سهيلا بيگلرخاني
در 7 ماه گذشته۵۰۰ هزار نفر به سفر عمره اعزام كرده ايم. در حالي كه سال قبل در همين مدت فقط 300 هزار نفر براي عمره به عربستان رفتند. طبيعي است چنين مشكلاتي پيش بيايد
هر از چند گاهي شركتي به راحتي با نام سفر عمره مردم را مدت ها سرگردان مي كند
گروهي از زائران ايراني تصميم گرفتند، قيد قصد اقامت 10 روزه را در مكه بزنند و زودتر به خانه هايشان بازگردند. اين نه به خاطر دلتنگي است و نه به دليل مدت طولاني تر سفر عمره در ماه رمضان. به آنها گفته شده بود هتل درجه يك براي استقرارشان در نظر گرفته شده. اما وضعيت محل اسكان آنها چنان دور از تصورات آنها و وعده هاي مسوولان سفر بود، كه چاره اي جز اعتراض و درخواست بازگشت زود هنگام براي آنان باقي نگذاشت.
مشكلات طبيعي يك سفر
عبدالله نصيري مي گويد:آنها گلايه هايي داشتند اما كسي آنجا را رها نمي كند، برگردد.
رئيس روابط عمومي سازمان حج و زيارت تنها مشكل زائران معترض را هتل نامناسب مي داند. از نظر حمل ونقل و تداركات هيچ مشكلي نبود، فقط مسكن، آن هم فقط براي سه كاروان پيش آمد. ما در 7 ماه گذشته۵۰۰ هزار نفر به سفر عمره اعزام كرده ايم. در حالي كه سال قبل در همين مدت فقط 300 هزار نفر براي عمره به عربستان رفتند. طبيعي است چنين مشكلاتي پيش بيايد.
اين دقيقا مشابه همان توضيحاتي بود كه سحرخيز، مسوول امورهتل هاي مستقر در مكه سعي كرد با آن، ضعف خدمات سفر را توجيه كند. افزايش تعداد زائران ايراني موجب شده، تعدادي هتل كه از نظر ما غير استاندارد هستند، مورد استفاده قرار گيرد. ما هم نمي توانيم پاسخگوي مشكلات اين هتل ها باشيم.
اين سخنان نه تنها مشكل زوار را حل نكرد، بلكه حتي خاطر آزرده آنان را نيز تسلي نبخشيد.
با اين همه نصيري وعده داده، زوار دلخور از پذيرايي مي توانند هنگام بازگشت مشكلات خود را كتبا به سازمان حج و زيارت منعكس كنند.
آژانس هاي قلابي
آنها كه براي رفتن به عربستان مجبور بوده اند چندين ماه در نوبت سفر بمانند و هفت خان رستم را بگذرانند، حتما خواهند گفت: اشكالي ندارد، هر هتلي باشد،تحمل مي كنيم. واقعيت اين است كه براي سفر عمره شما نمي توانيد مستقيم به آژانس مسافرتي خود مراجعه كرده و در آرامش درخواستتان را مطرح كنيد و سپس براي سفر قرار داد ببنديد. متقاضيان سفر عمره بايد در مدت زماني كه سازمان حج و زيارت اعلام مي كند، پول آماده داشته باشند و آن را به حساب سازمان واريز كنند، تا به ترتيب به سفر اعزام شوند. هرچند بهاي اضافه تر، زمان و نوع هواپيما و درجه هتل بعد محاسبه خواهد شد.
به عبارتي سازمان حج و زيارت متولي سفرهاي عمره است، هرچند كه شركت هاي خصوصي با زائران وارد مذاكره خواهند شد. البته آژانس هاي مسافرتي كه اندك هم هستند دور از چشم سازمان از زائران ثبت نام مي كنند ولي...
براي مثال در چند روز گذشته تعدادي از زائران مشهدي در اعتراض به عملكرد يكي از اين آژانس ها تجمع كردند. به گفته آنان در حالي كه آژانس مجوز اعزام زائر نداشته، از 800 نفر براي اعزام به عمره ثبت نام به عمل آورده است و پس از گذشت 6 ماه از گرفتن پول، هنوز وضعيت سفر آنان روشن نيست.
به نظرمي رسد حاجي شدن دشوار است ديگر. حتي اگر حاجي عمره باشد. بايد در زمان معيني كه حج و زيارت اعلام مي كند، پول داشته باشي، چندماه آن را به حسابي بخواباني، مواظب باشي آژانس قلابي كلاهت را بر ندارد و ... تازه اگر رفتي...
سال 1380 عربستان سعودي قانوني وضع كرد كه بر اساس آن تنها شركت هاي خصوصي داراي مجوز از دولت متبوع خود مي توانستند با شركت هاي خصوصي عربستان براي اعزام زائر وارد قرارداد شوند.
يكي از مسوولان سازمان حج و زيارت به اين مقررات اشاره كرده و مي گويد: بر اساس اين مقررات ما شركت مجاز را به عربستان معرفي كرده ايم و تنها شركت هايي مجازند زائر به عربستان اعزام كنند كه يا تحت پوشش ما باشند يا تحت پوشش سازمان ايرانگردي و جهانگردي. اگر مسافران از طريق ديگري به عربستان بروند، غير مجاز است. بيشتر نارضايتي ها و مشكلات مربوط به همين شركت هاي غير مجاز بوده است.
با آنكه اكنون به جاي سازمان حج و زيارت، شركت هاي مجاز معرفي شده از سوي اين سازمان زائر به عربستان مي برند، اما اين بدان معنا نيست كه عمره به طور كامل به بخش خصوصي واگذار شده است. نصيري مي گويد: شركت ها بايد در چارچوب ما عمل كنند. ما اجازه نمي دهيم هيچ شركتي بدون هماهنگي با ما زائر به عربستان بفرستد.
عمره الصيف
در اين شرايط و در حالي كه فضا براي حضور جدي بخش خصوصي در سفر عمر محدود و تنگ شده است، سال گذشته شركت عمره الصيف توانست، ميان زائران ايراني نيز حدود 60 هزار مشتري پيدا كند.
عمره الصيف يا عمره تابستان يا Summerumrah يك شركت سعودي با حيطه فعاليت بين المللي است. سايت اين شركت به متقاضيان امكان مي دهد به طور مستقيم از هر كجاي دنيا با آن مرتبط شده و در ازاي پرداخت هزينه سفر، فراهم آوردن امكان سفر عمره خود را به شركت بسپارند. اين شركت وعده داده كه بهترين امكانات را در طول سفر براي زائران فراهم مي آورد؛ وعده اي كه نصيري معتقد است هرگز در مورد ايرانيان نتوانسته به آن عمل كنند. چنانكه از نام شركت برمي آيد محدوده زماني فعاليت آن مربوط به 6 ماهه گرم سال مي شود. براي مثال در سال 2004 از 15 ژوئن تا 13 نوامبر يا از 27 ربيع الثاني سال 1425 هجري قمري تا 30 رمضان همين سال.
سفر با اين شركت در هر كجاي دنيا هر مزايايي داشته باشد، در ايران به گفته مسوولان حج و زيارت نه مجاز است و نه به صرفه.
اين شركت اول قرار بود در چارچوب ما عمل كند، اما اين طور نشد. ما هم نگذاشتيم طرح عمره الصيف به طور رسمي در ايران اجرا شود. سال گذشته حدود 60-50 هزار نفر را به عربستان بردند كه اين سفر بيشتر آبروي ايران را برد. چون هم امكانات شركت بسيار كمتر بود هم قيمت بسيار بالاتر. قيمت اين سفرها حدود 300-200 هزار تومان از سفر درجه يك ما بالاتر بود.
از نظر سازمان حج و زيارت كساني كه براي اعزام مسافر با شركت عمره الصيف همكاري كرده اند، متخلف محسوب مي شوند. اما ماجرا به اين سادگي هم نيست كه حج و زيارت بتواند به راحتي مانع فعاليت عمره الصيف شود.
مسافران اين طرح معمولا با پرواز به كشورهاي همسايه مانند بحرين، امارات و قطر، عمره خود را از آن كشورها آغاز كرده اند. شايد يكي از دلايلي كه مسافران را ترغيب به عقد قرارداد با اين شركت سعودي مي كند، جاي خالي رقابت بخش خصوصي ايراني در ارايه امكانات مناسب، قيمت پايين و زمان دلخواه باشد. براي مثال هيچ زائر ايراني بعد از 19 رمضان در عربستان نمي ماند چه به گفته مسوولان حج و زيارت دهه آخر رمضان آنقدر مكه شلوغ است و قيمت ها بالا كه براي مسافران ايراني صرف نمي كند. اعراب ثروتمند شيخ نشين ها، دهه آخر ماه رمضان را قصد اقامت مي كنند. به همين دليل قيمت ها بسيار بالاست و مكه از زمان تمتع هم شلوغ تر.
امسال حتي با وجود سختگيري حج و زيارت، عمره الصيف توانست حدود 6- 5 هزار زائر ايراني را به عمره ببرد. اين يعني سرازير شدن پولي كه سهم شركت هاي ايراني است به جيب شركت سعودي و كشورهاي عرب همسايه. گو اينكه اين آمار 6-5 هزار زائر نيز آمار رسمي خود سازمان است و آمار واقعي شايد از اين تعداد بيشتر باشد.
شكايت كنيد، رسيدگي مي كنيم
از حكايت عمره الصيف كه بگذريم، مشكلات حاجي هاي ايراني به قوت خود باقي است. چه آنان كه ماه ها بايد در صف اعزام بمانند و چه آنان كه از كاستي هاي سفر با وجود بالا رفتن سالانه قيمت عمره رنج مي برند. اين در حالي است كه نرخ رشد تورم در عربستان بسيار پايين است و به قاعده افزايش هزينه سفر بايد مساوي باشد با افزايش خدمات بيشتر.
در اين ميان حكايت عمره هاي دانشجويي هم شنيدني است. از چند سال پيش به ابتكار دفتر نمايندگي ولي فقيه در دانشگاه ها كاروان هاي دانشجويي با شرايط نسبتا ساده تري براي اعزام به اين سفر معنوي تشكيل شد و با انتخاب مديران كاروان و روحانيون متخصص و خوش بيان و جوان پسند اين سفرها تبديل به يك خاطره خوش و يك واقعه تاثيرگذار در زندگي معنوي جوانان دانشگاهي شد. اما از تابستان امسال اين كاروان ها نيز به سرنوشت برخي كاروان ها كه شرح آن در اين گزارش رفت دچار شدند و بسياري از دانشجويان كه براي تعريف دوستان خود از سفرهاي عمره سال گذشته تشويق به اين سفر شده بودند با مواجه شدن با محل هاي اسكان نا مناسب و مديران و روحانيون كاروان هايي كه اعتقاد به تفاوت بين نحوه برخورد با دانشجو و غير دانشجو نداشتند با خاطرات ناخوش آيندي از اين سفر بازگشتند.
از اين گذشته شركت هاي به اصطلاح غير مجاز كماكان مشغول ثبت نام از زائران هستند. ثبت نامي كه گاه حتي پس از پرداخت پول ناكام مي ماند. اين در حالي است كه مسوولان سازمان حج و زيارت مي گويند، به سختي با فعاليت اين شركت ها مقابله مي كنيم. اما هر از چند گاهي شركتي به راحتي با نام سفر عمره مردم را مدت ها سرگردان مي كند.
گو اينكه با شركت هايي كه بدون هماهنگي با سازمان مسافر به عربستان مي برند، برخورد بسيار سخت تري صورت مي گيرد. نصيري مي گويد: ما اجازه فعاليت به اين شركت نمي دهيم، اما گاهي مردم فريب آنها را مي خورند. در هر صورت اگر مردم به قوه قضائيه شكايت كنند، موضوع را پيگيري خواهيم كرد. با اين همه سفر به خانه خدا ارزش مشكلاتش را دارد. گو اينكه نمي توان نقص عملكرد مسوولان اعزام حاجي را ناديده گرفت، اما به هر حال هر كه طاووس خواهد ...