جانزهاپكينز براي اينكه دچار مشكلات حقوقي با دولت آمريكا نشود اينطور مطرح كرد كه مجري اين طرح انجمن ايمپلنتولوژي و زيبايي آمريكاست و در نتيجه پروژه به صورت يك طرح تحقيقاتي نيمه خصوصي مطرح شد
اين تحقيق فتح بابي است كه از طريق آن تحقيقات جديدي به طور مشترك با كشورهاي ديگر در ايران داشته باشيم تا بتوانيم هرچه بيشتر توان علمي خود را افزايش داده و آن را به مراكز علمي تمام دنيا نشان دهيم
عليرضا آشوري
در حيطه علوم پزشكي و به طور اخص دندانپزشكي، محققان ايراني بارها و بارها عملكرد بي نظير خود را ثابت كرده اند، بخصوص در زمينه پزشكي كه تحقيقات پزشكان و جراحان ايران با افتخار توسط موسسات علمي بين المللي پذيرفته و چاپ مي شود.
چندين نمونه از ابداعات و جراحي هاي گوناگون براي نخستين بار توسط پزشكان و جراحان ايراني ابداع شده است. در زمينه دندانپزشكي، قضيه اما كمي متفاوت بود. دندانپزشكي اصولا علمي است كه طي 20-15 سال اخير دستخوش تغييرات اساسي و بنيادي شده است و طبيعتا دندانپزشكان ايراني نيز مثل تمام همكاران خود در سراسر دنيا دست به تحقيقات جديدي در اين زمينه زدند ولي نگرش غربي ها به ايران به دليل همان تبليغات منفي سياسي حتي در حيطه علم هم مخدوش بود. ارديبهشت ماه امسال گفت وگويي چاپ كرديم با دكتر حسين بهنيا جراح دهان و فك و صورت، استاد و مدير گروه بخش جراحي دانشكده دندانپزشكي دانشگاه شهيد بهشتي كه روش ابداعي ايشان براي درمان ضايعات عروقي فك به عنوان جديدترين روش درماني اين ضايعات در كتاب رفرنس جراحي فونسكا مورد استناد قرار گرفته است. دكتر بهنيا اشاره كرده بودند: سال ها قبل وقتي مقاله ها و تحقيقات خود را براي نشريات خارجي مي فرستاديم باور نمي كردند كه ما اين كارها را انجام داده باشيم ولي الان اوضاع خيلي بهتر شده است. نقل به مضمون
به رغم تمام تحريم هاي مختلف دندانپزشكان ايراني طي اين سال ها بخصوص توانسته اند خود را در كورس پيشرفت هاي سرسام آور علمي اين رشته حفظ كنند و نتايج تحقيقات ايراني ها به مراتب راحت تر از قبل در ژورنال هاي علمي اروپا و آمريكا پذيرفته مي شود.
اخيرا اتفاق ديگري در همين زمينه عملكرد علمي بالاي محققان ايراني را در زمينه دندانپزشكي اثبات كرده است. براي نخستين بار در تاريخ علوم پزشكي ايران، يك دانشگاه بسيار معتبر آمريكايي يك تحقيق چند مركزي را با همكاري يك دانشگاه و محققان ايراني به انجام رسانيده است.
بخش تحقيقات ايمپلنتولوژي دانشگاه جانزهاپكينز ايالات متحده تحقيقي را به طور مشترك با مركز تحقيقات ايمپلنتولوژي دانشكده و دندانپزشكي دانشگاه شهيد بهشتي انجام داده كه نتايج آن در نشريه دانشگاه جانز هاپكينز به چاپ رسيده است.
از جانزهاپكينز تا شهيد بهشتي
دكتر كاوه سيدان متخصص پروتزهاي دنداني، عضو هيات علمي و سرپرست بخش تخصصي پروتزهاي دنداني دانشگاه شهيد بهشتي مديريت اين پروژه تحقيقاتي را در ايران بر عهده داشتند. در ضمن دكتر سيدان عضو كالج بين المللي ايمپلنتولوژيست هاي دنداني بوده، رياست چهارمين كنگره انجمن پروستودونتيست هاي ايران را نيز بر عهده دارند كه قرار است در نيمه اول آذرماه سال جاري برگزار شود.
دكتر سيدان در مورد چگونگي شكل گيري اين كار تحقيقاتي توضيح مي دهد: سال گذشته چند ماه قبل از حمله آمريكا به عراق بود و مي دانيد كه جو سياسي بسيار بدي هم عليه ايران وجود داشت. در اين وضعيت از دانشگاه جانز هاپكينز آمريكا نامه اي براي انجام يك كار تحقيقاتي مشترك براي ما فرستاده شد. باني اين دعوت دكتر پيمان شفيعي بود كه Director ايمپلنتولوژي جانزهاپكينز آمريكاست. يعني تمام پروژه هاي تحقيقاتي در زمينه ايمپلنت ابتدا توسط او تاييد و بعد بين محققان ديگر تقسيم مي شود. اين آقاي دكتر شفيعي موسس انجمن زيبايي و ايمپلنت آمريكا هم هست. خلاصه قرار بود ما روي دستگاهي به نام استل ساخت سوئد كار كنيم. مي دانيد كه بعد از كار گذاشتن ايمپلنت در داخل استخوان راه هاي باليني متعدد و متفاوتي براي سنجش موفقيت درمان وجود دارد ولي دقيق ترين و بهترين راه همين دستگاه استل است. اين دستگاه امواجي را داخل استخوان مي فرستد و بر مبناي رزونانس اين امواج عدد و نموداري مي دهد كه ميزان استخوان را در اطراف ايمپلنت مشخص مي كند. ما اين طرح را در دانشگاه مطرح كرديم و مورد موافقت قرار گرفت ولي همان موقع آمريكا به عراق حمله كرد. چون آن زمان از ايران با عنوان محور شرارت نام مي بردندو در ضمن قرار بود اين تحقيق با بودجه فدرال دولت آمريكا انجام شود، وكلاي دانشگاه جانزهاپكينز توصيه كردند كه فعلا اين كار را نكنيد تا اوضاع بين المللي آرام تر شود. در نتيجه اين طرح منتفي شد.
دكتر سيدان با خنده افزود: آن موقع همه مرا مسخره مي كردند كه آمريكايي ها تو را گذاشته اند سركار!
بدين ترتيب پروژه كنار گذاشته شد.
كالج بين المللي ايمپلنتولوژيست هاي دهان به طور منظم برنامه هاي آموزشي مختلفي در نقاط مختلف دنيا برگزار مي كند و استادان عضو اين كالج موظفند براي تدريس آخرين دستاوردهاي ايمپلنت در اين برنامه هاي آموزشي شركت كنند. از ايران فقط دكتر كاوه سيدان و دكتر سيد مجتبي سيدين متخصص پريودونتولوژي از آمريكا و استاد بخش پريو دانشكده دندانپزشكي دانشگاه شهيد بهشتي عضو اين كالج هستند. يكي از اين برنامه هاي بازآموزي در اسفندماه سال پيش در شارجه برگزار شد و دكتر سيدان هم به همراه چند استاد ديگر در آن سمينار شركت داشتند. در آن سمينار دكتر كاوه سيدان يك بار ديگر دكتر پيمان شفيعي را كه از سوي دانشگاه جانز هاپكينز براي تدريس در همان سمينار حضور داشت، ملاقات مي كند. دكتر شفيعي در اين ملاقات يك بار ديگر پيشنهاد يك كار تحقيقاتي مشترك بين دو دانشگاه را مي دهد ولي اين بار پروژه كاملا با طرح قبلي متفاوت بود. دكتر سيدان مي گويد: راستش تصميم گرفتيم تا وقتي كه همه چيز قطعي نشده با كسي حرفي نزنيم. اينچنين شد كه اين پروژه هم كمابيش راكد ماند تا ارديبهشت ماه سال 83.
دكتر سيدان مي گويد: يك روز در مطب نشسته بودم كه از طرف دانشگاه جانز هاپكينز آمدند پيش من و تمام لوازم مربوط به كار را داخل يك گوني به من تحويل دادند! آن موقع تازه باورمان شد كه اين دفعه ديگر قضيه جدي است.
اين لوازم شامل 36 عدد ايمپلنت و كيت جراحي و پروتز مربوط به آنها بود. اين لوازم را مجاني به ما دادند و تاكيد كردند كه نبايد از بيماران اين تحقيق پولي دريافت كنيم.
دكتر كاوه سيدان به عنوان مدير پروژه طرح را به دانشگاه شهيد بهشتي ارجاع داد. لازم به ذكر است كه تمام تحقيقات مشابه از سوي دكتر سيدان در دانشگاه شهيد بهشتي تقسيم مي شود.
سوالي كه اينجا مطرح مي شود وضعيت دانشگاه جانزهاپكينز در قبال اين پروژه مشترك است چون ظاهرا هزينه اين پروژه هم از بودجه فدرال تامين شده بود. دكتر سيدان مي گويد: آنها براي اينكه دچار مشكلات حقوقي با دولت آمريكا نشوند اينطور مطرح كردند كه مجري اين طرح انجمن ايمپلنتولوژي و زيبايي آمريكاست و آنها مستقيما دخالتي در اين جريان ندارند. در نتيجه پروژه به صورت يك طرح تحقيقاتي نيمه خصوصي مطرح شد.
دكتر رسول مفيد، مديريت دانشكده دندانپزشكي دانشگاه شهيد بهشتي، پريودونتيست و مدير گروه بخش پريودونتولوژي همان دانشكده از اين طرح استقبال كردند، دكتر محمد صفوي، معاونت پژوهشي دانشگاه و متخصص ارتودنسي هم موافقت خود را اعلام كرد. تنها نكته اي كه از سوي مسوولان دانشكده دندانپزشكي دانشگاه شهيد بهشتي مطرح شد بحث اخلاقي قضيه بود. دكتر سيدان مي گويد: همگي مي خواستيم مطمئن شويم كه اين ايمپلنت ها مجوز آزمايش روي انسان را دارد. بنابراين با جانز هاپكينز تماس گرفتيم و آنها فكسي براي ما فرستادند كه اين ايمپلنت ها سال 2002 از طرف FDA براي استفاده در انسان تاييد شده است. كميته اخلاق پزشكي دانشكده هم مدارك را بررسي و آنها را تاييد كرد.
مديريت اين پروژه بر عهده دكتر كاوه سيدان بود و او اين طرح را بين بخش هاي پروتز ثابت با مديريت دكتر حسن سازگارا، پروتز متحرك با مديريت دكتر مسعود اجلالي و بخش جراحي با مديريت دكتر حسين بهنيا تقسيم كرد و استادان فوق هم به نوبه خود كار را بين رزيدنت ها پخش كردند.
بحث علمي
تا به حال چندين بار درباره ايمپلنت هاي دنداني مطلب نوشته ايم. يك بار ديگر توضيح مي دهيم كه ايمپلنت پروتزي است كه با جراحي، داخل استخوان فك كاشته مي شود و بعد از طي دوران ترميم زماني كه استخوان اطراف ايمپلنت كاملا فرم گرفت، پروتز به صورت ثابت يا متحرك روي آن سوار مي شود. در نتيجه بديهي ترين بخش اين جريان بر بدن بافت نرم و كنار زدن آن از روي استخوان و بعد دريل كردن استخوان است.
چند سالي است كه بحث جديدي در ايمپلنت هاي دنداني مطرح شده به نام بارگذاري فوري يا Imediate Loading بدين معنا كه بلافاصله بعد از جراحي و كاشت ايمپلنت، پروتز روي پايه سوار مي شود.
تفاوت بارگذاري فوري با بارگذاري تاخيري يا فرم كلاسيك درمان هاي ايمپلنت به مدت زماني برمي گردد كه پروتزي روي پايه ايمپلنت سوار خواهد شد. در فرم كلاسيك يا تاخيري بيمار ناچار است مدت زماني طولاني كه گاهي 6-5 ماه را شامل مي شود، فاقد دندان و پروتز باشد كه از لحاظ تغذيه و زيبايي مشكلاتي را براي بيمار به همراه خواهد داشت. ولي در بارگذاري فوري، بيمار بلافاصله بعد از جراحي صاحب پروتز مي شود و تمام مشكلات فوق برطرف خواهد شد. در حال حاضر به استناد تحقيقات فراوان، ميزان موفقيت ايمپلنت هايي كه بلافاصله بارگذاري مي شوند با بارگذاري تاخيري تقريبا با هم برابر هستند.
تفاوت اين ايمپلنت هاي جديد تحقيقاتي اين بود كه بدون جراحي و باز كردن بافت نرم مستقيما از روي مخاط دريل مي شد و داخل استخوان قرار مي گرفت. نكته ديگر اينكه به طور كلي در بسياري از بيماران پروتزهاي متحرك مثل دست دندان هاي عادي درمان اصلي هستند كه روي پايه هاي ايمپلنت سوار مي شوند.
اين پروتزها با عنوان اوردنچر ناميده مي شوند و در آنها پايه هاي ايمپلنت با اتصالاتي ميله مانند به هم متصل شده و پروتز متحرك روي آنها سوار مي شود. در اين تحقيق جديد، اين اتصالات حذف شده و پروتز با اتصالاتي مجزا از هم به ايمپلنت متصل شده و به طور فوري بارگذاري مي شد.
بيماران اين تحقيق بعد از توجيه نسبت به كار تحقيقاتي به دو گروه تقسيم شدند. همگي اين بيماران دندان مصنوعي داشتند و تحليل استخوان در آنها حداقل بود. در يك گروه، در فك پايين و در ناحيه دندان هاي نيش دو ايمپلنت و در گروه دوم در نواحي دندان هاي نيش و آسياي كوچك اول، چهار ايمپلنت كار گذاشته شد. بعد از جراحي، پروتز ها به بيمار تحويل داده شد و به مدت 7 هفته بيماران نبايد آن را از دهان خارج مي كردند. بعد از گذشت 7 هفته جز يك ايمپلنت در يك بيمار بقيه ايمپلنت ها كاملا موفقيت آميز بودند.
افقي گسترده تر
از تمام مراحل درماني اين بيماران تصوير تهيه شد و به طور منظم براي دانشگاه جانزهاپكينز ارسال و با استقبال و رضايت كامل آنها مواجه شد. گفتني است كه اين تحقيق جدا از ايران به طور همزمان در سه مركز در آمريكا و يك مركز در آلمان هم انجام گرفت. نتيجه مثبت اين تحقيق باب جديدي را در درمان هاي ايمپلنت باز مي كند تا دندانپزشك بتواند با ايمپلنت هاي ارزانقيمت بدون جراحي، بلافاصله پروتز را به بيمار تحويل دهد و از جراحي هاي پيچيده تا حد امكان پرهيز شود.
دكتر سيدان مي گويد: آمريكايي ها با نحوه كار متخصصان ما مشكلي نداشتند. آنها فكر مي كردند به دليل مشكلات زماني و بي برنامگي ما نتوانيم اين تحقيق را انجام دهيم ولي همكاري فوق العاده همكاران و تلاش رزيدنت هاي ما باعث شد تا پروژه دقيقا سرموقع به اتمام برسد. همكاران ما همگي تابستان به دانشگاه آمدند تا كار در موعد مقرر انجام شود.
نتيجه اين تحقيق حدود يك ماه قبل در نشريه داخلي دانشگاه جانز هاپكينز آمريكا به چاپ رسيد و قرار است نتيجه كامل اين تحقيقات به صورت كتاب منتشر شود كه گويا هم اكنون مراحل نهايي چاپ خود را طي مي كند.
دكتر سيدان مي گويد: بايد دوباره همان بحث كليشه اي را پيش بكشيم كه متخصصان ما چيزي كم از غربي ها ندارند. ما فقط مشكل امكانات و برنامه ريزي داريم. چيزي كه اگر حل شود بسياري از معضلات تحقيقاتي كشور بر طرف خواهد شد. اين تحقيق فتح بابي است كه از طريق آن بتوانيم تحقيقات جديدي به طور مشترك با كشورهاي ديگر در ايران داشته باشيم. بايد اين مسير باز باشد تا بتوانيم هرچه بيشتر توان علمي خود را افزايش داده و آن را به مراكز علمي تمام دنيا نشان دهيم.
در حاشيه
- نوشتن و چاپ اين مطلب حواشي عجيبي به دنبال خود داشت كه ذكر يك مورد آنها خالي از لطف نيست. قرار بر اين بود كه مقاله نگارنده توسط دكتر سيدان بازخواني شده و بعد به همراه مدارك اصلي كه از دانشگاه جانزهاپكينز فرستاده شده بود براي بنده ارسال شود. چهارشنبه شب، در تاريخ 29 مهرماه حدود ساعت 30/9 شب اين مدارك داخل پاكت با يك پيك موتوري به آدرس نگارنده فرستاده مي شود، ولي چيزي به دست ما نرسيد. پيگيري هاي روزهاي بعد ما نشان داد كه متاسفانه موتورسوار حامل پاكت كذايي در راه تصادف كرده و تا زمان تنظيم اين مطلب در بيمارستان بستري بودند. تعدادي از مطالب آن پاكت هم به طرز عجيب و غريبي ناپديد شدند. به هر حال براي آن آقاي موتورسوار آرزوي سلامتي و بهبودي داريم.