با بهبود سيستم حمل و نقل عمومي در تهران
۴۰۰ ميليارد ريال صرفه جويي در مصرف سوخت
بخش حمل و نقل در حدود 56 درصد از كل مصرف انرژي را به خود اختصاص داده است. اين امر ضرورت نسبي بهينه سازي اين بخش را نشان مي دهد به خصوص اينكه بنزين بيشتر از سهم مصرفي از 55 درصد سهم و هزينه يك ميلياردي واردات آن بار بزرگي را بر دوش اقتصاد قرار مي دهد
مهدي حبيب بيگي-ترافيك در كشورهاي پيشرفته و به خصوص در كشورهاي در حال توسعه يكي از مهمترين معضلا ت شهرهاي بزرگ محسوب مي شود كه راه حل هاي فراواني نيز براي كنترل آن ارايه شده كه هيچ كدام از راه حل ها حداقل براي كشور ما جوابگو نبوده است.
بسياري از كشورها دو استراتژي برتر در اين زمينه را انتخاب و برنامه هاي بلندمدت خود را بر اساس آن استوار مي كنند. اين دو استراتژي بنيادي و البته كاملا متضاد عبارتند از:
الف) هموار كردن راه براي حركت اتومبيل ها تا از اين طريق بتوانند در بهينه سازي مصرف سوخت صرفه جويي كنند.
ب) به حداقل رساندن ميزان تردد وسايل حمل و نقل به عمومي و اعتماد به بخش حمل و نقل عمومي در داخل شهر. اجرايي كردن موارد اول امكانات وسيعي را مي طلبد، اقداماتي از قبيل: تعريض خيابان ها، احداث پاركينگ هاي وسيع و چند طبقه، احداث شاهراه هاي اكسپرس (سرعت مجاز)، پل هاي هوايي، معابر زيرزميني و بسياري موارد ديگر از ملزومات اين مسير به حد اشباع رسيده و باز همان مشكل ترافيك پابرجا مانده است و چه بسا به علت پديد آمدن تسهيلا ت جديد ورود اتومبيل به مركز شهر را بيشتر كرده و مشكل را پيچيده تر كند.اما در خصوص راه دوم يعني جلوگيري از ورود وسايط نقليه خصوصي به مراكز شهرها و تقويت سرويس هاي عمومي و استفاده در سيستم هاي حمل و نقل عمومي كه منطقي تر به نظر مي رسد، وضع ما نسبت به كشورهاي پيشرفته كمي تفاوت دارد.بحث استفاده از سيستم حمل و نقل عمومي در بيشتر كشورهاي دنيا به دليل تمركز و اختصاص امكانات درست به اين طرح موفقيت هاي زيادي حاصل كرده است.كاملترين طرح ارايه شده در سال 1972 در مونيخ آلمان بود كه با ايجاد سرويس معين حمل و نقل عمومي (اتوبوس و تراموا) توانست نياز مردم به جابه جايي سريع را پاسخ دهد و آسايش شهروندان را فراهم كند. البته در ايران نيز به موازات رشد شهرنشيني و معضلا ت ترافيك اقداماتي نظير احداث مترو يا تجهيز ناوگان اتوبوسراني انجام گرفته است اما عملا مشكل ترافيك در اين شهر حل نشد.مشكل ترافيك در تهران داراي مشخصات خاصي است كه نمي توان هيچ يك از راه حل هاي ساير كشورها راعينا براي حل معضلا ت ترافيك انتخاب كرد.
در تهران سيستم جمع آوري و انتقال مسافران با وسايط حمل و نقل عمومي ضعيف و نامتوازن است. تاكسي نقش خود را به عنوان يك وسيله نقليه عمومي كارآمد از دست داده و به يك وسيله نقليه عمومي با ظرفيت كم تبديل شده كه بر خلا ف ساير سرويس هاي حمل و نقل عمومي معمولا فاقد مسير مشخص است.
از سوي ديگر كمبود وسايط حمل و نقل عمومي مردم را به استفاده هر چه بيشتر از اتومبيل هاي شخصي مجبور كرده است.
اما نامتوازن بودن سيستم حمل و نقل عمومي در تهران به معناي ناموفق بودن اين روش نيست. زماني مي توانيم ادعا كنيم استفاده از حمل و نقل عمومي براي كلا نشهري مثل تهران جواب نمي دهد كه از تمام پتانسيل هاي موجود در اين زمينه استفاده شود.
استفاده از خطوط بهينه اتوبوسراني و استفاده از خطوط مترو و راه اندازي يك سيستم حمل و نقل سريع السير در صورتي كه 60 كيلومتر از شبكه راه هاي شهر تهران را ساختار اين سيستم قرار دهند، سرعت جابه جايي حمل و نقل 17 درصد و ميزان مصرف بنزين 6/3 درصد و انتشار آلا ينده هاي منوكسيدكربن 5درصد كاهش خواهد يافت.اما متاسفانه وسايل حمل و نقل عمومي سهم كوچكي در بازار حمل مسافر بر عهده دارند. بنابراين در شهرهايي مانند تهران كه بخش اعظم ترافيك درون شهري در آن جريان دارد و با آنكه منطقه با وسعت 33 كيلومتر مربع يا در واقع 4/4 درصد از كل سطح تهران از ساعت 6: 30 صبح تا 5 بعد از ظهر منطقه ممنوع براي ورود خودروهايي است كه قبلا اجازه عبور دريافت نداشته اند، اما تراكم ترافيك بسيار بالا است. 37/6 درصد كل سفرهاي داخل شهري تهران بزرگ در اين محدوده انجام مي شود و 45 درصد از كل امكانات حمل و نقل تهران در اين منطقه منظور شده است.سيستم هاي موجود حمل و نقل همگاني تهران عمدتا شامل اتوبوس، ميني بوس، تاكسي و مترو است اما رايج ترين سيستم حمل و نقل عمومي استفاده از اتوبوس است.
كمبود وسايط حمل و نقل عمومي مردم را به استفاده هر چه بيشتر از اتومبيل هاي شخصي مجبور كرده است، اما نامتوازن بودن سيستم حمل و نقل عمومي در تهران به معناي ناموفق بودن اين روش نيست
سيستم اتوبوسراني كه تحت پوشش شركت واحد اتوبوسراني فعاليت مي كند و داراي قدمت 50 ساله است با بهره گيري از اتوبوس هاي گازوئيلي از انواع معمولي اقدام به جابه جايي مسافران مي كند. نكته جالب آنكه، طبق گزارش شركت مطالعات جامع حمل و نقل و ترافيك تهران در صورت بهبود سيستم حمل و نقل عمومي اگربتوانيم در تهران 10 درصد مصرف بنزين را كم كنيم، سالا نه بيش از 250 ميليون ليتر در مصرف بنزين صرفه جويي خواهد شد كه بدين ترتيب مي توان سالا نه از 400 ميليارد ريال ضرر عمومي جلوگيري كرد. اين رقم تنها مربوط به شهر تهران و معضل ترافيك آن است.اما اين صرفه جويي تنها بخش ظاهري بهينه سازي مصرف سوخت است، به دليل آنكه با اين كار (بهبود سيستم حمل و نقل عمومي) مسايلي از قبيل: كاهش زيان هاي زيست محيطي و حوادث رانندگي، حذف يارانه هاي انرژي، كاهش سرمايه گذاري صنعت نفت و صرفه جويي ارزي سالا نه به ازاي هر ليتر بنزين 20 سنت و هر ليتر گازوئيل 15 سنت را به همراه خواهد داشت.
بخش حمل و نقل در حدود 56 درصد از كل مصرف انرژي را به خود اختصاص داده است. اين امر ضرورت نسبي بهينه سازي اين بخش را نشان مي دهد به خصوص اينكه بنزين بيشتر از سهم مصرفي از 55 درصد سهم و هزينه يك ميلياردي واردات آن بار بزرگي را بر دوش اقتصاد قرار مي دهد. در اين ميان تهران با 24درصد، بيشترين مصرف بنزين را در كل كشور به خود اختصاص داده است؛ روشن است كه بهينه سازي در شهر تهران مي بايست در اولويت قرار گيرد.
|