|
كاربرد پچ هاي دارويي در دستگاه گوارش
اخيرا سيستم هايي براي جذب دهاني داروها و انتقال آنها از طريق موكوس دهان ارائه شده است. اين نوع دارورساني از نقطه نظر فن آوري مي توانند يكي از موثرترين راه ها براي دارورساني از طريق جذب روده اي باشد
|
|
|
*دكتر مرتضي پيرعلي
دارو رساني خوراكي به علت پذيرش بهتر و خطرات كمتر نسبت به تجويزهاي تزريقي از ارجحيت بالاتري برخوردار است. در اصل پذيرش بيماران در تجويزهاي خوراكي به علت كمتر تهاجمي بودن (Less invasive) آن
بهتر است.
صنايع دارويي و بيوتيك به طور مستمر در پي توليد داروهاي پپتيدي، پروتئيني، بيوپليمري و ماكرو مولكولي هستند. اغلب اين داروها در مواجهه با مصرف خوراكي به علت عدم جذب مناسب از نوعي بي تاثيري برخوردار هستند. علل اين امر مختلف است و مي تواند به دلايل زير باشد: عدم نفوذ پذيري دارويي در ديواره سيستم گوارش، نفوذ پذيري محدود اين داروها صرفا در بخش هاي خاصي از دستگاه گوارش، سرعت انحلال كم و محدود آنها در شيره هاي گوارشي و در نهايت عدم پايداري و جذب اينگونه داروها در برابر آنزيم هاي گوارشي. براي از ميان برداشتن اينگونه محدوديت ها تلاش گسترده اي در زمينه ارائه دارورساني هاي نوين انجام پذيرفته است. محافظت داروها به كمك ليپيدها و پليمرها و همچنين انكپسول كردن آنها توسط ميكروسفرها و ذرات نانو از جمله مواردي است كه تلاش شده تا به كمك آنها بتوان تخريب داروهاي پپتيدي و پروتئيني را مانع شد يا حداقل جذب آنها را بهبود بخشيد. اينگونه تمهيدات به همراه ارائه فرم هاي لايه دار سبب بهبود و طولاني تر شدن اثر آنها مي شود. همچنين با تهيه سامانه هاي مغناطيسي و به كارگيري خواص چسب هاي موكوئيدي از اينگونه داروها كه تاكنون تهيه شده، شرايط جذب غير اختصاصي آنها از اين طريق افزايش يافته است. با كمك اين نوع بهينه سازي در فرمولاسيون هاي تهيه ذرات، ميزان جذب و پايداري داروهاي پپتيدي و پروتئيني افزايش مي يابد. علاوه بر اينها، امروزه با به كارگيري عوامل ارتقا دهنده نفوذ پذيري مولكول هاي بزرگ از ديواره دستگاه گوارش و همچنين با به كارگيري مهاركننده هاي پروتئاز هاي تخريب كننده پپتيدها در اينگونه موارد، از سرعت تخريب اين نوع داروها كاسته مي شود. با وجودي كه تمام اين نوع تلاش ها به منظور ارتقاي فراهمي زيستي و جذب خوراكي بهتر براي مولكول هاي بزرگ به كار گرفته شده، اما هيچ كدام به تنهايي نتوانسته اند راه حل قطعي را پيش رو بگذارند. يكي از راهكارهايي كه به كمك آن شايد بتوان جذب از ديواره روده را براي داروهاي پپتيدي و پروتئيني افزايش داد، عبارت است از كاربرد زيست چسب هاي
چند لايه اي. سيستم هاي زيست چسب هاي دارويي در جذب پوستي كنتراسپيتوها و جذب نيكوتين كاربرد دارد. اينگونه چسب ها از لايه هاي مختلفي شامل لايه محافظ غيرقابل نفوذ، لايه دارويي، غشاي
كنترل كننده سرعت جذب و لايه چسبنده تهيه مي شود. زماني كه دارويي از اين طريق قرار است از طريق پوست به سيستم گردش خون وارد شود، لايه كنترل كننده سيستم زيست چسب، نوعي كنترل را روي سرعت آزادسازي دارو انجام مي دهد.
اخيرا سيستم هايي براي جذب بوكال (دهاني) داروها و انتقال آنها از طريق موكوس دهان ارائه شده است. اين نوع دارورساني از نقطه نظر فن آوري مي توانند يكي از موثرترين راه ها براي دارورساني از طريق جذب روده اي باشد. در اينجا به طور مختصر به انواعي از چسب هاي دارويي، اعم از زيست چسب هاي كنترل كننده سرعت آزادسازي دارو اشاره مي شود.
پچ هاي موثر بر غشاي روده
اولين نوع چسب هاي گوارشي كه از آن طريق مي توان داروها را به غشاي دستگاه گوارش رساند پچ هاي چسب دار گوارشي (QIMAPS) هستند. اين سامانه ها از چهار لايه مختلف تشكيل شده اند: لايه خارجي محافظ كه عمدتا از پليمرهاي
ضد آب تا پروتئين هاي مقاوم در برابر آنزيم ها، لايه حساس به PH، لايه مياني حامل دارو و در نهايت لايه چسبنده قابل اتصال به غشاي موكوس دستگاه گوارش تشكيل شده اند. لايه خارجي از اتيل سلولز و لايه مياني از غشاي سلولزي است كه دارو روي آن سوار مي شود. لايه حساس به PH از يكي از سه پليمر هيدروكسي پروپيل متيل سلولز يا اودراژيت L100 يا اودراژيت S100 تشكيل شده است. لايه قابل چسبيدن به ديواره موكوس دستگاه گوارش از كاربوپول و پلي اتيلن گليكول 400 تشكيل شده كه تا درون لايه هاي زيرين مياني و حساس به PH نفوذ كرده است. لايه چهارم قابل چسبيدن در ابعاد بسيار ريز برش خورده و با استئاريك اسيد و منيزيم سيليكات بسيار ريز به منظور محافظت از لبه هاي لايه هاي خارجي پوشانده شده است. كارايي اين نوع سيستم به طور فارموكولوژيك ارزيابي شده است.
پچ هاي خوراكي انسولين
اين نوع پچ هاي دو طرفه گوارشي به منظور دارورساني خوراكي انسولين تهيه شده اند. اين پچ ها مخلوطي از كاربوپول، پكتين و كربوكسي متيل سلولز هستند كه روي انسولين حيواني سوار شده اند. ذرات متشكل از اين مخلوط تحت فشارهاي بالا فشرده و پرس شده و سپس با برش خوردن در ابعاد 2 الي 8 ميليمتر به صورت ورقه هاي نازك تبديل مي شوند و در نهايت مجموعه اين ورقه ها از سه جهت با پاشيده شدن محلول اتيل سلولز در استون بهم متصل و ارائه مي شود. كارايي اين نوع پچ ها در كاهش قند خون در حيوانات به اثبات رسيده است.
تحليل و جمع بندي
در دهه گذشته پچ هاي دارويي مختلفي به منظور ارائه خوراكي داروهاي مختلف ارائه شده است. كاربرد اين نوع دارورساني در پي كسب تجارب مختلف در زمينه هاي حفاظت داروها در برابر تخريب آنزيمي، آزادسازي يك جهتي داروها و
زيست چسب ها بوده است. پچ سامانه هاي مختلف توانسته اند داروهاي پپتيدي و پروتئيني مهمي از قبيل G- CSF اريتروپويتين، اينترفرون آلفا، انسولين و برخي از هورمون ها را از طريق خوراكي دارو رساني كنند. شايسته است با توجه به اهميت كاربرد پچ هاي دارويي و توانمندي آنها در دارورساني مولكول هاي دارويي با وزن بالا، بستر مطالعات و نوآوري ها را در دانشگاه و مراكز تحقيقاتي حمايت كنيم و مسيرهاي نوين دارورساني را از اين رويكرد ارتقا بخشيم.
*دانشيار دانشكده داروسازي دانشگاه تهران
|
