شايد زماني كه نتايج انتخابات مجلس هفتم از سوي وزارت كشور اعلام شد كمتر كسي مي توانست تصور كند كه ميان نمايندگان اصول گراي مجلس هفتم نيز طيف بندي هاي مختلفي صورت گيرد. هر چند كه اين امر جنبه اجتناب ناپذير تمام گروه هاي سياسي است اما نمايندگان اصول گراي مجلس هفتم تا امروز هم به خوبي توانسته اند وحدت و يكپارچگي خود  را غالب بر اختلاف سلايق خود نشان دهند.
به هر حال بيش از دو سال ديگر از فعاليت مجلس هفتم باقي مانده و فراكسيون بندي ها و دسته بندي هاي جديد نمايندگان، نقش جدي را در معادلات سياسي كشور ايفا خواهد كرد .از اين رو به بررسي دسته بندي هاي و فراكسيون هاي سياسي مجلس خواهيم پرداخت تا علل عدم رأي اعتماد كامل به كابينه پيشنهادي احمدي نژاد و برخورد و تعامل آتي با اعضاي اين دولت بيشتر نمايان شود.
شكل گيري فراكسيون هاي هفتم
مجلس هفتم علي رغم شاكله غيرسياسي آن، در ابتدا فراكسيون هاي مختلفي را تشكيل داد. فراكسيون اصول گرايان، وفاق و كارآمدي، خط امام (ره)، ايرانيان، تعاون، فرهنگيان، مطبوعات و روزنامه نگاران، ورزش و جوانان، توسعه روستايي و كشاورزي از جمله اين فراكسيون ها بود كه البته نام آنها هم حاكي از جهت گيري غيرسياسي اكثر اين تشكل ها را دارد.
علي رغم وجود تمامي اين فراكسيون ها، مي توان به راحتي ادعا كرد كه اسامي تمامي نمايندگان در يكي از سه فراكسيون اصول گرايان، وفاق و كارآمدي و خط امام (ره) (اقليت) مي گنجد. تصوري كه فعاليت هاي سياسي مجلس ششم در اذهان عمومي به وجود آورده بود، وجود تصميم گيري هاي نمايندگان براساس مصالح و تشخيص هاي فراكسيوني و سياسي در مجلس هفتم را نيز تقويت مي كرد. در زمان مجلس ششم علي رغم وجود فراكسيون اقليت، مجمع روحانيون، همبستگي، كار و ... ، فراكسيون مشاركت با بيش از ۱۵۰ عضو ثابت همواره حرف آخر را در تمام تصميم گيري ها مي زد. اين نوع كار تشكيلاتي كه اغلب بر مبناي مصالح سياسي و جناحي شكل مي گرفت همواره با اعتراض ساير نمايندگان مجلس همراه بود اما فراكسيون مشاركت بويژه در دو سال فعاليت مجلس ششم تمامي تصميمات خود را از طريق مصوبات درون فراكسيون در صحن علني مجلس پيش مي برد .از همين رو هيچ استيضاحي در مجلس ششم به سرانجام نرسيد. همين امر باعث شد فراكسيون دوم خرداد به تدريج از هم بپاشد و فراكسيون جديدي تحت عنوان فراكسيون اعتدال و با محوريت مجمع روحانيون و حتي با حضور برخي اعضاي اقليت مجلس ششم شكل بگيرد.
پس از تشكيل اولين جلسه رسمي مجلس هفتم و بنابر آنچه از قبل مشخص شده بود، غلامعلي حداد عادل رئيس و محمدرضا باهنر و محمدحسين ابوترابي فرد نواب رئيس موقت مجلس شدند.
در انتخابات هيأت رئيسه دائم هم محسن كوهكن، احمد ناطق نوري، حسن نوعي اقدم، حميدرضا حاجي بابايي، عليرضا زاكاني، حسين سبحاني، موسي قرباني، جهانبخش محبي نيا و نهايتاً سيداحمد موسوي به عنوان ديگر اعضاي هيأت رئيسه برگزيده شدند تا سهم فراكسيون اقليت مجلس ششم در هيأت رئيسه به بالاترين حد ممكن برسد. تنها تفاوت انتخابات موقت با دائم، جايگزيني موسي قرباني به جاي الياس نادران بود.
اما تركيب كميسيون ها هم جالب به نظر مي رسيد. علاءالدين بروجردي معاون اسبق وزارت خارجه رئيس كميسيون امنيت ملي و سياست خارجي شد تا همراه با ديگر اعضاي سابق اين وزارتخانه همچون محمود محمدي، كاظم جلالي و منوچهر متكي كميسيوني تخصصي را تشكيل دهند.
رياست كميسيون حقوقي و قضايي را نيز سيدتقي محصل همداني كه سه دوره نمايندگي مجلس را بر عهده داشت بر عهده گرفت تا همراه با سيد فضل ا... موسوي، موسي قرباني و سيد محمد مهدي طباطبايي شيرازي اداره اين كميسيون را برعهده گيرند.
رياست كميسيون بهداشت و درمان در اختيار دكتر اميدوار رضايي برادر محسن رضايي قرار گرفت تا فراكسيون وفاق و كارآمدي پس از ابوترابي، دومين عضو خود را در ميان سطوح بالاي مديريتي مجلس قرار داده باشد. ضمن اين كه پيرمؤذن نماينده دوم خردادي اردبيل هم مخبر اين كميسيون شد.
علي اكبر آقايي كه زماني معاون پارلماني وزير راه و ترابري بود و در مجلس ششم هم به عنوان نماينده سلماس حضور مثبتي را داشت در مجلس هفتم به رياست كميسيون عمران رسيد و ولي ا... آذروش هم كه از دوم خردادي هاي مجلس ششم بود بار ديگر مخبر اين كميسيون شد.
كميسيون آموزش و تحقيقات هم در اختيار علي عباسپور تهراني فرد كه از نزديكان دكتر جاسبي و استاد دانشگاه صنعتي شريف مي باشد قرار گرفت و علي زادگان و فاطمه آجرلو هم به عنوان منتخبان اين كميسيون برگزيده شدند.
كميسيون اجتماعي نيز ابتدا در اختيار محمدباقر بهرامي نماينده دوره پنجم اسدآباد و سپس مصري قرار گرفت تا محمدرضا باهنر و حميد بهرامي احمدي به عنوان اعضاي عادي در جلسات اين كميسيون حضور يابند. يكي از استراتژيك ترين كميسيون هاي مجلس در ادوار مختلف، كميسيون اقتصادي است.
اين كميسيون كه گمانه زني هايي در خصوص رياست آن تا پيش از انتخابات هيأت رئيسه ايجاد كرده بود داوود دانش جعفري نماينده تهران را به عنوان رئيس خود شناخت. اما سال بعد شاهي عربلو عنوان رئيس اين كميسيون را به خود اختصاص داد.
در آغاز به كار مجلس هفتم هم تصور ها بر تشكيل فراكسيون هاي منسجم و فعاليت هاي اكثريت اصول گراي مجلس بود اما در فاصله اندكي فراكسيون وفاق و كارآمدي كه خود را نماينده جريان سوم مي دانستند با محوريت ميرمحمدي نماينده قم تشكيل شد.
اين جريان كه سعي داشت خود را مستقل از شوراي هماهنگي معرفي كند با حدود ۵۰ عضو و با محوريت رضا طلايي نيك، اميدوار رضايي، مرتضي موسوي، پاك نژاد، دانش منفرد، علي احمدي، عادل آذر، اسلامي كار خود را آغاز كرد. هر چند كه اين فراكسيون مواضع نزديك تري به فراكسيون اصول گرايان دارد اما در برخي موارد نيز همگرايي هايي را با فراكسيون اقليت نيز داشته است.
پايه هاي تشكيل فراكسيون اصول گرايان نيز در جلساتي كه قبل از تشكيل مجلس و در سالن همايش هاي صدا و سيما برگزار مي شد شكل گرفت. اين فراكسيون كه پرتعدادترين و قوي ترين فراكسيون مجلس هفتم مي باشد در سال اول با عضويت عماد افروغ، محمدرضا باهنر، احمد توكلي، احمد بلوكيان، رسولي نژاد، حسن سبحاني نيا، دانش جعفري، سيدآبادي، عبداللهي، منوچهر متكي، غلامرضا مصباحي، فاكر، حسين فدايي، يحيوي ، نيكفر، نجابت، احمدناطق نوري، محمدرضا ميرتاج الديني، حسين مظفر، محسن كوهكن، موسوي قرباني و نفيسه فياض بخش شكل گرفت و رياست آن نيز به عهده محمدرضا باهنر قرار گرفت.
سومين فراكسيون مهم مجلس فراكسيون اقليت بود كه پس از مدت كوتاهي به فراكسيون خط امام (ره) تغيير نام داد. اين فراكسيون كه اكثر اعضايش را نمايندگان مجلس هفتم تشكيل مي دهند، حداكثر توان جذب ۵۰ نفر را داشته است كه بيشتر آنها عناصري غيرفعال هستند. قدرت ا... عليخاني، اسماعيل گرامي مقدم، نور الدين پيرمؤذن، تابش، ولي ا... شجاع پوريان، نوروز زاده، ايرج نديمي، بيژن شهبازخاني از فعالان اين فراكسيون به حساب مي آيند. برخي از اين افراد هم كه صلاحيتشان مورد تأييد شوراي نگهبان نبود به موجب حكم حكومتي مقام معظم رهبري در جريان انتخابات مجلس هفتم وارد شدند.
فراكسيون ها و مرزبندي هاي جديد
فراكسيون اصول گرايان در استيضاح احمد خرم، رأي اعتماد به محمد رحمتي و عدم رأي اعتماد به صادق بناب در زمان دولت سيد محمد خاتمي، تقريباً يكدست عمل كرد اما رأي اعتماد به كابينه محمود احمدي نژاد نشان داد كه نمايندگان مجلس چندان سياسي و در قالب فراكسيوني عمل نمي كنند.
انتخابات رياست جمهوري با واكنش هاي متفاوتي از سوي نمايندگان مواجه شد. ورود به اين بحث با نطق آتشين الياس نادران آغاز شد. نطق نادران كه حاوي انتقادات جدي عليه هاشمي رفسنجاني و كارگزاران بود با جنجال هاي زيادي همراه بود. برخي از اصول گرايان اين نطق را حرف رسمي اصول گرايان و برخي ديگر آن را نظرات شخصي نادران دانستند. پس از آن موارد مشابهي مشاهده شد كه بيشتر در مورد حمايت و يا انتقاد از هاشمي رفسنجاني بود. پس از مدتي گروهي از روحانيون مجلس كه اكثراً هم عضو فراكسيون اصول گرايان بودند، پس از جلسات متعدد به حمايت از هاشمي پرداختند و از سوي ديگر حدود ۱۰۰ تن از نمايندگان به ديدار هاشمي رفتند.
نمايندگان مجلس نيز به حمايت از كانديداهاي مختلفي  پرداختند. بسياري از نمايندگان تهران به ويژه اعضاي جمعيت ايثارگران به حمايت از قاليباف پرداختند. افرادي نظير رياضي، نفيسه فياض بخش، كاتوزيان، اختري و حسين مظفر از علي لاريجاني حمايت كردند. فراكسيون اقليت نيز از كروبي، معين و هاشمي حمايت نمودند.
پس از انتخابات اصولگرايان از رأي آوردن احمدي نژاد خوشحال به نظر مي رسيدند. تحليلگران سياسي نيز احتمال مي دادند كه قطعاً تمامي اعضاي كابينه پيشنهادي احمدي نژاد موفق به راهيابي به دولت خواهند شد. اما پس از معرفي ليست پيشنهادي رئيس جمهور زمزمه مخالفت با چند تن از چهره هاي پيشنهادي به گوش رسيد.
بسياري بر اين باور بودند كه اقليت بار اصلي مخالفت با كابينه را بر دوش خواهد كشيد. روز اول هم بيژن شهباز خاني نماينده اصلاح طلب ملاير در مخالفت با كل كابينه صحبت كرد اما گويي اين اولين و آخرين مخالفت اقليت بود كه احتمال بدون هماهنگي بودن آن را نيز مطرح كردند. اين سكوت اقليت به حدي سنگين بود كه صداي سرمقاله نويس روزنامه شرق هم درآمد و در گزارشي تلويحاً، فراكسيون خط امام را ، اقليت بي خاصيت خواند .
اعضاي فراكسيون اقليت نيز ساكت نماند و در جوابيه اي به اين روزنامه، سياست خود را سياست سكوت خواندند. حتي زماني كه ولي ا... شجاع پوريان عضو برجسته اين فراكسيون قصد مخالفت با صفارهرندي وزير پيشنهادي فرهنگ و ارشاد را داشت با مخالفت اعضاي فراكسيون مواجه شد و بالاخره با پا در مياني تابش از تصميم خود منصرف شد. البته پيش بيني ها اين بود كه اقليت در راستاي القاي بحث يكدست شدن مجلس و دولت به تمامي وزرا رأي مثبت داده و علت سكوتش هم همين امر بوده است.
البته پس از داستان رأي اعتماد كابينه شوراي مركزي فراكسيون اقليت تشكيل جلسه داده و پس از سازماندهي و كميته بندي هاي جديد، تصميم  گرفت نقش فعال تري را در مجلس هفتم ايفا كند. اين فراكسيون در چند وقت اخير دو بيانيه سياسي را نيز صادر نموده است.
اما تعجب برانگيزتر از سكوت اقليت، سكوت فراكسيون وفاق و كارآمدي بود. اكثر اعضاي اين فراكسيون نيز نه در مخالفت و نه در موافقت با وزرا نه بيانيه اي دادند و نه صحبتي كردند. تنها طلايي نيك مخبر اين فراكسيون در دفاع از وزير صنايع نظرات خود را اعلام داشت.
اما فراكسيون اكثريت در جريان رأي اعتماد كاملاً متفاوت عمل كرد. بازيگران اصلي صحنه رأي اعتماد وزرا چه در مخالفت و چه در موافقت با وزراي پيشنهادي اعضاي اين فراكسيون بودند. حسن سبحاني، عماد افروغ، الياس نادران و حسين دهقان از جمله منتقدين شناخته شده كابينه بودند. در مقابل چهره هاي منتقد كه اكثراً نزديك به اصول گرايان تحول خواه بودند، اصول گرايان سنتي و نزديك به محمدرضا باهنر به حمايت از دولت پرداختند. هر چند كه اين اختلاف سلايق همواره بين اين دو طيف اصول گرايان وجود داشته اما نمونه بارز آن در جريان رأي اعتماد به وزراي كابينه مشاهده شد.
انتخابات جديد هيأت رئيسه فراكسيون اصول گرايان نيز كه اخيراً برگزار شد در برگيرنده نكات قابل توجهي بود. فضاي اين فراكسيون كه در گذشته به سمت سنتي ها نزديك بود، با تغييرات جديد صورت گرفته به جريان تحول خواه گرايش پيدا كرده است و احتمال تداوم اين تغييرات در انتخابات هيأت رئيسه آينده نيز وجود دارد.
زاكاني، تمدن، حاجي بابايي، ابطحي، هدايتخواه، بزرگيان، رياضي، فرهنگي و ايماني از جمله افرادي بودند كه وارد شوراي مركزي شدند. هر چند كه در اين ميان اصول گرايان وابسته به شوراي هماهنگي (طيف سنتي) هنوز هم موقعيت خوبي دارند اما عدم انتخاب موسوي قرباني و احمد ناطق نوري كمي براي كارشناسان سياسي سؤال برانگيز بود.
نكته قابل توجه ديگر حذف برخي از نمايندگان طرفدار هاشمي رفسنجاني از شوراي مركزي اين فراكسيون بود كه در اين ميان مي توان به حذف كلهر، عبد اللهي  و تيمور علي عسگري اشاره كرد.
در اين ميان تنها قدرت ا... ايماني توانست به شوراي مركزي راه پيدا كند. در هر حال ۱۵۰ نماينده اصول گرا از بين ۹۳ كانديدا، ۳۱ نفر را به عنوان شوراي مركزي خود انتخاب كردند. انتخاباتي كه اگر چه درون فراكسيون اكثريت انجام شد اما رقابت دو طيف فكري را به همراه داشت.
انتخابات هيأت رئيسه فراكسيون اصولگرايان نيز با ابقاء رئيس سابق يعني محمدرضا باهنر برگزار شد.
باهنر تنها كانديداي رياست فراكسيون اصولگرايان بود و موفق شد از مجموع ۲۷ رأي، ۲۶ رأي را از آن خود كند تا در آستانه شروع مجدد فعاليت هاي شوراي هماهنگي جايگاه خود را در مجلس تثبيت كند.در جمع نواب رييس نيز تغييري حاصل نشد تا همچنان فاكر و توكلي با ۲۶ و ۲۴ رأي نواب رئيس اول و دوم باشند. البته كانديداي ديگري براي اين سمت وجود نداشت.محمدرضا ميرتاج الديني، ستار هدايتخواه و حسين نجابت نيز به عنوان منشي انتخاب شدند و محمد دهقان نماينده چناران و طرقبه نيز با رأي اعضاي شوراي مركزي اصولگرايان، كارپرداز فراكسيون شد. به هر حال مرزبندي هاي جديد در فراكسيون هاي مجلس تغييرپذيرند و واقعاً همانگونه كه مجلس در داستان رأي اعتماد نشان داد، عملكردي غيرقابل پيش بيني خواهد داشت.