علي شاكري
واليبال ايران تا دهه نود تنها يك بار طعم حضور در مسابقات قهرماني جهان آن هم در سال ۱۹۷۰ صوفيه را چشيده است. در طي نزديك به هفتاد سال فعاليت واليبال ايران، هيچ سهمي در بازي هاي المپيك نداشته ايم. تنها دوره اي هم كه در اوج واليبال ايران تيم ملي بزرگسالان مي توانست در بازي هاي انتخابي المپيك ۲۰۰۴ آتن در توكيو در صف تيم هاي صعود كننده قرار گيرد، چوب عدم بازي هاي تداركاتي و خود كم بيني را خورد و در عين داشتن استحقاق صعود، حسرت نرفتن و حضور استراليايي را خورديم كه در سد ما با شكست سنگين سه بر صفر روبه رو شده بود، اما به لطف برتري در مقابل تيم هايي كه ما به آنان باختيم به نمايندگي دو قاره روانه يونان شد. البته تيم ايران در سال ۱۹۹۸ دومين حضور جهاني خود را در رده بزرگسالان در شهر ساپوروي ژاپن تجربه كرد. تجربه اي ارزشمند كه پيامدش تغيير نگرش به موقع و موفقيت هاي كنوني را به همراه داشت. حالا تيم ملي بزرگسالان ايران در آستانه سومين حضورش در رقابت هاي قهرماني جهان كه اتفاقاً اين دوره هم در كشور آفتاب تابان برگزار خواهد شد لحظه شماري مي كند و باز هم دست سرنوشت استراليا را برابر واليبال ايران قرار داده است. عبور از سد بلند اين حريف آشنا اين موقعيت را پديد مي آورد كه تيم ملي واليبال با شرايطي متفاوت نسبت به بازي هاي ۱۹۷۰ صوفيه و ۱۹۹۸ ساپورو گوشه اي از شايستگي و استعدادش را به رخ جهانيان بكشد. تيمي كه در چند سال اخير با كنار زدن مدعيان سنتي واليبال آسيا همچون كره جنوبي، چين و ژاپن صاحب يك مدال نقره و برنز از بازي هاي آسيايي و قهرماني مردان آسيا و اقيانوسيه شده است.
واليبال ايران هم اكنون در يكي از دوران هاي طلايي خود در آستانه حضور همزمان در مسابقات قهرماني جهان در سه رده سني نوجوانان، جوانان و بزرگسالان قرار دارد. در اين بين تيم جوانان ايران با كسب نايب قهرماني قاره در مسابقات آسيايي ۲۰۰۴ دوحه صعودش را قطعي ساخته است.
پس از تيم جوانان، تيم نوجوانان ايران در مسابقات آسيايي تهران در روزهاي ۲۵ تا ۳۱ ارديبهشت ماه كه آزمون ورود به مسابقات جهاني الجزاير هم محسوب مي شود بخت خود را براي سومين حضور مي آزمايد و سرانجام اوايل تيرماه امسال تيم ملي بزرگسالان در بازي هاي انتخابي واليبال قهرماني بزرگسالان جهان ۲۰۰۶ ژاپن همگروه با استراليا و دو تيم ديگر آسيايي در تهران شانسي بيشتر از ساير رقباي همگروهش در راهيابي به مرحله نهايي اين بازي ها دارد.
با اين پيش درآمد به ارزيابي موقعيت تيم هاي نوجوانان، جوانان و بزرگسالان در آستانه سه رويداد مهم جهاني پرداختيم.
جوانان يك گام جلوتر از دو تيم ديگر
در ميان سه تيم رده هاي مختلف سني، طبيعي است كه تيم جوانان به دليل قطعي شدن صعودش از موقعيت بهتري نسبت به دو تيم ديگر برخوردار است. در رده جوانان تيم ايران تاكنون چهار بار در مسابقات قهرماني جهان حاضر بوده است كه بهترين عنوانش مقام ششمي دوره قبل در تهران است. سابقه راهيابي ايران به هفتمين دوره مسابقات جوانان جهان به سال ۱۹۹۳ آرژانتين بازمي گردد كه اين تيم در اولين حضورش به مقام دهم رسيد. در نهمين دوره در منامه تيم ايران در جاي نهم ايستاد. در دوره دهم در تايلند جوانان ايران با در اختيار داشتن عنوان قهرماني آسيا در مكان هشتم قرار گرفتند و در دوره دوازدهم در تهران با وجود كسب پيروزي هاي با ارزش در مراحل پاياني با توقف در برابر مدعيان بزرگي چون برزيل و روسيه به مقام ششمي بسنده كردند.
ميداني سخت تر از دوره هاي پيش
تيم ايران در پنجمين حضور خود در مسابقات جهاني با در اختيار داشتن جوانان شايسته كم ستاره تر از تيم هاي دوره هاي پيش است. در اين تيم اگر چه مهره هاي پرتواني چون سعيد معروف، محمد محمدكاظم و محمد سليماني خود ستارگاني بزرگ به شمار مي روند، اما كليت تيم و مبناي حركتش روي كار گروهي استوار است.
بدون ترديد بسياري از بازيكنان كنوني جوانان ايران هنوز جو سنگين چهارمين دوره مسابقات نوجوانان آسيا در سال ۲۰۰۳ در «ويشا كاپت نام» را فراموش نكرده اند. بازي در سالن غول پيكر ۱۲ هزار نفري كه تماشاگران هندي براي پيروزي تيم خودي سالن را روي سرشان مي گذارند. خوشبختانه استخوان بندي تيم كنوني جوانان روي همان تيمي استوار است كه دو سال پيش در لباس نوجوانان نايب قهرمان قاره آسيا شدند. محمد سليماني، آرش صادقياني، محمد محمد كاظم، سعيد معروف، بهزاد به نژاد، وحيد صادقي و جواد محمدي نژاد كاملاً با فضا و شرايط بازي محل برگزاري سيزدهمين دوره مسابقات جوانان جهان آشنايند.
دعوت شدگان به اردوي تيم جوانان
«ست كوويچ» براي نخستين مرحله اردوي آمادگي اين تيم در اقدامي دور از انتظار كه مورد انتقاد كارشناسان واليبال نيز واقع شد، تنها به دعوت از ۱۳ بازيكن اكتفا كرد! معلوم نيست تيمي كه نزديك به چهار ماه فرصت كافي در اختيار دارد چرا درهاي اردويش را به اين زودي روي جوانان شايسته بست؟ شايد هم انگيزه صرفه جويي و يا نبود زمان كافي براي ارزيابي دقيق تر نخبگان در بين بود كه دلايل آن بر ما پوشيده و نامعلوم است. هرچند كه پرويز كاظمي دستيار اول «ست كوويچ» و حسين حسيني سرپرست با سابقه و جديد تيم جوانان در گفت وگوهاي بعدي با اعلام اين كه درهاي اردو همچنان به روي بازيكنان جوان شايسته باز است تا حدودي از زهر انتقادات به مربي اهل صربستان كاستند.
اسامي دعوت شدگان به اردوي اول به شرح زير است: سعيد معروف، بهزاد به نژاد، عادل غلامي، شاهين مفيدي، عبدالحكيم آرخي، آرش صادقياني، حمزه زريني، محمد محمدكاظم، محمد سليماني، وحيد صادقي، محسن رازقي، جواد محمدي نژاد و رضا خداپرست.
بازيهاي چهار جانبه تهران
يكي از برنامه هاي مفيد و مؤثر براي آمادگي هر چه بيشتر اين تيم تدارك ديدن بازي هاي چهار جانبه و يا كمتر قبل از حضور در مسابقات جهاني است. دعوت از تيم هاي جوانان روسيه (قهرمان اروپا)، صربستان، مونته نگرو و آلمان (سه تيم حاضر در رقابت هاي جهاني هند) در اين راستا صورت پذيرفت و تلاش برنامه ريزان حول اين محور دور مي زند كه بتوانند به طور همزمان آنان را به تهران آورند. اگر چنين شود و برنامه ها عملي گردد تيم جوانان ايران در بهترين شرايط روحي و رواني عازم هند خواهد شد و حتي اگر اين تورنمنت به شكل سه جانبه هم برگزار شود باز هم هنر دعوت كنندگان قابل تحسين خواهد بود.
حريفان ايران در جام سيزدهم
در دوره سيزدهم رقابت هاي جهاني، تيم جوانان ايران در ميان ۱۲ تيم برتر حاضر در گروه دوم با تيم هاي آلمان، برزيل، هلند، آمريكا و تونس همگروه شد. در اين جمع آمريكا تنها تيمي است كه در دوره هاي پيشين سابقه رويارويي با آنها را نداريم ، ولي با ديگر حريفان از يك بار گرفته تا چند بار ديدار داشتيم. در ميان حريفان تيم ايران بدون شك برزيل با كسب چند قهرماني سخت ترين حريف محسوب مي شود. از كنار نام آلمان، هلند، آمريكا و تونس هم نمي شود به راحتي گذشت. تونس را قبلاً  در مسابقات سال ۱۹۹۳ آرژانتين، آلمان را در مسابقات دوره قبل در تهران و هلند را هم اعضاي همين تيم در مسابقات نوجوانان جهان در سال ۲۰۰۳ سوفان بوري شكست داده اند. اگر چه در اين رده سني و نوجوانان چندان نمي شود دلخوش به سوابق رويارويي هاي قبلي بود.
در گروه ديگر مسابقات جهاني هند، تيم هاي ميزبان، كره جنوبي، مراكش، كوبا، صربستان، مونته نگرو و روسيه جاي دارند. در دسته بندي تيم  ها در دو گروه تفاوت چنداني حس نمي شود. با توجه به كاهش تيم ها در دوره سيزدهم، پيكارهاي دشواري انتظار ۱۲ تيم برتر جهان را در روزهاي ۱۵ تا ۲۳ مرداد ماه سال جاري مي كشد.
مسئوليتي دشوار روي دوش نوجوانان
در ميان سه نماينده ايران تيم نوجوانان كشورمان با در اختيار داشتن مقام نايب قهرماني مسابقات جهاني ۲۰۰۱ قاهره و مقام سومي ۲۰۰۳ مسابقات جهاني سوفان بوري وظيفه اي خطيرتر از دو تيم ديگر بر روي دوش خود احساس مي كند. بازيكنان اين تيم ابتدا بايد در پيكارهاي آسيايي تهران كه طي روزهاي ۲۳ تا ۳۰ ارديبهشت ماه در تهران انجام مي شود براي راهيابي به مسابقات جهاني الجزاير يكي از سه سكوي برتر را به خود اختصاص دهند و سپس در انديشه تداوم موفقيت هاي بدست آمده در دو دوره قبلي باشند.
تيم نوجوانان ايران در پنجمين دوره مسابقات نوجوانان آسيا در دور مقدماتي با سه تيم ژاپن، تايلند و تايوان همگروه است. تيم هاي گروه مقابل را هم كشورهاي هند، چين، كره جنوبي و استراليا تشكيل مي دهند.
تيم نوجوانان ايران كه از دو دوره قبلي مسابقات نوجوانان آسيا مدال طلاي سومين دوره و نقره چهارمين دوره را در كارنامه خود دارد، در اين دوره نيز به طور طبيعي يكي از بخت هاي دستيابي به مدال و مقام محسوب مي شود. تيم ايران در مسابقات اولين و دومين دوره كه به ترتيب در سالهاي ۱۹۹۷ و ۱۹۹۹ در فيليپين و تايوان برگزار شد غايب بود.
واليبال نوجوانان آسيا در يك نگاه
۱۹۹۷ باگيو- فيليپين: ۱- تايوان ۲- كره جنوبي ۳- ژاپن (تعداد تيم هاي شركت كننده ۶ تيم)
۱۹۹۹ جيان بي - تايوان: ۱- كره جنوبي ۲- ژاپن ۳- چين (تعداد تيم هاي شركت كننده ۸ تيم)
۲۰۰۱ اصفهان- ايران: ۱- ايران ۲- كره جنوبي ۳- تايوان (تعداد تيم هاي شركت كننده ۱۰ تيم)
۲۰۰۳ ويشاكاپت نام- هند: ۱- هند ۲- ايران ۳- كره شمالي (تعداد تيم هاي شركت كننده ۹ تيم)
۲۰۰۵ تهران- ايران: ۱- ؟ ۲- ؟ ۳-؟
نوجوانان حاضر در اردوي دهم
اردوي دهم تيم نوجوانان تكليف سرمربيگري پرسروصداي چند ماهه اين تيم را با انتخاب «احمد پوركاشيان» فرو نشاند. اردويي كه از روز ۱۵ فروردين ماه در تهران آغاز شده و تا آغاز مسابقات آسيايي نوجوانان ادامه خواهد داشت. اعضاي كادر فني اين تيم را پوركاشيان، بوگانيكف، دلاورخان، خوشرويي، اسماعيل خرسندل و نعلبندي تشكيل مي دهند. ۱۹ بازيكن حاضر در اردوي دهم عبارتند از: ۱- محسن مهرگان ۲- حسن صنوبري ۳- ميلاد صادقي ۴- منصور زادون ۵- اشكان درخشان ۶- عباس همت رفيع ۷- آرش كشاورزي ۸- ولي نورمحمدي ۹- علي نجفي ۱۰- ياشار طاعي حق ۱۱- عبدالرضا عليزاده ۱۲- مصطفي شريفات ۱۳- سيد محمد موسوي عراقي ۱۴- نعيم محمدحسني ۱۵- سيدعلي سجادي ۱۶- رحمان داودي ۱۷- پوريا فتح اللهي ۱۸- صابر نريمان نژاد ۱۹- عليرضا جديدي.
جوانگرايي در تيم بزرگسالان به تأخير افتاد
تيم ملي بزرگسالان ايران هنوز به طور دقيق معلوم نيست در راه مسابقات قهرماني جهان ۲۰۰۶ ژاپن و در بازي هاي انتخابي پيش رو با چه نفراتي حضور مي يابد. آنچه مي شود از تفكرات «پارك كي ون» سرمربي كره اي خواند اين است كه او همچنان تكيه اش بر عناصري است كه در بازيهاي آسيايي ۲۰۰۲ بوسان و قهرماني مردان آسيا ۲۰۰۳ تيان چين او را به مدال و مقام رساندند. او حداقل اين كه به اين راحتي از تجارب نفراتي چون امير حسيني، پيمان اكبري، بهنام محمودي، محمدتركاشوند و ... نمي گذرد و سعي خواهد كرد به نحوي خداحافظي آنان را تا پايان مسابقات قهرماني جهاني و بازيهاي آسيايي ۲۰۰۶ قطر به تأخير اندازد. با همه اين اوصاف، واقعيت آن است كه واليبال ايران در حال حاضر در تمامي پست ها صاحب پشتوانه هاي ارزشمند و با انگيزه اي است كه با مهيا بودن شرايط و كسب تجربه قادرند در كمترين زمان ممكن جانشين بزرگان فعلي شوند. اين كه «پارك كي ون»  و فدراسيون واليبال چه پروسه اي براي دگرديسي در تيم ملي بزرگسالان در سر دارند از آن بي خبريم، ولي اطمينان داريم براي عملي شدن و اجراي جوانگرايي در تيم ملي زمان را نبايد به راحتي از دست داد. اگر چه اعتقاد داريم كه جايگزيني نفرات كليدي نياز به زمان كافي دارد ولي نبايد فرصت را هم از دست داد و انگيزه را از پشتوانه هاي تشنه بزرگي و بازي گرفت. در اين بين آن كه بيشتر ضرر مي كند واليبال است كه براي پرورش چنين جانشيناني هزينه گزافي پرداخته است.
در اين باره در نوشتاري مستقل بيشتر خواهيم نوشت. در بازيهاي انتخابي قهرماني جهان در تهران بي ترديد استراليا جدي ترين رقيب تيم ايران به شمار مي رود. تيمي كه بازيكنان بين المللي، تجربه حضور در دو دوره از المپيك ۲۰۰۰ سيدني و ۲۰۰۴ آتن را هم دارد. خوابيدن در باد پيروزي هاي قبلي بر اين تيم آفت بزرگي براي كادر فني تيم بزرگسالان و بازيكنان آن خواهد بود كه اميدواريم «پارك كي ون» با روحيات حرفه اي خود مانع از نقش بستن چنين تفكري در ذهن بازيكنانش شود.