مسعود محمدي
كارآفريني فرهنگي فرآيند فرصت شناسي، ايده پردازي، ايجاد كسب و كار و تاسيس مراكز و بنگاههاي توليد و عرضه كالاها و خدمات فرهنگي است. اين موضوع از سوي پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي در قالب پژوهش هاي مختلف مورد بررسي و كنكاش علمي قرار گرفته است. اين گزارش بخشي از يافته هاي اين پژوهش هاست كه از سوي سه تن از پژوهشگران كشور آقايان دكتر علي ملك پور، مهندس سيدجلالي موسوي بازرگاني و علاءالدين ازوجي ارائه شده است.
دكتر علي ملك پور در ابتداي نشست پژوهشي فرهنگ و كارآفريني از سلسله نشست هاي پژوهشكده فرهنگ، هنر وارتباطات، تصريح كرد: مطبوعات كمتر از واقعيت هاي موجود جامعه در عرصه فرهنگ و هنر به فرهنگ كارآفريني مي پردازند.
به گزارش خبرنگار ما در ادامه اين نشست كه با حضور ابوالقاسم ايرجي معاون طرح و توسعه وزارت ارشاد، محمد سميعي رئيس پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات و تعدادي از پژوهشگران و استادان دانشگاه برگزار شد، دكتر ملك پور تصريح كرد: كاركرد مطبوعات در حوزه فرهنگ كارآفريني كه در قالب يافته هاي پژوهشي، به صورت گزارش و خبر عرضه مي شود فاصله زيادي با واقعيت كار آفريني در جامعه دارد.
وي با ابراز اميدواري از اينكه به فرهنگ كار آفريني به طور جدي توجه شود، افزود: در برنامه چهارم توسعه جنبه هايي از كار آفريني مطرح شده و دستگاه هاي فرهنگي كشور موظف به پيگيري سياستها و برنامه ريزي هاي مشخص و منسجمي دراين خصوص شده اند.
اين استاد دانشگاه هاي تهران افزود: به رغم فعاليت گروه هاي بسياري در عرصه چاپ، كتاب، سينما و تئاتر، موسيقي، هنرهاي تجسمي و... مطبوعات بخش كمي از اين فعاليتها را به مخاطب عرضه مي كنند.
به گفته وي، عرصه فرهنگ و هنر به عنوان موضوع تحقيق كار آفريني فرهنگي، وسيع تر از آنچه هست كه در روزنامه ها ديده مي شود، بخش عمده اي از جامعه كار فرهنگي مي كند ولي مطبوعات به آن توجهي ندارند.
ملك پور با بيان اينكه مطبوعات آيينه تمام نماي افكار، تمايلات، آرزوها و دغدغه هاي جامعه هستند، افزود: هر گونه تحليل و ارايه اطلاعات ازسوي مطبوعات ،جهان بيني، وجود و شخصيت خواننده را تحت تاثير خود قرار مي دهد.
اين استاد دانشگاه سپس به تشريح يافته هاي پژوهش خود درخصوص نقش مطبوعات در ترويج كارآفريني فرهنگي پرداخت وگفت: براساس اين تحقيق ميزان توجه مطبوعات به ترويج فرهنگ كارآفريني فرهنگي بسياركمتر از انتظار جامعه است.
وي گفت: براساس اين پژوهش كه در ميان ۱۰روزنامه پرتيراژ كشور شامل همشهري، رسالت، جام جم، اطلاعات، كيهان ، آفتاب يزد، ايران، كار وكارگر، درفاصله سالهاي ۸۲ و ۸۳ صورت گرفته عناصري چون نوآوري، ريسك پذيري و ترويج و واقعيت در تعريف فرهنگ كار آفريني فرهنگي مورد توجه قرار گرفته اند.
وي افزود: از مجموع اين نشريات به طور نمونه ۲۴۰شماره براي بررسي انتخاب شد كه براساس تعريف تحقيق ۳۱۵مورد مطلب به عنوان واحدهاي ثبت شده در حوزه كار آفريني فرهنگي بررسي شد.
وي با بيان اينكه هر روزنامه به طور ميانگين۵/۱مطلب داشته است، افزود: روزنامه ايران با اختصاص ۲۱درصد مطالب نسبت به ساير روزنامه ها توجه بيشتري به كارآفريني فرهنگي داشته است.
اين پژوهشگر تصريح كرد: كمترين موارد اشاره شده به مبحث كار آفريني فرهنگي به روزنامه كار وكارگر با
۱/۵درصد اختصاص دارد.وي ادامه داد: از نظر تاريخ انتشار بيشترين مطالب مربوط به ارديبهشت ۸۳ با
۳/۳۳درصد و كمترين آن مربوط به آبان ماه همين سال با ۷/۱۳درصد مي باشد.
ملك پور با اشاره به اينكه كمترين مطالب در صفحه نخست روزنامه ها منعكس شده بود، افزود: در ۷/۶درصد موارد در صفحه نخست تيتري دراين خصوص اختصاص يافته است.
به گفته اين پژوهشگر مطالب خبري مورد بررسي در درجه نخست كوتاه و دردرجه دوم صرفا بيانگر وقايع، حوادث، رويدادهامي باشد و به تفسير يا تبيين فرهنگ كارآفريني توجهي نشده است.وي خبري بودن مطالب را يكي از ويژگي هاي آن دانست و گفت: ۱/۳۱درصد مطالب به سينما و تئاتر اختصاص داشت و ۸/۳درصد را اخبار مربوط به هنرهاي تجسمي و عكاسي در بر گرفته اند.
اين استاد دانشگاه در عين حال گفت: برخلاف رشد كم حوزه تئاتر و سينما در كار آفريني اما بيشترين رشد را در اخبار منتشره مطبوعات دراين حوزه شاهد هستيم.
وي درخصوص ميزان فضاي اختصاص يافته به مطالب گفت: بيشترين مطالب به صورت اخبار كوتاه ارايه شده كه ۱/۵۱درصد را در بر گرفته است.
ملك پور ادامه داد: كمترين مطالب با ۶/۱درصد متعلق به پژوهشگران است درحالي كه بيشترين مطالب منتشره يعني بيش از ۷۰درصد را روزنامه نگاران نوشته اند.
اين استاد دانشگاه معتقد است كه مطالب نوشته شده توسط روزنامه نگاران به دليل ميزان كم آشنايي حرفه اي آنها به اين موضوع تخصصي و عدم بهره مندي از آموزشهاي لازم از بار علمي كمتري برخوردار است.
وي با بيان اينكه بسياري از مسائل فراروي كار آفريني درجامعه به دليل نبود آموزش است ودولت، خانواده و مطبوعات نقش مهمي را دراين عرصه دارند، افزود: ركن اصلي آموزش با استفاده از ضرورت زمان در مطبوعات مورد غفلت واقع شده است.
دكتر ملك پور تاكيد كرد كارآفريني يك موج نيست بلكه يك ضرورت است كه بايد به آن پرداخت.
وي د ر ادامه توسعه روش مند كار آفريني ازطريق رسانه ها، مطبوعات و ارايه برنامه فرهنگي توسط وزارت ارشاد، توجه به حوزه هاي مختلف فعاليت فرهنگي به مثابه واحدها و بنگاه هاي كارآفرين و توجه به فرهنگ كارآفريني در قالب برنامه چهارم توسعه را از راهكارهاي مورد توجه درخصوص ترويج فرهنگ كارآفريني دانست.
ملك پور گفت: ترويج آموزه هاي كار آفريني درخصوص مطبوعات و ساير موارد تشويقي براي روزنامه هاي توجه كننده به فرهنگ كار آفريني توسط ارشاد، حمايت از كار آفريني فرهنگي در چارچوب حمايتهاي قانوني و ملي و تهيه طرح بانك جامع كارآفريني فرهنگي با هدف شناسايي كار آفرين فرهنگي و اقدامات موثر در اين خصوص را مورد توجه قرار داد.
به گفته وي مستند سازي سياست گذاريها و برنامه ريزي جامع با عنوان منشور كارآفريني، برپايي كارگاه هاي آموزشي كار آفريني براي مديران مطبوعات و متوليان آموزش و بسط آموزه هاي فرهنگي، اقدام انجمن هاي روزنامه نگاران با همكاري وزارت ارشاد در جهت برگزاري دوره هاي كار آفريني فرهنگي در گسترش اين فرهنگ نقش مهمي را ايفا مي كند.
اين استاد دانشگاه در عين حال تصريح كرد: بيشترين مباحث كار آفريني در قلمروهاي صنعتي، مديريتي، صنعتي و اقتصاد مطرح مي شود و كمتر در حوزه هاي فرهنگي كار مي شود.وي با تاكيد بر مهم بودن موضوع كار آفريني فرهنگي گفت: اصحاب فرهنگ بايد به كار آفريني در قلمروهاي فرهنگي بپردازند تا از اندك آموزش كار آفريني دراين خصوص غفلت نشود.
ملك پور گفت: درصورت هر گونه بي توجهي به كار آفريني فرهنگي جامعه با فقدان آموزش لازم و چالشهاي جدي روبرو خواهد شد.
وي در پايا ن گفت: كار آفريني امري ضروري و مردمي است كه بايد به آن توجه شود.
مطبوعات و كارآفريني
علاءالدين ازوجي يك پژوهشگر ديگر عرصه فرهنگ و كارآفريني در ادامه نشست پژوهشي پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات اظهار داشت: روند تحولات صنعت نشر گوياي اين موضوع است كه به تدريج روند نشردر كارگاه هاي مربوط به روزنامه و مطبوعات افزايش يافته و جايگزين صنعت كتاب شده اند.
وي افزود: در فاصله سالهاي ۷۳تا ۸۱صنعت نشرروزنامه و مطبوعات نسبت به ساير كارگاه هاي فرهنگي از پيشرفت چشمگيري برخوردار بود.
ازوجي در ادامه به تشريح پژوهش خود در خصوص بررسي روند كارآفريني فرهنگي طي دهه گذشته پرداخت.
ازوجي، افزايش اشتغال، توسعه اقتصادي، افزايش رقابت و توسعه كارآرايي بازار توليد، دستيابي به توسعه منطقه و مشاركت بخش خصوصي را از اهداف انجام اين پژوهش عنوان كرد.
ازوجي ادامه داد: براساس اطلاعات استخراج شده در طول برنامه دوم و سوم توسعه در كارگاه هاي صنعت نشر تحولات عظيمي به وقوع پيوسته است.
وي با بيان اينكه صنعت نشربيشتر به كتاب، مطبوعات و روزنامه ها را شامل مي شود ، افزود: نزديك به ۴۷درصد كارگاه هاي صنعت نشر مربوط به كتاب است، ۲۲درصد روزنامه و مطبوعات وتنها ۱۰درصد به انتشارات نوار صوتي اختصاص دارد.
اين پژوهشگر درعين حال گفت كه درسال ۸۱ در مجموع صنعت نشر حدود دو هزارو ۳۵۵كارگاه فعال بود درحالي كه اين ميزان درسال ۷۳فقط ۴۲۰ مورد بود كه براساس آمار سال ۸۱ تنها هزارو ۹۳۵كارگاه در قالب صنعت نشر وارد اين عرصه شد. وي درادامه درخصوص فعاليت بنگاه ها گفت: بيشترفعاليت بنگاه ها درقالب كارگاه هاي كوچك كه ازيك تا ۹نفر عضو صورت مي گيرد، در داخل اين بنگاه ها حدود ۱۸درصد به طور متوسط و ۱۳درصد خوداشتغال يا مستقل عمل مي كنند.
اين پژوهشگرهمچنين از رشد كارگاه هاي كوچك و مستقل در فاصله سالهاي ۷۳تا ۸۱ خبرداد وافزود: دراين زمان بنگاه هاي جديدي كوچك و خود اشتغال وارد اين عرصه شد.
ازوجي افزود: كارگاه هاي فردي يا شركتهاي غيررسمي (كه به صورت مجموعه اداره مي شوند ولي ثبت نشده اند ) نيز درعرصه نشر فعال هستند.
وي با بيان اينكه بخش دولتي و تعاوني نقش چنداني درچگونگي فعاليت كارگاه هاي صنعت نشر ندارند افزود: حمايت دولت از اين صنعت منوط به كارگاه هاي صنعتي كوچك و غير دولتي بودن آنها خواهد بود.
به گفته اين پژوهشگر وضعيت صنعت نشر بيانگر روند رو به بهبود آن است به نحوي كه به طورمتوسط سالانه بيش از هشت درصد كارگاه هاي صنعت چاپ تاسيس مي شوند كه درمقايسه با صنعت نشراين رقم ناچيز است.
وي ادامه داد: بخش عمده كارگاه هايي كه درزمينه صنعت چاپ فعال مي باشند كارگاه هاي چاپ هستند كه ۸۰درصد مجموع كارگاه ها را در بر مي گيرند.
وي تصريح كرد مقايسه بنگاه ها نيز نشان مي دهد كه نزديك به ۹۳درصد كارگاه هاكوچك، مستقل و خود اشتغال هستند.
اين پژوهشگردرعين حال تصريح كرد: كارگاه هاي صنعت چاپ از لحاظ مالكيت ۹۲درصد كارگاه ها فردي و غير رسمي هستند.
وي ادامه داد در كارگاه ها تحولاتي در موسسات تكثير رسانه اي روي داد به نحوي كه درسال ،۷۲ تعداد آنها ۱۶۲واحد بود كه اين تعداد درسال ۸۱ به هزارو ۲۳۰واحد افزايش يافت.
ازوجي تصريح كرد: سالانه به طورمتوسط ۲۹كارگاه تاسيس شده كه نسبت به سال پايه رشد هفت برابري را نشا ن مي دهد.
وي گفت كه عمده كارگاه هاي تكثير رسانه اي خود اشتغال و بنگاه هاي كوچك يا مستقل هستند و بيش از ۹۵درصد آنها ازنظر مالكيت ازسال ۷۳تا ۸۱فردي و غير دولتي هستند.
به گفته اين پژوهشگر تجربه كار آفريني در كشورهاي مالزي، سنگاپور، كره جنوبي، فيليپين، اندونزي درخصوص توسعه بنگاه هاي كوچك بيانگراين موضوع است كه تقويت و توسعه دانش مديريت كار آفريني براي كارآفرينان مهم و تاثيرگذار است.وي گفت: دراين پژوهش با توجه به شيوه ها و تكنيك هاي جديد كشورهاي مورد مطالعه سياستهاي حمايتي و تامين نيازهاي مالي به عنوان تجربه كشورها براي حمايت از كارآفرينان مورد توجه قرار گرفته است.
به گفته وي، اين پژوهش كه به صورت اسنادي و كتابخانه اي است به مطالعه موردي حوزه هاي انتشارات، مطبوعات، چاپ، توليد فيلم سينمايي و فعاليتهاي هنري پرداخته شده است.اين پژوهشگر ادامه داد: روند شكل گيري موسسات مطبوعاتي، نشر، فرهنگي وسينمايي و... نشان مي دهد كه درمقايسه با بخشهاي اقتصادي بوركراسي موجود دربنگاه هاي فرهنگي راحت تر بوده و كمتر منجر به ورشكستگي مي شوند و سياستها گذاريهاي آنها متفاوت و از بخش صنعت متمايز هستند.
وي درپايان با بيان اينكه بايد چشم اندازي در عرصه كارآفريني فرهنگي ترسيم شود، افزود: هرچند كه دربرنامه چهارم توسعه اين سياستها ترسيم شده اما به طورعمده بايد دربرنامه توسعه كشور مورد توجه قرار گيرد.
وي مشاركت بيشتر كار آفرينان در عرصه فرهنگ، توسعه مشاركت نهادهاي غيردولتي، گسترش نظام بيمه اي، تامين منابع مالي مورد نياز، توسعه و ترويج كار آفريني، افزايش صادرات باارزش افزوده بالا، گسترش فضاها و امكانات فرهنگي وهنري توسط دولت دربرنامه چهارم را مورد توجه قرارداد.
ازوجي درعين حال گفت كه با توجه به اطلاعات و آمارموجود دستيابي به كار آفرينان فرهنگي مشكل خواهد بود برهمين اساس ايجاد بنگاه ها، يارانه و تقويت زيرساخت كه بايد عمدتا دروازه بنگاه هاي كوچك اشتغال باشد وآموزش كار آفريني در دانشگاه هاي كشور به ويژه در دانشگاه
علمي -كاربردي در راستاي ايجاد روحيه كارآفريني ضرورت دارد.
وي در پايان با بيان اينكه دستيابي به اشتغال بيشترنيازمند حمايت و افزايش اطلاعات كارآفرينان است بر ضرورت حمايت دولت ازكار آفريني تاكيد كرد و افزود: سياستهاي اعمال شده دولت بيشتر درقالب حاكميتي و هدفمند خواهد بود.
قدمت كمتر از ۱۰ سال ۸۰درصد شركت هاي نشر در ايران
مهندس سيد جلال موسوي بازرگاني پژوهشگر حوزه صنعت نشر در ادامه اين نشست پژوهشي طي سخناني گفت: بيش از ۸۰درصد شركتهاي نشر در ايران عمري كمتر از ۱۰ سال دارند.
اين پژوهشگر اظهار داشت: بر خلاف اينكه صنعت نشر در ايران نزديك به ۸۰ سال قدمت دارد، اما اين صنعت به لحاظ تعداد و گسترش دامنه فعاليتها در ۱۰ سال گذشته پا گرفت.
موسوي بازرگاني افزود: قدمت فعاليت ۸۸درصد ناشران ايراني كمتر از ۱۴ سال است.
وي در ادامه اين ميزگرد به تشريح پژوهش خود با موضوع بررسي عوامل موثر در بهره برداري از فرصت هاي كارآفريني فرهنگي در صنعت نشر ايران پرداخت و افزود: تاكنون تنها چهار تا پنج پژوهش در سطح جهان به اين موضوع پرداخته است.
اين پژوهشگر گفت كه در اين تحقيق با استفاده از مطالعات كتابخانه اي ،مدلي عملياتي از عوامل فردي و محيطي موثر بر فرآيند كارآفريني ساخته شده و سپس از طريق مطالعه ميداني مدل مذكور مورد آزمون قرار گرفت.
وي گفت: جامعه آماري تحقيق كليه افراد حقيقي و حقوقي هستند كه در سال ۱۳۷۹ موفق به اخذ مجوز نشر از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي شده اند و نمونه گيري نيز به صورت تصادفي بوده است.
اين استاد دانشگاه با بيان اينكه سال ۷۶ تا ۸۳ اوج كارآفريني است، افزود: در فاصله اين سالها ۵۱۵ موسسه انتشاراتي تاسيس شده است.
به گفته وي ،در سال ۷۹ آهنگ حركت اقتصادي وارد مرحله جديدي شد به نحوي كه در اين سال ۷۲۴ مجوز صدور براي صنعت نشر منتشر شد.
وي افزود: در اين سال از كل مجوزهاي داده شده ۵۰درصد عملياتي شد و از مجموع مجوزهاي صادره نيز ۳۸۴ واحد نشر واجد آدرس شدند.
به گفته اين پژوهشگر دامنه كتب منتشره ناشران در اين سالها از صفر تا ۹۶ عنوان كتاب است.
موسوي بازرگاني در ادامه با اشاره به اينكه كارآفريني در دنيا سابقه ۳۰ ساله دارد و در ايران نيز جديد است افزود: جوهر كارآفريني فرصت شناسي و بهره برداري از فرصت است. وي همچنين كارآفريني را فرصتي مناسب براي بهره برداري دانست و افزود: در اين تحقيق به دنبال ارائه مدلي براي بهره برداري از اين فرصت هستيم.
