الهام صادقي
براساس نتايج بدست آمده از تحقيقات گوناگون در سراسر دنيا، ورزش نه تنها باعث سلامت جسم، نشاط و شادابي روح همگان مي شود بلكه سلامت فكر و ذهن جوانان را نيز تحت الشعاع خود قرار مي دهد. با اين وجود كمبود امكانات ورزشي و هزينه بالاي آن همواره يكي از موانع بزرگ در راه ترويج و بهينه سازي فرهنگ ورزش در كشور ما خصوصاً در ميان دختران و زنان بوده است.
در حالي كه تعداد زيادي از جمعيت كشور ما را زنان تشكيل مي دهند و با توجه به اهميت حضور زنان در عرصه هاي مختلف فرهنگي، اجتماعي، ورزشي و ... همچنين پتانسيل موجود در اين قشر عظيم از جامعه، امكانات موجود پاسخگوي نياز علاقه مندان اين قشر نيست.
همانطور كه مي دانيم سلامتي زنان و دختران در هر جامعه اي به لحاظ احراز دو نقش مادري و همسري و تأمين سلامت خانواده و اجتماع، رشد و تعالي فرزندان را نيز به همراه دارد. اما به دليل نبود فضاي كافي و تجهيزات مناسب اين قشر عظيم در جامعه از داشتن فضاي اختصاصي ورزشي و امكانات در بيشتر موارد محروم هستند. از اين رو سلامت آنان درمعرض آسيب هاي جدي قرار دارد.
براساس آمارهاي موجود در اداره كل ورزش بانوان سازمان تربيت بدني تا سال ،۸۲ اماكن ورزشي، ورزش بانوان در استانهاي مختلف سراسر كشور به سه دسته اماكن ورزشي دولتي تربيت بدني كه مستقيماً  زير نظر سازمان تربيت بدني اداره مي شوند، اماكن ورزشي غيرتربيت بدني كه زير نظر ادارات دولتي نظير سازمانها، وزارتخانه هاي مختلف مانند شركت نفت، شهرداري ها و غيره قرار دارند و اماكن ورزشي خصوصي تقسيم مي شوند . طبق اين تقسيم بندي ۱۱۸۴ مركز ورزشي دولتي تربيت بدني، ۱۶۶ مركز ورزشي غيرتربيت بدني و ۱۱۷۰ مركز ورزشي خصوصي در استانهاي مختلف كشور وجود دارد، كه از اين تعداد ۸۵۶ مركز به صورت نيمه وقت (تا ظهر) و ۵۶۲ مركز به شكل تمام وقت در اختيار بانوان قرار دارد. به طور مثال تهران داراي ۴۶۹ مركز ورزشي دولتي تربيت بدني و ۵۹۱ مركز خصوصي ورزش بانوان، سمنان داراي ۱۰ مركز ورزشي تربيت بدني، يك مركز دولتي غيرتربيت بدني و دو مركز خصوصي است كه ۱۱ مركز ورزشي به صورت نيمه وقت و يك مركز ورزشي به شكل تمام وقت اداره مي شوند.
همچنين مي توان به يك مركز ورزشي نيمه وقت و سه مركز ورزشي تمام وقت دولتي تربيت بدني بانوان در كهگيلويه و بوير احمد اشاره كرد، كه با توجه به آمار موجود اين استان داراي كمترين تعداد اماكن ورزشي بانوان در سطح كشور است.
ساعات كم؛ امكانات نامناسب
اختصاص تنها ساعاتي از صبح به ورزش بانوان در اكثر مراكز ورزشي سطح كشور از جمله مواردي است كه تعداد زيادي از زنان و دختران به آن معترضند، زيرا براساس اين تقسيم بندي زماني طيف وسيعي از آنان كه شامل محصلين و كارمندان مي شوند از گردونه پرداختن به ورزش در رشته هاي مختلف جهت حفظ تندرستي و سلامت روح به طور غيرارادي و ناخودآگاه خارج مي شوند.
مهسا .ت يكي از مراجعه كنندگان به باشگاه هاي ورزشي با اشاره به اين كه در فرهنگ ما ورزش بانوان چندان نهادينه نشده و جديداً  مورد توجه قرار گرفته است مي گويد: «جامعه ورزشي ما آن بهايي را كه به آقايان مي دهد به خانم ها نمي دهد. خانم ها مي توانند از ۸ صبح تا دو بعد از ظهر از امكانات باشگاه ها استفاده كنند، علاوه بر آن در روزهاي تعطيل تقريباً در تمام ساعات اين مراكز در اختيار مردان است و خانم هاي شاغل نمي توانند از اين مراكز استفاده كنند. حداقل بايد تعدادي از مراكز ورزشي، ساعاتي از بعد از ظهر و شب را به خانم ها اختصاص دهند تا زنان شاغل نيز بتوانند از امكانات ورزشي موجود استفاده كنند.» وي دليل پرداختن به امر ورزش از سوي خود را تأمين سلامت روح، برخورداري از يك آناتومي و سطح انرژي مناسب ذكر مي كند و خواستار رسيدگي به وضعيت بهداشتي مراكز ورزشي، افزايش ساعات كار و تعداد مراكز مختص ورزش همچنين توجه بيشتر مسئولين به امر ورزش بانوان است.
در يك نگاه اجمالي به مراكز ورزشي متوجه خواهيم شد، واقع شدن در محيط هاي دربسته، با تهويه نه چندان مناسب، اغلب كوچك و تا حدي تاريك از جمله مشخصه هاي اصلي بيشتر اين مراكز هستند، عواملي كه نه تنها باعث ايجاد انگيزه در افراد نمي شوند بلكه در بسياري از موارد باعث دلزدگي آنان مي شوند. به همين دليل بسياري از افراد بعد از مدت كوتاهي مراجعه به اين مراكز بدون توجه به اصل تأمين سلامت روح و جسم خود از طريق پرداختن به ورزش از آمدن به چنين باشگاه هايي منصرف مي شوند.
خانم ابراهيمي مدير يك باشگاه ورزشي خصوصي ويژه بانوان با بيان اين مطلب كه نسبت به چند سال گذشته تعداد دختران و زنان مراجعه كننده به باشگاه حدوداً  دو برابر افزايش يافته است، دليل اصلي آن را افزايش نرخ رشد جمعيت جوان جامعه ذكر مي كند و مي گويد: «متأسفانه ورزش در ميان بانوان چندان جدي گرفته نمي شود، كه شايد يكي از دلايل اصلي آن اختصاص فضاهاي سرپوشيده بسته و كوچك با تهويه نامناسب براي ورزش بانوان است.» وي عدم كمك از سوي سازمان تربيت بدني به مراكز ورزش خصوصي را دليل اصلي بالا بودن شهريه اين قبيل مراكز مي  داند و مي افزايد: «باشگاه بايد تمام هزينه هاي خود از قبيل خريد دستگاه، پرداخت دستمزد مربيان و ساير هزينه هاي جانبي را از محل شهريه هاي دريافتي تأمين كند. به تبع  هر قدر هم كه تلاش شود نمي توان ميزان شهريه ها را تا حد زيادي كاهش داد.»
ورزش مكمل درماني
ورزش كردن و فرهنگ ورزش نه تنها در ميان زنان بلكه در كل جامعه و در نزد اغلب اقشار به صورت امري ناملموس و ناهماهنگ با زندگي افراد خودنمايي مي كند كه تنها نقش ناچيزي آن هم در اوقات فراغت به عنوان سرگرمي برعهده دارد. از اين رو بارها و بارها شاهد هستيم كه بسياري از افراد از جمله زنان، خصوصاً  در سنين بالا، تنها بنا به توصيه و اجبار پزشكان به ورزش مي پردازند و چون از نقش مهم آن در حفظ شادابي روح و جسم خود غافلند در بسياري از موارد خيلي زود از آن خسته مي شوند و آن را كنار مي گذارند.
خانم سلسبيلي، مربي يك باشگاه ورزشي با اشاره به اين كه بيشتر زنان كشور بعد از ۳۰ سالگي به دليل بي اهميتي به ورزش و تغذيه مناسب، دچار پوكي استخوان، كمردرد، درد مفاصل و ساير بيماري ها مي شوند گفت: «متأسفانه بسياري از خانم ها بعد از انجام فيزيوتراپي و نگرفتن نتيجه بنا به توصيه پزشكان به ورزش روي مي آورند.» وي افزايش تعداد مراكز ورزشي بانوان، رسيدگي به بهداشت و پاكيزگي و استاندارد بودن دستگاهها را از موارد مهم در جهت تشويق بيشتر بانوان به ورزش دانست و افزود: «در حال حاضر به خاطر وجود مشكلات مالي و خانوادگي كمتر از ۳۰ درصد زنان و دختران ما ورزش مي كنند كه اين رقم در مقايسه با تعداد بالاي جمعيت زنان در جامعه ما رقم بسيار ناچيزي است.»
پروانه- م مربي يكي از باشگاه هاي منطقه  غرب تهران نيز معتقد است: زنان بالاي ۳۰ سال اغلب براساس توصيه پزشك اعصاب و روان و يا براي حل مشكلات جسمي خود به باشگاه ها مراجعه مي كنند و دختران و زنان زير اين سن نيز بيشتر براي تناسب اندام خود به ورزش رو مي آورند نه براي حفظ سلامت خود.
وي عدم وجود مراكز ورزشي خاص بانوان را از بزرگترين مشكلات ورزشي بانوان دانست و افزود: «در حال حاضر حتي فدراسيون ورزشي، ورزش بانوان مكان ثابتي جهت برگزاري دوره هاي مربيگري و برگزاري امتحانات در اختيار ندارد.»
پروانه- م در خاتمه گفت: «اگر سازمان تربيت بدني اعتبارات بيشتري براي ورزش بانوان در نظر بگيرد و وام هايي با شرايط مناسب جهت اختصاص فضاي مناسب تر و تهيه امكانات به روز در اختيار صاحبان مراكز ورزشي خصوصي قرار دهد، شايد تا حدي مشكلات موجود مرتفع شود. اما در حال حاضر سقف وام ها آن قدر پايين است كه حتي پاسخگوي قسمت بسيار كوچكي از مشكلات صاحبان اين اماكن نيست.»
علاوه بر جو فرهنگي حاكم بر جامعه كه در آن ورزش خصوصاً  براي دختران و زنان به عنوان يكي از ركن هاي اساسي حفظ سلامت جسم و روان جامعه و افراد تلقي نمي شود، منابع مالي و اعتباري كه در اختيار مسئولين ورزش بانوان قرار دارد، بسيار ناچيز است و جهت ساماندهي و سازماندهي مناسب مراكز و امكانات مورد نياز كافي نيست.
نمونه بارز آن وجود مشكلاتي به مراتب بيشتر در اكثر شهرستان هاي كشور است. مانند نيمه كاره ماندن ساخت سالن ورزشي بانوان لاهيجان با يك هزار و ۴۴ متر مربع زير بنا به مدت هفت سال از آغاز بناي آن و يا عدم وجود حتي يك فضاي ورزشي براي زنان در شهرستان هاي كوچك.
اين در حالي است كه در شهرستان ها به لحاظ بافت سنتي و فرهنگي حاكم اغلب زنان در خانه به سر مي برند و اين مسأله باعث بروز انواع بيماري ها و آسيب هاي روحي و جسمي در ميان اين افراد مي شود.
زهره مرزوقي، كارشناس ورزشي سازمان تربيت بدني با بيان اين مطلب كه در حال حاضر مهمترين معضلي كه ورزش بانوان با آن روبه رو است، كمي اعتبارات تخصيص يافته،  اماكن و كارشناسان مربوطه است، گفت: «با توجه به اين كه نيمي از جمعيت جامعه ما را زنان و دختران تشكيل مي دهند، ورزش ما تنها شكل تشريفاتي دارد. نمونه بارز آن المپيك ۲۰۰۴ آتن است كه از ميان رشته هاي مختلف، تنها به يك زن در رشته تيراندازي مجوز حضور در مسابقات آتن داده شد.»
مرزوقي آمادگي جسماني را در سطح عمومي به دليل عدم نياز به وسايل و امكانات خاص و پايين بودن هزينه آن و تكواندو و كاراته  را در سطح تخصصي از جمله رشته هاي ورزشي مورد استقبال از سوي زنان و دختران دانست و تصريح كرد: «اگر اعتبارات و امكانات مناسب در اختيار ورزش بانوان قرار گيرد، به كارشناسان سازمان بهاي بيشتري داده شود، مديران مربوطه در هر بخش براساس تخصص انتخاب شوند و وقت كافي را براي رسيدگي به وظايف خود اختصاص دهند، همچنين صدا و سيما نيز موفقيت هاي ورزشي بانوان در جاهايي كه قابل انعكاس است را منعكس كند، مشكلات تا حد زيادي حل خواهد شد.»
وي رمز موفقيت ورزشكاران را مطرح شدن آنان دانست و افزود: «اكنون وقت آن رسيده كه پا را از ورزش همگاني و مسابقات داخلي فراتر گذاريم و به ورزش قهرماني بپردازيم. زيرا در ورزش قهرماني برافراشتن پرچم يك كشور علاوه بر كسب وجهه ورزشي باعث مطرح شدن آن كشور از جهات ديگري چون اقتصادي -سياسي و غيره در جهان مي شود.»
۲۵۲۰ مكان ورزشي در برابر نيمي از جمعيت كشور
در حالي كه دختران در بسياري از ورزش هاي مجاز و رقابت برون مرزي پيشرفت چشمگيري نسبت به پسران دارند اما تمام موارد حاكي از آن است كه اعتبارات و امكانات تخصيص يافته به ورزش بانوان در مقايسه با مردان در سطح بسيار پايين تري قرار دارد و كمبود بودجه تأثير زيادي در امور ورزشي بانوان دارد. زهرا احمدي پور معاون سازمان تربيت بدني در امور بانوان با اشاره به اين كه بانوان با كمبود شديد اماكن سرپوشيده مواجه هستند گفت: به نظر مي رسد بهترين راه هماهنگي سياست ها و برنامه ريزي كلان ورزشي مردان و زنان است كه در اين باره گزارشات زيادي مخابره شده است كه از آن جمله مي توان به مواردي چون رعايت مسائل تكنولوژي و تطابق جغرافيايي در فرآيند برنامه هاي توسعه، بهره گيري منطقي هر چه بيشتر از ظرفيت هاي موجود، تدوين و اجراي محورهاي استانداردسازي متناسب با رخدادهاي جديد، ايجاد سيستم ورزش هاي مؤثر در بهره برداري مطلوب تر از امكانات، تمركز بر توسعه كيفي ظرفيت ها و توزيع عادلانه امكانات در سطح كشور اشاره كرد.
وي ايجاد مكانيزم اولويت دهي علمي به يكايك فعاليت هاي اجرايي كه در آن با بهره گيري از نظام هاي مديريت نوين در سيستم هاي گوناگون آموزش هاي كوتاه مدت و بلند مدت در جهت ترويج فعاليت هاي ورزشي و سوق دادن ورزش بانوان به سوي ستاره گرايي را از جمله برنامه ها و طرح هاي در دست اجراي معاونت دانست و افزود: «اگر بخواهيم كارشناسان و كاركناني با آگاهي و توانمندي روز آمد داشته باشيم بايد براي ارتقاي شغلي، ظرفيت سازي و افزايش سطح علمي آنان كوشش كنيم.»
معاونت سازمان تربيت بدني در امور بانوان گفت:«طبق آخرين آمار موجود بيشترين گرايش زنان و دختران به ورزش همگاني است و در حدود ۷۰۶۷۱۰ (۲/۲ درصد) نفر به ورزش همگاني مي پردازند بر اين اساس به نظر مي رسد با توجه به بودجه پيش بيني شده و تقاضاي مخاطبين  ما به تغييرات عمده در اهداف كمي و كيفي نيازمنديم. همچنين نسبت ورزشكاران زن تحت پوشش به كل جمعيت زنان كشور ۲۸ درصد است كه در ارتباط با ورزش قهرماني ۱۴ درصد زنان نسبت به جمعيت كل كشور تحت پوشش ورزش همگاني قرار دارند كه اين آمار مؤيد اين امر است كه بايد در جهت فرهنگ سازي و گسترش ورزش بانوان اهتمام بيشتري به عمل آورد.»