محمد اميري
سيزدهمين جشنواره توليدات مراكز صدا و سيما با شعار همبستگي ملي، فرهنگ بومي و رسانه استاني به كار خود پايان داد.
در مدت برگزاري جشنواره سيزدهم، دست اندركاران جشنواره سعي كردند باتوجه به رهنمودهاي مقام معظم رهبري فضاي رقابتي مثبتي را در بين تهيه كنندگان و مديران مراكز استاني رقم زنند.
از شكل گيري اولين جشنواره توليدات استاني صدا و سيما، سيزده سال مي گذرد، در طول اين سال ها مسئولان تلاش كرده اند كه با افزايش آثار برتر در جشنواره، الگوي توليد در مراكز استاني را ارتقاء بخشند. به يمن همين جشنواره ها فيلمسازان و برنامه سازان جوان توانسته اند برنامه هاي خوبي را توليد كنند. در طول برگزاري جشنواره، اغلب مديران مراكز استاني با شركت در كميسيون هاي تخصصي به ارزيابي نقاط قوت و ضعف توليدات بومي رسانه اي پرداختند، طبيعي است با افزايش رسانه هاي مهاجم در فضاي جغرافيايي ايران، كار رقابت رسانه هاي داخلي با دشواري هايي نيز روبه روست. مطلبي در اين زمينه تهيه شده كه مي خوانيد.
سيزدهمين جشنواره توليدات راديويي و تلويزيوني مراكز استان ها با معرفي آثار برتر و اهداي جوايز به برگزيدگان بخش هاي خبر، صدا، موسيقي، تحقيقات، سيما و انيميشن در تبريز به كار خود پايان داد.
دست اندركاران جشنواره سيزدهم در طول چهار روز برپايي جشنواره، توانستند با جمع بندي نظرات نهايي هيأت داوران، رويكرد خود را نسبت به توليدات آتي راديويي و تلويزيوني مراكز استاني ارايه كنند. در ارزيابي نهايي آثار خبري در مجموع ۶۴۱ اثر راديويي، تلويزيوني ارسالي واحدهاي اطلاعات و اخبار مراكز استان ها مورد داوري قرار گرفت كه از اين ميان ۴۲ اثر در زمينه اخبار ويژه، گزارش خبري، اخبار مكتوب راديويي، مجموعه خبر تلويزيوني و اخبار روزانه مورد تقدير داوران قرار گرفت. گفتني است كه مركز صدا و سيماي مهاباد با ۷ اثر، زنجان ۵ اثر و آذربايجان غربي با ۴ اثر برتر جزو مراكز برگزيده استاني شناخته شدند.
در بخش موسيقي نيز از ميان ۳۰ جايزه برگزيده، ۶ جايزه متعلق به مهاباد، ۵ جايزه كرمانشاه و ۴ جايزه به مركز استاني بوشهر تعلق گرفت كه اغلب جوايز اين بخش نيز به آهنگسازان، صدابرداران و خوانندگان سرودها اهدا شده است.
در بخش صدا، از ۶۷ اثر برگزيده تقدير به عمل آمد كه در ميان عناوين جوايز بيش از ۲۴ جايزه به گروه تهيه كنندگان برنامه هاي مختلف راديويي تعلق گرفت كه از اين ميان مراكز استاني زنجان، همدان، كردستان، آذربايجان شرقي، گيلان و مازندران از جمله مراكز فعال اين بخش بوده اند.
در ميان اسامي برگزيدگان بخش تحقيقات نيز از ميان ۳۶ اثر تقديري، دو نفر از شركت كنندگان مهابادي و بلوچستاني توانستند نسبت به رقباي خود پيشي بگيرند.
در ميان آثار برتر بخش ويژه نيز ۴۲ اثر مورد تقدير هيأت داوران اين بخش قرار گرفت.
در خاتمه جوايز بخش سيما با ۱۱۷ اثر برگزيده در قالب هاي تركيبي ساده، نمايشي، مستند گزارشي، مسابقه، مستند، عروسكي، انيميشن، داستاني كوتاه، بلند، تله تئاتر، نماهنگ و سريال به افراد برگزيده با حضور معاون امور مجلس و استان هاي صدا و سيما اهدا شد. در ميان آثار تصويري، مركز استاني آذربايجان شرقي در زمينه مجموعه هاي تلويزيوني، گيلان در زمينه عروسكي، مركز مهاباد با ساختار داستاني بلند و اصفهان در خصوص تهيه تله تئاترهاي موفق بيشترين جوايز را از آن خود كردند. ناگفته نماند كه مركز گيلان با اختصاص ۲۰ جايزه به خود در بخش سيما بيشترين جوايز را از آن خود كرد در حالي كه مركز استاني چهارمحال و بختياري با تخصيص يك جايزه كمترين اثر برگزيده را در جشنواره سيزدهم داشت.
دبير سيزدهمين جشنواره توليدات مراكز صدا و سيما در زمينه داوري آثارگفت: ۵۷۰ اثر از يك هزار و ۹۱۳ اثر ارسالي به دبيرخانه به مرحله داوري جشنواره راه يافت. اين آثار در مراحل بعدي توسط كارشناسان و داوران مورد ارزيابي قرار گرفت.
وي در زمينه مشكلات برگزاري جشنواره مي افزايد: با توجه به اين كه جشنواره مراكز استاني صدا و سيما جزو قديمي ترين جشنواره هاي فرهنگي- هنري كشور است ،در زمينه ارسال آثار آن چنان مشكلي وجود ندارد. در طول برگزاري جشنواره ۶كميته اسكان و پذيرايي، امنيت، امور اجرايي، پشتيباني و امور مالي، برنامه ريزي و تبليغات عهده دار هماهنگي كارها بودند.
اولين جشنواره توليدات مراكز استاني صدا و سيما طبق پيشينه آن در سال ۱۳۷۲ و در محل زيباكنار شكل گرفت كه در آن زمان از ميان آثار ارسالي، ۳۰ اثر جوايزي را به خود اختصاص دادند. در سال ۷۳ اين جوايز به ۷۶ اثر، سال ،۷۴ به ۱۰۹ اثر، سال ۷۵ به ۸۷ اثر، سال ،۷۶به ۱۳۱ اثر، سال ۷۷ ، ۱۵۹ اثر، سال ۷۸ ، ۱۲۹ اثر، سال ۷۹ ، ۱۸۹ اثر، سال ۸۰ ، ۱۴۲ اثر، سال ۸۲ ، ۱۴۶ اثر، سال ۸۲ ، ۱۵۸ اثر و در سال ،۸۳ جوايز به ۲۴۳ اثر افزايش يافتند.
به باور هيأت داوران جشنواره سيزدهم باز فرصتي فراهم نمود تا همكاران واحدهاي پژوهشي مراكز صدا و سيما گردهم آيند و در باب مسايل پژوهشي واحدهاي تحقيقات به طرح موضوع و تبادل نظر بپردازند. هرچند كه به گفته آنان، تعداد آثار ارسالي نسبت به دوره دوازدهم جشنواره حدود ۲۳درصد افزايش يافته است.
خوشبختانه برخي از اعضاي هيأت داوران برخلاف معمول ساير جشنواره هاي فرهنگي و هنري صرفاً به صدور بيانيه اكتفا نكردند و به ارزيابي نقاط ضعف آثار در بخش خبري نيز پرداختند، به زعم آنان در بخش مجموعه خبرهاي تلويزيوني، هيأت داوران متأسفانه شاهد آثار ارزشمند به لحاظ غناي اطلاعات و تأثيرگذاري مناسب نبود و استفاده فراوان و غيراصولي از خبرهاي تشريفاتي و رويدادي چينش نامناسب، ضعف تأليف، تنظيم غيرتلويزيوني، نبودن تنوع موضوعي و نداشتن پوشش استاني خبرها، از جذابيت خبرهاي تلويزيوني كاسته بود.
معلوم نيست علي رغم صدور چنين بيانيه منفي در ارزيابي آثار ارسالي به بخش خبر راديويي و تلويزيوني چرا حدود ۴۲ اثر مورد تقدير واقع شده است؟ ناگفته نماند كه در ميان اخبار راديويي و تلويزيوني مراكز مهاباد و زنجان از جايگاه ويژه اي برخوردار شدند.
سيدحسين موسوي، دبير جشنواره در زمينه تهديدات توليد مراكز استاني مي گويد: «يكي از كمبودهاي مشخص در مراكز استاني، فاصله اين مراكز با آخرين تكنيك ها و ابزارهاي فني است كه آن طور كه بايد و شايد امكانات در اختيار توليدكنندگان استاني قرار نگرفته است؛ همچنين آنان به نوعي از فقر آموزشي در حوزه رسانه اي رنج مي برند. اميدواريم با برنامه ريزي هاي صورت گرفته بتوانيم گام به گام اين مشكلات را مرتفع كنيم.
با توجه به فقدان آموزش و امكانات، خوشبختانه برخي از برنامه سازان استاني توانسته اند همپاي برنامه سازان تهراني به خوبي كار كنند. يكي از موارد قابل تعمق در اين جشنواره، ارزيابي صحيح برنامه هاي برتر نبوده است بلكه در صدد بوديم كه نقاط ضعف و قوت برنامه هاي ضعيف استاني را مورد نقد و بررسي قرار دهيم.
معاونت امور مجلس و امور استان هاي صدا و سيما در زمينه اهداف برگزاري جشنواره هاي استاني مي گويد: اين جشنواره سابقه طولاني دارد. هدف از برگزاري اين جشنواره در طول ۱۲ سال گذشته، به نوعي تضارب آرا و به چالش كشيدن افكار عمومي در مراكز استاني و دستيابي به يك فكر برتر بوده است. به عبارتي آدم هاي خلاق مراكز استاني كشف مي شوند، آثار فاخر توليدي در مراكز استاني توليد مي شود و اين امكان فرهنگي- اقتصادي نيز به رسانه ملي و استاني داده مي شود كه از توليدات آن در ساير كشورها استفاده شود. وي مي افزايد: اين جشنواره ها ضمناً محفل انسي براي هنرمندان استاني است كه به تبادل تجربيات يكديگر مي پردازند و رابطه استاد و شاگردي در اين گونه محافل فرهنگي نضج مي گيرند.
همچنين مراكز استاني با توجه به عرضه آثار توليدي خود، نوعي پختگي برنامه سازي را كسب مي كنند، ناگفته نماند كه حضور كاركنان مراكز رسانه هاي استاني در جشنواره ها مي تواند گونه اي از آموزش هاي علمي و تجربي را نيز رقم زند. به هر حال هرگاه اين جشنواره ها در استاني شكل گيرند ناخواسته به عنوان يك حادثه فرهنگي مي تواند روزهاي متوالي در عرصه هاي فرهنگي، اقتصادي و اجتماعي آن استان تأثيرگذار باشد. با توجه به نكات مطرح شده منافعي كه براي صدا و سيما حاصل مي شود بيشتر از هزينه هاي برگزاري آن است.
علي كردان در زمينه تقدم كيفيت بر كميت آثار ارسالي به جشنواره هاي صدا و سيما مي گويد: «اتفاقاً در جشنواره توليدات مراكز استاني، كميت محلي از اعراب ندارد، ساختارها و محتواي آثار نقش آفريني مي كنند. به تعبير ديگر در كميت آثار امكان داوري وجود ندارد بنابراين هيأت داوران جشنواره معمولاً به ساختارها و محتوا توجه مي كنند.»
وي در ادامه با اشاره به برخي از آثار مطرح شده در جشنواره مي افزايد:« ديدن برخي از آثار موجب شادي بيننده مي شود؛ به طور مثال در مركز استاني بندرعباس، مستندي را در زمينه طبيعت تهيه كرده اند كه توليدكننده آن به لحاظ ساختاري و ارايه تصاوير بكر مخاطب را ميخكوب مي كند و يا استان فارس انيميشني را توليد كرده اند كه از لحاظ فرم و محتوا كمتر رسانه شنيداري- ديداري مي تواند با آن به رقابت برخيزد.»
غفاري آذر، مدير مركز استان لرستان نيز در زمينه چالش هاي موجود در حوزه هاي استاني بر اين باور است:«مشكلات يكي دو تا نيست، مسايل مربوط به كمبود نيروي انساني متخصص فني، امكانات فني و تجهيزات مناسب، نيروهاي حرفه اي برنامه ساز، نبود ساختمان و تأسيسات مورد نياز از جمله مشكلات موجود مراكز استاني صدا و سيماست.
متوليان مراكز استاني به خاطر جذابيت هاي موجود در رسانه ملي به ويژه پايتخت نمي توانند نيروهاي حرفه اي را نگه دارند، از اين رو اغلب آنان براي كار بهتر و كسب درآمد بالاتر به شبكه هاي سراسري مهاجرت مي كنند. به هر حال ما توانايي ايجاد رضايت در كاركنان حرفه اي خود را نداريم.علاوه بر آن هنر موضوعي نيست كه بتوان آن را قيمت گذاري كرد، بنابراين بايد دست و دلبازي به خرج داد، از اين رو با امكانات محدود و بودجه اندك نمي توان با شبكه هاي سراسري رقابت كرد.
وي در ادامه مي افزايد: خوشبختانه در نظرسنجي استاني، حداقل بيننده ها از ۵۰ درصد پايين تر نيست و گاهي اين رقم به ۹۴ درصد نيز مي رسد. اخيراً برخي از مخاطبان استان تقاضاي پوشش شبكه استاني را دارند. با وجود امكانات فني و تجهيزات هم اينك مركز استاني مي تواند ۶۵ درصد از حوزه جمعيتي استان را پوشش دهد.
سيدرمضان شجاعي، مدير شبكه استاني مازندران نيز در زمينه تغذيه مخاطبان استاني مي گويد: امروزه رسانه ها در شكل خودشان تعدد و تنوع دارند، به عبارتي هم اينك نمي توان به رسانه هاي گفتاري و مكتوب فعلي بسنده كرد، اكنون هر كس در خانه خودش از فناوري رسانه الكترونيكي بهره مي گيرد بنابراين اين رسانه ها مي توانند به عنوان رقيب رسانه هاي استاني محسوب شوند.
پيام رسانه ها متعدد هستند بنابراين مخاطبان حق انتخاب دارند، اما از سويي ديگر رقابت رسانه ها در فضاي مساوي و موازي نيست. علي رغم وجود رقابت هاي سخت و سنگين هر رسانه اي مي تواند نيازهاي مخاطبان خود را تأمين كند. از اين رو در اين رقابت رسانه اي، تنها مقوله اي كه مراكز استاني مي توانند به آن بپردازند، موضوعات بومي و استاني است، چرا كه ساير رسانه ها از ارايه چنين مضاميني عاجز هستند، بنابراين براي رسيدن به اين هدف، نيازمند امكانات فني جديد، ساختار و قالب هاي مدرن، نيروهاي متخصص و ماهر و آشنا به خرده فرهنگ هاي محلي هستيم. طبيعي است اگر محصولات فرهنگي خودمان را به شكل زيبايي به مردم ارايه دهيم جداي از كاركردهاي شبكه هاي سراسري، مي توانيم مخاطبان خاص خود را داشته باشيم.
علي رغم تلاش گسترده دست اندركاران جشنواره سيزدهم صدا و سيما در برگزاري آن لازم است نكاتي براي دست اندركاران جشنواره آتي مطرح شود، هرچند كه اين توصيه ها مي تواند در برپايي بهتر جشنواره هاي آتي نيزمؤثر باشد.
* عدم حضور خبرنگاران ساير روزنامه ها، نشريات سراسري و استاني مي تواند ناشي از اين تلقي باشد كه وقتي صدا و سيما مي تواند اين نوع جشنواره ها را پوشش دهد ديگر نيازي به رسانه هاي مكتوب نيست، اتفاقاً بايد پذيرفت كه رسانه اي حتي محدود، مخاطبان خاص خود را دارد.
* حضور انبوه هنرمندان غيرمرتبط با مقوله جشنواره، گاهي اين ذهنيت را در اصحاب رسانه اي دامن مي زند كه گويا افراد شركت كننده در جشنواره بيشتر به يك پيك نيك فرهنگي دعوت شده اند.
* عدم تحرك روابط عمومي جشنواره صدا و سيما در ارايه اطلاعات مربوط به داوري آثار، مي تواند مخاطبان رسانه هاي مكتوب را از اخبار جشنواره محروم كند.
* نبود جدول زمان بندي مشخص در مراسم افتتاحيه جشنواره ها، نه تنها مخاطبان عادي را آزار مي دهد بلكه مدعوين و هنرمندان را به زواياي ناهماهنگ برگزاري جشنواره بيشتر واقف مي كند. مهم اين نكته نيست كه در مراسم افتتاحيه يا اختتاميه جشنواره يك هزار نفر شركت كنند، بلكه نكته اين است كه بايد از بين مخاطبان حرفه اي و غيرحرفه اي، افراد كمتري را در سالن كوچكتري گردهم آوريم تا در عين برگزاري به هنگام مراسم، مطلوبيت آن نيز حفظ شود.
* نديدن يا نمايش ندادن آثار برتر به اهالي بومي استان آذربايجان شرقي و يا هنرمندان شركت كننده در جشنواره مي تواند اين ذهنيت را ايجاد كند كه نكند برخي از داوران به خاطر نازل بودن كيفيت آثار نخواسته اند آنها را در معرض قضاوت مخاطبان حرفه اي قرار دهند.