عكس: رحيم جلودار
بنيامين صدر
پس از بازگشت معاونت پرورشي به ساختار اداري آموزش و پرورش، گويا قرار است كه تعليمات مذهبي در مدارس پررنگ تر از گذشته دنبال  شود و مساجد، حسينيه ها، از آغاز سال تحصيلي آينده، مدرسه غيرانتفاعي داير كنند.
محمود فرشيدي، وزير اصولگراي آموزش و پرورش در حالي از اعطاي مجوز تاسيس مدارس غيرانتفاعي به نهادهاي مقدس سخن مي گويد كه بودجه تقاضا شده از سوي وزارت آموزش و پرورش در مجلس با بحث و جدل هاي جدي روبه رو شده است.
فرشيدي معتقد است كه مجوز مدارس غيرانتفاعي را بايد با ديدگاه اسلامي هماهنگ كنيم و به همين دليل اين مجوزها به نهادهاي مقدسي مانند بسيج ها، مساجد و بنيادهاي خيريه، داده مي شود.
كالبدشكافي
با پيروزي انقلاب ايران در بهمن ماه سال 1357 و استقرار نظام جمهوري اسلامي، سال تحصيلي 58-57 پس از تعطيلات ممتد و با وجود مشكلات فراوان پايان يافت. اما به دليل جو حاكم بر فضاي اجتماعي، فرهنگي و سياسي كشور در آن روزگار، اين اتفاق رخ داد كه همچون پيدايش برخي نهادها و ارگان هاي جديد كه براي پاسداري از سنگرهاي ايدئولوژيك و به دليل وقوع انقلاب و تغيير ساختار سياسي كشور شكل گرفتند، نهادي  هم در بطن آموزش و پرورش شكل  گيرد كه منطبق و هماهنگ با سياست هاي كلي نظام به گسترش فرهنگ و تربيت مذهبي دانش آموزان، اشاعه دين مداري در مدارس و پرورش نسلي مبتني بر ارزش هاي اسلامي بپردازد.
در واقع مسئولان و سياستگذاران وقت در حوزه آموزش و پرورش احساس مي كردند كه با آموزش و پرورشي روبه رو هستند كه به دليل فضاي غيرمذهبي حاكم در قبل از انقلاب، دانش آموزاني را تربيت خواهد كرد كه در آينده به طور كامل در مسير برخي اهداف انقلاب گام برنخواهند داشت.
به همين خاطر نهاد امور تربيتي در هشتم اسفند ماه 1358 با سرعتي شگفت آور و با جمعيتي نزديك به 30 هزار نيروي گزينش شده انقلابي تأسيس شد تا به اهداف كلي و بلندمدت نظام نوپاي جمهوري اسلامي جامه عمل بپوشاند و كمبودي را كه در برنامه هاي آموزش و پرورش رژيم گذشته براي تقويت روحيه مذهبي در فرزندان جامعه وجود داشت، جبران كند.
مهمترين اصولي كه در آن هنگام براي تعيين خط مشي هاي امور تربيتي و وظيفه مربيان پرورشي بيان شد، پاسداري از سنگرهاي ايدئولوژيك و ارزش هاي مذهبي، بهره گيري از امكانات و نيروهاي فكري در مدرسه و خارج از مدرسه و تقويت روحيه اسلام خواهي و دين محوري در بين دانش آموزان بود.
در همين راستا نخستين بار موضوع معاون پرورشي مدرسه در سال 1363 در اصل ششم كليات آموزش و پرورش مطرح شد و سپس كليات آن در شوراي عالي تربيت به تصويب رسيد. از اين به بعد بود كه مربيان پرورشي تمامي وظايف مرتبط با تربيت دانش آموزان را در راستاي تقويت و پررنگ شدن ارزش ها و پاسداري از دستاوردهاي عقيدتي بر عهده گرفتند.
اين وضعيت ادامه داشت تا اين كه امور تربيتي در دوران وزارت مرتضي حاجي وزير سابق آموزش و پرورش براي مدتي از ساختار اداري آموزش و پرورش حذف شد و دوباره با آغاز به كار مجلس هفتم زمزمه هاي بازگشت آن به ساختار اداري آموزش و پرورش به گوش رسيد.
سرانجام مجلس هفتم به طرح احياي امور پرورش در آموزش و پرورش رأي مثبت داد و اين مأموريت به كميسيون آموزش و تحقيقات داده شد كه نحوه احياي اين تفكر را طراحي كند.در ابتدا نظرات مختلفي در خصوص نحوه اجرايي شدن احياي امور تربيتي در آموزش و پرورش وجود داشت كه در نهايت به بازگشت معاونت مستقل امور پرورشي به ساختار اداري آموزش و پرورش منجر شد.
اجراي اين طرح گرچه تبعاتي همچون گسترش تشكيلات دولتي و تحميل بار مالي به دولت را در پي داشت اما بنا به درخواست وزير آموزش و پرورش از مجلس، به اجرا درآمد.
وزير آموزش و پرورش در نامه اي به كميسيون آموزش و تحقيقات مجلس خواستار ادغام نشدن معاونت تربيت بدني و تندرستي با معاونت پرورشي و افزودن معاونت احيا شده به ساختار اداري آموزش و پرورش شد. اين در شرايطي است كه وزير آموزش و پرورش در اظهار نظر هاي اخير خود با صراحت اعلام كرد كه از هر حركتي كه زمينه بروز و ظهور استعدادهاي دانش آموزان را در چارچوب ارزش هاي نظام اسلامي فراهم كند استقبال مي كند. ما معتقديم كه نبايد استعداد دانش آموزان فقط در يك فضاي بسته به عنوان مدرسه- آنچه كه تا امروز رايج بوده- رشد كند بلكه بايد از تمام عوامل تربيتي از جمله مساجد و نهادهاي مقدس كمك بگيريم.
وزارتخانه پراشتها
وزارت آموزش و پرورش، بخشي از اهميت خود را از آنجا مي گيرد كه به تنهايي به اندازه ساير وزارتخانه ها كارمند دارد و همواره در جلب بودجه اشتهايي فراوان داشته است.
گفت وگوها درباره بودجه و برنامه هاي وزارت آموزش و پرورش در زماني رخ مي دهد كه بودجه درخواستي اين وزارتخانه در سال قبل با مشكل سازمان برنامه روبه رو شد كه آمار وزارت آموزش و پرورش را قبول نداشت. بر اساس داده هاي وزارتخانه اين بودجه معادل چهار هزار ميليارد تومان بود و در 3 ماه پاياني با كسري مواجه شد و پس از درخواست هاي مكرر آموزش و پرورش به بهانه پرداخت مطالبات معلمان مجلس هزار و 600 ميليارد تومان ديگر را به وزارت آموزش و پرورش، به منظور پرداخت مطالبات معوقه آموزگاران اختصاص داد. اين بودجه كه در سال جاري دو برابر شده است، هنوز وزارتخانه را راضي نمي كند. در حالي كه برنامه چهارم توسعه سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور را موظف كرده كه در راستاي كوچك سازي دولت اجازه استخدام نيروي جديد را به وزارتخانه ندهد و حتي بخشي از وظايف وزارت آموزش و پرورش را به بخش خصوصي واگذار كند. به نظر مي رسد كه مديريت كلان آموزش و پرورش براي اجراي برنامه هاي جديد خود مايل به افزودن حجم اين وزارتخانه هستند.
همجواري مسجد و مدرسه
اما چه ضرورتي ايجاب مي كرد كه به نهادهاي مذهبي به عنوان محلي براي كار تربيتي و تبليغي نگريسته شود؟ آيا كار آموزشي در فضاي مدارس عادي به تنهايي توان نهادينه كردن روحيه دينداري دانش آموزان را ندارد؟
مساجد، حسينيه ها و ديگر نهادهاي مذهبي در حالي براي شكوفا شدن استعداد دانش آموزان در چارچوب ارزش هاي نظام اسلامي به كمك آموزش و پرورش مي آيند كه كمال تاجيك، مدير روابط عمومي سازمان توسعه مشاركت هاي مردمي وزارت آموزش و پرورش، اين كار را در راستاي دستيابي به اهداف نهضت قرآني ارزيابي مي كند.به گفته او از ابتداي سال تحصيلي آينده (86-85) مساجد، پايگاه  هاي مقاومت بسيج و مؤسسه هاي مذهبي و خيريه مي توانند مدارس غيرانتفاعي داير كنند.تاجيك معتقد است كه اين اقدام در راستاي ترويج ارزش ها و آشنايي دانش آموزان به خصوص در مقطع پيش دبستاني و ابتدايي با مفاهيم قرآن صورت مي گيرد.
با توجه به اين موضوع مساجد و برخي ديگر از نهادهاي مذهبي مي توانند در راستاي نهضت قرآني فعاليت هايي را بر جذب دانش آموزان داشته باشند.
تاجيك مي افزايد: تاسيس مدارس غيرانتفاعي مذهبي براي تعامل هرچه بيشتر آموزش و پرورش و نهادهاي مذهبي و به منظور اجراي سياست هاي آموزشي و تربيتي جديد آموزش و پرورش صورت خواهد گرفت و مدارس غيرانتفاعي مذهبي مي توانند از سال آينده كار خود را آغاز كنند.
از اين رو بسيج، مساجد و بنيادهاي خيريه نيز به دليل هماهنگي كامل با نظام، در اولويت قرار داده مي شوند.
اين مقام مسئول در آموزش و پرورش همچنين مي گويد:  اين روند سياست تازه اي نيست و از قبل هم در آموزش و پرورش وجود داشته است. گرچه تأكيد جناب وزير به اين مصوبه، به آن شكل وسيع تري مي بخشد، چرا كه آنچه براي ما اهميت دارد همجواري مسجد و مدرسه كنار يكديگر است، به ويژه آن كه هدف اصلي ما در تأسيس و ايجاد مدارس غيرانتفاعي، سوق دادن اين مدارس به سمت مؤسسه هاي خيريه و عام المنفعه است.
در همين حال طرحي با عنوان زلال معارف براي آشنايي با مرجعيت شيعه و آداب تقليد در دبيرستانها به خصوص پايه اول پسران به اجرا درآمده و كتابي هم در همين زمينه با نام در مسير شكوفايي منتشر شد و در بين دانش آموزان توزيع شده است.
تربيت براي فردا
اكنون با گذشت نزديك به سه دهه از استقرار نظام جمهوري اسلامي و تغيير ساختار سياسي كشور، نظام آموزش و پرورش ايران فراز و نشيب هاي بسياري را پشت سر گذاشته، در ابتداي كار پيگيري اهداف تربيتي در مدارس تنها بر عهده مربيان پرورشي و معاون امور تربيتي واگذار شد، اما حجم و گستردگي زياد فعاليت ها و وظايف مربيان پرورشي و فقدان نگرشي عميق و منطقي به اين موضوع، نتوانست براي دستيابي به اهداف مورد نظر كافي بوده و از اثرگذاري ملموس و قابل دفاعي برخوردار باشد و در نهايت به شكست طرح تعميم فعاليت هاي تربيتي انجاميد.
حال با پيش رو داشتن اين تجارب بايد يادآور شد كه تدريس مفاهيم مذهبي در نهادهاي مذهبي به معني بي توجهي ديگر مدارس غيرانتفاعي به نظام و ارزش هاي ديني نيست. كارشناسان و سياستگذاران وزارتخانه مهم پراهميتي چون آموزش و پرورش بايد به مقوله تربيت نگرشي علمي و مطابق با واقعيت هاي روز جامعه ايران و تحولات جهاني داشته باشند.
دانش آموزان ما همان مقدار كه به فراگيري علوم ديني خود نياز دارند، به فراگيري علوم مدرن كه آينده آنان را در دنياي پرشتاب امروز تضمين مي كند نيز نيازمندند.
بايد پذيرفت كه نظام آموزش و پرورش ما، امروز بيش از هر زمان ديگر نيازمند تحولي عميق و توسعه اي پايدار است كه در سايه خود دانش آموزان دلزده و بي انگيزه را براي دانش اندوزي و آگاه شدن از راز و رمزهاي جهان پيرامون حياتي دوباره بخشد.