صنعت تايرسازي در جهان رشد بسياري داشته و بخش حمل و نقل را با ضريب اطمينان مناسبي همراه كرده است، اما به نظر مي رسد در كشور ما هنوز چنين وضعيتي در صنعت تاير اتفاق نيفتاده است.
توليد تاير در ايران كه با تكنولوژي با ياس آغاز شده بود، هنوز هم كماكان در عمده توليد تاير كشور به كار گرفته مي شود. هرچند قبل از انقلاب توليد محدود تايرهاي راديال نخي نيز در كنار تاير با ياس متداول بوده است، ولي با قطع ارتباط صنايع تايرسازي كشور با صنايع بزرگ تايرسازي جهان، در عمل ارتباط تكنولوژيك ما در اين زمينه با روند توسعه تكنولوژي تايرسازي قطع شد.
ولي با ورود خودروهاي خارجي به كشور از جمله رونيز، ماكسيما، موسو، ال-90، گلف و هيونداي، برخي از كارخانه هاي تايرسازي به تدريج نسبت به خريد تكنولوژي ساخت برخي از اندازه هاي تاير راديال بلت سيمي سواري و تجهيز كارخانه خود اقدام كرده و از نيمه دوم دهه 70 توليد تايرهاي راديال سواري بلت سيمي در كشور آغاز شد.
اين مجموعه تحولات را هر چند مي توان به عنوان دوره جديدي از حيات صنعت تاير در كشور تلقي كرد، اما با وجود ورود تدريجي صنعت تاير كشور به عصر توليد تايرهاي راديال سواري بلت سيمي، هنوز نمي توان ادعا كرد كه به تكنولوژي توليد تايرهاي راديال سيمي دست يافته ايم. چرا كه عملاً براي توليد تاير جديد با هر سايز و مشخصات، هنوز نيازمند خريد دانش فني آن سايز، از توليدكنندگان خارجي هستيم. عباس حلوايي ، رئيس اتحاديه و تعاوني صنف فروشندگان لاستيك و روغن تهران، ميزان توليد لاستيك را سالانه 190 هزار تن اعلام كرد و گفت: ميزان تقاضاي بازار 230 هزار تن است كه
40 هزار تن از آن براي پاسخگويي به نياز بازار داخلي است و مابقي از طريق واردات تأمين مي شود.
وي در خصوص افزايش نرخ لاستيك در بازار گفت: از اسفند ماه سال گذشته تاكنون قيمت انواع لاستيك در بازار افزايش نيافته است. حلوايي در ادامه تأكيد كرد: اسفند ماه سال گذشته كارخانه هاي توليد كننده لاستيك براي عرضه بيشتر محصولات خود در بازار و جلوگيري از واردات لاستيك هاي بي كيفيت، تخفيف هاي 23 تا 30 درصدي روي قيمت هاي مصوب قائل مي شدند، ولي در چند ماه گذشته به دليل عدم كشش بازار و عرضه و تقاضا اين تخفيف ها را حذف كرده اند.
لاستيك شامل قيمت گذاري نمي شود و تمام توليدكنندگان لاستيك با مجوزي كه از سوي وزارت صنايع و معادن دارند با تشكيل جلساتي قيمت ها را تعيين مي كنند.
وي در ادامه افزود: با وجود افزايش مداوم قيمت برخي اقلام اصلي تشكيل دهنده مواد اوليه مصرفي در صنعت تاير مانند كائوچو طبيعي تا حدود 100درصد، افزايش قيمت لاستيك در بازار دور از انتظار نيست.
رئيس اتحاديه و تعاوني صنف فروشندگان لاستيك و روغن تهران از ديگر عوامل افزايش قيمت لاستيك را نزديك شدن به پايان سال تعطيلات نوروزي و آغاز سفرها اعلام كرد. در حال حاضر بهترين نوع يك حلقه لاستيك پرايد ايراني 27 هزار و 500 تومان و پيكاني 20 هزار تومان است.
قيمت هر حلقه لاستيك نسبت به ديگر لوازم يدكي و قطعات خودرو ارزان تر است. رئيس اتحاديه و تعاوني صنف فروشندگان لاستيك و روغن تهران در زمينه ميزان توليد لاستيك هاي يخ شكن در كشور و قيمت آن نيز گفت: لاستيك يخ شكن امسال در كشور توليد نشده و با توجه به ضخامت بالاي يخ در جاده ها، اين نوع لاستيك كارايي لازم را ندارد و بايد از زنجير چرخ استفاده شود. به همين دليل توليد اين نوع لاستيك براي توليدكنندگان مقرون به صرفه نيست. فروشنده اي در زمينه وضعيت بازار لاستيك به خبرنگار ما مي گويد: در حال حاضر بازار از لاستيك هاي چيني و كره اي پر شده است و يك جفت تايرسواري چيني در بازار به قيمت 25 هزار تومان به فروش مي رسد. وي در خصوص كيفيت اين نوع لاستيك ها مي افزايد: لاستيك هاي چيني، كيفيتي به مراتب پايين تر نسبت به توليدات مشابه داخلي دارند.
فروشنده ديگري نيز معتقد است: قيمت تاير سواري داخلي، كيفيت و استاندارد بالاتري نسبت به لاستيك هاي چيني دارد، ولي برخي مصرف كنندگان فقط به قيمت محصول توجه دارند و به كيفيت فكر نمي كنند.
اين فروشنده در ادامه مي افزايد: يكي از مشكلات اساسي در انتخاب كالاي مصرفي توسط مصرف كنندگان اين است كه آنان شناخت كافي از نوع كالا و كيفيت آن ندارند و با اين ديدگاه كه كالاي خارجي به داخلي ترجيح داده مي شود، اقدام به خريد مي كنند.بايد مصرف كنندگان قبل از اينكه آج لاستيك به 6/2 ميلي متر برسد اقدام به تعويض آن كنند تا از خطرات احتمالي تصادف در امان باشند.
فروشنده ديگري نيز مي گويد: با توجه به نزديك شدن به ايام تعطيلات نوروزي و آغاز سفرها، قيمت لاستيك در انواع مختلف افزايش مي يابد.
ورود تايرهاي بدون كيفيت
رئيس اتحاديه و تعاوني صنف فروشندگان لاستيك و روغن تهران ميزان واردات لاستيك در سال گذشته را 50 ميليون دلار اعلام كرد و اظهار داشت: لاستيك هايي كه وارد كشور مي شوند عمدتاً چيني هستند و كيفيت آنها حدود 30 درصد از لاستيك هاي توليد داخل پايين تر است.
معلوم نيست كه مسئولان مربوطه در مبادي ورودي چگونه اجازه ترخيص اين نوع لاستيك ها را مي دهند؟! واردات لاستيك هاي پوسيده و تاريخ گذشته چيني باعث وقوع بسياري از تصادفات مي شود.واردات بي رويه و گسترده به اين شكل علاوه بر تضييع حقوق مصرف كنندگان، زيان هاي فاحشي را متوجه توليدكنندگان داخلي مي كند. رئيس اتحاديه و تعاوني صنف فروشندگان لاستيك و روغن تهران خاطرنشان ساخت: اگر لاستيك هاي با كيفيت كره اي و ژاپني وارد كشور شوند نه تنها به توليدكننده ضرر نمي رسانند، بلكه باعث ايجاد رقابت براي توليد لاستيك هاي با كيفيت و در سطح بالا خواهند شد.در حال حاضر 85 درصد تايرهاي سواري وارداتي، از مبدأ كشور امارات متحده عربي كه فاقد كارخانه تايرسازي است صورت گرفته و به عبارت ديگر با چند دست واسطه به صورت صادرات مجدد وارد كشور مي شوند كه اين نشان دهنده ابعاد دامپينگ يا اظهار خلاف واقع قيمت به منظور كاهش تأثير تعرفه هاي وارداتي بر حمايت صنعت داخلي است.
۵۰ درصد تاير و تيوپ وارداتي از گمرك خرمشهر ترخيص شده است، اين به اين معناست كه واردكنندگان علاوه بر تخلف از اعلام قيمت واقعي تاير و تيوپ با تمركز واردات خود از اين گمرك و بهره برداري از تخفيف هاي پيش بيني شده در عوارض گمركي اين بندر، حداقل ميزان سود و تعرفه ممكن را پرداخت كرده اند. وي در ادامه تصريح كرد: توليدكنندگان بزرگ تاير در جهان با شناخت نقاط ضعف و روزنه هاي قابل رسوخ قوانين گمركي موجود، توانسته اند با ايجاد شرايطي ناعادلانه، علاوه بر پرداخت حداقل سود و تعرفه ممكن و تضييع حقوق دولت، روز به روز عرصه را بر صنعت داخلي تنگ تر و تسلط خويش را بر بازارهاي داخلي كشور بسط و توسعه دهند.
علاوه بر واردات رسمي، مقادير قابل توجهي تاير نيز به صورت قاچاق وارد كشور مي شود كه هيچ نوع آمار مشخص و قابل استنادي از آن در دست نيست.
رئيس اتحاديه و تعاوني صنف فروشندگان لاستيك و روغن تهران گفت: بيشترين تايرهاي وارداتي بي كيفيت از دبي و شارجه وارد كشور مي شوند. اكثر واردكنندگان لاستيك، تاجران غيرحرفه اي هستند، لذا از كشورهايي مانند چين، تركيه، كره يا هند تاير وارد مي كنند كه گاهي حتي به مدت 3 ماه بيشتر كار نمي كند، در حالي كه عمر تاير توليد داخلي دست كم چهار برابر آنهاست.حلوايي تأكيد كرد: واردات قاچاق تايرهاي فرسوده و بي كيفيت خارجي، باعث به خطر افتادن جان مسافران جاده اي شده است، متأسفانه 70 تا 80 درصد تصادف هايي كه منجر به مرگ شده به دليل تركيدگي تاير بوده است.
صادرات و تحمل زيان
رئيس اتحاديه و تعاوني صنف فروشندگان لاستيك و روغن تهران در ادامه در خصوص صادرات تاير گفت: از آنجايي كه تفاوت قيمت محصولات صنعت تاير در بازارهاي جهاني با بازارهاي داخلي بسيار چشمگير است، توليدكنندگان داخلي عملاً علاقه اي براي صادرات محصولات خود ندارند.وي در ادامه تأكيد كرد: متأسفانه كارخانه هاي تايرسازي براي اينكه جريمه اي به دولت پرداخت نكنند، اقدام به صادرات برخي از محصولات- كه عموماً هم با تحمل زيان است- به كشورهاي عربي منطقه و برخي از كشورهاي آفريقايي و آسياي ميانه مي كنند.
تنگناها و محدوديت هاي صنعت تاير
حلوايي در خصوص تكنولوژي كارخانه هاي توليد لاستيك در كشور گفت: هيچ يك از كارخانه هاي توليدكننده لاستيك در كشور مطابق با تكنولوژي روز دنيا نيست، ولي دولت مي تواند با دادن وام هاي كم بهره به توليدكنندگان به آنها كمك كند تا تجهيزات خود را با استانداردهاي روز دنيا مطابق كنند.در شرايط موجود، واردات تايرهاي ارزان، انعطاف پذيربودن قانون كار، عدم تعادل بين عرضه و تقاضا، تورم نيروي انساني در كارخانه ها، كاهش بين المللي قيمت تاير و عدم توان رقابت واحدهاي توليدي داخلي با خارجي در كنار عوامل ديگر، صنعت تاير كشور را در شرايطي دشوار قرار داده است. حلوايي كمبود نقدينگي و بالا بودن هزينه هاي مالي عدم دسترسي به تكنولوژي روز دنيا و بالا بودن سود بازرگاني مواد اوليه، آزاد شدن بي رويه واردات و ورود تايرهاي استوك از دبي به كشور را كه فاقد گواهي بازرسي مبدأ هستند، از ديگر مشكلات صنعت تاير كشور دانست.
وي يكي از مشكلات مهم اين صنعت را دستمزد پايين خدمات اعلام كرد و افزود: دستمزد خدمات اين صنعت طي هفت سال گذشته به طور متوسط سالانه كمتر از 5/1 درصد افزايش يافت. اين افزايش غيرمنطقي است و بايد توجه بيشتري در اين خصوص شود.
صنعت تاير در جهان
ظرفيت نصب شده توليد تاير جهان حدود 5/1 ميليارد حلقه و تقاضاي بازار جهاني حدود 2/1 ميليارد حلقه با ارزش معاملاتي 70 ميليارد دلار در سال است. هر چند به نظر مي رسد كه جهان با مازاد ظرفيت روبه روست، ولي واقعيت آن است كه با توجه به تغيير نسل خودروها، نسل تاير و تكنولوژي توليد تاير نيز دگرگون شده و بخش عمده اي از تقاضا براي تايرهاي روزآمد راديال سيمي پيشرفته تشكيل مي شود كه بسياري از كارخانه هاي پراكنده در سطح جهان قادر به توليد اين نسل از تايرها نيستند.
صنعت تاير در جهان به شدت انحصاري است به طوري كه از مجموع تجارت جهاني تاير، 56 درصد در انحصار 3 شركت ميشلن ، بريجستون و گودير و در كل حدود 80 درصد آن در انحصار 10 شركت قرار دارد و سه شركت اول براي حفظ سهم خود از بازار جهاني حدود 3/1 ميليارد دلار در سال هزينه تحقيق و توسعه مي كنند. گفتني است ميزان توليد تاير در ايران در سال 2008 و 2011 به ترتيب 350 هزار تن و 630 هزار تن پيش بيني شده است.