مهدي خاكي فيروز
احمد زرهاني اكنون رئيس سازمان حج و زيارت است. يعني همان سازماني كه در دوران وزير سابق فرهنگ و ارشاد اسلامي، به دليل بهره گيري از سود سپرده هاي مردم در آن به كارهاي ديگر، خبرساز شد.
اين دانشجوي دكتراي مديريت در دوره اول مجلس شوراي اسلامي كه با ليسانس ادبيات بر كرسي سرخ رنگ مردم دزفول مي  نشست و تا سال ها پس از آن، معاونت پرورشي وزارت آموزش و پرورش را بر عهده گرفت، از سال گذشته رئيس سازمان حج و زيارت شده است. گفت وگوي ما با وي را مي  خوانيد. اولين سوال ما اين بود كه:
آقاي زرهاني! چند بار در سال به حج مي  رويد؟
از زماني كه مدير شدم يكبار به حج تمتع رفتم كه به دليل مسووليت اجرايي، ناچار عمره تمتع را به جا آوردم. براي بازديد از حج عمره نيز سالي۳ تا 5 بار از عمليات سركشي مي   كنم.
چند نفر را در سال به حج مي  بريد؟
در دوران من عمره افزايش يافت. در سال 81 حدود 270 هزار معتمر وجود داشت. سال قبل اين رقم به 490 هزار نفر رسيد و امسال تاكنون 500 هزار نفر شده است.
متقاضي چقدر است؟
بين 400 تا 500 هزار نفر.
يعني عرضه و تقاضا مساوي است؟
نه. تقاضا حدود 20 درصد بالاتر است.
با اين حساب بايد 600 هزار نفر متقاضي باشد نه 400۵۰۰، هزار نفر.
بله، همين طور است. الان عده اي از كساني كه به عمره مي  روند، سال ها قبل ثبت نام كردند. هنوز 100 هزار نفر از سال قبل مانده اند. سال قبل 435 هزار نفر در نوبت ماندند.
براي اين كار چند كارمند دولتي فعالند؟
حج با عمره فرق مي كند. شركت  هاي مجري عمليات عمره تابع كانون جهانگردي و اتومبيلراني وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي هستند و ستادهايي در مكه و مدينه دارند و يك ستاد فرعي در جده كه كاركنان آنها زياد نيست. ولي در هر كاروان يك مدير راهنما، يك معاون مدير راهنما و يك يا دو روحاني هستند كه كادر عملياتي ما محسوب مي    شوند. در هتل ها هم مدير هتل و خدمه هستند كه شركت هاي مجري روي هم رفته حدود 10 هزار نفر را به كار مي    گيرند.
حج و عمره پديده اقتصادي نيست، توريسم نيست، يك حركت عبادي و فرهنگي است. سازمان وغير سازمان، مجاز به دريافت سود از زائر نيستند
كساني كه با سازمان همكاري مي كنند چه ويژگي هايي دارند؟
اين همكاران از بين اقشار مختلف مردم برحسب تخصص ها و مهارت هايي كه دارند انتخاب مي  شوند. براي هر گروه ضوابطي تنظيم شده است. اغلب همكاران در دوره هاي آموزشي ويژه اي شركت مي  كنند و گواهينامه به دست مي  آورند. براي انتخاب مديران كاروان ها و روحانيون برحسب نياز آزمون هاي ورودي برگزار مي  شود و پذيرفته شدگان غالبا كساني هستند كه در كار حج و زيارت تجاربي به دست آورده اند و با فراز و نشيب كار آشنا هستند، با اين وصف در دوره هاي آموزشي تكميلي هم شركت مي كنند. از عملكرد كارگزاران ارزشيابي مي شود و كساني كه فاقد كارآيي باشند به تدريج از گردونه خارج مي شوند و جاي خود را به افراد توانمندتر مي سپارند.
شركت هاي مجري، دولتي كه نيستند؟
اين شركت ها تابع دولت و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي هستند.
يعني مالكيت آنها هم دولتي است؟
متعلق به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي است.
خود سازمان حج و زيارت چه مسووليت هايي برعهده دارد؟
مسووليت هدايت و برنامه ريزي و اجراي عمليات حج و عمره برعهده اين سازمان است. همچنين سازمان بر روند امور عتبات عاليات و سفرهاي زيارتي سوريه نظارت دارد.
حج و زيارت، سازمان عريض و طويلي نيست وعمليات حج و عمره را همه ساله با استفاده از توانمندي بيش از 20 هزار نفر ازمردم اعم از مديران و خدمه كاروان ها، دفاتر زيارتي، روحانيون و پزشكان و آشپزها و خدمتگزاران ديگر انجام مي دهد. از اين رو سازمان يك نهاد مردمي و متصل به بدنه جامعه است.
در هر كاروان به طور متوسط چند زائر عضو است؟
حدود 140 نفر.
چند كاروان وجود دارد؟
حدود 4 هزار تا.
يعني مدير هر 4 هزار كاروان، كارمندهاي وزارت ارشاد هستند؟
نخير، مديران از مردم هستند. كار در دو بعد انجام مي      شود؛ يك بعد عمليات كلان و يك بعد اعزام. ثبت نام به عهده يكهزار دفتر خدمات زيارتي وابسته به بخش خصوصي است. اين هزار دفتر بر اساس امتيازهايي كه مي    گيرند ممكن است از يك كاروان تا 5 كاروان اعزام كنند.
براي آنها مدير كاروان انتخاب مي  شود و بعثه مقام معظم رهبري هم براي آنها روحاني انتخاب مي  كند.
اين دفاتر خصوصي در مورد انتخاب هتل و ساير خدمات، خودشان تصميم مي  گيرند يا شما؟
شركت هايي كه مجري عمليات عمره هستند اين كار را مي    كنند. يعني 6 شركت وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي قراردادهايي را منعقد مي    كنند كه به موجب آنها سهميه هر دفتر مشخص مي    شود. قيمت را هم بر اساس درجه هتل ها وعوامل مشابه تعيين مي   كنند و زمان پرواز آنها به اطلاع عموم مي رسد. مردم به آژانس هاي بخش خصوصي مراجعه و ثبت نام مي كنند.
در واقع آژانس ها در مورد انتخاب هتل نقشي ندارند؟
خير.
مقام معظم رهبري در نامه خود به مجمع تشخيص مصلحت نظام در خصوص اصل 44 قانون اساسي مواردي را در خصوص فعاليت هاي بخش خصوصي و دولتي ابلا غ فرمودند. فكر نمي كنيد مساله سفرهاي زيارتي از جمله حج عمره و تمتع، مي تواند مشمول اين نظر ايشان باشد؟
ما ديدگاه هاي مقام معظم رهبري را در مورد امر حج به صورت خاص داريم. بر اساس نظر ايشان، حج و عمره بايد در سازمان حج و زيارت متمركز باشد و به بخش خصوصي واگذار نشود. البته ما از بخش خصوصي استفاده مي كنيم. يعني هزار دفتر مسافرتي، بخشي از كار را انجام مي دهند و به ازاي هر زائر هم 18 هزار تومان دستمزد مي گيرند، ولي سياست مصرح مقام معظم رهبري آن است كه سازمان حج و زيارت نبايد به تمتع و عمره به عنوان پديده اقتصادي نگاه كند. اين كار فرهنگي و عبادي است و دولت و سازمان حج و زيارت بابت آن، مجاز به دريافت سود از مردم نيستند. اين خدمات را بايد به قيمت تمام شده واگذار كنند. راز اينكه رهبري اجازه نمي دهند اين كار به بخش خصوصي واگذار شود، اين است كه حج و عمره پديده اقتصادي نيست، توريسم نيست، يك حركت عبادي و فرهنگي است. سازمان و غير سازمان، مجاز به دريافت سود از زائر نيستند و بايد خدمات را با قيمت تمام شده ارايه دهند تا مردم بتوانند با هزينه كمتري موفق به انجام اين عبادت  ها شوند.
كساني كه امسال عازم حج مي شوند 200 تا 450 هزار تومان كمتر از سال قبل پرداخت مي كنند كه به دليل سود مضاربه است 
آيا در اجراي عمليات حج و عمره سودي عايد سازمان مي شود؟
از ديدگاه رهبري و مراجع عظام تقليد، حج و عمره از جنس توريسم و گردشگري يا فعاليت تجاري نيست، لذا سازمان نگاه سودجويانه اي به اين كار ندارد و بر اين باور است كه بايد در چارچوب سياست هاي مدون نظام، وجهه عبادي حج و عمره را مدنظر قرار دهد. براساس همين نگرش، سازمان حج و زيارت تلاش مي كند در عمليات حج، خدمات را به قيمت تمام شده عرضه كند البته سازمان براي كارگزاران اعم از دفاتر زيارتي و نيروهاي مردمي كه در فصل حج و عمره به اين كاروان بزرگ مي پيوندند، حق الزحمه هاي منصفانه اي منظور مي دارد. هرچند خيلي ها كه به ما كمك مي كنند چشمداشت مادي ندارند.
يكي از آژانس هاي مسافرتي مدعي بود مي تواند در مذاكره با هواپيمايي، هتل و دولت عربستان، به گونه اي صحبت كند كه اعزام زائر به عربستان با اعزام توريست از اين كشور به ايران همراه باشد. به نظر شما اين مساله تا چه حد مي تواند واقعي باشد؟
در عالم اظهار نظر، افراد آزاد هستند كه نظرات خود را بيان كنند، ولي در عالم عمل، تعدادي از شيعيان عربستان و برخي ديگر از شهروندان آنها براي زيارت به شهرهايي نظير مشهد مي آيند، ولي توجه داشته باشيد كه تعداد اينها محدود است. اگر كساني بخواهند به ايران بيايند، محدوديتي براي آنها وجود ندارد، ولي اگر كسي ادعا كند چون نيم ميليون زائر به عربستان مي بريم، مي توان 100 هزار نفر در مقابل آن...
البته ادعاي وي 50 هزار نفر بود.
اگر مي توانند اين كار را بكنند. مگر هواپيمايي عربستان مي تواند اين كار را تضمين كند؟ در ضمن ما همه زائران را از طريق هواپيمايي سعودي نمي بريم. بخش مهمي از آنها را با هما مي بريم. ايرلاين ها فقط حمل و نقل مسافر و زائر را انجام مي دهند و مراكز توريستي كار مستقل خود را انجام مي دهند.
ما از آمدن مسافر از عربستان به ايران استقبال مي كنيم، ولي با شناختي كه از فضاي عربستان داريم، چنين ادعايي درست نيست.
آنها ادعا مي كنند اگر اعزام زائر با آنها باشد...
مساله اين است كه مقام معظم رهبري مخالف اين كار هستند. نظر نظام اين نيست كه عمره از جنس تجارت يا توريسم باشد. نگاه نظام با نگاه كسبه فرق مي كند. نظر نظام، دولت و جناب آقاي خاتمي، جناب آقاي مسجدجامعي، نظر من به عنوان رئيس سازمان و نظر حضرت آيت الله ريشهري به عنوان نماينده مقام معظم رهبري و همين طور نظر مقام معظم رهبري اين است كه:
۱- حج در سازمان حج و زيارت متمركز باشد.
۲- به عنوان پديده اقتصادي به آن نگاه نشود و دولت مجاز به دريافت سود از آن نباشد.
منظورتان از تمركز فقط مساله نظارت است يا تصدي گري هم هست؟
تصدي گري هم هست.
برخي آژانس ها مي گويند چون قرارداد هتل ها توسط آنها بسته نمي شود و برعهده وزارت ارشاد است، ممكن است خدمات مورد نظرشان را دريافت نكنند. شما چه مكانيزم نظارتي را براي چنين مسايلي در سازمان پيش بيني كرده ايد؟
خيلي از مشكلات آزاردهنده اي كه در سنوات گذشته وجود داشت، امسال از ميان مي رود
خود سازمان كه تاكنون قرار داد منعقد نكرده است. قراردادها را شركت هاي تابع وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي منعقد كرده اند. اگر شكايتي از اين شركت ها وجود داشته باشد ما رسيدگي مي كنيم. اگر حقي از زائر ضايع شده باشد آن را استيفا كرده و به زائر بر مي گردانيم. تاكنون هم اتفاق افتاده كه از 4هزار گروهي كه رهسپار مي شوند، حداكثر۱۰ گروه، خدمات پايين تر از بهاي پرداخت شده را دريافت كردند. سازمان حج و زيارت، ما به التفاوت را با نگاه كارشناسي تشخيص مي دهد و آن را از شركت گرفته و به زائر برمي گرداند. البته اين مشكلات استثناست و قاعده آن است كه خدمات را درست ارايه مي دهندو خدمات، مطلوب و ارزان تر از بخش خصوصي است. الان هم بخش خصوصي به صورت غيرمجاز تعداد اندكي زائر به عمره مي برد. به جاي آنها مسافري را وارد ايران نمي كنند. قيمتي هم كه مي گيرند بين 200 هزار تا 500 هزار تومان گرانتر است.
البته چند هزار نفري هم با پرداخت هزينه هاي گزاف و تحمل شدائد از راه هاي غيرمجاز به اين سفر رفته اند كه غالبان پشيمان شده اند و با ارسال نامه هايي به سركنسولگري ايران در جده و سازمان خواستار پيگيري متخلفان شده اند.
شما از سويي گفتيد كه نظر مسوولان نظام، تمركز تصدي گري در سازمان حج است، در حالي كه الان مي گوييد شركت هاي تابع كانون جهانگردي و اتومبيل راني قراردادهايي را مي بندند. بين اين دو نظر كه تعارض وجود دارد؟
آنها به نيابت از سازمان اين كار را مي كنند.
كانون اتومبيلراني وزارت ارشاد چه برتري نسبت به بخش خصوصي دارد كه مي تواند نايب سازمان حج شود؟ آيا بدبيني به بخش خصوصي...
نه، بدبيني وجود ندارد. اين سياست هاي نظام است.
فرض كنيد شوراي عالي حج داريم كه رئيس آن رئيس جمهوري است. وزراي ارشاد، امورخارجه، كشور و بازرگاني و نماينده ولي فقيه، رئيس سازمان حج و زيارت و چند كارشناس عضو آن هستند. سياست هاي نظام در شوراي عالي حج مورد بررسي قرار مي گيرد.
بناي مخالفت با بخش خصوصي در اين شورا نيست و حتي ناديده گرفتن آنان هم مورد نظر نيست، سياست هاي نظام اقتضا مي كند كه امور عتبات را سازمان حج تصدي گري كند.
اگر در مسافرت نماز 2ركعت مي شود نه گناهي كرده ايد نه امتيازي به دست آورده ايد. وقتي به شهرتان بر مي گرديد هم نماز دوباره 4ركعتي مي شود . من اين مثال را زدم تا مشخص شود كسي مخالف فعاليت بخش خصوصي نيست.
ولي سياست نظام آن است كه عمره بايد با تصدي گري دولت و سازمان حج و زيارت تمشيت شود، ولي عتبات و سوريه به بخش خصوصي واگذار شود. نه آنجا كه كار را به بخش خصوصي واگذار مي كنيم در صدد دادن يك امتياز هستيم و نه جايي كه سازمان حج و زيارت كار را برعهده مي گيرد در صدد سلب امتياز از بخش خصوصي هستيم. نظام و حاكميت، صلاح انديشي هايي در امر حج دارد كه مهمترين آنها عدم تبديل حج و عمره به راه درآمد و سوددهي و سودگيري است.
ولي سياست هاي كلي نظام در حال حاضر، كاهش حجم تصدي گري دولت و ايجاد دولت كوچكي است كه امور مردم را به خودشان واگذار كند.
ولي اينجا يك استثناست.
شما گفتيد حدود يكهزار آژانس مسافرتي، كار فروش...
فروش نه 
در واقع ثبت نام حج را برعهده دارند. بقيه ثبت نام ها توسط چه نهادهايي صورت مي گيرد؟
همه اش توسط همين هاست.
ولي در بعضي جاها تابلوهايي نصب شده، مثلا جلوي يك فروشگاه در بازار، پارچه اي نصب كرده اند كه محل ثبت نام كاروان شماره...
آنها غيرمجاز هستند.
يعني به جز آژانس هاي زيارتي...
كاروان ها را براساس امتيازبندي ها به دفاتر خدمات زيارتي مي دهيم، البته برخي دفاتر هم به صورت غيرمجاز از طريق بحرين، لبنان، تركيه و .... با پول بيشتر زائر مي برند. ممكن است اينها با تابلو باشند يا بي تابلو. واحد كار ما دفتر زيارتي است. فقط يك سهيمه هايي هم هست كه مربوط به پاسداران و رزمندگان است كه آن را به شركت ثامن... البته ثامن هم يك دفتر مسافرتي دارد.
دفتر نمايندگي مقام معظم رهبري در دانشگاه ها هم سهميه اي دارد كه سعي مي كند از طريق دفاتر خدمات مسافرتي اعزام كنند. اينكه در روزنامه همشهري نوشته بوديد...
اين دفاتري كه گفتيد مجوز بند ب دارند يا پ؟
بند پ. همه كساني كه با ما كار مي كنند يا بند پ دارند يا ب و پ يا الف و ب و پ را با هم دارند.
به استثناي شركت ثامن و نهاد نمايندگي، موارد ديگري هم وجود دارد. مثلا جلوي يكي از مساجد پارچه نوشته بودند كه محل ثبت نام كاروان شماره...
كاروان چي؟ عمره يا عتبات؟
عمره 
نه. هرجا كه از اين چيزها ديديد غيرقانوني است.
يعني هرجايي غير از موارد ياد شده كه فعاليت مي كنند غيرقانوني است؟
بله. مقام معظم رهبري در نامه اي به قوه قضائيه نوشته اند كه با اين كارها برخورد قانوني صورت بگيرد. اگر آژانس به صورت غيرقانوني ثبت نام كند مجوز آن لغو مي شود...
با تخلف مسجدها چه مي كنيد؟
هر تخلفي كه صورت بگيرد، يا در هيات رسيدگي به تخلفات استان مورد بررسي قرار مي گيرد يا در قوه قضائيه و توسط قاضي.
با آژانس ها و افراد مختلف چگونه برخورد مي كنيد؟
اكثر كساني كه با سازمان همكاري دارند افراد قانون پذيري هستند. گاه و بيگاه برخي از افراد متفرقه و دفاتر خدمات مسافرتي و زيارتي تخلفاتي انجام مي  دهند. پرونده متخلفان بر وفق موازين قانوني مورد رسيدگي قرار مي گيرد. گاهي به متخلفان تذكر داده مي  شود و اگر در اثر تخلف آنان حقي از مردمي ضايع شود، به مراجع انتظامي و قضائي معرفي مي  شوند. در مجموع علاوه بر هزاران همكاري كه از بين مردم به سازمان در اجراي عمليات حج و عمره كمك مي  كنند، حدود يكهزار دفتر زيارتي هم وجود دارد كه منشا فعاليت در اين راه هستند و عموما پايبند به قوانين هستند.
حالا خيلي مسايل مهمتر از آژانس ها وجود دارد كه مي توان در اين مصاحبه به آن پرداخت...
وضعيت مسكن و حمل و نقل و تغذيه زائران حج تمتع در سال جاري چگونه است؟
در مدينه 70 درصد از زائران در هتل ها و ساختمان هاي اطراف حرم نبوي ص استقرار مي يابند و 30 درصد بقيه نيز در مناطق دورتر از حرم اسكان پيدا مي كنند. در مكه به روال سنوات گذشته زائران در عزيزيه و مناطق دور و نزديك ديگر اسكان مي يابند.
در مجموع وضعيت اسكان در مدينه بهتر از مكه است. در مكه حدود 3 ميليون نفر در ايام حج تمتع اسكان مي يابند و به طور طبيعي در يك شهر كوهستاني مثل مكه به اندازه كافي هتل و ساختمان كارآمد براي اين همه زائر از جهان اسلام وجود ندارد. اغلب خانه هاي حجي در طول سال بلااستفاده اند و فقط در ايام حج پر مي شوند. در مكه 3 گروه قيمتي و در مدينه 4 گروه قيمتي وجود دارد. البته خانه ها و ساختمان ها با قيمت هاي گوناگوني اجاره مي شود وليكن برحسب ضوابط و معيارهايي در 7 گروه قيمتي قرار مي گيرند و از هر زائر متناسب با گروه قيمتي محل اسكان وجهي دريافت مي شود كه ممكن است عين هزينه اجاره از مالك باشد يا چند درصدي كمتر يا بيشتر از آن. اين تعديل قيمت ها به خاطر كميت و كيفيت ساختمان هاست و در مجموع سازمان به گونه اي عمل مي كند كه هزينه هاي حج با نرخ تمام شده از زائر دريافت شود.
بايد دانست كه در مسكن زائران گروه قيمتي وجود دارد نه درجه يك و درجه 2 كه گاهي اوقات باعث سوءتفاهم هم مي شود. در مدينه و مكه اتوبوس هاي ويژه اي براي حمل و نقل زائران با نام و نشان حج و زيارت ايران وجود دارد. غذاي زائران در مدينه در دو آشپزخانه متمركز پخت مي شود و به كاروان ها حمل مي شود. در مكه هم از آشپزخانه هاي متمركز استفاده مي شود و هم برخي از كاروان ها راسا پخت مي كنند.
علت استفاده از آشپزخانه هاي متمركز در مدينه و مكه رعايت اصول بهداشت و ايمني وتوجه به تعليمات وزارت حج است. وزارت حج عربستان از طبخ غذا در ساختمان هاي بلندمرتبه و متراكم از جمعيت، از 3 سال پيش جلوگيري كرده است. در آشپزخانه هاي متمركز، ماموران بهداشت ايراني و سعودي بر روند پخت و توزيع غذا نظارت مي كنند و غذاي زائران به وسيله هيترها و گرمكن هايي به محل كاروان ها ارسال مي شود. در مكه حدود 30 هزار نفر از زائران از غذاي طبخ شده در آشپزخانه هاي متمركز استفاده مي كنند.
براي تسهيل در كار قرباني زائران چه اقدامي كرده ايد؟
در سنوات گذشته مديران كاروان ها برحسب نرخي كه بانك توسعه اسلامي در عربستان اعلام مي كرد، از زائران وجه قرباني را دريافت مي كردند. از هر كاروان نمايندگاني به عنوان ذابح و ناظر به محل قرباني مي رفتند. گاهي وجه قرباني زائر گم مي شد، گاهي زائران در روش پرداخت حق الزحمه به ذابح نظراتي داشتند. امسال سازمان تصميم گرفت به گردش كار قرباني انسجام بهتري بدهد و با استفاده از تجربه سال گذشته، تعداد يكصد ذابح را انتخاب كرده است. آنها در ايران آموزش هاي ديني و حرفه اي لازم را ديده اند و زيرنظر 4 روحاني در عيد قربان با اخذ وكالت از زائران كار قرباني آنان را طبق ضوابطي انجام مي دهند. بانك توسعه اسلامي با موافقت آقاي دكتر احمد محمدعلي رئيس آن بانك حسابي را در شعبه بانك ملي ايران افتتاح كرده است. مديران كاروان ها وجه قرباني زائران را دريافت مي كنند و به حساب خاص مي ريزند. بانك ملي وجوه را تبديل به ارز مي كند و در اختيار بانك توسعه اسلامي در عربستان مي گذارد و كوپن قرباني معادل وجوه در اختيار مديران كاروان ها و زائران قرار مي گيرد. شايان ذكر است كه سازمان حج و زيارت در تعيين قيمت گوسفند قرباني نقشي ندارد و اين كار برعهده بانك توسعه اسلامي و بر وفق نظام قيمت ها در عربستان سعودي است. با اين تدبير خيلي از مشكلات آزار دهنده اي كه در سنوات گذشته وجود داشت، امسال از ميان مي رود و اگر مديران كاروان ها اسامي خانم ها و كساني را كه با استفاده از وقوف اضطراري زودتر رمي جمرات انجام مي دهند، به ذابحين در اول وقت بدهند روند قرباني از سرعت بيشتري برخوردار مي شود.
براي ايجاد ارتباط دوجانبه با مديران كاروان ها چه مي كنيد؟
از سال گذشته نشريه كاروان نور منتشر شد. امسال هم شماره مخصوصي براي حج تمتع منتشر شده است كه اهم مسايل حج امسال در آن درج شده است. همچنين مديران كاروان هاي حج تمتع به ازاي هر 10 نفر طبق ضوابطي يك مدير را بر مي گزينند، اين مديران منتخب تحت عنوان مشاوران افتخاري سازمان حج و زيارت از رئيس سازمان ابلاغ مي گيرند و در تنظيم روابط دوجانبه كاروان و سازمان فعاليت مي كنند.
سازمان حج و زيارت براي ارتقاي اطلاعات زائران و مديران و خدمه كاروان ها و عموم مردم سايت ويژه اي را فعال كرده است كه علاقه مندان مي توانند با نشاني www.Iran-hadj.org به اين پايگاه اينترنتي مراجعه كنند.
گردش مالي حج چقدر است؟
بحث حج و عمره تفاوت دارند. در عمره مردم 400 هزار تومان به نام خودشان سرمايه گذاري مي  كنند. سالهاي قبل، اين پول در اختيار آژانس ها يا سازمان حج قرار مي  گرفت، ولي امسال انضباط مالي ايجاد شده و هركس اين پول را با رعايت عقد مضاربه در بانك ملي به نام خودش سپرده گذاري مي  كند و سود مشروع آن نيز متعلق به خودش خواهد بود. حداكثر دو ماه قبل از پرواز، اين پول به همراه سود آن در اختيار شركت مجري عمليات عمره قرار مي  گيرد و كم يا زياد آن با توجه به هزينه هاي روز اصلاح مي  شود. در حال حاضر قيمت پايه عمره 450 هزار تومان و بالاترين هزينه آن 850 هزار تومان است كه البته اين پول، به هيچ وجه وارد سازمان حج نمي شود و تمامي امور آن در اختيار شركت هاي مجري است تا براي حمل و نقل هوايي، هتل، حمل و نقل درون شهري، خورد و خوراك زائران و پرداخت حق الزحمه آژانس ها هزينه شود.
گردش مالي حج تمتع چطور؟ 
بر اساس توافقنامه سال گذشته بانك ملي و سازمان حج و زيارت، سپرده زائران با عقد شرعي مضاربه بلند مدت لحاظ مي شود، به همين دليل كساني كه امسال عازم حج مي شوند 200 تا 450 هزار تومان كمترا ز سال قبل پرداخت مي كنند كه به دليل سود مضاربه است.
ميزان سپرده حج تمتع يك ميليون تومان است كه تا زمان اعزام، اصل و سود آن در اختيار خودشان است و در صورت انصراف مي توانند آن را به راحتي دريافت كنند. وجه شرعي اين كار هم مورد تاييد مراجع تقليد قرار گرفته است. برنامه مالي سازمان به گونه اي است كه از حدود 90هزار زائر تمتع فقط حدود 5/1 ميليون تومان هزينه تمام شده را دريافت كنيم كه البته اين رقم بر اساس درجه بندي مسكن، ممكن است كمي بيشتر شود.
آيا تسهيلات اعتباري هم در حج وجود دارد؟
ما كه نمي توانيم تسهيلات بدهيم چون اعتبار ويژه اي براي اين كار در اختيار نداريم، ولي بانك و دولت تسهيلاتي مي دهند. عده اي كه مدت ها پيش براي حج تمتع ثبت نام كرده اند، مي توانند بقيه هزينه شان را از بانك وام بگيرند. در خصوص عمره هم بايد بگويم سازمان حج و زيارت فقط تنظيم كننده فعاليت هاي مجري عمليات است و دخالتي در مسايل مالي ندارد.
چرا اجازه نمي دهيد هر كس حساب مورد نظر براي ثبت نام را در بانك خودش باز كند؟  آيا اين كار شما محدود كردن حق انتخاب مشتريان بانك ها نيست؟
بانك ملي مي تواند نوبت هاي ثبت نام كنندگان را حفظ كند و ما اين نوبت ها را رعايت مي كنيم. مثلا براي حج تمتع الان حدود 400 هزار نفر در نوبت هستند كه اگر بخواهند در 20 بانك مختلف حساب باز كنند، نگهداري اطلاعات زمان ثبت نام آنها براي ما غير ممكن مي شود. ضمنا،سازمان حج و زيارت در دسترس مردم است. يعني مردم مي توانند به راحتي به ما مراجعه كنند و ارتباط نزديك داشته باشند. سازمان  هر روز به تعداد زيادي از مكاتبات مردم پاسخ مي دهدو ما از اتفاق هايي كه در بخش هاي مختلف مي افتد بي اطلاع نيستيم. بعثه مقام معظم رهبري هم بر تمام امور نظارت كافي دارد. مديران راهنما و روحانيون گزارش كامل مي دهند. هر مشكلي رخ دهد به ما منتقل مي شود... .
بانك هاي ديگر ممكن است به ما پيشنهاد هاي بهتري بدهند كه ما آن را براي بررسي به شوراي عالي حج خواهيم برد. البته در مذاكره هايي كه با بانك هاي مختلف داشتيم، بانك ملي حاضر شد با يك نگاه مهربان، حساب ثبت نام حج تمتع را از كوتاه مدت به بلند مدت تبديل كند. وقتي ما نيكي ديديم كه نبايد با بدي جبران كنيم. ولي اگر در مسايل حاشيه اي مشكلاتي پيش بيايد و يك كارمند رفتار بدي داشته باشد، اين مساله قابل بررسي است.
ولي به هر حال مي شد با يك سيستم كامپيوتري، مشكل رعايت نوبت ها را حل كرد تا هر كس بتواند در بانك خودش...
اگر سيستم بانك ها به صورت آنلاين به هم وصل بود، حرف شما درست است ولي الان كه اينطور نيست.

كارهاي مديران فقط بعد از اتمام دوره فعاليتشان سنجيده نمي  شود. بسياري از افرادي كه تصميم گيري هاشان در زندگي روزمره مردم تاثير مي  گذارد هر روز از سوي اقشار مختلف مردم ارزيابي مي  شوند و چه باقي بمانند و چه بروند، نتيجه فعاليت  آنها از سوي عده فراواني از مردم ديده مي  شود. سازمان حج و زيارت از اين قاعده مستثني نيست و اهميت سفر حج براي مردم و لزوم انجام بسياري از هماهنگي ها در چندين شهر در دو كشور موجب مي شود كه هر نوع سوء مديريتي به ساعت هاي دراز آزار و اذيت افراد بسياري بينجامد كه طبعا بازتاب گسترده اي در ميان مردم دارد و درست و به موقع انجام گرفتن كارها هم نتيجه مثبت و مقبولي دارد كه از سوي مردم و مطبوعات منعكس مي  شود.
پاسخگويي به پرسش ها و انتقادهاي مردم و اطلاع رساني درست و به موقع درباره فعاليت هايي كه در اين نوع سازمان ها كه داراي مخاطب گسترده اند انجام مي  شود، از مهم ترين وظايفي است كه به عهده مديران اين نهادها گذاشته شده است و موقعيت ويژه رئيس اين نهاد ، مي  تواند در اين ميانه خطيرتر به نظر برسد. اين احتمال خطير بودن موقعيت مديران چنين نهادهايي از آنجا ناشي مي شود كه اگر مديران ياد شده مانند باقي مديران نظام، خود پذيراي انتقادها و مسووليت هاي حوزه وظيفه خود باشند، اعمالي مانند انتقاد و بحث درباره فعاليت آنان روال طبيعي خود را طي مي  كند. اما اگر مديران، ساده ترين انتقادات از فعاليت خود را پذيرا نباشند، كل هزينه هاي اعمال آنان شايد به حساب نظام گذاشته  شود.