آسم يكي از شايع ترين بيماري هاست كه نام آن را به دفعات مرتبط با آلودگي هوا مي شنويم. در زمستان به دليل ساكن ماندن هوا، غلظت آلاينده ها و به طور كلي آلودگي هوا افزايش مي يابد و مشكلات تنفسي متعددي را براي شهروندان به همراه مي آورد. آسم از جمله بيماري هايي است كه مبتلايان به آن در صورت قرارگرفتن در هواي آلوده، وضعيت بدتر و وخيم تري پيدا مي كنند، چراكه سنگيني هوا از يك طرف و تراك حجم آنتي ژن ها مواد خارجي مي تواند به سادگي باعث بروز حملات آسم شود. غير از آسم اين آلودگي بالاي هوا مي تواند بيماري هاي تنفسي ديگري چون برونشيت مزمن و ناراحتي هاي مرتبط با دستگاه تنفسي فوقاني را نيز به همراه خود داشته باشد.

آسم يك بيماري التهابي مزمن مجاري هوايي است كه در اين بيماري، ميزان پاسخدهي تمامي مجاري هوايي نسبت به پاره اي تحريكات افزايش مي يابد. در اين بيماري به دليل التهاب وتورم جداره مجاري تنفسي، ترشحات سلول هاي مخاط پوششي اين مجاري، غليظ و پرحجم مي شوند و در نتيجه به دنبال انقباض عضلات صاف ديواره راه هاي كوچك هوايي، هوا در داخل ريه ها محبوس مي شود.
علايم آسم به طور كلي شامل 3 علامت اصلي يعني تنگي نفس، سرفه و خس خس سينه است. در شروع يك حمله، بيمار احساس گرفتگي در قفسه سينه دارد كه اغلب با سرفه بدون خلط همراه است. تنفس بيمار صدادار و به همراه خس خس سينه مي شود. همچنين بازدم بيمار طولاني مي شود و تعداد تنفس و ريتم ضربان قلب بيمار به شدت بالا مي رود. انتهاي يك حمله آسمي معمولا با ايجاد سرفه اي كه حاوي موكوس غليظ است، همراه مي شود. معمولا اكثر حملات كوتاه بوده و چند دقيقه تا چند ساعت به طول مي انجامد و از نظر باليني به نظر مي رسد كه بيمار پس از يك حمله بهبود پيدا مي كند. با اين وجود امكان دارد در بعضي موارد، دوره هاي روزانه اي وجود داشته باشد و در بيماران مختلف درجه تنگي مجاري هوايي متفاوت است.
به طور كلي حدود نيمي از موارد آسم تا قبل از 10 سالگي و يك سوم موارد نيز تا قبل از 40 سالگي تظاهر مي يابند. در دوران كودكي نسبت ابتلاي پسرها، 2 برابر دخترهاست، ولي اين نسبت در سنين بالا تقريبا برابر مي شود.
آسم در اثر واكنش سيستم ايمني بدن نسبت به يك عامل تحريك كننده ايجاد مي شود. بر اساس منابع پزشكي تحريكاتي كه مي توانند حملات آسم را پديد آورند به 7 گروه كلي تقسيم مي شوند:
۱-آلرژيك:
اكثر آلرژن هايي كه آسم ايجاد مي كنند در هوا هستند و براي القاي يك حساسيت بايد به مقادير نسبتا زياد و براي مدت زمان كافي موجود باشند. با اين وجود چنانچه حساسيت ايجاد شود، بيمار پاسخ فوق العاده نشان مي دهد و در صورت مجاورت با مقادير اندكي از عامل آلرژن دچار حملات قابل توجهي از بيماري مي شود.
آسم آلرژيك عموما فصلي بوده و اغلب در كودكان و نوجوانان ديده مي شود. البته شكل هاي غيرفصلي هم ممكن است ديده شود كه در اثر حساسيت به آلرژن هايي است كه به طور مداوم در محيط وجود دارند، مثل پرها و پوسته هاي حيوانات خانگي و اهلي، قارچ ها و ساير موادي كه مي توانند ايجاد حساسيت تنفس بكنند.
۲-داروها:
هر دارويي صرف نظر از اثر درمانيش، اثرات سوئي دارد كه ما اين اثرات را تحت عنوان عوارض جانبي مي خوانيم.
اگر بيمار آسمي هستيد به هيچ وجه خودسرانه داروي جديدي مصرف نكنيد. بسياري از داروها از جمله آسپيرين و ايندرال پروپرانولول با آسم تداخل دارند و بايد مصرف داروها كاملا زيرنظر پزشك معالج صورت گيرد. اگر جهت بيماري ديگر به متخصص مربوطه مراجعه مي كنيد، حتما به وي يادآوري كنيد كه آسم داريد تا پزشك در تجويز داروها حتما اين نكته را لحاظ كند.
۳-آلودگي محيط و هوا:
در حال حاضر يكي از عوامل بسيار مهم كه باعث تشديد حملات آسم مي شود، آلودگي محيط و هوا است.
آلودگي آب و هوا باعث تراكم آنتي ژن ها و آلوده كننده هاي اتمسفري مي شود. اين شرايط معمولا در نواحي پرتردد و پرجمعيت به وجود مي آيد. در اين مواقع اگرچه افراد معمولي هم ممكن است دچار علايم تنفسي شوند، اما افرادي كه به آسم مبتلا هستند ،در معرض خطر بيشتري قرار داشته و شديدتر متاثر مي شوند.
۴-عوامل شغلي:
آسم مربوط به عوامل شغلي همچون چوب، گرد و خاك گياهان، مواد دارويي، پلاستيك، مواد شيميايي صنعتي و غبارهاي مربوط به حشرات و حيوانات به عنوان يك معضل عمده بهداشتي در نظر گرفته مي شود.
۵-عفونت ها:
عفونت هاي تنفسي شايع ترين محرك براي برانگيختن حملات حاد آسمي به شمار مي روند. تحقيقات دقيق و كنترل شده نشان داده اند كه ويروس  هاي تنفسي عامل عمده اين بيماري هستند مخصوصا ويروس آنفلوآنزا از مهمترين پاتوژن هاي دخيل در اين نوع آسم است. بر همين اساس توصيه اكيد مي كنيم در صورت ابتلا به هرگونه عفونت تنفسي خصوصا ويروسي سريعا تحت نظر پزشك متخصص درمان را شروع كنيد و هرگز به خوددرماني فكر نكنيد.
۶-فعاليت بدني:
ورزش و فعاليت بدني بدون توجه به پاره اي نكات، يكي از شايع ترين عوامل دخيل در دوره هاي حاد آسم است. هرگز در روزهاي سرد زمستان اقدام به ورزش نكنيد. هواي سرد و همچنين فعاليت بدني سنگين باعث بروز حملات آسم مي شود. در اين مواقع حتما جلوي دهانتان را با شال كاملا بپوشانيد تا هواي تنفسي شما قبل از ورود به ريه ها تا حدودي گرم شود.
۷-استرس هاي روحي:
اطلاعات زيادي در دست است كه نشان مي دهد عوامل روانشناختي مي توانند وضعيت آسم را تحت تاثير قرار دهند و سبب بدتر شدن يا بهتر شدن روند بيماري شوند. اگر مبتلا به آسم هستيد، سعي كنيد از شرايط و محيط هايي كه سبب كلافه شدن يا عصباني كردن شما مي شوند، دوري كنيد. هميشه آرامش روحي - رواني خود را حفظ كنيد و سعي كنيد زود عصباني نشويد و در همه حال خود را كنترل كنيد.
متاسفانه اين مورد كاملا به تاييد رسيده كه آسم از زمينه خانوادگي پرقدرتي برخوردار است. تحقيقات نشان مي دهد: در صورتي كه هم پدر و هم مادر مبتلا به آسم باشند، 80 درصد احتمال ابتلاي فرزندان آنها وجود دارد. اگر فقط يكي از والدين مبتلا باشند احتمال ابتلاي فرزند خانواده حدود 40 درصد است و چنانچه هيچ يك از والدين مبتلا نباشند، شانس ابتلاي فرزندشان به اندازه ساير افراد جامعه يعني حدود 20 درصد خواهد بود.
خوشبختانه توصيه هايي براي پيشگيري يا كاهش شانس بروز آلرژي هاي مختلف خصوصا آسم در فرزندان مبتلا به آسم وجود دارد كه مثلا: استفاده از شير مادر در 6 ماهه اول زندگي و شروع تغذيه تكميلي با ميو ه ها و سبزي هاي پخته شده از بعد از 6 ماهگي و همچنين عدم استفاده از غذاهاي آلرژي زا همانند گوجه فرنگي، تخم مرغ، شير گاو، ماهي، آجيل و شكلات تا حداقل يكسالگي و در آخر پاك كردن محيط نوزاد از مواد آلرژي زا همچون تماس با حيوانات اهلي مانند گربه، سگ، پرندگان، قارچ ها و حشرات موذي در اتاق خواب.
خوشبختانه در اكثر موارد آسم با يك برنامه صحيح درماني قابل كنترل است. برنامه صحيح شامل درمان هاي دارويي و غير دارويي است. درمان هاي دارويي بايد كاملا بر اساس توصيه و نظر پزشك متخصص باشد و صحبت در مورد آن موضوع بحث ما نيست. هدف ما از ارايه اين مطلب بيان نكاتي بهداشتي است كه در حيطه درمان غير دارويي آسم بيان مي شود.شماري از اين نكات بهداشتي به قرار زير است:
۱-اگر مبتلا به آسم هستيد هرگز در منزل حيوانات اهلي و خانگي نگهداري نكنيد و سريعا آنها را از محيط و حريم خانوادگي خود دور كنيد.
۲-از به كار بردن بالش يا تشك و ملحفه اي كه حاوي پشم يا كرك است، اجتناب كنيد.
۳-در فصل بهار كه گياهان و گل ها گرده افشاني مي كنند، پنجره ها را بسته نگه داريد.
۴-اگر سيگار مي كشيد، هرچه زودتر سيگار را ترك كنيد و از محل  هايي كه دود سيگار در آنجا پراكنده است، شديدا دوري كنيد.
۵-بالش ها و تشك هاي مخصوص خواب را با پوشش هاي پلاستيكي و غير قابل نفوذ بپوشانيد.
۶-هفته اي يك بار تمامي پرده ها و ملحفه ها را در آب داغ 60درجه سانتيگراد بشوييد.
۷-معمولا در آسم رژيم غذايي خاصي توصيه نمي شود، اما اگر به ماده غذايي خاصي آلرژي داريد آن را مصرف نكنيد، خصوصا در كودكان احتمال دارد به دنبال مصرف مواد غذايي همچون گوجه فرنگي، شير گاو، گردو، ماهي، پرتقال و تخم مرغ حملات آسم صورت گيرد. در صورت بروز اين موارد، اين دسته مواد غذايي را از سبد غذايي شان حذف كرده يا كمتر مصرف كنيد.
در هر صورت امروزه به دنبال پيشرفت هاي قابل ملاحظه در پزشكي ميزان مرگ و مير ناشي از آسم بسيار اندك شده است، با اين وجود اصلاح روش زندگي و دقت فراوان به درمان دارويي مناسب مي تواند براي هميشه آسم را سركوب كند و روزي برسد كه بيمار آسمي فراموش كند كه روزي آسم داشته است.