فردا جايزه ادبي يلدا اهدا مي شود؛ يكي از بخش ها هم تقدير از داريوش مهرجويي خواهد بود
ماهور نبوي نژاد
چهارمين دوره جايزه ادبي يلدا به رسم چهار سال گذشته، امسال نيز در شب يلدا ميزبان اهالي فرهنگ و ادب است تا ضمن تقدير از داريوش مهرجويي به خاطر يك عمر فعاليت فرهنگي تاثيرگذار، برگزيدگان خودش را در سه بخش داستان كوتاه، رمان و عكس معرفي كند.
جايزه ادبي يلدا كه به همت انتشارات كاروان برگزار مي شود، امسال فراز و فرودهاي بسياري را پشت سرگذاشت و تا پاي خاموشي رفت. در ارديبهشت ماه مسئولان اين جايزه اعلام كردند كه به دليل عدم تامين هزينه هاي مالي و كنار رفتن انتشارات انديشه سازان - يار و ياور انتشارات كاروان در سه دوره قبل اين جايزه در همان آغاز راهش از حركت بازايستاد، ولي دست اندركاران جايزه ادبي يلدا همت كردند و تنها با 15 درصد از بودجه دوره قبل، امسال نيز چرخ يلدا را به جريان انداختند تا رخوت و كسادي حوزه فرهنگ و ادبيات با تعطيلي چنين دلخوشي هايي بيش از پيش نشود.
بالطبع كاهش بودجه در حال و هواي جايزه ادبي يلدا تغييراتي ايجاد كرد. در قدم اول، بخش هاي جنبي چون برگزاري نشست هاي ماهانه نقد و بررسي آثار تعطيل شدند و تعداد داوران نيز از 16 داور به 3 داور كاهش پيدا كرد.
مديا كاشيگر دبير چهارمين دوره جايزه ادبي يلدا در شهريور ماه سال جاري - از معرفي 3 داور بخش داستان و رمان خودداري كرد و در توضيح اين مسئله گفت: چون در سال گذشته 16 داور آثار رسيده به دبيرخانه را داوري و گزينش مي كردند، بنابراين درصد اشتباهات پايين مي آمد، اما در اين دوره، چون تنها سه داور به انجام اين كار مي پردازند و احتمال دارد با شناخته شدن آنها دوستان نويسنده با تماس هاي خود وقتي براي خواندن كتاب براي آنها نگذارند، اين اسامي را اعلام نمي كنيم .
نتايج حاصل از داوري هاي اين دوره جايزه ادبي يلدا، قطعا اشتباهاتي خواهد داشت و جاي نقد از سوي كارشناسان و صاحبنظران اين حوزه را دارد، ولي كاش در حين نقد سازنده يادشان نرود كه ادامه حيات اين جايزه از همت عالي دست اندركاران آن بوده و همه مي دانيم در اين سال هاي قحطي و خشكسالي، كاچي بهتر از هيچي است.
در اين دوره جايزه ادبي يلدا باز هم به دليل محدوديت مالي در هر 2 بخش داستان كوتاه و رمان يك اثر برگزيده معرفي مي شود، در حالي كه در دوره هاي قبل در هر بخش يك اثر برگزيده و سه نامزد نهايي معرفي و تقدير مي شدند.
به گفته دبير جايزه ادبي يلدا، داوري هاي اين دوره بدين گونه بوده است كه سه كتابي كه بيشترين امتياز را در هر 2 بخش داستان كوتاه و رمان كسب كرده اند به عنوان نامزد معرفي و در نهايت از ميان آنها يك اثر به عنوان بهترين اثر انتخاب و از آن تقدير مي شود.
دبيرخانه چهارمين دوره جايزه ادبي يلدا كار خود را با داوري 200 داستان كوتاه و 150 رمان منتشر شده در سال 83 آغاز كرد و در نيمه راه اسامي 25 اثر راه يافته به مرحله نيمه نهايي داوري را اعلام كرد. طبق آخرين خبر اين دبيرخانه رمان آداب بي قراري نوشته يعقوب يادعلي، مجموعه داستان بگذريم نوشته بهناز علي پورعسگري و رمان وقت تقصير اثر محمد رضا كاتب به عنوان سه اثر نهايي شناخته شده اند تا از ميان آنها بهترين اثر در شب يلدا معرفي و تقدير شود.
جالب اينجاست كه جايزه ادبي يلدا با وجود مشكلاتي كه با آن دست و پنجه نرم مي كرد، بخش عكس را به بخش هاي اين دوره جايزه يلدا افزود و در اين مراسم به بهترين عكس مشوق كتابخواني نيز جايزه مي دهد. عكس هايي كه به دبيرخانه جايزه يلدا ارسال شده بود، توسط مسعود كيميايي، محمود كلاري و اميد روحاني داوري و از ميان آنها 3 اثر برگزيده انتخاب شدند.
در مراسم روز چهارشنبه داريوش مهرجويي
- كارگردان برجسته سينماي ايران - نيز حضور دارد تا از او به خاطر يك عمر فعاليت فرهنگي تاثيرگذار و نقش برجسته اش در بهره گيري سينمايي از ادبيات داستاني تقدير شود. مسعود كيميايي كه از هم نسلان مهرجويي در كارگرداني سينماست و در ساخت فيلم شيرك به عنوان تهيه كننده با مهرجويي همكاري كرده، در شب يلدا درباره اقتباس هاي مهرجويي از ادبيات، سخنراني خواهد كرد.
اهالي حوزه هاي مختلف فرهنگ حداقل به دليل ارتباط هاي كاري و حرفه اي شان و به دليل نامشخص بودن مرزهاي كاري شان از يكديگر با هم غريبه نيستند، اما صاحبنظران عرصه سينما، ادبيات، تئاتر، موسيقي، نقاشي و ... كمتر فرصت مي يابند تا درباره مشتركاتشان و ارتقاي آنها صحبت كنند، مگر كسي همت كند و به بهانه اي دست اندركاران دو يا چند حوزه را كنار هم جمع كند. حضور سينمايي ها و ادبياتي ها در كنار هم در شب يلدا آن هم گروهي از سينماگران كه آثار سينمايي شان دور از ادبيات نبوده را مي توان براي هر دو حوزه به فال نيك گرفت. هرچند اين برنامه فقط به بررسي آثار مهرجويي و ادبيات در اين آثار اختصاص دارد، ولي همين بيعت دوباره، ميمون و مبارك است.
در يلداي امسال برخلاف سال گذشته كه هيچ سخنراني و حرفي نبود و تمام مدت برنامه به نمايش فيلم، اهداي جوايز و قصه خواني برگزيدگان گذشت، درباره موضوعات مختلف مرتبط با ادبيات توسط صاحبنظران صحبت خواهد شد. فرزين هومان فر- شاعر- درباره نگاه شاعر به روايت داستاني، كاوه ميرعباسي درباره ضرورت رمان و مديا كاشيگر دبير جايزه درباره ضرورت كتابت سخنراني خواهند كرد.
آرش حجازي مدير انتشارات كاروان نيز از آنچه بر يلداي چهارم گذشت و فراز و فرودهايي كه پشت سر گذاشت، قصه خواهد گفت.
قصه گويي و قصه خواني سنت شب يلداست و شنيدن قصه، هرچند قصه شاهنامه و هزار و يكشب نباشد، از زبان قصه گوي شاه دخت سرزمين ابديت، خالي از لطف نيست و به ويژه كه قصه جايزه ادبي يلدا با وجود همه لحظه هاي ياس و تلخي كه در طول اين يك سال بر خود ديد، حالا در شب يلدا فراموش نشده است و همين بودنش، همين گردهمايي فرهنگ دوستان به بهانه يلدا، قصه شيريني است.
كاش مي شد به دست اندركاران جايزه ادبي يلدا توصيه كنيم از قيد تالارمعلم براي برپايي جايزه ادبي يلدا بگذرند؛ يك قهوه خانه با ديوارهاي كاشي آبي پيدا كنند و قصه مبارزه اين ماه هايشان را به جاي نبرد رستم و سهراب روي پرده نقاشي كرده و دوستداران شان كه در شب يلدا به ديدارشان آمده اند را سنگ صبورشان كنند.
قطعا قصه رنج هاي آنها و پايداري هايشان براي ادبيات كمتر از داستان رستم و سهراب، سوز و آه ندارد.
سهم من، سهم تو است
سعيد مروتي- تقدير از يك فيلمساز در يك مراسم ادبي شايد كمي عجيب به نظر برسد؛ جايي كه قاعدتا بايد از اهالي ادبيات تقدير به عمل آيد نه يك سينماگر.
اما داستان درباره داريوش مهرجويي كمي فرق مي كند. بيشتر فيلم هاي اين سينماگر برجسته اقتباس هايي از ادبيات معاصر بوده اند. گاو (براساس عزاداران بيل)، دايره مينا (براساس آشغال دوني)، پري (براساس سه داستان از سلينجر) و درخت گلابي (براساس داستاني به همين نام نوشته گلي ترقي) تنها بخشي از تعامل مهرجويي با ادبيات را تشكيل مي دهند. ويژگي مهم و قابل ذكر مهرجويي، همكاري اش با نويسندگان است؛ نويسندگاني كه عموما در نگارش فيلمنامه مهرجويي را همراهي كرده اند و فيلم ساخته شده هم معمولا در عين وفاداري به مولفه هاي سينماي مهرجويي، به منبع اقتباس هم وفادار مانده اند.
به همين خاطر در تاريخ پر از سوء تفاهم ارتباط ميان نويسندگان با سينما كه پر است از دلخوري ها و گلايه ها كه داستانمان را خراب كردند... ، هيچ وقت اقتباس هاي مهرجويي به دلخوري نويسنده نينجاميده است. (جز ماجراي سلينجر و پري كه دليلش عضو نبودن ايران در قانون كپي رايت بود). يك دليلش هم احتمالا اين بوده كه مهرجويي هرگز نخواسته سهم نويسنده را مال خود كند. به همين خاطر مولف بودن مهرجويي را ابتدا مي بايد در همان مرحله انتخاب اثر براي اقتباس مشاهده كرد. در مرحله بعد او مي كوشد به بهترين شكل، درونمايه اثر را به زبان تصوير ترجمه كند؛ اتفاقي كه معمولا با همكاري شخص نويسنده صورت مي گيرد.در سينمايي كه اهالي اش عموما نسبتي با ادبيات ندارند، مهرجويي از معدود كساني است كه شناخت و احاطه كاملي نسبت به ادبيات معاصر دارد. اين شناخت را در كنار سال ها مجاورت و دوستي با بهترين نويسندگان اين سرزمين بگذاريد و بعد به كارنامه پربار استاد بنگريد.
داريوش مهرجويي كسي بوده كه با فيلم هايش باعث به شهرت رسيدن منبع اقتباسش هم شده است. خيلي ها نام سلينجر را اولين بار در تيتراژ فيلم پري ديدند و عزاداران بيل پس از فيلم گاو بود كه به چاپ هاي مكرر رسيد.