسلام  محمدرضا ميرتاج الديني، نماينده مردم تبريز در گفت وگو با ايسنا افزود: «ايراد شوراي نگهبان اين بود كه آنچه در برنامه چهارم با عنوان «كانال هاي مجاز» آمده، تعريف نشده است. از سوي ديگر هم ايراد قانون اساسي هم به اين بند وارد بود؛ چون در قانون اساسي پخش برنامه هاي تلويزيوني در اختيار صدا و سيماست.»
وي ادامه داد: «شوراي نگهبان گفته بود كه نمي توان برنامه هاي تلويزيوني را در اختيار بخش خصوصي قرار داد. از اين رو كميسيون تلفيق و كميسيون فرهنگي معتقد بودند كه در عين حال اين ماده نبايد حذف شود و مخالف قانون اساسي هم نباشد. لذا آن را در اختيار صدا و سيما قرار داديم؛ زيرا متولي برنامه هاي تصويري و صوتي در نظام جمهوري اسلامي صدا و سيماست و ضوابط آن هم قبلا تصويب شده است.»
زشت و زيباي دوربين مخفي
مجموعه تلويزيوني «زشت و زيبا» با هدف به تصويركشيدن هنجارها و ناهنجاري هاي اجتماعي در شبكه تهران ساخته مي شود.
اين برنامه با استفاده از يك دوربين مخفي، رفتارهاي متفاوت افرادي كه هنجارهاي گوناگون اخلاقي را رعايت مي كنند، ثبت مي كند.
دست اندركاران ساخت اين برنامه، به منظور احياي بسياري از فضيلت هاي فراموش شده گذشته، موضوعات مختلفي چون حجاب، حيا، ادب، مراعات حقوق والدين و فرزندان، خوشبيني، صداقت، نماز اول وقت و ... را در دستور كار خود قرار داده و مورد توجه قرار مي دهند.
اين برنامه از بخش هاي مختلفي تشكيل شده كه در بخش «يك مهمان، يك تجربه» از كساني كه در دوربين مخفي از آنها تصويربرداري شده، براي حضور در برنامه دعوت مي شود و درباره نحوه رفتار خود صحبت مي كند.
بخش ديگر اين برنامه «نكته هاي ناب» نام دارد كه در آن با حضور يك استاد اخلاق يا روانشناس درباره موضوع برنامه صحبت مي كند.

سمانه بامشاد
اشاره: كشور ايران به خاطر ماهيت تأثيرگذارش در خاورميانه، نمايندگان اطلاع رساني زيادي را به خود جلب كرده است كه همه روزه با ارسال ده ها خبر و گزارش مخاطبان خود را تغذيه خبري مي كنند.شبكه تلويزيوني آلمان نيز براي آن كه از قافله اطلاع رساني عقب نماند با استقرار يك گروه خبررساني در ايران توانسته جايگاهي را هم به خود اختصاص  دهد.«فرامرز قاضي»، مدير شبكه يك تلويزيون آلمان در ايران در زمينه فعاليت اين شبكه و نگرش مردم آلمان نسبت به جامعه ايراني اطلاعات مفيدي را ارائه كرده است كه آن را مي خوانيد:
* چرا ايران را به عنوان محل فعاليت خود برگزيده ايد؟
* شبكه تلويزيوني آلمان در ۱۹ كشور دفتر دارد كه كشور ايران بخشي از دفتر استانبول است. اخبار تلويزيوني ما در خاورميانه از طريق دفاتر استانبول، تل آويو، قاهره و بقيه كشورهاي منطقه پوشش داده مي شوند.
افتتاحيه اين دفتر در ايران از سال ۷۵ بود و من از سال ۵۷ براي خبرگزاري آلمان كار مي كنم.
* در ايران بيشتر چه خبرهايي را پوشش مي دهيد؟
ـ راه اندازي دفتر در ايران به خاطر پوشش خبرهاي سياسي، و به خاطر اخبار انقلاب اسلامي، جنگ، و ساير مسائل بود و كشور ايران هميشه به عنوان يكي از كانون هاي خبرساز در منطقه خاورميانه بوده است، ولي هم اينك دفتر تلويزيوني آلمان در ايران فيلم مستند نيز مي سازد، بنا بر اين تمام اخباري كه براي مردم آلمان جالب باشد را از طريق دفتر ايران پوشش مي دهيم.
* آيا تاكنون از نظر پوشش خبري موفق عمل كرده ايد؟
-ما نسبت به شبكه هاي ديگر پوشش خبري بيشتري در زمينه مسايل ايران داشته ايم، اما ما فقط در زمينه پوشش خبري كار نمي كنيم بلكه به نوعي يك آژانس خبري نيز هستيم.
* با توجه به ويژگي هاي فرهنگي- اجتماعي ايران، چه نگرشي درباره آن داريد؟
ـ خودم ايراني هستم و اينجا را دوست دارم و بعد از اتمام تحصيلات از آلمان به ايران بازگشتم، بنا براين به عنوان يك هموطن ايراني، احساس نزديكي با مسائل آن دارم.
*با توجه به گستره اطلاع رساني در ايران، محدوديت هايي هم داريد؟
ـ ايران در مقايسه با گذشته، داراي شرايط سياسي بهتري شده است. به عبارت ديگر در زمان قبل از انقلاب اسلامي مجوز گرفتن از مسئولان اطلاع رساني ايران كار سختي بود.
بعد از انقلاب اسلامي در ايران شرايط اطلاع رساني بهتر شده است. البته اين مسئله به اين موضوع بستگي دارد كه يك رسانه اطلاع رساني چقدر مهم است؟ در حالي كه كار يك شبكه تلويزيوني خارجي در ايران قبل از انقلاب اسلامي برابر با جاسوسي بود!
* به عنوان نماينده افكار عمومي آلمان چه قضاوتي نسبت به ملت ايران داريد؟
ـ آلماني ها در دوره دبيرستان در مورد سه تمدن رومي، يوناني و ايراني اطلاعات قابل توجهي به دست مي آورند. رابطه ايران و آلمان آنچنان قديمي نيست و به دوران شاه عباس صفوي مي رسد كه بيشتر يك رابطه تجاري بوده است. اما آلماني ها از ايراني ها تصور يك جامعه روشنفكر، باسواد، و با فرهنگ دارند.
* خط قرمز رسانه هاي آلمان تا كجاست؟
ـ بستگي دارد كه شما در مورد چه رسانه اي در آلمان صحبت كنيد. در مورد مسائل داخلي آلمان در هر شهري يك روزنامه، چند شبكه راديويي و تلويزيوني وجود دارد. طبق آماري كه ۵ تا ۶ سال قبل اعلام شد تعداد كساني كه در رسانه هاي آلماني كار مي كنند نسبت به تعداد كساني كه در بخش صنعت آلمان كار مي كنند بيشتر است.
با وجود منابع اطلاع رساني زياد، اگر كوچكترين اشتباهي بكنيد از قاعده رسانه اي كنارگذاشته خواهيد شد.
* چگونه مي توان يك رسانه موفق ايجاد كرد؟
ـ اطلاع رساني كار پيچيده اي است. اگر پيامي را پخش مي كنيم بايد ببينيم كه آن را براي چه كسي پخش مي كنيم و از اين رو بايد نسبت به مخاطب شناخت بهتري داشته باشيم تا بتوانيم بر روي آن دقيقاً كار كنيم، به همين دليل رسانه غيرتخصصي در آلمان وجود ندارد.
* آيا از خبرنگاران حرفه اي منطقه اي هم براي پوشش اخبار بهره مي گيريد؟
ـ خبرنگار خاصي به جز ۴ نفر كه در اين شبكه اطلاع رساني در ايران كار مي كنند نداريم، با اين حال همه خبرنگاران ما ايراني هستند.
* گستره اطلاع رساني تلويزيون آلمان تا چه نقاطي از جهان افزايش مي يابد؟
ـ در مورد فاجعه زلزله بم، ما خبرنگاراني در بم و تهران داشتيم و با توجه به اين كه شبكه يك آلمان ARD بزرگترين شبكه غيرانتفاعي دنيا است روزانه ۱۰۰۰ دقيقه برنامه پخش مي كند. بنا بر اين از ۱۱ استوديو ايالتي تشكيل شده و تمام راديوهاي آلمان اخبار اين شبكه را در آلمان پوشش مي دهند علاوه بر آن فيلم هاي مستندي كه اين شبكه پخش مي كند، توسط كشورهاي بلژيك و هلند نيز نمايش داده مي شود، از اين رو زلزله بم نيز از اين قضيه مستثني نبود.