ترجمه اردلان متين
اشاره: فيليپين از چند ماه گذشته تاكنون روزهاي ناآرامي را مي گذراند. بخشي از ارتش به همراه عده اي از بازرگانان و كمونيست هاي سابق در پي براندازي دولت گلوريا آرويو هستند. دولت آرويو كه خود در پي «كودتاي  مردمي» و بعد از سرنگوني دولت جوزف استرادا به قدرت رسيد اكنون در آستانه «كودتاي مردمي» ديگر و در معرض تهديد جدي قرار گرفته است.
۲۰ سال پيش در چنين روزهايي، مردم فيليپين به خيابان ها ريختند و يك رئيس جمهور و حكومت او را سرنگون كردند. در سال ۱۹۸۶ فرديناند ماركوس رئيس جمهور وقت فيليپين در پي تظاهرات گسترده مردمي و در ميان اتهام دستكاري و تخلف در انتخابات كه به او وارد شده بود، مجبور به كناره گيري شد. آيا اكنون ۲۰ سال بعد از آن روزها اين اتفاق باز هم روي خواهد داد؟ بعد از روزها تنش و شايعه كودتا، گلوريا آرويو -رئيس جمهور فيليپين- روز جمعه گذشته وضعيت اضطراري اعلام كرد و در تلويزيون گفت، اقدام به كودتاي چند افسر ارشد نظامي را سركوب كرده است.
همزمان با سخنان آرويو شرايط امنيتي در كاخ رياست جمهوري و اطراف آن تشديد شد و پايگاه هاي نظامي اطراف مانيل- پايتخت -به حال آماده باش درآمدند. آرويو در سخنان تلويزيوني خود خواستار حفظ آرامش شد. پيش از سخنراني تلويزيوني رئيس جمهور، ارتش سه افسر بلندپايه را دستگير كرده بود. دستگيرشدگان فرماندهان نيروي ويژه، نيروي تفنگداران دريايي و نيروي ويژه پليس هستند. اتهام دستگيرشدگان توطئه عليه آرويو اعلام شده است. رئيس دفتر رياست جمهوري فيليپين به خبرنگاران گفت كه دست كم هشت مقام نظامي و غيرنظامي ديگر هنوز به اتهام شركت در اين كودتاي نافرجام تحت تعقيب هستند.
جزئيات رسمي ديگري درباره ماهيت اين كودتاي نافرجام منتشر نشده، اما تحركات مخالفان در منزل برادر كورازان آكينو رئيس جمهور پيشين فيليپين از روزها قبل كاملاً مشهود بوده است. در اين نشست ها كه «انصراف از حمايت از آرويو» نام گرفته، ده ها مقام مياني و مدير اقتصادي و تجاري شركت داشته اند. در اين جلسات مخالفان، طرح يك دولت جديد را بررسي مي كردند. خبرنگار مجله تايم كه در يكي از اين جلسات حاضر بوده درباره آن مي گويد، «تاپستور سايكون» يكي از بازرگانان فيليپيني و از مخالفان سرسخت آرويو در ميان جلسه با تلفن با كسي صحبت مي كرد كه گفته شد يك مقام آمريكا در واشنگتن است. در اين مكالمه تلفني در واقع مخالفان آرويو به اين مقام آمريكايي اطمينان مي دادند كه دولت بعد از كودتا در فيليپين همچنان دوست آمريكا باقي خواهد ماند. بعضي فرماند هان نظامي هم به مخالفان براي ادامه كارشان اطمينان داده بودند. به گفته خبرنگار تايم، در اين جلسه مخالفان، توافق شد كه در روز سالگرد «انقلاب مردمي» عليه ماركوس، كودتا عليه آرويو عملي شود.
اما دستگيري ژنرال هاي ارتش اين اتفاق را ناكام گذاشت. تظاهرات سراسري ۵ هزار نفره به سوي معبد «ادسا» جايي كه مراسم سالروز انقلاب عليه ماركوس برگزار مي شود، عصر روز جمعه برگزار شد، اما پليس با يورش خود به تجمع كنندگان آنها را متفرق كرد.
فيليپين اين روزها و در بيستمين سالروز تحولي كه نقطه عطفي در تاريخ اين كشور بود، در شرايط متفاوت و دشواري به سر مي برد. نهادهاي سياسي اين كشور در آستانه فروپاشي است، اقتصاد آن با فساد دست به گريبان است و رهبرانش به شدت با هم اختلاف دارند. اعلام وضعيت اضطراري در فيليپين توسط آرويو، يادآور روزهاي سال ۱۹۷۲ بود؛ وقتي ماركوس حكومت نظامي اعلام كرد.
كودتايي كه به نظر مي رسد فعلاً سركوب شده، حاصل همكاري مخالفان سياسي كمونيست هاي شورشي و ژنرال هاي نظامي براي سرنگوني آرويو است. خود آرويو هم مي داند كه «چپ ها و راست هاي كشور در يك اقدام تاكتيكي براي سرنگوني او ائتلاف كرده و جبهه اي گسترده تشكيل داده اند تا دولت آسيب پذير او را سرنگون كنند.» او به رسانه ها هم هشدار داد و گفت كه بخشي از رسانه هاي ملي بازتاب دهنده ادعاهاي كودتاچي ها هستند.
اعلام وضعيت اضطراري قدرت گسترده اي به دولت آرويو مي دهد. از جمله اين قدرت و اختيارات، دستگيري بدون حكم مظنونان توقيف اموال و در صورت لزوم سانسور رسانه ها با توسل به قانون امنيت ملي است. آرويو تاكنون از تصميم خود براي باقي ماندن در قدرت حرف چنداني به ميان نياورده اما نتيجه هرچه كه باشد، وقايع اخير براي آينده دموكراسي در فيليپين پيام خوبي ندارد.
اعلام وضعيت اضطراري و دستگيري ژنرال ها حلقه اي ديگر از زنجيره اتفاقات هفته هاي گذشته در فيليپين است. محور فعاليت مخالفان، كورازان اكينو؛ زني است كه بعد از «انقلاب مردمي» جايگزين ماركوس در رياست جمهوري فيليپين شد.
«آكينو» وراي احزاب سياسي عمل مي كند و خود را به مردم نزديك كرده است. او كه در سال ۲۰۰۱ از بركناري جوزف استرادا رئيس جمهور قبل از آرويو حمايت كرده بود اكنون در جمع مخالفان به صراحت خواستار كناره گيري آرويو مي شود. در يكي از اين تجمعات او به زبان انگليسي گفت:« خانم رئيس جمهور از شما مي خواهم فداكاري بزرگي كنيد و استعفا دهيد.» بعد از اين جمله جمعيت فرياد زدند: «گلوريا! استعفا! استعفا!»
در تجمع هاي مخالفان آرويو به غير از آكينو شخصيت هاي مهم ديگري از اين كشور حضور دارند كه بعضي بازرگانان برجسته و شناخته شده كه قبلاً حامي آرويو بودند، از آن جمله اند.
آرويو خود در سال ۲۰۰۱ و بعد از تظاهرات هاي گسترده مردمي كه در كشورهاي شرق آسيا «انقلاب مردم» خوانده مي شود، به جاي استرادا به قدرت رسيد. دولت او در يك سال گذشته شرايط بي ثبات و آسيب پذيري را تجربه كرده است. اين بحران سال گذشته وقتي به اوج رسيد كه مكالمه تلفني محرمانه اش با يك مقام انتخاباتي درباره انتخابات رياست جمهوري ۲۰۰۴ ، فاش شد. نوار اين مكالمه مخفي در سراسر فيليپين منتشر شد و اثرات منفي بسياري به دنبال داشت. بعد از اين اتفاق درخواست مخالفان براي استعفاي رئيس جمهور بالا گرفت.
وقايع ۲۰ سال گذشته از بعد از انقلاب آرام مردمي عليه حكومت ماركوس تاكنون، نشان مي دهد شرايط فيليپين آن طور كه اميد مي رفت نه تنها بهبود نيافته، بلكه وخيم تر هم شده است.
بعد از سرنگوني ماركوس، دولت آكينو در معرض چندين اقدام به كودتا از سوي نظاميان و مخالفان سياسي قرار گرفت. نخبگان سنتي كشور كه بسياري در دوران ماركوس رانده و سركوب شده بودند به قصد انتقام بازگشتند تا موقعيت از دست رفته گذشته را به دست آورند. توافق ها و معامله هاي پشت پرده به قانون حاكم تبديل شده بود.
ماركوس در تبعيد درگذشت، اما هيچ يك از اطرافيان او و همان كساني كه براي سرقت و فساد سيستماتيك در كشور به ماركوس كمك مي كردند محاكمه نشدند. گروه هاي بين المللي نظارت بر فساد و فعاليت اقتصادي دولت ها، دولت ماركوس را دومين حكومت فاسد جهان در قرن بيستم بعد از حكومت سوهارتو در اندونزي مي دانستند.
بيوه ثروتمند ماركوس يعني «ايلدا» به رغم داشتن صدها پرونده قضايي هيچ گاه به هيچ جرمي محكوم نشد. اكنون فرزندان او به دنبال جايگاه و شغل سياسي هستند. بعد از يك دوره كوتاه و نسبتاً آرام سياسي و پيشرفت اقتصادي در دوران دولت شش ساله فيدل راموس در دهه ،۱۹۹۰ با به قدرت رسيدن استرادا شرايط باز هم بحراني شد. اتهام فساد بار ديگر عليه دولت شدت گرفت و انقلاب مردمي(۲) رقم خورد تا دولت استرادا هم بركنار شود.
نتيجه دو دهه بي ثباتي و اقدام به كودتا و «دو انقلاب مردمي» رشد ناموزون اقتصادي، فقر گسترده و نظام سياسي است كه هيچ اصول ثابتي ندارد. اقتصاد فيليپين با پولي كه كارگران مشغول كار در اقتصادهاي پيشرفته جهان از خارج مي فرستند، سرپا ايستاده است. اين درآمد خارجي سال گذشته به ۳۵/۱۰ ميليارد دلار رسيد كه معادل يك چهارم صادرات يا ۱۶ درصد توليد ناخالص داخلي كشور است.
وضعيت كنوني پرسش هاي جدي را ميان نخبگان سياسي درباره آينده حكومت فيليپين ايجاد كرده است. در چند روزي كه از اعلام سركوب كودتا مي گذرد، علاوه بر دستگيري فرماندهان ارتشي عامل اين كودتا، يك نماينده كنگره هم دستگير و دفتر چند روزنامه هدف سركوب قرار گرفته است. روز شنبه گذشته پليس در ساعات اوليه صبح به دفتر روزنامه طرفدار مخالفان «ديلي تريبيون» حمله كرد. سردبير اين روزنامه اين حمله را به تدابير و اقدامات مأموران ماركوس در سال ۱۹۷۲ تشبيه كرد. ناظران تحولات شرق آسيا اين اتفاقات را بازگشتي جدي به عقب مي دانند.
بعضي مخالفان آرويو به موضوعي فراتر از سرنگوني او مي انديشند و خواستار تغيير قانون اساسي و تغيير نظام حكومتي كشور از رياست جمهوري به پارلماني هستند. اين گروه از مخالفان، تغيير نظام حكومتي فيليپين از رياست جمهوري به پارلماني را تنها راه مقابله با بي ثباتي كنوني مي دانند.
بي ثباتي كنوني فيليپين براي غرب به ويژه آمريكا نگران كننده است. اخيراً اعلام شد كه نزديك به ۵۵۰۰ سرباز آمريكايي در هفته هاي آينده وارد فيليپين مي شوند. اين بيشترين تعداد نيروي نظامي آمريكاست كه بعد از ۱۱ سپتامبر در فيليپين مستقر مي شود. به گفته مقامات نظامي آمريكايي و فيليپيني اين نيروها فقط براي آموزش و آماده كردن سربازان فيليپيني وارد اين كشور مي شوند. اما برخي گزارش ها حاكي از آن است كه نيروهاي آمريكايي در فيليپين كارهايي بيشتر از اين انجام مي دهند. هدف فعاليت اين نيروها فقط گروه هايي مثل ابوسياف نيست، بلكه بعضي جنبش هاي آزاديبخش مشروع ديگر در اين كشور را هم شامل مي شود.
در سال ۱۹۹۱ سناي فيليپين به تعطيلي پايگاه نظامي آمريكا در اين كشور كه يكي از بزرگترين پايگاه هاي نظامي آمريكا در آسيا به شمار مي رفت رأي داد. به اين ترتيب به نظر مي رسيد كه حضور نظامي آمريكا در اين كشور به پايان رسيده است. از آن زمان به بعد اگرچه فعاليت نظاميان آمريكايي محدود شده بود، اما تمرين اين نيروها با سربازان فيليپيني ادامه داشت. بعد از واقعه ۱۱ سپتامبر اين حضور بسيار بيشتر شد و تمرين مشترك نظامي دو كشور در آب و خاك فيليپين هم افزايش يافت.
در چهار سال گذشته ۱۷ تا ۲۴ تمرين نظامي مشترك در سال، ميان آمريكا و فيليپين انجام شده است. علاوه بر استقرار نيروها، آمريكا همچنين به بخش هاي مختلف آبي و خاكي كشور از جمله بنادر، فرودگاه ها، انبارها و ديگر تأسيسات نظامي هم دسترسي آزادانه دارد. در قانون اساسي فيليپين حضور نيروي نظامي خارجي در خاك اين كشور بدون امضاي پيمان ممنوع است، اما ديوان عالي فيليپين اين موضوع را قانوني اعلام كرده و به نيروهاي خارجي اجازه داده تا براي تمرين نظامي وارد خاك اين كشور شوند.
آمريكايي ها براي تحقق اهداف خودشان در فيليپين ساكن هستند، اما همين حضور موجب مي شود كه شرايط داخلي فيليپين براي واشنگتن با اهميت باشد و آن را با حساسيت بيشتري دنبال كند.
اكنون به گفته آرويو، اقدام به كودتا سركوب شده، اما مشكل اصلي هنوز باقي مانده است. اين كودتا با كمك ارتش فيليپين قرار بود شكل بگيرد و آرويو بدون حمايت ارتش نمي تواند در قدرت باقي بماند. اگرچه رهبران ارشد ارتش بارها تعهد و حمايت خود را به دولت آرويو اعلام كرده اند، اما اكنون از درون همين ارتش ۱۴ فرمانده ارشد به دليل اقدام به كودتا، شبانه دستگير شد ه اند.
آرويو در نطق تلويزيوني خود خطاب به مردم گفت: من به عنوان فرمانده كل، كنترل اوضاع را در دست دارم، اما روزهاي آينده معلوم مي كند آيا اين كشور در كمتر از دو دهه شاهد سومين كودتاي مردمي سرنگون كننده دولت خواهد بود يا نه.
منابع: تايم- آسيا تايمز