عكس: آرش يداللهي
ساراي قشقايي
تا اذان مغرب از گلدسته هاي مصلاي تهران شنيده مي شود، محوطه شلوغ نمايشگاه قرآن كريم، آرام آرام خالي مي شود. هركسي به گوشه اي مي رود تا روزه اش را افطار كرده و قامت نماز ببندد. نواي خوش قرآن كريم از بلندگوي مركزي بلند شده است و همه غرفه هاي قرآني بسته مي شود. نمايشگاه قرآن كريم همچون سالهاي قبل، رونق ماه مبارك رمضان خواهد بود.
مصلاي تهران تا پايان ماه مبارك رمضان، ميزبان سيزدهمين نمايشگاه بين المللي قرآن كريم خواهد بود. تمام محققان و پژوهشگران قرآني از سراسر كشورهاي دنيا با شعار عدالت در قرآن كريم دور هم آمده و فرهنگ و معارف عاليه قرآن كريم را به نمايش خواهند گذاشت.
نمايشگاه قرآن؛ زينت هر رمضان
امسال نمايشگاه، رونق ديگري دارد. 25 كشور اسلامي و اروپايي، محصولات خود را به اين نمايشگاه آورده اند و قرار است در بخش مكتوب، بيش از 10هزار و 800 عنوان كتاب در حوزه قرآني و كتاب هاي ديني عرضه شود. در بخش مكتوب، 210 ناشر قرآني شركت دارند كه اين بخش را 74 ناشر تهراني، 61 ناشر شهرستاني و 102 ناشر كه به صورت نمايندگي شركت كرده اند، پوشش خواهند داد.
حضور ناشراني از كشورهاي آلمان، فرانسه، آلباني، روسيه، چين، تاجيكستان، تركيه، پاكستان، افغانستان، كنيا و ... بيانگر وسعت اين دوره از نمايشگاه قرآن كريم است.
تا سال گذشته نمايشگاه بين المللي قرآن كريم در كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان واقع در خيابان حجاب برگزار مي شد، اما به دليل گستردگي حجم نمايشگاه و فضاي محدود اين مكان، محل برگزاري نمايشگاه امسال، مصلاي تهران انتخاب شده است تا بخوبي و در فضايي مناسب، آثار قرآني به نمايش گذاشته شده و مراجعان نيز درمحيطي راحت تر به ديدار از نمايشگاه بپردازند. برنامه هاي امسال نمايشگاه متنوع است. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي در طول يك سال هرچه را كه در چنته داشت، گذاشت تا بشود نمايشگاهي كه حالا در ميان 30 كشور مسلمان و غير مسلمان جهان جايگاه پيدا كرده است. شعار عدالت در قرآن كريم سرلوحه تمام برنامه هاي اين نمايشگاه است. چهارمين همايش علمي، پژوهشي عدالت در قرآن كريم هم با همكاري وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي و مجمع جهاني تقريب مذاهب اسلامي در روز دوازدهم ماه رمضان با حضور جمعي از شخصيت هاي علمي و فرهنگي داخلي و خارجي در حاشيه اين نمايشگاه برپا خواهد شد.
بخش هاي مختلفي در اين نمايشگاه برگزار خواهد شد. تمام اين بخش ها حاصل يك سال كار و تلاش فعالان در رشته هاي قرآني ست.
آثار مكتوب
يكي از گسترده ترين بخش هاي اين نمايشگاه، بخش مكتوب است كه در زمينه فعاليت هاي قرآني وزارت فرهنگ، ارشاد و آثار داخلي، مكتوبات قرآني، آثار خارجي و نسخ خطي برنامه هايي خواهد داشت.
معاونت امور فرهنگي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي براي معرفي تحقيقات، پژوهش ها و پايان نامه هاي قرآني و حمايت از پديدآورندگان اين آثار و چاپ قرآن كريم كارهايي را انجام داده است. حمايت از پايان نامه هاي قرآني مقطع كارشناسي ارشد و دكتري، حمايت از چاپ قرآن كريم براي كاهش بهاي هر نسخه قرآن، نمايش كتاب هاي قرآني مورد حمايت و نمايش بررسي تحليلي آماري وضعيت كتاب هاي قرآني از اينگونه اقدامات است.
در زمينه آثار داخلي قرار است كتاب هاي قرآني چاپ اول منتشر شده به نمايش گذاشته شود. كتاب هاي قرآني ويژه كودك و نوجوان معرفي و تحليل شده و دومين دوره انتخابات و معرفي مقالات و كتاب هاي برتر قرآن سال برگزار شود.
در بخش آثار خارجي، كتاب هاي قرآن به زبان هاي عربي، لاتين، انگليسي، فرانسه و آلماني مربوط به سالهاي 2000 تا 2004 ميلادي به نمايش گذاشته شده و مقالات قرآني يكصد سال اخير هم كه به سه زبان انگليسي، فرانسه و آلماني چاپ شده در معرض ديد عموم قرار گرفته است.
يكي از بخش هاي جالب اين نمايشگاه، بخش نسخ خطي ست. براي اولين بار مصاحف مهاجر موجود در موزه ها و مجموعه هاي خارج از كشور به نمايش عمومي درآمده است. همچنين كتابت و كتاب آرايي قرآن كريم، محور اتفاق مسلمانان از ديگر برنامه هاي اين بخش است.
بخش ناشران قرآني هميشه از استقبال خوبي برخوردار است. ناشران فعال قرآني كشور دور هم جمع مي شوند و محصولات توليدي فرهنگي خود را در معرض ديد عموم قرار مي دهند.
در اين بخش، مجموعا 210 ناشر قرآني، متشكل از 46 ناشر تهراني، 61 ناشر شهرستاني، 102 ناشر به صورت نمايندگي و يك ناشر خارجي بيش از 2هزار و 700 عنوان كتاب هاي علوم قرآني و 8 هزار و 100عنوان كتاب هاي ديني را در فضايي بالغ بر يكهزار و 600 مترمربع عرضه خواهند كرد. 26 موسسه از تهران و 9 موسسه از شهرستان هاي كشور در اين بخش حضور دارند.
تكريم از خادمان قرآن
تنها بخشي كه در آن بالاترين مدير اجرايي كشور حضور خواهد داشت، مراسم تكريم از خادمان قرآن كريم است؛ اين مراسم تاكنون 12 دوره برگزار شده است و همزمان با شب ولادت حضرت امام حسن مجتبي عليه السلام خواهد بود. به خادمان قرآن كريم در رشته هاي مختلف قرآن كريم، لوح ويژه رئيس جمهوري و جوايز ارزشمندي اهدا خواهد شد.
جوان و قرآن
بخش جوان يكي از مهمترين بخش هاي نمايشگاه قرآن است كه هرساله مورد بازديد ده ها هزار جوان و نوجوان قرار مي گيرد. برنامه هاي مفرح نشست هاي اعتقادي براي تقويت باورهاي ديني جوانان برگزار خواهد شد و از استادان قرآن دعوت مي شود تا در اين نشست حضور پيدا كنند.
سراي قرآن- سراي قرآن، پاي ثابت تمام نمايشگاه هاي برگزارشده قرآن كريم است. براي به وجود آوردن زمينه هاي مناسب جهت تعامل و همفكري اصحاب انديشه در حوزه قرآن كريم، سلسله نشست هاي قرآن پژوهي با حضور فرهيختگان، انديشمندان، متخصصان و صاحبنظران قرآني برگزار مي شود. 80 نشست علمي پژوهشي در موضوعات مختلف چاپ، هنري، نرم افزارهاي قرآني و علوم قرآني در اين قرآن سرا برگزار خواهد شد.
قرآن كريم online
جشنواره الكترونيكي قرآن كريم، يك جشنواره مجازي در دنياي اينترنت است. وبلاگ هاي قرآن كريم و طراحي هاي انيميشن، سي دي هاي آموزشي قرآن كريم و سايت هاي فرهيخته قرآني، متصديان فرهنگ و ارشاد كشور را بر آن داشت تا بخشي از جشنواره را به نمايشگاه اينترنتي قرآن كريم اختصاص دهند.
مسابقه بزرگ وبلاگ نويسي قرآن كريم با محوريت عدالت در قرآن، مسابقه بزرگ داستان نويسي و فيلمنامه نويسي كوتاه قرآني، مسابقه بزرگ طراحي انيميشن با محوريت عدالت در قرآن، مسابقه سئوالات چند گزينه اي آيات و احاديث و مسابقه بزرگ تصويرشناسي پيرامون موضوعات قرآني، تمامي نخبگان و متخصصان حوزه اينترنت را گردهم آورد تا در اين نمايشگاه شركت كنند. آنها مي توانند براي دريافت آئين نامه داوري و مقررات مسابقه جشنواره به سايت WWW.Quranfestival.com مراجعه كنند. در كنار آن، كارگاه آموزشي تفسير قرآن كريم هم با قابليت آموزش 10 هزار نفر از جوانان برگزار شده است كه استادان برجسته تفسير به آموزش جوانان مي پردازند.
قرآن و شاعران جوان- قرآن، دريايي ست كه با هزاران مثنوي نمي توان آن را توصيف كرد. اين را يكي از شاعران جوان حاضر در نمايشگاه مي گويد. 50 شاعر جوان در اين بخش از نمايشگاه حضور دارند. قرار است از ميان اين شاعران سه نفر برگزيده و به عنوان شاعر جوان برتر معرفي شوند.
نوابغ قرآن كريم- حتما نابغه كوچك محمدحسين طباطبايي را كه در سن سه سالگي كل قرآن كريم را حفظ كرده بود فراموش نكرده ايد. شايد از آن زمان به بعد بود كه نوابغ قرآن كريم كه البته اغلب بسيار هم كوچك بودند، مورد توجه محافل قرآني قرار گرفتند. در اين دوره از نمايشگاه نيز آثار نخبگان و همچنين نوابغ جهان حضور يافته و از آنها تجليل به عمل مي آيد. همچنين 50نفر از نخبگان و نوابغ جواني كه داراي مدال هاي جهاني و المپيادهاي ملي هستند، در اين بخش شركت كرده اند.
آموزش خطوط قرآني- فكرش را بكنيد كه تمام هنرهاي قرآني يك جا گرد هم آيند. استادان برجسته خطوط و نگاره هاي قرآني نيز حضور خواهند داشت تا علاقه منداني كه مايل به يادگيري اين هنرها هستند، از اين فرصت بهره ببرند. هشت كارگاه آموزش خطوط قرآني نسخ، نستعليق، شكسته نستعليق، معقلي، معلي، كرشمه، نقاشي خط و ثلث برپا شده است. پنج كارگاه آموزش نگارهاي قرآن كريم نيز شامل تذهيب، گرافيك، نقاشي، ريزنويسي و غبار، گرافيك نمونه و گرافيگ رايانه برپا شده است.
در بخش نمايش نيز حداقل يك نمايش در روز با محوريت داستان هاي قرآني اجرا خواهد شد.
قرآن و روشندلان- قرآن براي آن دسته از نابيناياني كه به آن خو گرفته اند، روشني دل به همراه دارد. بيشتر روشندلان در زمينه حفظ و قرائت قرآن فعاليت دارند، اما كارهاي اين دسته هرگز بخوبي معرفي نشده است. اين نمايشگاه، فرصتي را فراهم كرد تا روشندلان فعاليت هاي قرآني را به نمايش بگذارند.
حقوق بشر از منظر قرآن كريم-تمام آنهايي كه سوالات و شبهاتي از منظر حقوق بشر در قرآن كريم دارند، با حضور در اين غرفه پاسخ ابهامات خود را مي گيرند.
مادران؛ اولين معلم قرآن
اولين كلمات و آيه ها از قرآن هميشه از زبان مادر به گوش كودكان مي رسد. پس به اين ترتيب نبايد نقش بانوان را در ترويج فرهنگ قرآني ناديده گرفت. در اين نمايشگاه از مادراني كه در امر آموختن قرآن به فرزندانشان روش هاي جديد و قابل استفاده اي ابداع كرده اند، دعوت شده است كه روش هاي خود را در اين نمايشگاه معرفي كنند. بانوان معلم قرآن مدارس نيز كه به روش هاي نويني بر آموزش قرآن دست پيدا كرده اند نيز از جمله مدعوين هستند. بانوان برنامه ساز قرآني كه در صداوسيما برنامه هاي قرآني را توليد كرده اند، در اين بخش معرفي مي شوند و از NGOهاي قرآني هم كه موسس آنها بانوان هستند، در اين نمايشگاه تقدير خواهد شد.
نمايشگاه قرآن در كشورهاي خارجي
همزمان با برگزاري سيزدهمين نمايشگاه بين المللي قرآن كريم، 19 كشور جهان ميزبان نمايشگاه هاي قرآني جمهوري اسلامي ايران با عنوان قرآن در آينه هنر هستند كه با تلاش معاونت امور فرهنگي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي و نمايندگان رايزني فرهنگي ايران برگزار شده است.
كشورهاي تاجيكستان، بنگلادش، تركمنستان، سريلانكا، قرقيزستان، قزاقستان، پاكستان، قطر، كويت، لبنان، سوريه، امارات متحده عربي، مراكش، تونس، ايتاليا، روسيه، فرانسه، تركيه و كانادا از اول ماه مبارك اين نمايشگاه را برگزار كرده اند. در اين نمايشگاه، 75 هنرمند ايراني، 35 نفر در رشته هاي خوشنويسي، تذهيب، منبت، معرق، نگارگري قرآن و صنايع دستي، 40 نفر قاري، حافظ و سخنران و گروه تواشيح، آثار هنري و برنامه هاي خود را عرضه مي كنند.

امير رضواني
اينكه معجزه پيامبري در ساحتي فراتر از پيامبران پيشين اتفاق بيفتد، مي تواند بشارت دهنده زاويه اي تازه باشد كه در آئين او جلوه گر خواهد شد، چگونه؟ تا پيش از بعثت پيامبر گرامي اسلام به مقام نبوت، معجزات همه پيامبران در ساحت زميني علم اتفاق افتاده بود، به گونه اي كه هركدام از آنها با تصرف در قوانين و اصول بخشي از هستي فيزيكي، نشانه هاي خود را به مردم مي نمودند؛ آن يك يد بيضا مي نمود و ديگري مرده را زنده مي كرد و ...، ولي معجزه حضرت ختمي مرتبت، در مرتبه اي فراتر، يعني در ساحت هنر شكل گرفت، آن هم در سرزميني كه بلاغت به عنوان داشته اي بي بديل دل هر شيفته اي را مي برد و جان او را آكنده از حظ و لذت مي كرد. همين خصيصه دربندبند معجزه  گرامي آن حضرت تنيده شد تا مسلمانان و غيرمسلمانان بسياري با الهام گرفتن از اين منبع عظيم، بتوانند به خلق گوشه هايي هرچند مختصر از آن هستي بيكران دست بزنند. مسلما قرآن سواي ماهيت الهام بخشي كه مي تواند انگيزه هاي هر شيفته اهل دلي را بيدار كند، ساختاري بسيار شگفت را نيز در خود دارد كه در ساحات گوناگون هنر مي تواند سرمشق هاي بي شماري را پيش روي اهل عبرت بگذارد.
از صناعات گوناگون ادبي به كار رفته در اين هستي بزرگ كه بگذريم، به بخش هايي مي رسيم كه مي تواند سرلوحه ديگر رسته هاي هنري نيز قرار گيرد. به عنوان مثال شكل روايات قرآني به گونه اي ست كه علاوه بر همه تازگي هاي ادبي، از پيرنگي دراماتيك برخوردار است و همين امكان كافي ست كه هنرمندان بتوانند براي خلق آثار نمايشي وزين از اين منبع گرانقدر بهره ببرند.
اما يكي ديگر از وجوه قرآن بي ترديد بيشترين انعكاس را در ساحت هنر به خود اختصاص داده است. اين وجه چيزي جز موسيقي پرطنين كلام خدا نيست كه گاهي به دست معماران جان سوخته در كمان محراب ها ترجمه مي شود و گاهي در پيچ و تاب قلم خوشنويسان؛ گاهي مي تواند رنگي باشد به وديعه گرفته شده از رنگ گل هاي بهشت در تابلويي و گاهي مي تواند آوايي باشد درگلويي كه نغمه جنات تجري من تحتهاالانهار را به ياد بياورد.
و چقدر جالب مي تواند باشد كه امسال عنوان نمايشگاه بزرگ قرآن كريم، عدالت در قرآن كريم انتخاب شده است، چراكه عدالت دقيقا همان نقطه اي ست كه هنر در آن اتفاق مي افتد؛ وقتي كه همه چيز به سلامت و آرامش در كنار هم قرار مي گيرند و به بهترين تركيب ممكن دست مي يابند.
مسلما هنرمندان مسلمان تا هميشه مي توانند عدالت را در آيينه قرآن فرا بگيرند و از آن جوهري بسازند كه به هر نقش و نگاري رنگ جاودانگي و ماندگاري بزند.