اميد ارض پيما
در حالي كه طرح ضربتي جمع آوري وسايل گازسوز دركشور در حال اجراست و گفته مي شود كه مرحله دوم آن در حال آغاز است، اما به نظر مي رسد نمي توان انتظار داشت كه نگراني هاي حاصل از استفاده از وسايل گرمازاي گازي به ويژه بخاري ها به حداقل رسيده باشد.
در حالي كه بر اساس قوانين موجود و استانداردهاي اعلام شده هيچ مرگي ناشي از نشت گاز منوكسيد كربن بخاري هاي گاز سوز در كشور قابل قبول نيست، اما اين بخاري ها در سال گذشته نقش يك قاتل بي رحم را بازي كردند و امسال هم با همان شرايط به خانه هاي ما باز مي گردند بدون آنكه كسي در پي رفع يا مقابله با آن باشد.
بر اساس آمارهاي اعلام شده از سوي سازمان پزشكي قانوني كشور تنها در طول يك سال گذشته، 711 نفر در سراسر كشور بر اثر استنشاق گاز منوكسيدكربن جان خود را از دست داده اند؛ اين در حالي ست كه تنها با گذشت دو ماه از آغاز فصل سرما، تعداد قابل توجهي از هموطنان به شمار قربانيان اين گاز خاموش افزوده شده اند كه در صورت كاهش شديد دما اين آمار به شدت افزايش مي يابد. توصيه هاي ايمني فصل زمستان در سال جاري با توجه به سرماي زودرس فصل پاييز از اهميت فراواني برخوردار است، چرا كه تعداد زيادي از افراد جهت گرمايش منازل خود از سيستم هاي مختلف گرمايشي متمركز، نيمه متمركز و پرتابل يا ساده استفاده مي كنند، بي آنكه اطلاعات لازمي در خصوص نحوه تهيه، نصب يا استفاده صحيح از بخاري ها را به دست آورده باشند.
در اين ميان كارشناسان سازمان آتش نشاني نيز از سال ها پيش مكررا اقدام به ارائه دستورالعمل هاي ايمني در خصوص وسايل گرمايشي سازمان هاي دولتي و غيردولتي، مراكز آموزشي از جمله مدارس، دانشگاه ها و ... كرده اند، اما به رغم تلاش هاي صورت گرفته از سوي اين سازمان، فقدان نظارت مستقيم بر ساخت و ساز اين وسايل و نبود ضمانت اجرايي جهت عملكرد جدي و ممانعت استفاده از وسايل گرمايشي غيراستاندارد، باز هم شاهد جدي نگرفتن توصيه و دستورالعمل هاي كارشناسان ايمني از سوي مراكز مختلف هستيم.
وقوع حادثه آتش سوزي دبستان سفيلان استان چهارمحال و بختياري به دنبال استفاده غيراستاندارد و ناصحيح از وسيله گرمايشي و نصب آن در محل نامناسب بر اين مهم صحه مي گذارد، چرا كه بنابر اعلام سازمان هاي مختلف تعدادي از مدارس كشور از بخاري هاي قطره اي و دست ساز جهت گرم كردن فضاي پيراموني استفاده مي كنند، چرا كه اينگونه سيستم هاي گرمايشي به دليل عدم مطابقت با استانداردها مي توانند حوادث غيرقابل جبراني را به بار آورند. اين در حالي ست كه يكي از آيين نامه هاي وزارت آموزش و پرورش اخيرا تمامي مدارس كشور را موظف به تامين وسايل گرمايشي به ويژه بخاري هاي گازي استاندارد كرده كه در اين ميان گازهاي حاصل از سوخت آنها به خارج از كلاس هدايت شده تا از خطر آتش سوزي دور باشند.
به گفته مهندس حميد عرب زاده - مدير دفتر بررسي علل حريق و حوادث سازمان آتش نشاني و خدمات ايمني تهران - سيستم هاي متمركز گرمايشي از نوع شوفاژ، مناسب ترين وسيله جهت گرم كردن محيط مدارس است. وي با بيان اينكه مدارس به جاي سيستم هاي گرمايشي متمركز مي توانند از فن نيز استفاده كنند، خاطرنشان مي كند: اين وسايل بايد در فضايي باز و در سالن مدرسه مستقر شده و در پي انجام گرفتن بررسي و كارشناسي هاي لازم نصب شود. عرب زاده معتقد است: مدارس حتي الامكان از قراردادن بخاري ها در كلاس هاي درس جلوگيري كنند و در غير اين صورت اين وسايل گرمايشي را جلو در خروجي كلاس ها قرار ندهند، چراكه در صورت وقوع هرگونه حادثه ناگوار، راه خروج را براي دانش آموزان مسدود مي كنند . عرب زاده در اين باره مي گويد: اداره استاندارد و اتحاديه سيستم هاي گرمايشي، مسئوليت اصلي نظارت بر اينگونه وسايل را بر عهده دارند و كارشناسان ايمني تنها در صورت تقاضاي اداره استاندارد مبني بر انجام مشاوره در خصوص ضريب ايمني سيستم هاي گرمايشي مي تواند برخي نقطه نظرات و بررسي هاي كارشناسي خود را ارائه كند.
رئيس مدير دفتر بررسي علل حريق و حوادث از سوي ديگر در خصوص بخاري هاي بدون دودكش اضافه مي كند: اين بخاري ها به صورت بخاري هاي پرتابل، مناسب محيط هاي بسته نيستند و كارشناسان سازمان آتش نشاني به هيچ عنوان استفاده از اين وسايل در محل هاي بسته همانند حمام، يا اتاق هايي با اندازه كوچك توصيه نمي شود، چراكه اين بخاري ها تنها براي اماكن باغي با اكسيژن فراوان مورد استفاده قرار مي گيرند، بنابراين تنها در اين شرايط است كه گاز منوكسيدكربن مي تواند به راحتي از محيط خارج مي شود . آمارهاي گازگرفتگي ناشي از استنشاق گازمنوكسيدكربن در سال هاي گذشته به راحتي حاكي از آن است كه عدم رعايت نكات ايمني و بي احتياطي افراد، خود به تنهايي عامل بيش از 60 درصد گازگرفتگي ها و آتش سوزي هاي ناشي از استفاده غلط و ناصحيح بخاري هاي گاز سوز است.
همچنين بستن كامل در و پنجره ها جهت جلوگيري از نفوذ هواي سرد خارج از فضاي خانه به داخل اتاق و
بالا بردن شعله هاي بخاري تا آخرين درجه، شب هنگام خود زمينه ساز وقوع حوادث ناگواري ست، چراكه انتشار گاز منوكسيدكربن به هر دليلي در داخل فضا، مرگ افراد را به دنبال خواهد داشت.
گاز منوكسيدكربن از گازهاي بي بوي خطرناكي ست كه به دليل نداشتن مشخصه ويژه در درجه اول با علائم سرگيجه و بي حالي، فرد را براي مرگ آرام و بي صدا آماده مي كند. اين گاز در صورت انتشار در محيط به خصوص شب به دليل خواب بودن افراد به راحتي از طريق تنفس وارد ريه ها و سپس خون شده و با ايجاد مسموميت در كمترين زمان فرد را به كام خود مي گيرد، البته در صورت استاندارد بودن دودكش ها و بست هاي بخاري به راحتي از محيط خارج مي شود، اما اگر يكي از نكات ايمني ناديده گرفته شود مي تواند جايگزين اكسيژن شده و جان افراد را به خطر اندازد.
مدير دفتر بررسي علل حريق و حوادث سازمان آتش نشاني و خدمات ايمني تهران علت اصلي اكثر گازگرفتگي ها را عدم نصب مناسب وسايل گرماساز اعم از بخاري يا شوفاژ ديواري اعلام مي كند و مي افزايد: شوفاژهاي ديواري با فعاليت بسيار زياد در پي نصب نامناسب، منجر به پخش گازهاي مسموم كننده  مي شود .رئيس دفتر بررسي علل حريق و حوادث با اشاره به خطرات سيستم هاي حرارتي مركزي و شومينه ها مي گويد: عدم سرويس به موقع شوفاژها و ناقص سوختن گاز اين وسايل نيز مي تواند خطرات بخاري هاي گازسوز را به دنبال داشته باشد. اين در حالي ست كه شومينه ها نيز از اين مسئله مبرا نيستند، چراكه اكثر آنها داراي دودكش متمركزي هستند كه كل طبقات يك ساختمان به آن متصل است كه خود احتمال وقوع حادثه را افزايش مي دهد .
از سوي ديگر ابداع و اختراعات عجيبي كه از سوي برخي شهروندان در زمينه استفاده از وسايل گرماساز صورت مي گيرد نيز آمارهاي حوادث ناشي از بخاري هاي گازي را افزايش داده است. وصل كردن لوله خروجي دود دودكش بخاري هاي گازسوز به داخل تشت و سطل آب از جمله عجيب ترين ابداعات برخي افراد است.
چندي پيش رئيس شركت گاز استان خراسان در پي انتشار خبري از رواج شيوه قرار دادن خروجي دودكش بخاري گاز سوز در سطل آب از سوي شهروندان خراساني خبر داد كه ميزان جذب پذيري منوكسيدكربن از طريق آب مهم ترين دليل افراد براي استفاده از اين روش بوده است.
عرب زاده در ادامه به استفاده رانندگان كاميون، ميني بوس و اتوبوس، از پيك نيك يا والور جهت
گرم شدن فضاي وسيله نقليه خود اشاره مي كند و مي گويد: روشن كردن بخاري در داخل خودرو به دليل ايجاد لغزش هاي ناشي از حركت وسيله يا استفاده از اين وسايل هنگام استراحت در خودرو بسيار خطرناك است، چرا كه واژگوني وسيله گرمايشي منجر به ايجاد حريق در داخل وسيله نقليه شده و استراحت در داخل خودرو به دليل احتمال انتشار گاز منوكسيدكربن غيرمجاز است .
وي همچنين با بيان اينكه بيش از 50 درصد گازگرفتگي ها در داخل منازل رخ مي دهد، عنوان مي كند: 30 تا 40 درصد از خانه هاي كارگري نيز به دليل استفاده از چادرهاي موقت و كاربري وسايل گرمايشي پرتابل و والور در كنار وسايل قابل اشتعال از جمله چادرهاي برزنتي پيش از اين حوادث بسياري را به وجود آورده است .
مدير دفتر بررسي علل حريق و حوادث مي گويد: درصد ريسك پذيري و احتمال خطر رخداد حادثه در مناطق كارگري با توجه به تعداد آنها به نسبت منازل مسكوني بسيار بالا ست .

خفاش گاز سوز
مريم گودرزي - تفاوت انسان هايي كه قبل از بروز مشكل به فكر مقابله با آن هستند و آنهايي كه بعد از بروز مشكل تازه در صدد رفع آن بر مي آيند، مي  تواند ناشي از عوامل متفاوتي باشد اما يك نكته ساده را در بطن خود دارد و آن اين است كه انسان هاي گروه اول از گذشته درس مي گيرند و اجازه نمي دهند كه مشكلات به صورت مكرر بر سر راه جامعه قرار گيرد.
سال گذشته در همين ايام بود كه خبر قرباني شدن سه دختر جوان كه اتفاقا يكي از آنها همكار مطبوعاتي ما بود آن هم به وسيله استنشاق گاز مونوكسيد كربن منتشر شد كه برا ي ما قابل باور نبود اما حادثه اي بود كه رخ داد تا نشان دهد كه هنوز قوانين در مسير تصويب تا اجرا بايد فاصله زيادي را طي كنند و آنگاه شايد اجرا شود و شايد هم... .
اگر انساني منطقي باشيم براي آنكه اين مشكلات مجددا تكرار نشود، براي آن از هم اكنون چاره مي انديشيم تا در سالروز فوت آن سه جوان بتوانيم ادعا كنيم كه اين مشكلات ديگر تكرار نخواهد شد و اگر قرار باشد تنها در پي ناله و آه باشيم در سالروز آن مشكل به يادآوري خاطرات خوب مي پردازيم.
ابتداي فصل سرد امسال موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران در طرحي تصميم به جمع آوري وسايل غيراستاندارد از جمله بخاري هاي گازسوز كرد و اين اميد در دل ما پررنگ شد كه شايد امسال شاهد اين مشكل نباشيم؛حادثه اي كه منجر به مرگ اين سه دختر جوان شد؛ حادثه اي كه از جنس سهل انگاري و كم كاري هاي ما بود و تاسف آور آن است كه همين حادثه در دي   ماه همان سال جان سه جوان را در تهرانپارس گرفت و تازه عروس و دامادي را در پاكدشت قرباني كرد و خلاصه اينكه به راحتي تعداد قربانيان از مرز 710 نفر گذشت بي آنكه كسي خم به ابرو بياورد.
به گفته يكي از همكاران با سابقه از مدت ها قبل (يعني حدود دو سال قبل) مهندس حميد عرب زاده - كارشناس ايمني و رئيس اداره بررسي علل سوانح و حريق سازمان آتش نشاني تهران- در تشريح مرگ هاي خاموش ناشي از استنشاق گاز منوكسيدكربن يا گاز شهري هشدار داده و چنين ماجرايي را با عنواني خاص مطرح كرده بود. او صفت خفاش شب هاي سرد زمستاني را براي منوكسيدكربن برگزيد و تاكيد كرد در زمستان به دليل برخي سهل انگاري ها و كم كاري ها اين گاز بدون آنكه فرصتي به قرباني براي دفاع بدهد جان او را مي گيرد.
از سال 81 تا به حال ده ها عروس و داماد در كشور در نخستين شب ازدواج خود تنها به دليل نشت گاز يا نشت منوكسيدكربن جان سپرده اند ولي باز هم اتفاقي نيفتاده است كه آخرين مورد آن در ماه گذشته در يكي از روستاهاي اصفهان بود.
سئوال اين جاست كه چرا باز هم شاهد مرگ هاي خاموش هستيم. آيا ساخت و سازهاي غيراستاندارد ما به ويژه در زمينه تهيه لوله هاي بخاري (دودكش ها) در اين قضيه موثر نيستند؟