عكس: گلناز بهشتي
تيمور حكاك
مي گويند مد شده، اصلا شكارچي ها چند وقتي ست كه با هم كل گذاشته اند سر كامل كردن كلكسيون هايشان، اصلا هم برايشان مهم نيست چگونه است، از كجا آمده و ارزش زيستي اش چقدر است؛ فقط مهم اين است كه از فلان شكارچي كه به قول خودشان سه مدل گربه وحشي دارد و يك گورخر كامل، عقب نمانند. شرايط هم كاملا مهياست؛ هرگونه اي كه بخواهند فقط كافي ست گوشي تلفن را بردارند و به يكي از واسطه ها زنگ بزنند. تنها لازمه اش جيب پرپول است. از يوزپلنگ و پلنگ تا قرقاول و هوبره فقط اراده كنند، ظرف كمتر از يك ماه هرچه را كه بخواهند جلو در منزل تحويل مي گيرند. اينجا ايران است، همين نزديكي. پروسه تهيه حيوان موردنياز بسيار ساده تر از چيزي ست كه تصور مي كنيد.
تلفن همراه آقاي واسطه زنگش به صدا درمي آيد و سفارشي گرفته مي شود. اينجا هم پر از محلي هايي ست كه به دلايل مختلف از جمله فقر حاضرند جانشان را هم بدهند، چه رسد به حيات وحش شان؛ پس نان خشك و ماست و آب و تفنگي كه مجاز و غيرمجازش اينجا چندان محلي از اعراب ندارد، توشه اي ست براي تامين راهي سخت با هدف رفع نياز حاجتمندان كلكسيونر.
برف، باران، گرما و توفان فرقي ندارد. يك عمر است كه با اين شدايد، زندگي كرده اند، حتي براي مدرسه رفتن روزي چندين كيلومتر را در برف و يخ پيموده اند؛ براي كسب چيزي كه هيچ وقت هم به كارشان نيامده. حالا كه ديگر مرد شده اند و براي خرج زن و بچه به دل برف مي زنند. با تمام سختي و دردسرها حيوان شكار مي شود، البته ترجيحا با يك گلوله؛ هرچه پوست كمتر آسيب ببيند، ارزشش بيشتر است. رفو كردن پوست يك پلنگ خوب به مراتب بسيار مشكل تر از وصله و پينه كردن شلوار نيمدار است، بنابراين همان يك گلوله كافي ست. اگر هم تله بگذارند كه ديگر نور علي نور است. شكارچي محلي لاشه حيوان را بدون كوچكترين برش بر دوش مي گيرد و به آبادي بازمي گردد. واسطه با يك پيغام در كوتاه ترين زمان، خود را به محل مي رساند. پاي پول در ميان است؛ آن هم چه پولي. لاشه پلنگ حدود 500 هزار تومان از شكارچي كه اينجا ديگر به يك شكارچي قاچاق تبديل شده، خريداري مي شود و قبل از فساد بسرعت به تاكسيدرميست هاي محلي كه چيزي كم از تاكسيدرميست هاي حرفه اي دوره ديده و مدرك گرفته ندارند، رسانده مي شود. پوست حيوان به روش خاصي و با برش هايي محدود جدا مي شود و بعد از چربي گيري و دباغي روي مجسمه اي از پيكره حيوان كه بيشتر از جنس فايبرگلاس و فوم است، كشيده مي شود. بعد از تعبيه چشم و دندان و ظريف كاري هايي كه بيشتر هنر نقاشي را مي طلبد، پلنگ آماده تحويل مي شود. در شهر سرخس و مشهد به قيمتي بين 2 تا 3 ميليون تومان فروخته مي شود، البته اگر اين كلكسيونر يك بچه تهراني پولدار طالب باشد، ممكن است قيمت پلنگ به 5 ميليون تومان هم برسد.
به يكي از شكارچي هاي هوبره اي كه به دلايل امنيتي نمي خواهد نامش برده شود، مي گويم ديگر هوبره چرا؟ اين پرنده كه ديگر زيبايي آنچناني براي دكور ندارد، در موزه ها هم بيشتر براي مقاصد علمي نگهداري مي شود. او مي گويد: بعضي از شكارچي ها حتي كلكسيون هايشان از موزه هاي سازمان هم كامل تر است. شكارچي كه مثلا اين دو هوبره را مي خواهد نگه دارد، البته تاكسيدرمي شده، براي اين است كه به ديگر دوستان شكارچي اش بگويد، من هوبره هم زده ام . هوبره ها جفتي 340 هزار تومان فروخته مي شوند.
پوست و تروفه قوچ و ميش هم در اينجا بازار خوبي دارد، بخصوص اگر طول شاخ به ركورد هم نزديك باشد؛ مثلا بالاي 100 سانتي متر. در اين شرايط، يك قوچ اوريال ممكن است قيمتش به 4 ميليون تومان هم برسد.
اينجا پوست قرقاول بال نقره اي هم خيلي باارزش است. يك قرقاول مرده، 100 هزار تومان مي ارزد، البته بعد از انجام پروسه تاكسيدرمي، اين قيمت ممكن است به پنج برابر هم برسد.
حتي شغال هم كه در برخي موارد آفت محسوب مي شود، اينجا كمياب است. شغال ها را مي زنند و بعد از تاكسيدرمي، 250 هزار تومان به آدم هاي شكم سير مي فروشند.
اما از همه غم انگيزتر گورخري ست كه نسلش هم رو به انقراض است. گورخر آسيايي كه خيلي از آدم ها در لباس محيط بان برايشان جان دادند و عمرشان را گذاشتند، حالا اينجا در تهران پوست پر از كاهشان به رقمي ناچيز فروخته مي شود؛ 5 ميليون تومان. مي گويند يوز هم دارند، البته يكي بيشتر نيست، قيمتش را دقيق نمي دانند. مي گويند: مثل اينكه در جنوب خراسان يك نفر آن را زده، ولي هنوز قيمتش را نگفته اند، ولي اگر مي خواهيد بايد زودتر بگوييد، وگرنه مشتري يوزپلنگ خيلي زياد است .
كسي اينجا گونه هاي مختلف گربه و روباه را از يكديگر تشخيص نمي دهد، حتي اگر شاه روباه يا گربه شني هم شكار شود، تاكسيدرمي شده اش به همان قيمت 250 تا 300 هزار تومان روباه معمولي به فروش مي رسد. كفتار و گرگ هم تقريبا يك قيمت اند؛ بين 600 تا 650 هزار تومان. جبير و آهو به قيمت 500 تا 600 هزار تومان و كل و بز و گراز به قيمت 800هزار تومان در بازار داغ حيوانات تاكسيدرمي شده براي خودنمايي آدم هاي از فيس و افاده اي به فروش مي رسند.
اينجا انواع پرنده هم پيدا مي شود؛ از در معرض خطر انقراض و آسيب پذير تا صادراتي و وارداتي، مثلا عقاب طلايي 270 هزار تومان، درنا هم 130 هزار تومان، انواع شاهين هم دارند. قيمت هايش متفاوت است؛ معمولي اش را 160 هزار تومان مي فروشند، اما اينجا در هرمزگان دوستي هست كه خانه اش را تنها از فروش يك بالابان خريده است؛ خانه اي 5/3 ميليون توماني. 11 تا بچه دارد يك بالابان به ازاي سرپناه
۱۱ بچه. مشكل در كجا است؟مردم محلي، شكارچيان، سازمان متولي حفاظت، فقر يا زياده خواهي؟
هر عنكبوت 250 فرانك
بنگاه هاي تجاري حيوانات در اروپا بي توجه به نوع كالايي كه مبادله مي شود، يعني حيوان ، به مشتريان خود تضمين مي دهند. تقريبا هر مغازه فروش حيوانات وعده مي دهد حيواني را كه خواسته شده و در مغازه فعلا نيست، در كوتاه ترين زمان ممكن فراهم كند. نمونه هاي اسفناك در زمينه بي وجداني در تجاري كردن و فروش حيوانات بسيار فراوان است، از جمله فروش سالانه 5 ميليون لاك پشت قرمزلپ كه از فلوريدا و كاليفرنيا به بازارهاي آلمان روانه مي شود. جالب تر اينكه چند سالي ست عنكبوت هاي بزرگ نيز بر قربانيان علاقه فزاينده به داشتن حيوانات نامعمول ويژه مناطق گرمسير افزوده شده اند. در اين ميان، عنكبوت هايي كه از جنگل هاي مكزيك گرفته شده اند، به قيمت 10 تا 250 فرانك سوئيس در اروپا به فروش مي رسند. مارهاي بوآ نيز در اين ليست قرار دارند. قاچاقچيان حيوانات بي توجه به شرايط نگهداري آنها، به طور معمول موجب مرگ آنها مي شوند. متاسفانه طبق آمارهاي موجود از هر پنج پرنده صيدشده از طبيعت، تنها يكي از آنها زنده مي ماند.
رعايت نكردن اصول نگهداري حيوانات از سوي قاچاقچيان و دلالان بازار خريد و فروش حيوانات به شكل گسترده اي در نواحي مختلف خاورميانه نيز به چشم مي خورد، به طوري كه بسياري از حيواناتي كه براي فروش به باغ وحش ها يا سيرك  هاي اروپايي فرستاده مي شوند به خاطر شرايط سخت از گرسنگي مي  ميرند.

محمدرضا محمدي- هواي نامساعد، گاهي دشمن شماره يك شما در طبيعت خواهد بود، عده زيادي از طبيعت گردان در اين شرايط جان خود را از دست داده اند. يك گردشگر و طبيعت گرد موفق بايد هميشه و در هرمرحله اي حركت ابرها و تغيير شكل آسمان را در نظر داشته باشد. توده ابرهاي سياه نشانه خطر است. در هنگام رويارويي با بدي هوا و نداشتن آمادگي كافي براي روبه رو شدن با آن بخصوص اگر وضعيت هوا تهديد كننده شد، بلافاصله از راهي كه آمده ايد برگرديد و نجات جان خود و همراهان را از رسيدن به هدف مهمتر بدانيد.
در هنگام درگير شدن با هواي نامساعد و توفاني در زمستان بايد بردبار بوده و هرگز اجازه ندهيد حالت ترس ونگراني و آشفتگي بر شما چيره شود. همچنين در اين شرايط از دويدن به هر سو، خودداري كنيد، بلكه با حفظ انرژي و همفكري و آرامش در پي يك راه حل مناسب باشيد. حفظ آرامش به همان ميزان آب، غذا و پناهگاه لازم و مهم است. خونسرد باشيد، اگر راه را گم كرديد به سادگي قبول كنيد كه گم شده ايد و نمي دانيد كجا هستيد. بدون نقشه و قطب نما كار شما بسيار دشوار خواهد بود. پس تا آرامش طبيعت و فروكش كردن شرايط حاد، به دنبال يك سرپناه بوده و در صورت عدم وجود، خود يك پناهگاه مناسب را آماده كنيد. باتوجه به اينكه درچه منطقه اي قرار داريد، كوهستاني، دشت يا جنگلي، مي توانيد از عناصر طبيعي پيرامونتان براي ساخت يك پناهگاه استفاده كنيد. در محل هاي پر درخت و جنگلي، آلاچيق درست كردن بسيار آسان است. ابتدا دو درخت بزرگ الواري كه در مجاورت يكديگر هستند را انتخاب كنيد و سپس در فاصله دومتري از روي زمين، مي توانيد چوبي را به طور افقي روي انشعاب شاخه ها قراردهيد و به همين ترتيب چوب هاي ديگر را روي آن تكيه دهيد و با استفاده از شاخ و برگ ها سقف  آن را بپوشانيد. برف روي سقف آلاچيق از نفوذ آب جلوگيري مي كند. دقت كنيد بهترين مكان براي احداث پناهگاه، ايجاد آن در يك طرف لبه خط الراس در مناطق كوهستاني ست چرا كه از دره ها بسيار گرمتر است. در طول شب، هواي سرد در دره ها و زمين هاي پست جمع مي شود. بايد از محل هايي كه در معرض صخره هاي سنگريزه و بهمن ها يا زيردرختان خشك شده يا كنده هاي بزرگ خشك قراردارند، احتراز كرد. اگر چادر داريد ورودي آن را با زاويه 90درجه نسبت به وزش باد قراردهيد. سعي كنيد دراين شرايط همه چيز را خشك نگه داريد، ابعاد پناهگاه بايد با دقت انتخاب شود. اگر گرما از محيط خارج قابل تامين نيست، بايد پناهگاه شما كوچك باشد و باد در آن نفوذ نكند تا بتوانيد حرارت بدن خود را حفظ كنيد. اگر در مناطق كوهستاني هستيد، حتما در اطراف شما يك غار كوچك وجود دارد. گودال ها و فرورفتگي هاي مخروطي شكل را پيدا كرده و به كمك شاخه ها يا وسايل دم دستي، يك سقف براي آن بسازيد. در محل هايي كه توده هاي بزرگ برف وجوددارد، ايجاد يك غار كوچك برفي بسيار آسان است . يك گودال برفي به ارتفاع يك متر و عرض دومتر حفر كنيد. يك طرف سقف آن را با يك پوشش يا بوته يا چوب بپوشانيد و در طرف مقابل آتش درست كنيد. براي در امان ماندن از بارش شديد، استفاده از تپي(Tepee) هم ساده و هم بسيار كاراست. براي اين منظور سه يا چند تكه چوب به اندازه۵‎/۱ تا 2متر را آماده كنيد و آنها را از بالا به هم ببنديد و شكل مخروطي به آن بدهيد؛ به شكل چادر سرخپوستي. انتهاي آنها را نيز مي توان در زمين محكم كرد و بعد روي آن را با شاخ و برگ، پارچه يا هر چيز ديگري پوشاند. دراينجا لازم است به شما توصيه كنم در اين فصول دو وسيله كم جا و سبك را در كوله خود قراردهيد و آن چيزي نيست جز يك نايلون ضخيم به ابعاد۲ متر در 2 متر كه كاربرد فراواني به عنوان يك عايق دارد و يك متر سيم مفتولي نازك براي بريدن و درست كردن بلوك هاي برفي. در فصل پاييز و زمستان طبيعت گردان بايد موادغذايي پركالري و پرانرژي مثل خرما، گردو و شكلات را به همراه داشته باشند، راستي يك جفت جوراب اضافي دركوله خود قراردهيد، ضررنمي كنيد.

پس از سفر هيات متشكل از مدير پروژه هاي حذف مواد مخرب لايه ازن در آژانس توسعه صنعتي محيط زيست و كارشناسان اين آژانس به ايران، پيشرفت پروژه هاي حذف مواد مخرب لايه ازن در ايران مورد بررسي قرار مي گيرد.
هيات كارشناسان آژانس توسعه صنعتي محيط زيست و مدير پروژه هاي حذف مواد مخرب لايه ازن در اين آژانس، هفته گذشته در ديدار با فريدون رستمي، مديركل دفتر حفاظت لايه ازن سازمان حفاظت محيط زيست، پيرامون موضوعات پروژه هاي فوم سازي، تجهيز تعميرگاه هاي يخچال سازي به دستگاه هاي بازيافت و باز چرخه گازهاي خنك كننده و برنامه هاي آموزشي گمرك و ديگر موضوعات مرتبط با لايه ازن به بحث و تبادل نظر خواهند پرداخت. دفتر حفاظت لايه ازن سازمان حفاظت محيط زيست از طرف دولت ايران، مسئول اجراي مصوبات پروتكل مونترآل مبني بر كاهش و حذف مواد مخرب لايه ازن در واحدهاي مصرف كننده است كه اين واحدها عمدتا شامل كارخانه هاي يخچال سازي صنعتي و خانگي، فوم سازي، تعميرگاه هاي يخچال، تعميرگاه هاي كولر خودرو و... است.

محيط بان، آزاد رضايي‎/ كرمانشاه- سال۷۸ محل خدمتم از شهرستان سنندج به شهرستان پاوه از توابع استان كرمانشاه تغيير يافت. پس از آشنايي با همكاران جديد و همچنين  آشنايي با حوزه استحفاظي اين شهرستان، بخشي از منطقه جنگلي به دليل وجود شوكا، كوچكترين گوزن ايران، به نام منطقه شكار و تيراندازي ممنوع مشخص شد. با وجود اينكه دامداران و عشاير و همكاران، بارها و بارها شوكا را در اين منطقه مشاهده كرده بودند، براي مسئولان سازمان و مركز اداره كل جاي شك و ترديد داشت. چندين بار با اعزام كارشناسان از سازمان و مركز اداره كل نتوانستند وجود شوكا را به اثبات برسانند. براي اين كار حتي دو نفر از محيط بانان منطقه گلستان به همراه چند نفر كارشناس كه با محل زيست شوكا كاملا آشنايي داشتند به منطقه مذكور آمدند ولي نتوانستند رد پايي از اين حيوان پيدا كنند.
سال 80 منطقه مورد نظر به عنوان منطقه حفاظت شده جنگلي به تصويب شوراي عالي حفاظت محيط زيست رسيد. باوجود اينكه بارها و بارها به آن منطقه اعزام شده بودم، ولي برايم جاي شك و ترديد داشت و تا آن زمان شوكا نديده بودم. تا اينكه در سال 81 دو نفر از كارشناسان؛ آقايان صادقي و آيت الهي براي بازديد از منطقه حفاظت شده بوزين و قره خيل و بررسي وجود شوكا به آنجا آمدند و من و يكي ديگر از محيط بان ها به نام فرامرز عزيزي با آقاي حيدريان رئيس اداره كل و ديگر آقايان راهي منطقه شديم، ولي متاسفانه بازهم اثري از شوكا نبود. هنگام بازگشت ازمنطقه پاوه آقاي صادقي به محيط بان عزيزي گفت: شما خودتان در اين منطقه شوكا ديده ايد؟ عزيزي پاسخ مثبت داد و شكل و شمايل شوكا را كامل تشريح كرد. ولي آقاي صادقي با لبخند گفت: اين منطقه شوكا ندارد و چيزهايي كه مي گوييد را از دكتر گرمي ياد گرفته ايد. اين حيوان اصلا زيستگاهش اينجا نيست .
ما هم كه هنوز نتوانسته بوديم وجود شوكا را ثابت كنيم، خاموش مانديم چون حرفي براي گفتن نداشتيم.
حرف ها آقاي صادقي من را در يافتن شوكا مصمم تر كرد.
يك هفته بعد با ديگر دوستان تصميم گرفتيم با تجهيزات و امكانات لازم براي چند روز به منطقه برويم و آنجا را به دقت بگرديم. براي خودمان هم كه شده بود بايدثابت مي كرديم شوكا در منطقه هست يا نه. بعد از هماهنگي با مسئول وقت اداره و با قرض گرفتن يك دوربين  هندي كم به اتفاق علي حيدريان و مولود رحيمي و فرامرز عزيزي به منطقه رفتيم. اتفاقا بعداز ظهر همان روز چند راس شوكا ديديم و از آنها فيلمبرداري كرديم. فردا به اداره كل آمديم و فيلم را به مدير استان داديم. مدير هم بلافاصله آقاي باقرآبادي، مسئول روابط عمومي را با دوربين فيلمبرداري و عكاسي به شهرستان پاوه فرستاد و همگي به منطقه بوزين و قره خيل رفتيم و در منطقه مستقر شديم. من از بقيه جدا شدم. در محل گدار شوكاها خودم را استتار كردم. بعداز گذشت 3ساعت در گرماي شديد آفتاب، 3راس شوكا را در فاصله اي نه چندان دور ديدم و از آنها عكس گرفتم. احساس خيلي خوبي داشتم؛ انگار كه به تمام آرزوهايم رسيده ام. بقيه اعضاي گروه هم از 7راس شوكا عكس و فيلم تهيه كرده بودند. با خوشحالي به اداره كل رفتيم و تصاوير و عكس ها را به مركز فرستاديم. آقاي صمدزاده، مدير كل هم بلافاصله فيلم و عكس ها را به سازمان مركزي بردند و به مهندس صادقي نشان دادند. او هم تعجب كرده بود و بعدا به خاطر همين كار، مدير استان مورد تقدير و تشكر كتبي قرارگرفت.
از آن روز به بعد قضيه حفاظت از اين منطقه خيلي جدي تر گرفته شد و ديگر كسي نمي تواند وجود اين حيوان زيبا و كمياب را در منطقه انكار كند. حتي سال گذشته 5راس شوكا در منطقه اي ديگر، همجوار همين منطقه ديده شد كه نشان از جمعيت خوب اين حيوان دارد.

قوي كوچك از پرندگان مهاجر ايران بوده كه شكل يكدست سفيد آن و گردن كوتاهش او را از ساير قوها متمايز مي سازد. مشخصه اصلي اين گونه، منقار سياه و قاعده زرد رنگ آن است. نر و ماده در قوي كوچك كاملا شبيه هم بوده و مانند ساير قوها تا پايان عمر با هم هستند.
اين پرندگان در پروازهاي دسته جمعي به شكل منظمي پرواز نمي كنند. آشيانه اين پرنده را عموما در جزاير و در كنار آب هاي شيرين و لب شور مي توان مشاهده كرد. قوي كوچك در عرض هاي جغرافيايي بالا از نيمه دوم ارديبهشت تا اواخر خردادماه و تنها سالي يكبار جوجه آوري مي كند و در هر دفعه۴ تا 5 تخم  مي گذارد و بعد از۳۰روز جوجه هاي خودكفا به دنبال پرنده مادر راه مي افتند. زيستگاه مهم زمستان گذراني قوي كوچك در ايران، آذربايجان غربي و درياچه اروميه است. از آنجايي كه اين گونه بسيار نادر و در معرض خطر است، حفاظت بيشتر و عدم شكار اين پرنده توصيه مي شود.