فوتبال ايران شيفتگان و خدمتگزاران بي پيرايه اي داشته كه هر كدام نقش تاريخي خود را طي اين هفتاد سال انجام دادند و رفتند. از مرحوم صدقياني گرفته تا هژبر، از آقا مدد كه زندگي اش را در پاي فوتبال ريخت تا فرامرز رجبي. از آقا شعاع تا اميرابوطالب و مديراني كه پايه هاي اين رشته را بنا نهادند. از پرويز دهداري كه اخلاق را به فوتبال پيوند زد و فرهنگ را به ورزشكار.
آنها كه روي فوتبال پايه ايران كار كرده اندو با عشق به اين رشته عمر و زندگي خود را وقف فوتبال كرده اند كم نبوده اند. آنان كه جماعت عظيم نونهالان جنوب شهر را به زمين هاي فوتبال كشاندند و آنان را به مسير سلامتي سوق دادند.
بهمن فروتن از مربيان تحصيلكرده و دوره ديده فوتبال است كه دوران مربيگري خود را در آلمان گذرانده و با عشق به فوتبال ايران به تربيت تيمهاي پايه پرداخته است. نظرات فروتن درباره فوتبال و تيم ملي مي تواند براي امروز فوتبال ما مؤثر واقع شود. او با آناليز تيم ملي در آستانه بازيهاي مقدماتي جام جهاني ،۲۰۰۶ موقعيت تيم ملي را از نظر تاكتيكي مورد ارزيابي قرارداد و چنين آغاز كرد.
جهانگير كوثري
* از ايران و آلمان شروع مي كنيم.
-ايران در مقابل آلمان فوتبال بازي كرد، فشار روي تيم آلمان زياد بود، كمي در بازي حالت بازيگوشانه وجود داشت، وگرنه ايران آن بازي را بايد از آلمان مي برد. در نيمه اول ايران بهتر از آلمان بود، يك گل خورد، اما كليت ۴۵ دقيقه را در دست داشت. تيم ايران از دفاع كردن لذت نمي برد، در اصل كل آسيايي ها فارغ از اين مسئله اند كه دفاع كردن هم بخشي از بازي و فوتبال است. به فوتبال ايتاليا نگاه كنيد، دفاع كردن براي آن به اندازه گل زدن لذت بخش است. اگر بازيكنان يك دفاع مطمئن را نسازند، نامطمئن هم حمله مي كنند. دفاع خوب، تيم را نفوذي تر مي كند، حركت سالم حمله را محكم مي كند و حمايت لازم را انجام مي دهد. فاكتورهاي مثبتي كه من در تيم ايران ديدم كم نبود. در يك صحنه علي كريمي سه آلماني را دريبل زد. يك آلماني را به من نشان دهيد كه چنين توانايي داشته باشد. آلمانها به ما مي گويند كه توپ را مانند برزيلي ها دوست داريد. دريبل  زدن سه نفر واقعاً هنر است، اما اگر توپ از دست رفت، چه بايد بكنيم؟ بديهي است، گرفتن توپ و دفاع كردن. اين كار و عمل را خوب انجام نمي دهيم. در مقابل آلمان نيمه اول را عالي  بازي كرديم، من حس كردم آلمانها ترسيده اند، يك گل با يك شوت. نبايد اجازه مي داديم آن فضا به وجود بيايد.
* چرا ايران خوب بود؟
- ما خوب دفاع كرديم، خوب به حمله رفتيم، خط هافبك ما كاملاً بين توپ و مهاجمان حريف قرار مي گرفت. مربي تيم ملي به بازيكنان خوب تعليم داده بود كه دفاع كردن چگونه مفيد واقع مي شود. سهل انگاري و ساده  نگري نبود. به حمله كه مي رفتيم تماشاگر به وجد مي آمد، اما بايد در بازگشت به دفاع نيز علاقه نشان داد.
خيلي از تيم هاي باشگاهي را كه من تماشا مي كنم، يعني اشكال بازگشت به دفاع را دارند. برق خوب حمله مي كند اما گاردش در دفاع هميشه باز است چرا؟ روي اين تاكتيك كار نمي كنند، من نمي دانم. اين كار هم مهم است، مثل گل زدن. ايران در مقابل آلمان دفاع خوبي هم داشت با اشكالات جزئي كه قابل ترميم است.
* دفاع ايران؟
- توجه كنيد، امروز در فوتبال مدرن در دفاع خطي بازي كردن اجتناب ناپذير است. تاكتيك صحيحي است كه تيم ايران نيز خوب آن را به كار گرفته. بايد اين سيستم را به باشگاه ها القا كرد، كه تيمهاي باشگاهي نيز از اين شيوه استفاده كنند. خود آلمان خيلي دير به اين شيوه رسيد تا دفاع خود را خطي انجام دهد. برخلاف (۲-۴-۴) آلمان به سيستم (۲-۵-۳) خيلي زود رسيد. شهامت و شجاعت بكن باوئر بود كه با آن سيستم بازي كرد.
* تيم ملي ايران خيلي با احتياط بازي مي كند؟
- اتفاقاً نه. خوشبختي تيم ملي در آن است كه برانكو ريسك مي كند و موفق هم هست. توجه كنيد، دايي، كريمي، هاشميان، مهدوي كيا، نكونام، نيكبخت و كعبي. اين تعداد تماماً تهاجمي اند و هرگز احتياطي در كار نيست. چيدن چنين مهره هايي كه تماماً تهاجمي اند يك ريسك است اما برانكو مي داند چگونه از اين آرايش خود بهره ببرد...
* اما اشكالاتي هم در كار وجود دارد. مثلاً مي توانيد اشكال دفاعي را بگوئيد؟
- به خط دفاع مربوط نمي شود. اشكالات دفاعي تيم را بايد مورد توجه قرار داد. در مقابل تيم هايي كه با چهار هافبك بازي مي كنند نبايد پنج هافبك را به كار بگيريم. ما زماني كه توپ را از دست مي دهيم و به دفاع مي رويم بايد «۱-۵-۴» بشويم و در زمان حمله «۳-۳-۴»، به دليل اينكه ما دوست داريم كه با تعداد بيشتر حمله ور شويم. در همين بازي با آلمان و حتي با قطر و اردن اين علاقه كاملاً محسوس بود و گاه «۳-۴-۳» هم مي شديم و كعبي را من آن جلوها مي ديدم.
* سيستم را چگونه تعريف مي كنيد تا...؟
- اجراهايي  كه به يكديگر مربوط مي شوند و با هم عملي را انجام مي دهند كه رسيدن به هدف را هموار كنند. در واقع يك خط هماهنگ براي اجراي خواسته تعيين شده و آنچه مربي تيم ترسيم نموده است.
* با سيستم «۲-۴-۴» بهتر مي توان دفاع كرد يا «۱-۵-۴»؟
- طبيعي است«۲-۴-۴». ما بايد تيم حريف را از دفاع ميانه ميدان حريف ببنديم. تيم ما نمي تواند اجازه دهد، حريف به محض صاحب توپ شدن از دفاع خود راحت بازي را شروع كند و با خيال آسوده توپ را به خط ميانه و حمله منتقل كند. به شرط آنكه شما از چهار دفاع خطي قوي بهره ببريد. در اين شيوه بايد مدافعان آماده، قدبلند، قوي و سرزن داشته باشيد.
* در فوتبال ما وجود دارد؟
- علي انصاريان براي اجراي اين شيوه فوق العاده است. من او را براي تيم ملي هم مي پسندم، اگر اين آمادگي را حفظ كند مي تواند براي ما بسيار كارساز باشد. چهار مدافع مثل انصاريان بحث دفاع را براي هميشه خواهد بست. رحمان رضايي هم چنين است. توجه كنيد نگاه من براي كار دفاعي خوب مربوط به دفاع ها و هافبك ها مي شود. تركيب اين دو خط مي تواند تبديل به يك دفاع خوب شود.
* برانكو را چگونه مربي مي بينيد؟
- او بسيار شجاع است. احتياط را در جاي خود خوب استفاده مي كند. دقت كنيد او روي نيمكت مي نشيند، آرام ندارد، چون مي خواهد با بازيكنانش حرف بزند، يا اگر روي صندلي مي نشيند، تحرك دارد، آرام نمي گيرد، در مقابل گل عكس العمل نشان مي دهد. ايويچ در فوتبال ايران در اجراي سيستم شكست خورد، اما برانكو ادامه داد، در واقع ريسك كرد. او شجاعانه بازي مي كند، هرچند گاهي در چيدن مهره ها سمت احتياط مي رود و محافظه كار مي شود.
* اما در مقابل قطر...؟
- اجازه بدهيد... تند نرويد. در مقابل قطر چرا بايد كشيده اول را نزني! ممكن بود با يك لغزش نابود شوي. هميشه در فوتبال بايد نقش شانس و تصادف را در نظر بگيريد. برانكو اين ويژگي را دارد. او اگر هدفمندي خود و كل بازي همين شهامت و شجاعت را داشته باشد، مربي كاملي مي شود.
* منظورتان را خوب درك نمي كنم. يعني چه؟
- برانكو بازيهايش را در مقابل حريفان با تغيير سيستم برده است و موفق هم بوده، در واقع او شجاعت اين كار را داشته كه در يك مقطع از بازي روش خود را در تبادل حريف تغيير دهد. جالب است كه نتيجه هم گرفته پس مشخص مي شود كه او آگاهانه اين عمل را توام با ريسك انجام داده است.
* در دفاع كردن هم اينگونه بوده است؟
- زماني كه او چهار مدافع به ميدان مي فرستد كه خطي بازي كنند، پوشش دوبل را انجام داده است. ديگر در فوتبال امروزي نمي توان با يك مدافع پشت بقيه مدافعان را پوشش داد او با دو دفاع آخر هر دو سمت خود را پوشش مي دهد و درهاي دفاعي را نيز مي بندد. از سال ۱۹۹۰ اين شيوه چهار دفاع خطي در اروپا ترويج پيدا كرد. آلمان ها نيز در بوندس ليگا با چهار مدافع خطي بازي مي كنند.
* نام اين كار را مي توان محافظه كاري گذاشت؟
- محافظه كاري برانكو يك نوع بازي كردن است. يك جور متفاوت بازي كردن. با اين شكل بازي، حريف دست تو را دير مي خواند و تا به خود بيايد، تو بازي را برده اي.
* مثال؟
- در مقابل اردن، الجوهري دير متوجه شد كه برانكو مهره هايش را چگونه حركت داد، زماني كه الجوهري به خود آمد در حالت كيش قرار گرفته بود.
* در بازي هاي آسيايي؟
- ايران بهترين تيم بود. بايد قهرمان مي شد. ما بهترين بازيكنان را داشتيم. تيم ما بسيار حساب شده بازي مي كرد.
* در راه جام جهاني ۲۰۰۶ هستيم؟
- تيم ايران بايد به جام جهاني برود. اگر از آسمان سنگ هم ببارد بايد به جام جهاني برويم. تيم ايران در آن ديدار دوستانه آلمان ها را ترسانده بود. آنها از ايران تعريف زيادي داشتند.
* مهره هاي تيم ملي ايران؟
- تعريف نباشد. من اهل تعريف نيستم. رحمان رضايي و انصاريان فوق العاده اند. جنگندگي، عشق به بازي و فيزيك مناسب. علي كريمي بي نظير است. دريبل هاي مثبت او را در بازيكنان اروپا نيز نمي بينم. مهدوي كيا بهترين سمت راست است. هاشميان بسيار خوب است، دايي نيز تا بازي مي كند براي تيم ملي يك مهره كار ساز و مفيد است. نبود او تيم را با اشكالاتي روبه رو مي سازد. در شيوه «۱-۵-۴» برانكو، اگر دايي نباشد به مشكل برمي خوريم. علي دايي يك گلزن غيرقابل پيش بيني است. هاشميان نمي تواند جانشين دايي در نوك حمله شود. او به دليل انرژي بيش از حدش به همه نقاط خط حمله و هافبك سر مي زند در حالي كه ما نوك حمله اي را مي خواهيم كه در محوطه خط حريف باشد. هاشميان در مقابل قطر دايي نبود، يك هاشميان پرتحرك و انرژيك بود. تا دايي سالم است تيم ملي بايد از او استفاده كند.
زوج «دايي- هاشميان» يا «دايي- برهاني» به نظر من عالي است. نكونام را در خط مياني خوب ديده ام و من بازي او را تنها دوست دارم. نكونام بايد اين مسأله را درك كرده باشد كه دوران بازيكنان تك پست در فوتبال سر آمده است. يك هافبك وسط كه تيم متكي به او است بايد، خوب تكل بزند، توپ گيري را بداند، در زمان حمله قادر باشد دريبل بزند و گاه زننده ضربه آخر و كاري به حريف باشد. نكونام بايد چشمانش حالت وايد (باز) را داشته باشد و اطراف، جلو و حتي پشت خود را ببيند. چرخش در فوتبال براي يك تيم از هافبك هاي مياني ساخته است. نكونام بايد اين عمل را به تناوب انجام دهد.
* ميرزا پور را بايد از چه ديدي ارزيابي كرد؟
- او هنوز بايد كار كند، بازي انجام دهد، ثبات در كار را لازم دارد. شرايط به گونه اي است كه او از بقيه دروازه بانان بهتر است، اما براي تيم ملي فعلي ايران او بايد بيشتر تمرين كند و خود را به سطح بقيه بازيكنان برساند.
* سيستم«۱-۵-۴» برانكو جواب مي دهد؟
- حتماً جواب داده است، اما ژاپن و بحرين تيم هايي نيستند كه فريب اين شيوه بازي را بخورند. اين شيوه كمي نيازمند تغيير است، نه منظورم انعطاف است. لازم داريم كه در زمان هايي از بازي «۳-۳-۴»بازي كنيم، من روي «۳-۳-۴» در زمان حمله تاكيد دارم، البته دلايل آن را نيز مي توانم برشمارم.
* فريدون زندي را بيشتر از ما مي شناسيد، بازيكن مثبتي است؟
- بازيكن ارزشمندي است، اما بايد ديد چگونه با تيم هماهنگ مي شود. زماني كه از زندي دعوت مي كنيم بايد بازيكنان هم آمادگي آن را داشته باشند، آنها مهم ترند. زندي بازيكني است كه مي تواند براي تيم ايران براي صعود به جام جهاني مفيد باشد، او آينده خوبي دارد. برانكو بهتر مي داند زندي را چگونه وارد تيم كند.
* در سطح ليگ تيم ها چگونه اند؟
- من به تيم هاي ذوب آهن، استقلال، پرسپوليس بيشتر توجه كردم. ذوب آهن اگر دچار مسايل غيرفني و تنش هاي معمول نشود قهرمان مي شود. جنس ذوب آهن با پرسپوليس بسيار متفاوت است. پرسپوليس به تنش و درگيري عادت دارد و تا حدودي در مقابل اين مسأله مصونيت پيدا كرده است، اما ذوب آهن شكننده تر از پرسپوليس است و توان و تحمل اين نوع ناملايمات را ندارد. پرسپوليس با پروين سريع مي تواند به خود بيايد و آرام بگيرد، اما ذوب آهن سخت از منجلات مشكلات بيرون مي آيد. اما استقلال شرايط خاص خود را دارد. استقلال هم تيم شكننده اي است، قلعه نويي تنهاست، در شرايط حاضر استقلال را در امير قلعه نويي مي بينند، باخت بر دوش امير است. فشار روي امير است و او با جواني اش بايد تمام اين مسايل را تحمل كند، خيلي سخت است، بايد به او كمك كرد.
* با تمام اين مشكلات، كدام را انتخاب مي كرديد؟
- استقلال را انتخاب مي كردم، چون نياز به تغيير سيستم چنداني ندارد، پذيراي نوآوري است، اما ثبات در روند كاري اين تيم كمتر به چشم مي خورد، آنها مي خواهند بدون زحمت ببرند. جنگندگي كمي دارند و راه موفقيت را درك نمي كنند، بايد فيلم هاي بازي هايي را كه انجام داده اند ببينند و دلايل باخت و بردهاي خود را پيدا كنند. استقلال نسبت به ده سال پيش خيلي بهتر شده است.
* به فوتبال ايران چه اندازه اميدواريد؟
- خيلي زياد، اين جامعه پتانسيل بالايي دارد. در آينده خواهيد ديد كه فوتبال ايران در شرايط حاضر جزو بهترين هاي آسيا و جاي بيشتري هم دارد. من به فوتبال ايران بسيار اميدوارم.