|
رويكرد علمي در طرح تفكيك زباله از مبدأ فراموش شده است
تر و خشك با هم مي سوزند
|
|
|
عيسي ذكايي
اقدام ارزشمند سازمان خدمات شهري شهرداري تهران در خصوص احيا و سر و سامان بخشيدن به صنعت بازيافت گامي است موثر كه اميدواريم وقفه اي در آن رخ نداد و به مرور نيز دچار سردرگمي نشود.
اين صنعت از مهمترين عوامل درآمدزايي و اهرمي موثر در حفظ محيط زيست خواهد بود. بازيابي مواد زايد پلاستيكي، كاغذ، مواد پروتئيني و... علاوه بر ملاحظات زيست محيطي در زمينه اقتصادي، صرفه جويي عظيمي به دنبال خواهد داشت. ميزان توليد زباله در كلان شهر تهران بر اساس آخرين آمار ارائه شده از سوي شهردار تهران روزانه 10 هزار تن و سالانه 5/2 ميليون تن است. رقم قابل توجهي كه چنانچه به درستي جمع آوري نشود هماني مي شود كه در منطقه كهريزك رخ داد!
چندي است كه شاهد تجهيز معابر سطح شهر به سطل هاي مخصوص جداسازي زباله به صورت تر و خشك هستيم و منتظريم كه گام هاي اوليه اين طرح به هدف بنشيند؛ ضمن اين كه اندك اندك تبليغات در اين زمينه آغاز شده است.
اما در اين خصوص چند نكته بسيار مهم نهفته است كه بايد به آن به ديده علمي نگريست.
تجربه يك بازديد
طي سفر چند روزه به شهر اشتوتگارت آلمان در اواخر سال 84 به صورت اجمالي از نحوه فرآيند جمع آوري زباله بازديد به عمل آمد. برخورد با هر مسأله اي به صورت علمي و اصولي موفقيت بيشتري را در مسير جريان و اقدام عملي آن مسئله باعث مي شود.
رودررويي شهروندان با اين فرآيند منطقي و همكاري و احساس مسئوليت تك تك شهروندان بسيار جالب توجه مي نمود، مهم تر از آن نحوه برخورد مسئولان امور شهري با تبليغات و آموزش اين فرآيند بود، به طوري كه در يك كتابچه حدود 60 صفحه اي اصول اوليه و تعاريف پايه اي انواع زباله، تقسيم بندي آنها به صورت گرافيك مناسب و قابل درك براي تمام سطوح طبقاتي گردآوري و ارائه مي شود. اطلاعات موجود در اين كتابچه شامل دسته بندي زباله به طريق علمي و دانش روز، جدول زمانبندي چگونگي جمع آوري زباله در هر منطقه براي انواع زباله هاي خانگي و خاص و ساير اطلاعات لازم است.
در اشتوتگارت تفكيك زباله از منازل در چهار تيپ متفاوت صورت مي گيرد: 1-زباله هاي تر(بيو) شامل مواد غذايي و مواد پروتئيني 2- كاغذ و مشتقات آن 3- مواد بازيافتي (پلاستيك، مقوا و...) 4- زباله هاي خانگي كه تعاريف هريك در كتابچه راهنما آورده شده است.
نكته مهم در جمع آوري زباله ها اين است كه تخليه و جمع آوري گونه هاي مختلف زباله بايد با هماهنگي شهرداري صورت گيرد و اگر تخلفي صورت گيرد پليس زباله جرايم سنگيني را در نظر مي گيرد.
براي نمونه زباله هاي خانگي هر 2 هفته يك بار و وسايل اسقاطي برقي و الكترونيكي 2 بار در سال جمع آوري مي شوند، لذا تا تاريخ مقرر هيچ زباله اي خارج از منزل گذاشته نمي شود. تخليه و حمل اثاثيه منزل كه حجم زيادي را اشغال مي كند مي بايست پس از هماهنگي با ماموران شهرداري و مراجعه آنان به درب منزل صورت گيرد.
به اين ترتيب جداسازي در چهار رده اصلي انجام تا تفكيك آن در مراكز زباله راحت تر صورت مي گيرد. در سطح شهر نيز مخازن مخصوص زباله با حجم مناسب تعبيه شده اند. تمام آنها سرپوشيده بوده و محل مخصوص ريختن زباله به صورت يك شكاف در بدنه آن مشخص است. قابل ذكر است كه روزنامه و كاغذ تنها در مراكز جمع آوري زباله گردآوري مي شود و نه در سطل هاي معمولي در سطح شهر، حتي منازل، مجاز به گذاشتن روزنامه و كاغذ در كنار زباله هاي خود نيستند.در مراكز خريد و فروشگاه ها، ادارات و ترمينال هوايي و زميني، سطل هاي استيل به صورت سه تايي كنار يكديگر تعبيه شده كه هر چند ساعت توسط ماموران تخليه مي شود و روي آن نيز زباله قابل ريختن نوشته شده است.
همان گونه كه اشاره شد مردم مجاز نيستند هر نوع زباله اي را كنار خانه خود رها كنند. در دفترچه راهنما كه به همين منظور در اختيار آنان قرار دارد زمان هاي مجاز براي تخليه هر نوع زباله به طور دقيق (روز و ساعت) مشخص شده است. در واقع جداسازي و تفكيك زباله از داخل منازل آغاز مي شود؛ (چيزي كه ما به آن شديداً نياز داريم).
دست اندركاران امور شهري، مسائل اقتصادي شهروندان را نيز در نظر گرفته اند؛ به اين صورت كه به ازاي هر بطري شيشه اي يا پلاستيكي كه به هر فروشگاهي تحويل شود مبلغ 25 سنت به حساب مشتري گذاشته و از هزينه خريد مشتري از آن فروشگاه كسر خواهد شد!
در آخرين روز هفته، مردم با مراجعه به مراكز جمع آوري و تفكيك زباله، اقدام به تخليه زباله هاي خود مي كنند. در اين مكان ها عمليات جداسازي توسط شهروندان صورت مي گيرد.
به ياد داشته باشيم كسي آنان را كنترل نمي كند، چرا كه به شهروندان خود اطمينان دارند، دل نگران (محيط زيست) هستند، اما مطمئنند.
در اين مراكز با وجود تخليه حجم زياد زباله به هيچ عنوان بوي نامطبوع حس نشده! و محيط كاملاً بهداشتي است. ضمن اين كه با رنگ آميزي مخازن با رنگ هاي متنوع آرامش خاصي از نظر بصري به شهروند منتقل مي شود.حضور موفق مردم و همكاري و احساس مسئوليت آنان در اين فرآيند كاملاً مشهود است.
در دوره اقامت در اشتوتگارت تمامي كادر شهرداري به مدت يك ماه بود كه در اعتصاب به سر مي بردند، يعني زباله هاي شهر جمع آوري نمي شد. (آن هم به مدت يك ماه!)
نكته جالب پاكيزگي معابر در اكثر مناطق شهر بود و تنها در محل هاي مخصوص جمع آوري زباله و سطل هاي آشغال، كوه زباله خودنمايي مي كرد!
نتيجه اين است كه اگر شهرداري ها به هر دليلي از جمع آوري زباله امتناع مي كنند، شهروندان از وظيفه خود مبني بر تخليه زباله در محل هاي مجاز امتناع نمي كنند؛ اصلي است بسيار ظريف! شما فكر مي كنيد اگر در تهران يك روز اين اتفاق بيفتد چه خواهد شد؟!
در اين فرآيند سه نكته مهم است كه دست اندركاران شهري و شهروندان را به رعايت آن به طور جدي دعوت مي كنيم.
۱ - تبليغ و راهنمايي هاي صحيح، اصولي و علمي به صورت بروشور، بيلبورد و دفترچه هاي راهنمايي ماهانه و سالانه و حتي تبليغات تلويزيوني به صورت فيلم و تيزر.
۲ - ايجاد مراكز بهداشتي جمع آوري و تخليه زباله به صورت علمي و فني مطابق با دستاوردهاي امروزي.
۳ - همكاري و رعايت شهروندان در تخليه اصولي زباله در هر مقام و صنف.
(توجه داشته باشيم كه در مراكز جمع آوري و تخليه زباله در آلمان مشاركت شهروندان در هر لباسي صورت مي گيرد و از اين كه يك شهروند پزشك پا به اين مكان مي گذارد هيچ جاي تعجب نيست).
اميدواريم گامي كه مسئولان و متوليان شهري به آن پا نهادند... گامي باشد استوار و با دوام كه البته پشتيباني و حمايت مردم و شهروندان آن را استحكام مي بخشد.
ما و تفكيك زباله
صبح كه ازخواب بلند مي شويم، شهرمان تميز است اما شب ها كه به خواب مي رويم شهرمان اصلا تميز نيست و اين تنها حاصل كارهايي است كه ما در طول روز انجام مي دهيم.
اما در اين شهر بزرگ يك كار بهتر هم از عهده مان برمي آيد و آن هم اين است كه حالا كه توليد زباله مان بالاست، حالا كه شب ها سطل هاي زيادي جلو در خانه هايمان قرار مي گيرد، ياد بگيريم اين زباله ها را قبل از آنكه جلوي در بگذاريم جدا كنيم، اصلا كار سختي نيست، كاري كه مي تواند كمك زيادي به بازيافت زباله كند.
|
