|
شمارش معكوس آغاز شد: زمين آب پز مي شود؟
سلا م كوه يخ، اينجا چه كار مي كني؟
|
|
|
فكرش را بكنيد، يك روز از پنجره اتاقتان در چابهار داريد به دريا نگاه مي كنيد كه يكدفعه سروكله يك كوه يخ بزرگ آن وسط پيدا مي شود. سازمان ملل مي گويد با تداوم روند افزايش اثر گلخانه اي زمين، عجيب نيست كه كوه هاي يخي قطب جنوب تا درياي عمان و حتي خليج فارس پيش بيايند.
حميد ذاكري
بي شك ديروز بيست و پنجم ژانويه سال 2005 ميلادي، روزي است كه در تاريخ بشر ثبت شده و به ياد خواهد ماند، زيرا در اين روز براي نخستين بار يك گزارش رسمي بين المللي در سراسر جهان منتشر شد كه جهانيان را بهت زده كرد.
در اين گزارش آمده كه گرماي گلخانه اي - خطري كه چندين سال است پيرامون آن هشدار داده مي شود - سرانجام به مرحله جدي و آستانه انفجار خود رسيده است و بشريت مي رود تا گام در يك فاجعه جهاني گذارد.
شمارش معكوس
شمارش معكوس فاجعه تغييرات آب و هوا توسط گروهي از نخبه ترين سياستمداران، رهبران تجاري و آكادميسين هايي از سراسر جهان اعلام شد و به راستي شمارشي كوتاه. باور مي كنيد، در مدتي حدود 10 سال يا حتي كمتر، گرماي زيستكره به مرحله اي مي رسد كه بازگشت ناپذير است، يعني از آن پس ديگر هيچ اقدامي جهت بهبود يا به وضع عادي برگرداندن آن امكانپذير نخواهد بود؛ گزارش با جملاتي چنين تكان دهنده آغاز مي شود.
اين گزارش كه عنوان ديدار با تغييرات آب و هوا Meeting the climate change را بر پيشاني دارد، سياستمداران، مقامات تاثيرگذار و رهبران كشورها را مخاطب قرار داده است. انتشار اين گزارش با وعده هايي كه توني بلر، رئيس كشورهاي گروه هشت و اتحاديه اروپا، براي انجام تلاش هاي ريشه اي و جدي جهت پيشبرد سياست هاي جلوگيري از تغييرات آب و هوا در سال 2005 داده بود، مصادف و البته در معني متضاد است.
براي نخستين بار در سندي چنين سطح بالا اعلام مي شود كه ميزان تغييرات جوي به مرتبه اي رسيده و دماي زمين به حدي بالا رفته كه اندكي فراتر از آن را مرحله بدون بازگشت مي نامند.
انتظار مي رود از 10 سال بعد، متوسط دماي كره زمين 2 درجه افزايش يابد. اين يعني ذوب يخ هاي قطبي و روانه شدن صدها كوه يخ از قطب ها به سمت قاره ها. كوه يخ هايي كه هر كدام شايد به تنهايي بتواند دريا لرزه اي بزرگ تر از درياي لرزه اخير اقيانوس هند ايجاد كند
چه خواهد شد؟
اما اصولا رسيدن به اين مرحله چه پيامدهايي دارد؟
گزارش خاطرنشان مي سازد كه با رسيدن دماي زمين به حد مخاطره آميز و غير قابل بازگشت، كشاورزي در سطح گسترده دچار نقصان خواهد شد، سطح آبهاي زيرزميني پايين خواهد آمد و خشكسالي همه جا را فرا خواهد گرفت. به دنبال آن امراض در سطح وسيعي افزايش مي يابد، سطح آب اقيانوس ها بالا و بالاتر مي آيد و سرانجام مرگ جنگل ها در پي خواهد آمد. به احتمال زياد در اثر گرم شدن سريع و ناگهاني زيستكره، وقايع فاجعه آميز گوناگوني با توجه به نوع و شدت و ضعف گرما روي خواهد داد كه از آن جمله ذوب لايه يخي گرينلند يا قطع جريان گلف استريم است. هر يك از اين وقايع، مصيبت هايي عظيم را براي انسان و حيوان در پي خواهد داشت؛ به ويژه انسان را به لبه انقراض نزديك خواهد ساخت.
در اين گزارش آمده كه اين نقطه، 2 درجه سانتيگراد بالاتر از ميانگين دماي جهاني است كه در سال 1750، پيش از انقلاب صنعتي، بر زمين حاكم بود. با انقلاب صنعتي، به واسطه فعاليت هاي بشر - كه اساس بر توليد گازهاي زايد، مثل دي اكسيد كربن۲ CO كه گرماي خورشيد را در جو نگه مي دارند، مبتني است - دستكاري در جو و تاثيرگذاري بر آب و هواي زيستكره آغاز شد، اما ضمنا گزارش خاطرنشان ساخته كه تا آن زمان نيز 8/0 درجه سانتيگراد بر گرماي زمين افزوده شده بوده است.
بدتر از اين، در گزارش برآورد شده ميزان حجم دي اكسيد كربن در جو وقتي به 400 واحد در ميليون ppm برسد، افزايش 2 درجه سانتيگراد بر گرماي زمين اجتناب ناپذير خواهد بود.
در حال حاضر ميزان دي اكسيد كربن۲ CO دراتمسفر 379 واحد در ميليون ppm است، يعني فقط 21 واحد باقي است تا به مرز 400 واحد برسد. دانشمندان بر اين باورند كه ظرف 10 سال، يا حتي كمتر از آن، حجم دي اكسيدكربن به عدد فوق خواهد رسيد زيرا هم اكنون سالانه بيش از 2 درصد در سال بر ميزان آن افزوده مي شود البته بايد توجه داشت كه زماني طول خواهد كشيد تا 2 درجه افزايش دما تاثير خود را بر طبيعت بگذارد.
استيفن بايرز، وزير پيشين حمل و نقل بريتانيا و يكي از اعضاي نيروي كار كه با همكاري سناتور جمهوريخواه آمريكايي، اوليمپيا اسنو، اين گزارش را تهيه كرده است، گفت: توجه داشته باشيد، يك بمب اكولوژيك آغاز به كار كرده و تيك تاك مي كند! مدارك اين گزارش توسط مركز تحقيقات مشي عمومي در انگليس، مركز كار براي پيشرفت ايالات متحده و انستيتو استراليا جمع آوري شده و در اختيار نويسندگان آن قرار گرفته است. رياست گروه مشاوران علمي گزارش برعهده دكتر راكندرا پاچائوري، رئيس پانل درون دولتي اتحاديه اروپا در زمينه تغييرات جوي بوده است.
بالاتر از 2 درجه سانتيگراد، يعني گام گذاردن به آن سوي خط سرخ. با گذشتن از 2 درجه سانتيگراد خطر افزايش ناگهاني يا حتي پرش تغييرات آب و هوايي نيز افزايش مي يابد. اين حادثه اگر اتفاق بيفتد، تبعات عظيم و تكان دهنده اي خواهد داشت
در اين گزارش از همه كشورهاي صنعتي گروه هشت، مصرانه خواسته شده به سرعت جهت تغيير روش توليد برق در كشورهاي خود اقدام كرده و تمام تلاش خود را جهت تحقيق در زمينه يافتن فن آوري هايي با انرژي كم كربن به كار برند. گزارش همچنين از كشورهاي گروه هشت خواستار تشكيل يك گروه آب و هوا به رهبري كشورهاي در حال توسعه مثل چين و هند كه ميزان انتشار 2 COتوسط آنان رو به افزايش است، شده است.
تام برك، مشاور پيشين دولت بريتانيا در امور زيست محيطي، گفت: آنچه در اين گزارش به شدت مورد تاكيد قرار گرفته، لزوم اقدام و سرمايه گذاري امروز - نه فردا و پس فردا - است و خاطرنشان شده كه اگر ظرف اكنون تا 20 سال آينده تمام تلاش جهاني مصروف اين مهم، يعني مصرف انرژي پاك و به تعادل رسانيدن وضع آب و هواي زمين شود، احتمالا خواهيم توانست بشريت را از فاجعه بزرگي كه در پيش رو دارد، نجات دهيم.
در بخشي از اين گزارش، در رابطه با پيامدهاي گذشتن دماي زيستكره ازآستانه فاجعه آميز، آمده است: فراتر از 2 درجه سانتيگراد يعني به خطر افتادن جوامع بشري و اكوسيستم هاي كره زمين. به عنوان مثال، با رد شدن از آستانه، وارد اقليمي از نابودي و مرگ خواهيم شد، آسيب هاي اساسي بر كشاورزي وارد خواهد آمد، بخش عمده اي از جمعيت روي كره زمين با كمبود منابع آب مواجه مي شوند، و سلامتي عمومي به مخاطره خواهد افتاد. اين فاجعه مي تواند بسياري از صخره هاي مرجاني جهان را نابود سازد و صدمات جبران ناپذيري بر اكوسيستم هاي مهم زمين، از جمله جنگل هاي باراني آمازون، وارد آورد.
گزارش در ادامه مي افزايد: بالاتر از 2 درجه سانتيگراد، يعني گام گذاردن به آن سوي خط سرخ. با گذشتن از 2 درجه سانتيگراد خطر افزايش ناگهاني يا حتي پرش تغييرات آب و هوايي نيز افزايش مي يابد. اين حادثه اگر اتفاق بيفتد، تبعات عظيم و تكان دهنده اي خواهد داشت. به عنوان مثال يخ هاي غربي قطب جنوب و لايه هاي يخين گرينلند ذوب مي شوند كه باعث بالا آمدن سطح درياها تا بيش از 10 متر خواهد شد، البته طي چند دهه، گردش گرمايي اقيانوسي دچار وقفه و توقف خواهد شد و با آن جريان مهم، گلف استريم ايست كرده و باعث زير آب رفتن بخش هايي از زمين مي شود و تغيير شكل يا به عبارت بهتر استحاله جنگل ها و خاك ها از يك سينك شبكه اي كربن به يك منبع شبكه اي كربن از پيامدهاي بعدي اين فاجعه است.
بي گمان كساني كه فيلم سينمايي پس فرداthe Day after tomorrow را ديده اند، بهتر مي توانند فجايعي را كه در اثر تغييرات آب و هوايي و بالا رفتن ميزان گازهاي گلخانه اي در اتمسفر زمين پديد مي آيد، در ذهن مجسم كنند.
يكي از پديده هايي كه در گزارش به آن اشاره شده، تغييرات سريع آب و هواست كه در زبان علمي Abrupt change ناميده مي شود، چنانچه بنا به پيش بيني گزارش اين حادثه پيش بيايد، پس از آن احتمال وقوع تغيير سريع از نوع Climate shift نيز وجود دارد. در اين حالت در قسمت هايي از زمين ناگهان درجه حرارت به شدت افت مي كند، به طوري كه انسان درجا يخ مي زند، هليكوپتر در حال پرواز متوقف شده و سقوط مي كند و ظرف چند دقيقه يك منطقه به كلي نابود مي شود.
انتشار گزارش ديدار با تغييرات جوي شايد تلنگري جدي باشد به سياستمداران كشورهاي بزرگ صنعتي، به ويژه ايالات متحده آمريكا كه عامل انتشار بيش از 35 درصد گازهاي گلخانه اي زمين است. همين روزها شاهديم كه به رغم اصرار و تاكيد همه كشورهاي جهان بر پذيرش قطعنامه كيوتو كه به ويژه در رابطه با تغييرات آب و هوا و جلوگيري از بدتر شدن وضع موجود صادر شده است، ايالات متحده، كانادا و استراليا همچنان از پذيرفتن و گردن نهادن به مفاد آن امتناع مي كنند. طبيعي است كه فقط ايالات متحده است كه با اصرار خود بر نپذيرفتن اين قطعنامه در برابر يك حركت هماهنگ، بزرگ و موثر جهاني ايستاده وگرنه 2 كشور كانادا و استراليا را مي توان پيروان چشم بسته و تسليم محض سياست هاي آمريكا دانست.
|
