بنا به پيشنهاد وزارت مسكن و شهرسازي و پيرو ضرورت رعايت اصول و ارزش هاي اسلامي در طرح هاي شهرسازي و معماري در تاريخ 2/7/1375 خورشيدي ، شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران تصويب و مقرر كرد اقداماتي در 3 بخش توسط حوزه معاونت شهرسازي و معماري وزارت مسكن و شهرسازي انجام شود؛ در بخش سوم اين مصوبه با تاكيد بر نقش ويژه عنصر مسجد به عنوان نماد اساسي شهر اسلامي و محل سكونت مسلمانان، لازم ديده شده بود مسجد به عنوان نقطه عطف مركزي شهرها ، مناطق و محلات در تمامي طرح هاي كاربري اراضي اعم از طرح هاي جامع، تفصيلي، هادي و آماده سازي منظور شود.... اينكه اين مصوبه تا چه حد جامه عمل پوشيد و جدي گرفته شد مساله اي است كه حتما شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران و وزارت مسكن و شهرسازي در جايگاه مناسب پاسخگوي آن خواهند بود...! اما برخورد عملگراي شهرداري تهران كمي متفاوت است؛ با تصويب دستورالعملي كه در ادامه به آن خواهيم پرداخت ، اميد آن مي رود كه به مهم ترين عامل موثر در سيماي متعالي يك شهر اسلامي مترقي فضايي با نام مسجد با نگاهي جدي تر پرداخته شود.
سير تكاملي مساجد در ايران از ابتداي قرن اول هجري آغاز شده و مساجد يكي پس از ديگري كامل و كاملتر شده اند؛ اين تكامل منطقي تا دوران قاجار ادامه داشته و تا سالهاي سال به لحاظ معماري به كالبد زنده و پرمعناي مساجد ايران آسيبي وارد نشد، اما پس از دوران قاجار به دليل روي كار آمدن حكومت هاي غير مذهبي، توليت امور مساجد و حتي امور عمراني آنها به مردم سپرده شد و بي توجهي دولتمردان و عدم وجود برنامه اي نظام مند و اصولي، سبب شده ساخت و سازها، احيا، توسعه و عمران مساجد نيز تنها طبق صلاحديد و سليقه هيات امناي مساجد كه در اكثر مواقع افرادي غير متخصص بوده اند، صورت بگيرد و اين روند تا امروز هم به رغم تلاش هاي بسيار دولت جمهوري اسلامي، كم و بيش ادامه پيدا كرده كه مهمترين علت نا موفق بودن اين تلاش ها به استناد وضعيت فعلي بسياري مساجد به خصوص در نقاط جنوبي شهر تهران نبود يك متولي مشخص و مستقل براي اين مساله، نا هماهنگي بين ارگان هاي فعال در اين باره و نبود يك دستورالعمل روشن، دقيق و قانوني درباره عمران مساجد بوده است.
يك دستورالعمل ضروري 
نا محسوس بودن نتيجه همه تلاش هاي متخصصان و برنامه ريزان در ارگان هاي مختلف وخدماتي كه شهرداري تهران به مساجد اين شهر ارايه كرده است، ضرورت ساماندهي به اين امر را نشان مي دهد كه البته شواهد حكايت از درك اين ضرورت و نگاه جدي به اين مساله در شهرداري تهران دارد.
از حدود نيمه سال جاري، با تلاش كارشناسان و برنامه ريزان در شهرداري تهران و طبق دستور مستقيم شهردار، دستورالعملي براي ساماندهي حمايت ها و پشتيباني شهرداري تهران از مساجد، تهيه و تدوين شده است كه از تمام زوايا مسايل مختلف مساجد را مورد ارزيابي قرار داده و همه جوانب را درباره عمران اين بناهاي ويژه مد نظر داشته است. اين دستورالعمل كه تحت عنوان دستورالعمل ساماندهي و همسويي حمايت ها و پشتيباني شهرداري تهران از مساجد در 25 ماده و 4 تبصره به تصويب شهردار تهران رسيده و براي تمامي رده ها لازم الاجرا شناخته شده است، مسايل مساجد را در 7 زمينه دسته بندي كرده است كه با توجه به فرا رسيدن ماه محرم و نيز تصويب بودجه اي قابل توجه براي رسيدگي به امور مساجد، به نظر مي رسد بهترين فرصت براي پرداختن به اين دستورالعمل و اجراي دقيق مواد آن فرارسيده باشد.
دستورالعمل شهرسازانه
مساجد به عنوان بخشي از فضا هاي شهري با توجه به موقعيت و كاركردي كه در فضاي كلي شهر دارند، از سلسله مراتبي تبعيت مي كنند كه اين سلسله مراتب بايد در برنامه ريزي كلان براي شهرها و مساجد، مد نظر قرار گيرند. در دستورالعمل فوق الذكر اين سلسله مراتب اعم از اينكه مسجدي منطقه اي، محله اي يا زيرمحله اي است درباره مساجدي كه ساخته شده اند يا بايد باشد درباره مساجدي كه ساخته خواهند شد مورد توجه قرار گرفته و پيشنهاد شده است كه به همت كارشناسان و مشاوران شهرساز در مناطق 22 گانه شهر، طرحي تفصيلي با موضوع مساجد تهيه شود كه بر اساس آن، نوع و جايگاه هر مسجدي در فضاي كلي شهرمشخص شود، مساجد ساخته شده و نيمه ساخته، مد نظر قرار گيرد و براي ساخت مساجد جديد نياز سنجي و برنامه ريزي شود تا با درنظر گرفتن همه ضروريات و ملزومات، از صرف هزينه هاي بي دليل و ساخت غير اصولي مساجد به لحاظ اصول شهرسازي جلو گيري شود.
دستورالعمل نمادگرا
در يك جامعه اسلامي مي توان توقع داشت بناي مساجد به عنوان برجسته ترين بناي شهري مورد توجه ويژه قرار گيرند و اين توقع تا حد يك وظيفه براي مسوولان امر قابل طرح است؛ در چنين جامعه اي مساجد بايد به عنوان نقطه عطفي در سيماي شهر جلب توجه كنند تا در عملكردشان به عنوان مركز ارتباط، پيوند و تشريك مساعي شهروندان كارآمد تر باشند. شايد در كشور ما به هر دليل اين مساله به شيوه اي اصولي و علمي اجرا نشده باشد و از همين رو تعداد مهندسان مشاور متخصص در اين زمينه نيز معدود باشند، اما اين موارد چيزي از اهميت و ضرورت توجه به طراحي شهري براي ساخت يك مسجد نمي كاهد و بي شك چنين مساله مهمي نمي تواند از نگاه متخصصان طراح دستورالعمل ساماندهي حمايت ها و پشتيباني شهرداري تهران از مساجد هم دور مانده باشد.... بنابراين تنها مي ماند همت مسوولان براي توجه به اين ضرورت و درخواست كمك از كارشناسان و مشاوران كارآمد در اين زمينه كه به مرحله اجراي دستورالعمل ياد شده بر مي گردد.
دستورالعمل معمارانه 
اگرمعماري را موسيقي جامد بشناسيم و بپذيريم كه مي تواند به كالبد يك بنا روح زندگي ببخشد، بي شك نمي توان در مورد مساجد ، اين مساله را ناديده انگاشت، كما اينكه طراحان دستورالعمل ساماندهي حمايت ها و پشتيباني شهرداري تهران از مساجد نيز به اين مساله توجه داشته اند و توصيه كرده اند براي معماري مساجد ضوابطي تعيين شود كه ساخت و سازها را كنترل كند تا ساخت مساجد زيبا با فضاهاي تعريف شده و اصولي آنگونه كه هم اكنون مي بينيم به اتفاقي نادر و استثنايي تبديل نشود كه فقط در صورت عدم مشكلات مالي و وجود فردي متخصص در جمع هيات امناي يك مسجد رخ مي دهد و در صورت نبود هر كدام از اين دو پيش زمينه كه معمولا هم بسيار محتمل است، مساجدي با شكل و شمايل بسياري از مساجد فعلي شهر و بدون نشاني از انديشه معمارانه كه مي تواند به كالبد هر بنايي روح بدمد، شكل بگيرند.
دستورالعمل موشكافانه 
تاسيسات، تجهيزات و لوازمي كه در يك بناي ويژه چون مسجد مورد استفاده قرار مي گيرد، نيز از ديد طراحان دستورالعمل ياد شده، پنهان نمانده و تمام موارد ريز و درشت در اين باره از سيستم هاي گرمايشي و سرمايشي تا منبر و جا مهري در اين دستور العمل مد نظر قرار گرفته است تا همه كمك هايي كه از سوي شهرداري، نهادها و ارگان هاي دولتي و غير دولتي و حتي مردم براي تجهيز مساجد و تهيه اين لوازم صورت مي گيرد ساماندهي شوند و قابل بررسي، ثبت و سنجش باشند.
دستورالعمل احيا كننده 
دركنار توجهات مصوبه اخير به تمامي اتفاقاتي كه در روند بدون برنامه پيش از اين براي عمران مساجد وجود دارد، مرمت، توسعه و تعميرات غير اصولي مساجد هم در دستورالعمل ياد شده مورد توجه قرار گرفته است؛ در شرايطي كه براي توسعه يك مسجد حياط آن مسقف مي شود يا در تعميرات به ارزش هاي تاريخي مسجد توجهي نمي شود، مانند اتفاقي كه براي مسجد امام بازار تهران رخ داد، لازم است طراحي اصول و ضوابط مدون براي رسيدگي به مرمت، توسعه و تعميرات در بناي مساجد، بدون درنگ از قالب يك دستورالعمل به مرحله اجرا برسند و شايد در حال حاضر و با شرايط موجود اين مورد يكي از اولويت هاي اين دستورالعمل باشد.
دستورالعمل آينده نگر
ساخت مساجد، تجهيز آنها و تهيه ملزوماتشان بخشي از قضيه است و بخشي ديگر نگهداري و شيوه هاي بهره برداري از اين ملزومات، امكانات و تجهيزات است كه درست به اندازه تهيه آنها از اهميت و ضرورت قانونمند شدن بر خوردار است و طرحي كه به ساماندهي حمايت ها و پشتيباني شهرداري تهران از مساجد اختصاص دارد، همانطور كه حمايت ها و پشتيباني هاي شهرداري شامل همه موارد از جمله نگهداري و بهره برداري از تجهيزات و ملزومات مي شود، به ضرورت و چگونگي قانونمند كردن اين موارد هم توجه دارد.
دستورالعمل نوانديش 
دستورالعمل ساماندهي به حمايت ها و پشتيباني شهرداري تهران از مساجد، علاوه بر توجه به همه ضرورت ها و همه جنبه هاي دخيل و سهيم در عمران مساجد و نمود و عملكردشان در فضاي شهر، به معماري داخلي اين بنا ها جهت ارتقاي كيفيت عملكرد آن و نيز ايجاد حظ بصري براي تعلق خاطر بيشتر افراد به بناي مسجد، در كناراستفاده هاي معنوي مختلفي كه نمازگزاران از بنايي كه در دين اسلام نه فقط به عنوان يك عبادتگاه، بلكه به نام خانه خدا و براي حضور معنوي و اجتماعي مسلمانان نيز كاركردهاي ويژه دارد و مي تواند داشته باشد، توجه داشته و موادي از اين دستورالعمل به پيشنهاداتي درباره معماري داخلي مساجد اختصاص يافته است.
دستورالعمل قابل بررسي
اجراي دستورالعمل ساماندهي و همسويي حمايت ها و پشتيباني شهرداري تهران از مساجد كه از مهمترين و كلانترين مسايل تا ريزترين و جزئي ترين موارد را دربرگرفته، مي تواند از صرف هزينه هاي مضاعف و دوباره كاري ها و بي نظمي در انجام اموري كه مي توانند و بايد مرحله به مرحله پيش بروند، جلوگيري كند و به روند عمراني مساجد شكلي قانونمند و قابل بررسي بدهد. با توجه به ويژگي هاي بالقوه اين دستورالعمل و نكاتي كه در مواد آن آمد، اجراي همه جانبه اش نيازمند تفويض برخي اختيارات به شهرداري است كه ممكن است تا كنون به عهده ساير نهادها و سازمان ها بوده باشد و نيزبراي اجراي اين دستورالعمل در تهران و اگر بنا باشد در ديگر كلانشهر ها هم به اجرا در آيد ، نيازمند تصويب به عنوان يك آئين نامه قانوني است. به اين ترتيب شهرداري مي تواند براي فراهم آوردن بستر و زمينه هاي اجرايي آن با اقتدار بيشتري عمل كند و براي تامين بودجه و هزينه هاي مورد نياز از مبادي قانوني و نه صرفا درآمدهاي غيرقابل پيش بيني و به تبع آن غير قابل برنامه ريزي بهره بگيرد. نظام مند شدن حمايت ها و كمك هاي بالفعل، بالقوه و پراكنده شهرداري تهران به مساجد مانند تلاش هايي كه در سازمان زيبا سازي شهرداري براي نوپردازي مساجد در حال انجام است از آن درجه از اهميت برخوردار هست كه بررسي و تصويب اين دستورالعمل در زمره برنامه هاي كاري مسوولان ذي ربط قرار بگيرد.

نينا شاهرخي همه ما به طور آگاهانه يا نا آگاهانه دست به طراحي دكوراسيون خانه خود مي زنيم.نتايج تحقيقاتي كه در اين زمينه انجام شده، بسيار جالب توجه است؛ اتاق هاي خواب، يعني تنها فضاي خصوصي ساكنان، به نحو جاذب و مطابق با سلايق شخصي افراد تزئين مي   شوند و اتاق  هاي نشيمن كه فضايي عمومي و متعلق به چند نفر با شخصيت هاي متفاوت هستند،   اندك و مختصر تزئين مي شوند!جالب اينجاست كه بيشتر خانه هاي خانوادگي معمولي ممكن است نشان دهنده سازش متضادي باشد ميان اتاق هاي خواب كه عملكردي اما غير جذاب دكوراسيون شده اند از يك طرف و اتاق هاي نشيمن كه در آن از ميهمانان و خويشاوندان پذيرايي مي شود از طرف ديگر؛ اتاق هاي نشيمني كه حايز بهترين اثاثيه، نشان هاي خانوادگي، آثار هنري، تصاوير و چيزهاي ديگري از اين دست هستند، بيانگر خود جمعي خانواده هستند. تنها استثنا براي چنين الگويي ممكن است اتاق نوجواناني باشد كه شديدا جنبه خصوصيات فردي به خود گرفته و بازتابي از تلاش هاي نوجوان براي دستيابي به شخصيت فردي متمايز از والدين است!

سيما هاشمي نيا حدود 2 ماه پيش كتابي روانه بازار شد كه به معرفي تصويري معماري و معماران معاصر اختصاص دارد؛ كتاب چهره هاي معماري نو Portraits of the New Architecture شامل تصاويري از 50 معمار برجسته بين المللي به همراه پروژه هاي آنها است، تصاويري كه با رويكردي مستندگونه، در دفتر كار و خانه معماران گرفته شده اند و البته از مضموني ويژه برخوردار نيستند!نويسندگان كتاب با معرفي معماراني چون رم كولهاس، تادائو آندو، فيليپ جانسون، پيتر آيزنمن، برنارد چومي، نورمن فاستر، رنتسو پيانو، ريچارد راجرز، مايكل گريوز، سانتياگو كالاتروا، زاها حديد، فرانك گري، ريچارد مير و چندين معمار ديگر كتاب را حايز ويژگي مرجع بودن كرده اند. واقعيت اين است كه گزينش 50 معمار از ميان معماران برجسته جهاني كاري بس دشوار براي گردآورندگان كتاب بوده است؛ نكته عجيب اين است كه بيش از نيمي از 50 معمار انتخابي از معماران ايالات متحده و مابقي از اروپا، ژاپن و مكزيك هستند. متاسفانه تصويري از معماران آمريكاي مركزي، آمريكاي جنوبي، آفريقا و آسيا در مجموعه وجود ندارد.

آيا مي دانيد كه يك خانه عايق كاري شده در زمستان دما را 5 درجه گرمتر و در تابستان 10 درجه خنك تر مي كند؟! در اين روزهاي برفي و سرد اين نكته معني دارتر مي نمايد؛ ديوارها و سقف و كف منزلتان را عايق كنيد....
منافذ بين ديوارها و سقف و همين طور ديوارها وكف را درزگيري كنيد، همين طور منافذ موجود در محل قرارگيري سيستم هاي تهويه و فن هاي ساختمان را درزگيري كنيد. براي پاسخ به اين پرسش كه شما به چه ميزان نياز به عايق كاري و ايزولاسيون داريد، احتياج به دو نوع اطلاعات داريد. اول اينكه بدانيد بام، كف و ديوارهاي منزلتان اكنون در چه وضعيتي هستند. دوم اينكه اطلاعاتي راجع به مقدار عايق مورد نياز ساختمان خود با توجه به منطقه اي كه در آن زندگي مي كنيد بدست آوريد.چطور است با بازشو ها شروع كنيد؛ در قدم اول مي  توانيد از نوارهاي درزگيري ابري يا فومي جهت درزگيري پنجره ها استفاده كنيد كه به آساني امكان پذير و در دسترس هم است. براي عايق كردن درها هم مي توانيد از همين نوار هاي درزگيري ولي با  اندازه اي بزرگتر استفاده كنيد.

يكي از اشتباهات مهمي كه در شهر ها اتفاق مي افتد، اين است كه سطل هاي زباله را در جايي قرار مي دهند كه بتوان به راحتي آنها را خالي كرد نه اينكه به راحتي براي شهروندان قابل دسترسي باشد و نتيجه آن خيابان هاي پر از زباله و سطل هاي خالي است. براي تعيين اينكه در چه جاهايي بايد سطل زباله قرار بگيرد، يكسري از موارد را بايد در نظر داشته باشيم؛ به طور مثال وجود مواردي از مبلمان شهري و نوع و موقعيت ساختمان ها، فروشگاه ها و رستوران ها و نيز نوع و ميزان زباله هاي اين مراكز نيز با سطل هاي گذاشته شده بايد متناسب باشد.بهترين مكان براي گذاشتن سطل هاي زباله مكان هاي پر رفت و آمد در حاشيه پياده روها، در نزديكي اغذيه فروشي ها و كنار صندلي هاي موجود در فضاي باز است. تعداد سطل هاي زباله كه در يك مكان بايد قرار داده شود به تعداد افرادي كه در آن مسير رفت و آمد دارند و ميزان زباله هاي آن محل بستگي دارد. جمع آوري زباله به شيوه مناسب، بهداشت محيط زيست و فضاي شهري زيبا را براي استفاده كنندگان فراهم مي آورد.

پوريا مهدوي 
وجود نابساماني ها و عدم پيشرفت بسياري از طرح ها در كشور ما نه به خاطر نبودن يك مدير، بلكه به علت تكثر مدير و مسوول در آن قسمت از كار است؛ در ايران براي هر طرح و برنامه اي چندين مدير خود را محق مي دانند كه اظهار عقيده كنند و حتي اگر طرحي در حال اجرا باشد، خود به ارائه طرح ديگري بيانديشند كه در تضاد آن است كه حاصل آن جز اتلاف سرمايه و وقت و انگيزه ديگر مديران نيست.
قانون، حدود اختيار هر نهادي را معلوم و تعيين كرده است تا نه تنها تداخل كاري وجود نداشته باشد و سازمان ها به جاي موازي كاري، در راستاي يك هدف حركت كنند؛ اما اجراي قانون ظاهرا براي بعضي سازمان ها يا دستگاه هاي دولتي مشكل است! شايد به اين دليل كه ايران كشوري است مبتني برنظام هاي دولتي و دادن مسووليت به نهادهاي مردمي براي دولتمردان ما مشكل به نظر مي آيد. نمونه بارز آن وزارت كشور است كه هنوز 23 مورد از وظايف خود را به شوراي شهر واگذار نكرده و هنوز هم در حوزه اي خارج از وظايف قانونيش تصميم مي گيرد، طرح مي دهد و حتي قرارداد مي بندد! اخيرا نيز در هيات دولت لايحه اي در حال تصويب است كه حمل ونقل شهري به عهده سازمان شهرداري ها باشد و با اين كار عملا شهرداري و شوراي شهر را از يكي از وظايف اصلي خود كه همانا مديريت شهري، خصوصا در زمينه حمل ونقل است دور خواهندكرد.... يعني هنوز بستر لازم براي واگذاري امور به مسوولا ن مربوطه طبق قانون وجود ندارد؟ دولتي كه شعار مي دهد كه مي خواهد كوچك شود و به نوعي خصوصي سازي كند، جالب است كه در جايي كه قانون آن را اجبار به اين كار كرده كوتاهي مي كند!
بحث مونوريل در ماه هاي اخير بسيار داغ است و بارديگر شهرداري،  شوراي شهر و وزارت كشور را به چالش كشانده است؛ قصد دفاع يا محكوم كردن يك پروژه را نداريم، اما جالب است پروژه اي كه طرح احداث آن سالها قبل مطرح شده، چرا وزارت كشور تازه علم مخالفت را بلند كرده است؟! دخالت هاي غير مسوولانه در اين بين مي تواند زنگ خطري باشد براي هر طرحي كه مي خواهد مديريت شهري را اصلاح كند. محدود كردن شوراي شهر فقط به بحران مديريت شهري مي افزايد و كاري از پيش نخواهد برد. مانند بسياري از طرح هاي ترافيكي ديگري كه در حد فكر باقي ماندند،  اين خطر براي پروژه مونوريل وجود دارد كه باز هم در قسمتي از شهر شاهد يك سازه نيمه كاره اي باشيم كه در مرور زمان قهوه اي رنگ مي شود و روزي از ما مي پرسند: اينجا قرار بوده چي ساخته شود؟!

بهرام هوشيار يوسفي 
به راستي باور نكردني بود؛ 19 بهمن ماه 2 سال پيش دكتر منوچهر مزيني، بزرگ مرد دنياي نظريات شهرسازي و معماري ايران، از ميان ما كوچيد و در دومين سالگرد سفرش هنوز بر باور نبودنش نيستيم....
در نگاهي تاريخي تحليلي اگر بتوانيم معماري معاصر كشور را در بازه اي زماني هويتي تقسيم بندي و تحليل كنيم، مزيني را مي توان از معماران نسل دوم معاصر تلقي كرد.
سادگي قلم دكتر مزيني بدون كوچكترين نشانه هايي از سخيف نويسي از ويژگي هاي بارز سبك نگارشي اوست. مخاطبان متن هاي معماري اذعان دارند كه تخصصي نويسي، آن هم در حوزه هاي حساس و پيچيده اي چونان معماري و شهرسازي و نيز آنچنان كه قابليت ارتباط گيري با بازه وسيعي از خوانندگان از گروه متعلق به سطح معلومات متوسط يا به عبارت ديگر رده سني جوان تر نيز عملي چندان آسان نبوده، حكايت از تسلط نگارنده به موضوع بحث دارد.
حاصل سالها تلاش خستگي ناپذير دكتر مزيني درزمينه ادبيات معماري و شهرسازي، تاليف و ترجمه كتاب هاي شايان توجه همچون كتاب فضا زمان معماري، سيماي شهر، مقالاتي درباره شهر و شهرسازي، از زمان معماري و چندين اثر ارزشمند ديگر كه مجال بيان آن نيست.
جامعه معماري و شهرسازي ايران به خصوص دانشجويان، علاوه بر كتاب هاي دكتر مزيني، طي دو دوره زماني تقريبا دور از هم، از حضور و فعاليت هاي مشاوره اي، مديريتي و آموزشي ايشان برخوردار بوده است. بسياري از دانشجويان و فارغ التحصيلان دوره هاي دكتراي معماري و شهرسازي دانشگاه آزاد اسلامي، حضور خود را در اين عرصه پژوهشي مديون دوره شاگردي خود نزد دكتر مزيني هستند.
دكتر مزيني در اين سالهاي پاياني، باتوجه به تجربيات و اندوخته هايش كه متكي به تبحري ذاتي براي ارايه آنها نيز بوده، نه تنها هنوز اين توانايي را داشت كه حتي به اندازه تمام سالهايي كه دانشجويان رشته هاي شهرسازي در كشورمان با مطالعه آثارش، نقصان حاصل ازعدم دسترسي به استاد را بر خود هموارمي كردند وآرزوي ديدارش را در دل مي پروراندند، براي تربيت نسل هاي جديدي از معماران و شهرسازان توانا، تلاش هاي بسياري داشته باشد، بلكه مي توانست در اوج پختگي حرفه اي، خدمات شايان توجهي به جامعه معماري و شهرسازي كشورمان ارايه كند....
ياد او هميشه زنده خواهد ماند.