|
توصيه هايي براي مصرف بهينه انرژي در آغاز فصل سرد
گرما بدون سوخت
|
|
|
سيد سعيد حسيني
امروزه پرداخت هزينه هاي مالي زندگي در جنبه هاي مختلف آن از خريدهاي روزمره گرفته تا پرداخت اقساط وام ها و خريدهاي قسطي ماهانه و سالانه لوازم منازل و به طور كلي مخارج سه گانه تامين خوراك، پوشاك و مسكن و ساير تسهيلات و امكانات مورد نياز براي رفاه هر چه بيشتر و بهتر زندگي اعضاي خانواده، به دغدغه اصلي افراد در اغلب جوامع بشري تبديل شده است و در واقع هزينه هاي بالاي زندگي ماشيني امروز باعث كم اهميت شدن و رنگ باختن آسايش روحي و رواني افراد در مقايسه با رفاه مادي و جسمي شده است (رجحان آسايش مادي و جسماني به آسايش روحي). در ميان هزينه هاي ماهانه خانواده ها، هزينه مصارف انرژي در ساختمان شامل آب، برق ، گاز و تلفن كه قسمت عمده آن مربوط به سيستم هاي حرارتي و برودتي خصوصا در زمستان است، بخش عمده اي از هزينه هاي ماهانه خانواده ها را به خود اختصاص مي دهد (حدود
38 درصد از مصارف انرژي كل كشور مربوط به مصارف خانگي و ساخت واحدهاي مسكوني ست). بنابراين، ساكنان، مالكان و مديران ساختمان ها بايد به منظور كاهش مصرف انرژي در ساختمان هاي مسكوني، اداري، تجاري و ... چاره جويي كرده و با به كارگيري راهكارها و رهيافت هاي اجرايي نوين مبتني بر علم و تجربه ميزان مصرف انرژي را كاهش دهند تا ضمن بهره و صرفه اقتصادي براي خانواده ها، از مصرف بي رويه و بي قاعده منابع بسيار ارزشمند و در عين حال محدود و تجديد ناپذير طبيعي انرژي خصوصا سوخت هاي فسيلي ممانعت به عمل آيد. در واقع بايد اين منابع بسيار ارزشمند سوختي را با نگاهي به آينده و با مدنظر داشتن نيازمندي هاي نسل فردا به مسلخ مصرف ببريم.
در اين زمينه رعايت نكات و دستورالعمل هاي فني و اجرايي برشمرده زير مي تواند تا حدود زيادي براي صرفه جويي در مصرف انرژي هاي حرارتي در ساختمان ها و نيز كاهش هزينه و بار مالي ناشي از مصرف انرژي كار ساز و مفيد واقع شود.
۱ - رعايت اصول اجرايي و قوانين و ضوابط موجود در زمينه ساختمان سازي خصوصا در حيطه عايق كاري كل ساختمان با انواع عايق هاي حرارتي از جنس الياف پليمري يا پلي استايرن، نوع، اندازه و جنس بازشوها و نحوه نصب و درزگيري آنها، استفاده از شيشه هاي چند جداره در پنجره ها و بهره گيري از چارچوب هاي آلومينيومي يا با جنس هاي PVC به جاي استفاده از انواع آهني. زيرا چارچوب هاي آهني رسانايي گرمايي بالايي داشته و گرما را بخوبي انتقال مي دهند و همين امر براي انتقال هواي گرم داخل به خارج ساختمان كافي ست و اين امر به معني مصرف بالاي انرژي و تحميل هزينه هاي اضافي ست. از طرف ديگر اين مدل چارچوب ها به دليل ساخت دستي نامناسب و غيراستاندارد، داراي درزبندي و هوابندي نامناسبي هستند و اتلاف حرارتي بالايي دارند (بخصوص در مورد ساختمان هايي كه هم اكنون و از اين به بعد خواهيم ساخت رعايت بند 1 بسيار موثر و مفيد خواهد بود).
۲ - رعايت اصل بسيار مهم و تعيين كننده تنزيل دما خصوصا تنزيل شبانه (Night Setback ) بويژه براي ساختمان هاي اداري و آموزشي: به اين صورت كه در ساعاتي از شبانه روز كه ساختمان خالي ست و هيچ فرد يا افرادي از آن استفاده نمي كنند، مي توان با كاهش انرژي گرمايي توليدي يا قطع كامل سيستم گرمايشي، تا حدود زيادي در مصرف انرژي صرفه جويي كرد. مثلا بين ساعات 14 تا 6 صبح و نيز در ايام تعطيل مي توان گرمايش تمام يا بخش هايي از ساختمان را قطع كرد.
۳ - سعي شود كه ميزان رطوبت ساختمان در حد نرمال آن نگه داشته شود و هواي داخل خيلي خشك نباشد، زيرا در حضور رطوبت حتي اگر سيستم گرمايشي هم فعال نباشد و هيچ نوع انرژي حرارتي كه لازمه آن مصرف منابع سوختي ست، توليد نشود، با اين وجود باز هم ساكنان احساس گرماي بيشتري مي كنند تا زماني كه هوا خشك و بي رطوبت است. زيرا ظرفيت گرمايي هواي مرطوب از هواي خشك بيشتر است. رطوبت طبيعي هواي داخلي ساختمان حدود 50 درصد است.
۴ - تا حد امكان از باز و بسته كردن هاي غير ضروري بازشوها خصوصا پنجره ها پرهيز شود، زيرا اين كار علاوه بر خروج مقدار زيادي از انرژي گرمايي توليد شده توسط سيستم هاي گرمايشي، باعث ورود مقادير قابل توجهي هواي سرد به داخل ساختمان مي شود كه انرژي زيادي براي گرم كردن اين هوا و رساندن آن به دماي نرمال هواي اتاق لازم است. به علاوه اين امر باعث مي شود كه سيستم عايق بندي و درزگيري بازشوها دچار مشكل شود. بازديد عيني در آخر وقت از بازشوها و اطمينان از بسته بودن كامل آنها نبايد فراموش شود.
۵ - روكش كردن نماهاي شيشــــه اي ساختمان ها با لايه اي از موادي با ضريب انتشار پايين و قدرت جذب بالاي انرژي، براي جذب انرژي ارزان و پايان ناپذير خورشيدي بخصوص در روزهاي آفتابي يا نيمه ابري و انتقال اين انرژي به قسمت هاي ديگر ساختمان، يك راهكار سودمند و كاراست. البته در اين زمينه شدت و فركانش تابش خورشيدي در فاصله حدود 3 ميلي متري شيشه، نقش موثر و تعين كننده اي در ميزان و نحوه جذب انرژي خورشيدي دارد. در واقع اين روند را اصطلاحا بهره گيري از سامانه گرمايش خورشيدي انفعالي يا غيرفعال
Passive Solar Heating System مي نامند كه در اين شيوه بدون به كار گيري ابزار يا امكانات خاصي، اجزاي ساختمان از قبيل جدارها، پنجره ها، نورگيرها و نورگيرهاي سقفي (Skylight)، گلخانه ها و ...، انرژي خورشيد را به طور مستقيم جذب كرده و به ساير اجزا و بخش هاي ساختمان منتقل مي كنند كه بايد در طول شب با استفاده از عايق هاي حرارتي در نما و ديوارهاي ساختمان و نيز با به كار گيري پرده، كركره و دراپه در بازشوها از
هدر روي اين انرژي جذب شده جلوگيري شود.
۶ - جلوگيري از كاهش فشار هواي درون ساختمان از طريق ممانعت از كاهش دادن حجم هواي خروجي از راه فن هاي تهويه، هواكش ها، درزهاي بازشوها و ساير اگزاست فن ها (Exhaust Fans )، هودها و دودكش ها و ... كه لازمه اين كار پرهيز از آلوده كردن هواي موجود داخل ساختمان و نيز ممانعت از ورود هواي آلوده به فضاي داخلي ساختمان با استفاده از فيلترهاي استاندارد و پربازده در سيستم هاي تهويه مطبوع است.
كم كردن سرعت بادزن هاي سيستم تهويه مطبوعHVAC ، كه باعث به جريان افتادن گرماي توليد شده و به طور كلي هواي داخل ساختمان مي شوند، مي تواند در جلوگيري از كاهش فشار هواي داخل ساختمان بسيار مفيد و موثر باشد. زيرا اين كاهش فشار هم افزايش هزينه عملياتي سيستم هاي حرارتي را در پي دارد و هم موجب هدر رفتن مقدار قابل توجهي از انرژي گرمايي در اثر گردش هاي غيرضروري هواي اضافي در داخل ساختمان مي شود كه اين امر در زمستان ملموس تر و محسوس تر است.
۷ - به حد اقل رساندن اثر دودكشي
(Stack Effect ) خصوصا در ساختمان هاي مرتفع با بستن درهاي ورودي اصلي ساختمان كه باعث مي شود هواي گرم موجود در فضاهاي عمومي و اصلي ساختمان به طرف بالا حركت كرده و در واقع به طور اصولي و آنچنان كه بايد از اين هواي گرم و انرژي دار بهره برداري بايسته نمي شود.
۸ - كنترل، رسيدگي و نظارت دقيق و مداوم بر عملكرد صحيح و اصولي سيستم هاي گرمايشي ساختمان و اطمينان حاصل كردن از بازده بالا آنها. مثل ديگ ها، شمعك ها، بخاري ها، لوله كشي ها و سيستم هاي شوفاژكاري ساختمان ، فن كوئل ها و... .
9 - مد نظر داشتن و رعايت يك اصل اساسي به نام ماند گرمايي (Thermal Inertia) خصوصا در ساختمان هاي اداري: بدين صورت كه بين يك تا دو ساعت قبل از تعطيلي كار اداري و خروج پرسنل، مي توان با خاموش كردن سيستم هاي حرارتي از هدرروي انرژي تا حدود بسيار زيادي جلوگيري كرد، زيرا گرمايي كه در ساعات پاياني وقت هاي اداري توسط سيستم هاي حرارتي و گرمايشي توليد مي شود، عملا تا ساعات بعد از پايان وقت اداري نيز مي تواند محيط را گرم نگه دارد، اين در حالي ست كه در اين زمان ها پرسنل در محيط كاري خود حضور ندارند و اين به معني هدر دادن بيهوده و بلااستفاده منابع انرژي ست.
۱۰ - اگر ساكنان و استفاده كنندگان از سيستم هاي حرارتي بتوانند حتي تا چند درجه حرارت تنظيم شده اين سيستم ها را كاهش دهند، يعني به جاي استفاده از هواي بسيار گرم از هواي گرم نرمال استفاده شود، در اين صورت صرفه جويي قابل توجهي در مصرف انرژي و نيز كاهش هزينه ها صورت خواهد گرفت. حتي در زماني كه افراد در ساختمان مشغول فعاليت هستند مي توان درجه حرارت توليدي سيستم را پايين تر برده و اين كمبود دما را از طريق گرماي توليدي ناشي از فعاليت و رفت وآمد، حتي حضور صرف افراد تامين كرد (دماي بهينه هواي داخل ساختمان بين 22 تا 25 درجه سانتي گراد است).
۱۱ - مقدار قابل توجهي از انرژي سرمايشي و گرمايشي از طريق سطوح جانبي، كف و سقف ها تلف مي شود. بنابراين موثرترين كار، كاهش تبادلات حرارتي از اين طرق است كه عايق كاري در اين زمينه بهترين راه حل پيش روست. عايق هاي مختلف حرارتي پوسته اي، اليافي، دانه اي، سلولي و انعكاسي با جنس هاي مختلف چوبي، پلاستيكي، پنبه اي، فوم، شيشه اي، اسفنجي و پليمري و نيز الياف گياهي يا فيبري با مقاومت هاي مختلف تا حدود 7 وات بر مترمربع _ درجه سانتي گراد، مي توانند در اين زمينه به كار گرفته شوند.
۱۲ - به طور كلي در مورد هواي داخلي بخش هاي مختلف ساختمان، يكسري متغيرهاي پارامتريك شامل دما، ميزان رطوبت نسبي و سرعت جريان هوا در ساختمان، ميانگين دماي تشعشعي اجزا و ديوارهاي پيراموني دربرگيرنده محيط براي تامين يك هدف بسيار مهم به نام آسايش حرارتي ساكنان، بايد به حد نرمال و استاندارد رسانده و نگه داشته شوند و نيز در مورد ساختمان هاي نوساز مد نظر داشتن عوامل اقليمي و شرايط محيطي محل ساخت خصوصا جهت و شدت وزش باد، نحوه قرارگيري، فرم و جهت گيري ساختمان، ميزان فضاي باز اطراف ساختمان و فاصله هاي آن از هر طرف با ساختمان ها ي مجاور بسيار مهم و تعيين كننده است.
۱۳ - استفاده از عايق هاي با مدول انتقال پايين و مقدار قابليت جذب داخلي زياد گرما و انرژي حرارتي( جرم حرارتي خوب) بويژه براي مناطق معتدل در جهت ذخيره سازي انرژي بسيار موثر و تعيين كننده خواهد بود.
۱۴ - از هر امكان و وسيله اي براي جذب، ذخيره و انتقال انرژي ارزان و تجديدپذير و بي پايان خورشيدي استفاده شود و نيز بايد از سامانه هايي براي ذخيره اين انرژي و ساير انرژي هاي توليد شده و مصرف آنها در شرايط مقتضي بهره گرفت.
۱۵ - كاهش دماي آب گرم مصرفي ساختمان خصوصا در قسمت تاسيسات بهداشتي از حد استاندارد 140درجه فارنهايت (حدود 60 درجه سانتي گراد) تا 110درجه فارنهايت (حدود 44 درجه سانتي گراد)، استفاده از وسايل محدود كننده جريان آبگرم و استفاده از شيرهاي كم مصرف براي لوله هاي آبگرم، از ديگر راهكارهاي كاهش مصرف انرژي ست.
۱۶ - استفاده از لامپ هاي كم مصرف به جاي لامپ هاي معمولي كه ميزان اختلاف مصرف انرژي اين دو نوع لامپ در حدي ست كه مي توان از آن براي راه اندازي پمپ هاي حرارتي با بازده بالا بهره برداري كرد.
اهميت صرفه جويي در استفاده از منابع انرژي و رواج فرهنگ درست مصرف كردن سوخت و انرژي تا حدي ست كه مي بينيم در كشورهايي مثل ژاپن، از كارمندان ادارات و ارگان هاي دولتي و حتي شاغلان بخش خصوصي و ساكنان منازل خواسته مي شود تا حد امكان از روشن كردن سيستم هاي سرمايشي در تابستان با پوشيدن لباس هاي نخي و خنك خودداري كنند و نيز در زمستان با پوشيدن لباس هاي گرم در محل كار يا در منزل حتي المقدور از سيستم هاي گرمايشي كمتر و درمحدوده زماني كمتر و با شدت كمتري بهره برداري شود.
در هر صورت جا افتادن فرهنگ بهره برداري صحيح ازمنابع انرژي از ملزومات جامعه در حال رشد ايران است و اگر در زمينه استفاده از اين منابع راهكارهاي كاملا علمي، فني و اجرايي كه منطبق بر شرايط اقليمي، اقتصادي و ظرفيت ذخاير سوختي كشور باشند، به كار گرفته نشود. همه ما در برابر نسل هاي آينده اين مرز و بوم و پايمال كردن حقوق حقه آنها كه همانا استفاده از اين منابع انرژي است، مسئول هستيم و بايد جوابگو باشيم.
در استفاده صحيح و پربازده از منابع انرژي و سوخت، حضور پر رنگ و مستمر سازمان ها و نهادهاي مختلف از جمله سازمان بهينه سازي مصرف سوخت (براي ارائه الگوي مصرف درست و اصولي)، سازمان صدا و سيما (فرهنگسازي)، وزارتخانه هاي نفت و نيرو (كاهش آلودگي پالايشگاه ها ونيروگاه ها و افزايش بازده و كاهش مصرف آنها)، صنايع، امور اقتصادي و دارايي، آموزش و پرورش، علوم، تحقيقات و فن آوري (تربيت متخصصان مورد نياز) و نيز بانك مركزي به كار گيري سياست هاي اصولي خصوصا اعطاي وام هاي كم بهره براي حضور كارآمد بخش خصوصي در امر بهينه سازي مصرف انرژي و صد البته از جوانب ديگر لازم و ضروري ست.
سوخت ارزان
اينكه سوخت ارزان است ، چيزي ست كه همه ما به آن آگاه هستيم، اما اين آگاهي هيچ وقت ما را به اين نتيجه نرسانده تا با استفاده از روش هايي ساده و آسان اين مصرف را پايين بياوريم، بلكه بي توجه به اين نكته هر روز و هر روز مصرف سوخت را بالا مي بريم و فكر كنيم ممكن است همين سوخت ارزان روزي به پايان برسد. به نظر مي رسد براي به نتيجه رسيدن بايد قيد فرهنگسازي را زد و به سراغ اجبار رفت.
|
