عكس : عليرضابني علي
الهام صادقي
با توجه به افزايش هزينه توليد تجهيزات نظامي استراتژيك و دقيق تر شدن حس گرهاي شناسايي در جهان، استفاده از پوشش هاي استتاري گام مؤثري در جهت مقابله با چنين تجهيزات و كاهش خسارات ناشي از آن است. پوشش هاي استتار چند طيفي مدرن كه توسط عده اي از مبتكران كشور طراحي و ساخته شده، محصولي است براي مقابله با حس گرهاي مرئي، ديد در شب، مادون قرمز حرارتي و راداري كه روي تجهيزات شناسايي پيشرفته مانند انواع ماهواره ها، هواپيماها، موشك هاي هوشمند و تجهيزات زميني نصب مي شود. با استفاده از اين محصول كه در هيجدمين جشنواره خوارزمي رتبه سوم مشترك ابتكار را كسب كرده است و يكي از محصولات مهم پدافند غيرعامل است، تجهيزات مذكور قابليت شناسايي، رديابي و هدف گيري تجهيزات و تأسيسات نظامي و استراتژيك را از دست مي دهند. اين محصول به صورت تور استتار براي اهداف ثابت و متحرك، چتر، چادر استتاري و لباس استتار نفرات قابل استفاده است. با توليد اين پوشش استتاري در داخل كشور ۱۰۰ درصد صرفه جويي ارزي عايد كشور مي شود.
در حاشيه برگزاري جشنواره خوارزمي فرصتي دست داد تا با مهندس فيروز قنبري نماينده مبتكران اين طرح برگزيده گفت وگويي انجام دهيم كه در پي مي آيد.
* سازوكار عمل اين محصول چگونه است؟
- پوشش استتار چند طيفي مدرن، قادر است تا چهار يا پنج طيف از امواج الكترومغناطيسي را پوشش دهد؛ به اين معنا كه هر هدف نظامي يا استراتژيك داراي علايم مشخصه اي است كه توسط حس گرهاي شناسايي قابل تشخيص است. اين علايم مشخصه امواج مرئي متفاوت با پس زمينه، امواج مادون قرمز، مادون قرمز حرارتي و يا امواج راداري هستند كه در صورت تفاوت اين امواج ساطع شده از پس زمينه حس گرها قادر به تشخيص هدف خواهند بود.پوشش استتار چند طيفي مدرن، كنترل اين علايم را برعهده دارد تا به حدي كه مشابه علايم مشخصه پس زمينه شود. فرضاً اگر هدفي داراي علايم حرارتي نظير ژنراتور و يا رادياتور باشد، اين حرارت به حس گرهاي شناسايي رسيده و باعث رديابي هدف خواهد شد. اين محصول علايم حرارتي را تا حدي كنترل مي كند كه مشابه علائم حرارتي پس زمينه شوند.
* در ساخت اين پوشش استتاري از چه موادي استفاده شده است و چند درصد اين مواد از داخل كشور تأمين شده است؟
- اين محصول از مواد پليمري خاص،  رنگ دانه ها و لايه هايي به ضخامت نانومتر از جنس الياف ويژه ساخته شده است كه هر كدام از آن ها نقشي در كنترل امواج دارند. هم چنين در ساخت اين محصول از فناوري نانو- فيلم استفاده شده است. علاوه بر اين در ساخت اين محصول بيش از ۵/۹۹ درصد از مواد اوليه داخلي و امكانات كشور يعني كارخانه هاي داخلي استفاده شده است. بر اين اساس يكي از ويژگي هاي مهم اين محصول عدم سرمايه گذاري كلان در زمينه توليد آن است.
* آيا اين محصول داراي پيشينه توليدي در ساير كشورها است؟
- بله.
* در كدام كشورها؟
- مشابه اين پروژه تنها در چند كشور صاحب فناوري برتر مانند آمريكا و چند كشور اروپايي وجود دارد و بقيه كشورها تنها نسل هاي قبلي اين پوشش ها را ساخته اند كه چند منظوره نيستند و تنها يك يا دو طيف را تحت پوشش قرار مي دهند. مانند پوشش هاي ساخته شده توسط كشورهاي بلوك شرق مثل كره و چين كه چند منظوره نيست؛ به اين معنا كه باند مرئي امواج، باند ديد در شب و يا نهايتاً باند مرئي و راداري را جواب مي دهند و قادر به ارايه هر چهار باند با يك محصول نيستند.
* آيا اين محصول به توليد انبوه رسيده است؟ و اگر به توليد انبوه رسيده توسط كجا؟
- بله اين محصول به توليد انبوه رسيده و تاكنون در متراژ بالا در اختيار نيروهاي مصرف كننده گذاشته شده و قراردادهاي كلان هم در اين خصوص بسته شده است. البته اين محصول در حال حاضر، تنها مصرف كننده داخلي دارد و بسته به استراتژي سياسي كشور، شايد به برخي از كشورها نيز فرستاده شود. در خصوص توليد اين محصول نيز بايد گفت توليد اين پروژه از پروژه هاي مهم وزارت دفاع، سازمان صنايع دفاع و گروه صنايع زرهي است.
* دليل شركت دادن اين محصول در جشنواره خوارزمي از سوي شما چه بود و كسب رتبه سوم مشترك در گروه ابتكار براي شما تا چه حد قابل پيش بيني بود؟
- جشنواره خوارزمي و جشنواره هاي ديگري از اين قبيل فرصتي است براي طرح هاي تحقيقاتي كه در كشور انجام مي شود. در واقع جشنواره تبلوري از طرح هاي تحقيقاتي كشور است. براي شركت در اين جشنواره، معيارها و ويژگي هايي چون برخورداري از دانش فني بالا، ايجاد دريچه هاي علمي جديد، رسيدن به مرحله توليد انبوه، صرفه جويي ارزي بالا، اشتغال زايي و... مدنظر است كه هر ساله با در نظر گرفتن استراتژي و وضعيت كشور مشخص مي شود.
با توجه به اين موارد و براساس بررسي هاي انجام شده، وضعيت فعلي كشور، جايگاه ويژه اين محصول در استراتژي دفاعي و ملي كشور، اين محصول به جشنواره خوارزمي ارايه شد. البته انتظار مي رفت كه اين محصول رتبه بالاتري به دست بياورد، اما از آن رو كه پروژه هايي اين چنيني و غالباً نظامي براي داوران جشنواره كه عمدتاً از استادان پرسابقه دانشگاه ها هستند و طرح هاي عملي غيرنظامي را با مهارت بيشتري ارزيابي مي كنند، خيلي ملموس نيست، اين پروژه در هيجدهمين جشنواره خوارزمي موفق به كسب اين رتبه شد.
اين محصول به توليد انبوه رسيده و تاكنون در متراژ بالا در اختيار نيروهاي مصرف كننده گذاشته شده و قراردادهاي كلان هم در اين خصوص بسته شده است. البته اين محصول در حال حاضر، تنها مصرف كننده داخلي دارد و بسته به استراتژي سياسي كشور، شايد به برخي از كشورها نيز فرستاده شود
* طراحي و ساخت اين محصول چه مدت طول كشيد؟
- طراحي و ساخت اين پوشش در حدود ۱۰ تا ۱۲ سال زمان برده است. ابتدا اين طرح در سازمان پژوهش هاي علمي- صنعتي ايران مطرح شد و وزارت دفاع به طور مشترك با اين سازمان پروژه هاي ابتدايي و پيش نياز اين طرح را شروع كرد؛ سپس متناسب با مطرح شدن تهديدهاي شناسايي جديد محصول بهينه شد.
* بودجه مورد نياز اين پروژه در مراحل مختلف اعم از طراحي توليد و بهينه سازي به چه صورت تأمين شد؟
- سرمايه گذاري كارهاي تحقيقاتي اين پروژه توسط وزارت دفاع و ستاد كل نيروهاي مسلح صورت گرفت. هم چنين بخش اعظم هزينه هاي تحقيقاتي و بهينه سازي اين پوشش از فروش اين محصول به نيروهاي داخلي تأمين شد؛ زيرا اين محصول آن قدر مورد نياز نيروهاي مصرف كننده بود كه قبل از اعلام فاز تحقيقاتي پروژه، اعلام نياز و محصول به نيروهاي نظامي، هوايي، دريايي، زميني و سپاه فروخته شد و از اين طريق بودجه مورد نياز براي بهينه سازي محصول تأمين شد. هم چنين هزينه لازم سايت ها و مواضع استراتژيكي توسط ستاد كل و وزارت دفاع از طريق بودجه هاي اختصاص داده شده به طرح هاي تحقيقاتي تأمين شد.
* در مراحل مختلف، اعم از طراحي، ساخت و ... اين محصول، شما با چه مشكلاتي مواجه بوديد؟
- در اوايل كار ما با مشكلاتي تكنولوژيكي نظير تأمين تجهيزات جهت تست و ارزيابي محصول و تأمين مواد اوليه وارداتي براي فاز آزمايشگاهي اين پروژه مواجه بوديم، زيرا اين تجهيزات عمدتاً كاربرد نظامي دارد و تهيه آن ها زمان بر و دشوار است. هم چنين ما در بحث جذب بودجه هاي اختصاص داده شده از طريق وزارت دفاع و سازمان هاي مربوطه نيز با مشكل روبه رو بوديم، زيرا تخصيص اين بودجه ها زمان بر است و بنابراين در محدوده زماني در نظر گرفته شده، بودجه به دست نيروهاي محقق نمي رسيد و ما از جهت تأمين بودجه در مضيقه بوديم.
* از نظر شما برگزاري چنين جشنواره هايي (مثل خوارزمي) به چه ميزان در رشد تحقيقات در كشور و حمايت واقعي از محققان تأثيرگذار است؟
- برگزاري چنين جشنواره هايي در سطح بين المللي از اين نظر كه از زحمات نيروهاي محقق به نوعي قدرداني معنوي يا مادي مي شود و در بالا بردن اعتماد به نفس نيروهاي محقق و ايجاد انگيزه براي كارهاي بعدي بسيار مؤثر است؛ ضمن آن كه با تهيه يك شناسنامه تحقيقاتي از محققان برجسته داخل و خارج كشور، به نوعي تبلوري از تحقيقات داخل كشور به جهان عرضه مي شود كه باعث همسو شدن تمام فعاليت هاي موازي و مكمل در كشور، هم چنين آشنايي كارشناسان و متخصصان مي شود كه مسلماً اين امر در رشد و پيشرفت تحقيقات كشور بسيار مؤثر خواهد بود. از جهت بين المللي نيز مطرح شدن چنين طرح هايي چون عمدتاً طرح هايي با تكنولوژي بالا هستند، باعث اقتدار علمي كشور در جهان خواهد شد.
* از نظر شما جشنواره هايي از اين قبيل تا چه حد در اجراي نقشي كه برايشان تعريف شده است، موفق هستند؟
- چنين جشنواره هايي مسلماً از جايگاه ويژه اي برخوردارند. محققين و مراكز تحقيقاتي بايد از سوي جشنواره ها حمايت شوند. هم چنين بايد انجمن هايي از جمله انجمن محققان و مبتكران تشكيل شود كه موضوعاتي چون بهبود و آسيب شناسي تحقيقات را مدنظر قرار دهد و نيز نقاط قوت و ضعف تحقيقات داخل كشور را مورد بررسي داده، در واقع سياست گذاري هاي كلان تحقيقاتي را جهت دهد.
* آيا اين محصول (پوشش استتار چند طيفي مدرن) به ثبت رسيده است؟
- خير، هنوز اين طرح به ثبت اختراعات نرسيده است، ولي ما در صدد انجام اين كار هستيم؛ به اين دليل كه طرح هاي نظامي با طرح هاي غيرنظامي متفاوت است. شايد هر طرح غيرنظامي با كوچك ترين پيشرفت ثبت شود ولي در مورد طرح هاي نظامي اين گونه نيست و به لحاظ امنيتي، سياست گذاران بايد در مورد آن تصميم بگيرند، اما با مطرح شدن در جشنواره خوارزمي و رسانه هاي داخلي و خارجي، شايد بتوان اين ابتكار را به ثبت رساند.
* پس از برگزاري اين جشنواره چه انتظاراتي از دولت و مسئولين مربوطه در خصوص حمايت و هدايت از كار خود داريد؟
- اين كه با فراهم كردن تسهيلاتي براي برگزيدگان اين جشنواره به نوعي از آنان حمايت كنند. مثلاً با اعطاي فرصت هاي مطالعاتي در خارج از كشور، در اختيار گذاشتن كتاب ها و مقالات به روز بين المللي، امكاناتي نظير اينترنت، زمينه رشد و ارتقاء دانش علمي را براي اين افراد فراهم كند تا به دور از دغدغه هاي معمول به تحقيقات خود ادامه دهند.

زرشك درختچه اي خاردار، به ارتفاع ۱ تا ۳ متر و داراي شاخه هاي شكننده است. ارتفاع برخي از نمونه هاي آن در محيط هاي مساعد تا ۶ متر نيز مي رسد. چوب آن زرد رنگ است و در جنگل هاي اروپا و آسيا يافت مي شود. زرشك در ارتفاعات البرز، غالباً توأم با درختان ديگر به چشم مي خورد. شاخه هاي بلند آن تيغ هاي فراواني دارد . گل آن كه در ارديبهشت و خرداد ظاهر مي شود، به رنگ زرد زيبا و مجتمع به صورت خوشه اي آويخته است. ميوه آن كوچك، قرمزرنگ، بيضوي و به طول ۷ تا ۱۰ و عرض ۳ تا ۴ ميليمتر است. از اين گياه نژادهاي پرورش يافته اي وجود دارد كه بعضا ميوه اي زرد رنگ، بنفش و يا آبي تيره دارند. ميوه زرشك طعم ترش ملايم دارد و داخل آن ۲ دانه كوچك و كشيده وجود دارد و بر روي ميوه، برجستگي كوچكي ديده مي شود كه معمولاً وضع مسطح داشته و بقاياي خامه از بين رفته است. تمام قسمت هاي اين گياه اثر درماني در پزشكي دارد.
تركيبات شيميايي: برگ و چوب و پوست اين گياه داراي بربرين است كه آلكالوئيدي است كه به صورت بلورهاي سوزني شكل و زرد رنگ متبلور مي شود و طعم خيلي تلخي دارد. علاوه بر مصرف پزشكي، اين آلكالوئيد در صنعت نيز جهت رنگ كردن پشم و ابريشم و پنبه نيز به كار مي رود. گل زرشك نيز آلكالوئيدي به نام اوكسياكانتين و نوعي اسانس به مقدار جزئي دارد. در جوانه ها و ريشه زرشك به علاوه نوعي قند، مواد رزيني، موسيلاژي و مواد پكتيكي وجود دارد. ميوه آن نيز داراي ۶۷/۴ درصد مواد قندي، ۶۲/۶ درصد اسيد ماليك و مواد پكتيك، صمغ و احتمالاً نوعي اسيد عطري است.
خواص درماني: ريشه و پوست ساقه زرشك از داروهاي تلخ به شمار آمده، اثر مقوي، صفرابر و مسهل به مقدار نسبتاً زياد است. از نظر درماني آنچه كه داراي ارزش است، پوست ثانوي ريشه و ساقه است كه هر دو از مقوي هاي تلخ به شمار مي آيد و اثر تصفيه كننده خون، ضدعفوني كننده دارند. به علاوه، پوست ريشه و ساقه را در بي نظمي هاي دستگاه  گوارش كه منشاء كبدي يا كليوي داشته باشد همچنين در سوءهضم هاي مزمن كه با بي اشتهايي همراه باشد، امتلاء معده، يبوست، زردي، تب هاي صفراوي، نقرس و رماتيسم و تب هاي عفوني و غير به به كار مي برند. همچنين برخي از پزشكان، بربرين و پوست ساقه را در رفع ورم طحال ناشي از مالاريا مؤثر دانسته اند. برگ زرشك نيز در ديسانتري هاي مزمن، آب آوردن انساج و در اسكوربيت (عوارض حاصل از فقدان ويتامين C در بدن) مصرف دارد، زيرا جويدن برگ باعث سفت شدن لثه دندان در بيماري مذكور مي شود. از دم كرده برگ زرشك نيز در آنژين ها به صورت غرغره، نتايج خوبي به دست آمده و از آن در شست وشوي زخم ها و اولسرها نيز استفاده مي شود. از ميوه زرشك نيز كه اسيد هاي فراوان دارد، در سابق نوعي ليموناد تهيه مي كردند كه در تيفوس و تب هاي عفوني مورد استفاده بوده است. همچنين از علت طعم ترش آن، در تهيه شربت و مربا و اغذيه استفاده مي شود.
عاطفه لطفي جبلي