|
پانسمان هاي سلولي پيشرفته براي كمك به التيام زخم ها
پوشش معجزه گر
ترجمه: عبدالوهاب ياسري
|
|
|
چند روز پيش از جولاي 2000، هنگامي كه دارن بنتون خم شد تا چند ترقه دست ساز را آتش بزند، تنها چيزي كه فهميد، صداي يك انفجار و سپس صداي سوختن و كباب شدن گوشت تنش بود. او تقريباً تبديل به يك گلوله آتش شده بود و 90درصد صورتش به كلي سوخت. او مي گويد: ابتدا چيزي حس نكردم. ولي، پس از آن كه صورتش را در آينه ديد، حقيقتا وحشت كرد. اين صورت 13 ساله كاملا ذغال شده و دست و زانوي راستش نيز به كلي سوخته بودند. والدين دارن به سرعت او را به بيمارستان رساندند. دو روز بعد، پس از آن كه تورم سوختگي هايش اندكي فرونشست، جراحان در بيمارستان كودكان در واشنگتن دي. سي، وارن را بيهوش كردند، پوست و بافت هاي مرده را برداشتند، و به آرامي يك پانسمان زخم ساخته شده از سلول هاي انساني و مواد مصنوعي روي آن گذاشتند. چند روز بعد، دو سوراخ كوچك، براي چشم هايش، در نوار زخم بندي سر و صورتش ايجاد كردند و او با استفاده از يك ني كه از سوراخ سومي به دهانش راه مي يافت، مواد غذايي را به صورت مايع دريافت مي كرد.پاتريشيا بنتون، مادر دارن مي گويدكه جراحان نمي توانستند پيش بيني كنند،روي صورت پسرش جاي زخم باقي مي ماند، يا پوست صورتش تغيير رنگ مي داد يا خير. چندان زماني نبود كه در بيمارستان كودكان [از پانسمان زخم] استفاده مي كردند و تا كنون نيز هيچگاه براي يك كودك چنين كاري نكرده بودند، ولي رو ي هم رفته بسيار اميدوار بودند.يك هفته بعد، دارن بيمارستان را ترك گفت و به گفته بروس بنتون - پدر دارن-شش ماه بعد كاملا بهبود يافته بود. به گفته پدر، به جز از بين رفتن چند كك ومك روي صورت اين كودك سرخ مو و رنگ پوست كم و بيش پريده، انگار اتفاقي نيفتاده بود. مادر اضافه مي كند، اين يك معجزه بود.
***
پوشش پوستي كه براي دارن استفاده شده بود - به نام ترانس سايت (TransCyte ) - يكي از چندين پانسمان سلولي است كه توسط اداره غذا و داروي(FDA) آمريكا پذيرفته شده اند. اين فرآورده ها با كاستن از خطر بروز عفونت، محافظت در برابر از دست دادن مايع، نياز به موارد كمتري از پيوند پوست و تشديد و تسريع فرآيند التيام، تحولي در درمان سوختگي ها و زخم هاي كهنه پديد آورده اند.
طبق اعلام انجمن سوختگي آمريكا، همه ساله، حدود 45000 نفر، براي درمان سوختگي ها، روانه بيمارستان ها مي شوند. 20سال پيش، سوختگي هايي كه وسعت شان به نيمي از سطح بدن مي رسيدند، بدون برو و برگرد كشنده بودند، اما امروز، به گفته انجمن سوختگي آمريكا، حتي كساني كه داراي سوختگي هاي وسيع و شديدهستند، شانس بسياري براي زنده ماندن دارند. آنچه كه مهم است، اين است كه بافت مرده به سرعت از محل سوختگي برداشته و بلافاصله زخم پوشانده و پانسمان شود.
به گفته دكتر فيليپ نوگوشي- مدير بخش درمان هاي سلولي و ژني اداره غذا و دارو- پس از خارج ساختن پوست مرده، خون و مايعات (كه در واقع پوست، نگاه دارنده آنها در بدن انسان است) شروع مي كنند به تبخير و نشت كردن و ممكن است، اين بار، بيماران از بي آبي و بي دفاع ماندن در برابر عوامل مهاجم بيروني از پاي درآيند.
اين واقعا پوست است؟
پوست به عنوان بزرگ ترين عضو بدن، محافظ اعضا و بافت هاي داخلي، در برابر سموم، باكتري ها و ويروس هاي بيماري زا، ضربات و ساييدگي ها و گرما و سرماي بيش از اندازه است. به علاوه، وظيفه حس كردن را نيز برعهده دارد. قسمت هاي انتهايي اعصاب در نزديكي سطح بدن، توانايي احساس لمس و حس هايي چون داغي و گرما را به ما مي دهند.
در عمق پوست
اين كه هر سوختگي را چگونه بايد درمان و از چه نوع پانسمان زخم سلولي استفاده كرد، بستگي به عمق و وسعت سوختگي و وضعيت كلي سلامتي فرد مصدوم دارد.
از ديرباز، سوختگي ها را به سه درجه تقسيم مي كردند. با اين حال، جراحان و مراقبين درماني، عادتا سوختگي ها را (بسته به عمق و ميزان آسيبي كه به بافت وارد آمده) به سه گروه سطحي، نيمه ضخامت و تمام ضخامت تقسيم مي كنند. سوختگي هاي سطحي، مانند آفتاب سوختگي ها، پوست را به رنگ قرمز درمي آورند. در اين موارد، آسيب تنها منحصر به اپيدرم(لايه نازك بالايي پوست) است و به همين دليل بدن توانايي ترميم خويش را دارد. بدين ترتيب كه سلول هاي سالم درم (لايه ضخيم مياني پوست) بازتوليد مي شوند و (براي ترميم پوست آسيب ديده) به درم مهاجرت مي كنند.در سوختگي هاي تمام ضخامت، اپيدرم و درم هر دو آسيب ديده اند و حتي ممكن است به گوشت و استخوان هاي زير و اطراف محل سوختگي آسيب وارد آمده باشد، بدن قادر به التيام خويش (به نحو مناسب) نيست، چرا كه هيچ سلول سالمي (براي بازسازي خويش) باقي نمانده است. اين دسته از سوختگي ها، براي جايگزين ساختن پوست سالم به جاي پوست آسيب ديده -يا همان پيوند پوست- نياز به عمل جراحي دارند. اگر اين زخم ها درمان نشوند، بدن تلاش مي كند با تشكيل بافتي موسوم به اسكار، روي آنها را بپوشاند، امابه مرور زمان، بافت جديد جمع شده، موجب زشت و بدقيافه شدن پوست يا محدوديت حركات مفاصل اطراف مي شود.
براي پيوند پوست در زخم ها و سوختگي ها و به عنوان درمان هميشگي، جراحان از پوست سالم بخش ديگري از بدن خود فرد (اتوگرافت) استفاده مي كنند. ليكن، زماني كه آسيب بافتي آنقدر زياد است كه در ابتدا پوست سالم به قدر كافي براي پيوند وجود ندارد، ممكن است جراحان از پانسمان هاي زخم سلولي استفاده كنند. اين پوشش هاي موقتي، تا زماني كه امكان اتوگرافت ميسر و فراهم شود، به جلوگيري از عفونت و از دست رفتن مايعات كمك مي كنند. دكتر درفور مي گويد: فرآورده هاي مذكور مي توانند به جراحان اين امكان را بدهند كه از قطعات پوست پيوندي نازك تري استفاده كنند، زيرا به آن مقدار درم (كه در اتوگرافت لازم است) نياز نيست .
راه ديگر، استفاده از پوست يك فرد ديگر (آلوگرافت) يا حيوان ديگر (زنوگرافت)، به عنوان پوششي موقتي براي محافظت از زخم است.
براي سوختگي هاي نيمه ضخامت، مانند سوختگي هاي دارن بنتون، ممكن است نيازي به پيوند نباشد.در اين موارد، بيشتر از پانسمان زخم سلولي استفاده مي شود. به قول دكتر مارتين ايشل برگر، مدير خدمات صدمات فوريتي و سوختگي ها در بيمارستان كودكان واشنگتن دي.سي تقريبا 80درصد سوختگي ها در كودكان از نوع نيمه ضخامتند، بيشتر اين سوختگي ها به صورت تاول ظاهر مي شوند.ترانس سايت نخستين فرآورده پذيرفته شده از سوي اداره غذا و داروست كه از مواد سلولي غيره زنده توليد مي شود. اين فرآورده در آغاز با استفاده از سلول هاي زنده ساخته مي شود، ولي اين سلول ها در جريان انجماد مي ميرند. ترانس سايت شامل تركيبي از سلول هاي انساني
-كه بر روي يك توري نايلوني رشد يافته اند- و يك لايه اپيدرم مصنوعي است.
ترانس سايت، به صورت منجمد بسته بندي و براي تسهيلات ويژه سوختگي در بيمارستان ها ارسال مي شود، سپس جراح آن را اندكي از حالت انجماد خارج كرده، روي محل سوختگي مي كشد. ظرف حدود يك تا دو هفته، ترانس سايت شروع به ريزش مي كند (فرآيندي كه بي شباهت به آفتاب سوختگي نيست) و جراح نيز به اين فرآيند كمك مي كند.تا زماني كه امكان اتوگرافت به وجود آيد، مي توان ترانس سايت را به صورت پوشش موقتي سوختگي هاي تمام ضخامت و نيمه ضخامت مورد استفاده قرار داد. همچنين، مي توان از آن براي پوشاندن موقتي زخم هاي ناشي از برخي از سوختگي ها كه بدون نياز به پيوند پوست بهبود مي يابند (مثل مورد دارن)، استفاده كرد.
علاوه بر بيماران دچار سوختگي، پانسمان هاي زخم سلولي براي كساني كه زخم هاي كهنه دارند، نيز، مفيدند. اپلي گرافت(Apligraft )و درماگرافت (Dermagraft) دو فرآورده اند كه در درمان زخم هاي پاي ديابتيك كاربرد دارند. كساني كه دچار بيماري قندند، به دليل جريان خون ناچيز پاها، به ويژه در معرض خطر ابتلا به زخم هاي پا هستند و چنانچه، اين زخم ها التيام نيابند، ممكن است قطع اندام اجتناب ناپذير شود.
اپلي گرافت براي درمان زخم هاي ناشي از مشكلات جريان خون پاها و جهت درمان زخم هاي مقاوم به درمان پاي ديابتيك پذيرفته شد. اپلي گرافت يك پانسمان دو لايه زخم (شامل تركيبي از سلول هاي زنده پوست انسان و كلاژن گاوي) است.درماگرافت، عبارت است از سلول هاي انساني واقع بر روي يك ماده توري قابل حل. ماده توري، به محض قرار گرفتن روي زخم، به تدريج شروع به جذب شدن كرده و سلول هاي جديد فرد مصدوم جايگزين پوست آسيب ديده مي شوند.
آينده مراقبت از زخم
فناوري مراقبت از سوختگي و زخم، با استفاده از پانسمان هاي زخم سلولي و پيوندهاي بافتي، همچنان گام هاي بلندي را به جلو برمي دارد. با اين حال، بيشتر جراحان بر اين باورند كه هيچ چيز به خوبي پوست خود آدم كار نمي كند.بويس از بيمارستان سوختگي شرينرز و ساير پژوهشگران، بر روي سلول هاي پوستي فرد دچار سوختگي- كه در محيط آزمايشگاه كشت داده شده اند- بررسي و آزمايش مي كنند. در اين روش، سلول ها از قطعه كوچكي از پوست فرد برداشته، در آزمايشگاه كشت داده و با يك ماده زمينه كلاژني تركيب مي شوند. پس از آن كه اين پوست حاصل از رشد در محيط كشت در ناحيه سوخته قرار مي گيرد، ماده زمينه حل شده و سلول هاي پيوند يافته بافت پوست را بازسازي و ترميم مي كنند.
FDA Magazine, May-June 2002
|
