|
زردي نوزادي طبيعي است يا غيرطبيعي
او به رنگ زردآلو است
|
|
|
مريم غفاري
زردي يكي از مهمترين مسائل و مشكلات دوره نوزادي است.
با توجه به مسائل درماني و نيز ضايعات عصبي كه ممكن است در برخي انواع زردي نوزادي به وجود آيد، اين بيماري داراي اهميت زيادي است.مطلبي كه در پي مي آيد حاصل گفت و گو با دكتر رضا رضايي طاهري فوق تخصص نوزادان و كودكان در اين خصوص است.
***
زردي يكي از رخدادهاي شايع دوران نوزادي است كه علت آن افزايش بيلي روبين در خون است. بيلي روبين به دو صورت در بدن وجود دارد، مستقيم و غيرمستقيم. بيلي روبين مستقيم مربوط به بيلي روبين آزاد شده ناشي از شكسته شدن گلبو ل هاي سرخ در كبد توسط آنزيمي غير سمّي مي شود. ولي بيلي روبين غيرمستقيم بيلي روبيني است كه هنوز فعل و انفعالي در كبد بر روي آن انجام نشده است.
انواع زردي نوزادي
اصولاً به لحاظ بيماري زايي 2 نوع زردي وجود دارد: زردي فيزيولوژيك (طبيعي) و زردي پاتولوژيك يا مرضي. اگر شروع زردي از روز سوم يا چهارم تولد باشد و در روز هفتم تا دهم از بين برود زردي فيزيولوژيك يا طبيعي ناميده مي شود كه در شروع، مقدار بيلي روبين بيش از 2 ميلي گرم در دسي ليتر است و هيچ وقت از 12 ميلي گرم در دسي ليتر تجاوز نمي كند. اين نوع زردي پديده اي طبيعي است و خود به خود برطرف شده و نيازي به درمان ندارد. البته در نوزادان نارس زردي تا سطح 15 ميلي گرم در دسي ليتر فيزيولوژيك محسوب مي شود كه عمدتاً نوزادان به اين نوع زردي مبتلا مي شوند.
شكسته شدن گلبول هاي قرمز اضافي و به دنبال آن توليد اضافي بيلي روبين، نارسي كبد و فقدان باكتري در روده نوزاد كه از سوخت و ساز بيشتر و ترشح بيلي روبين مستقيم جلوگيري مي كند. ولي اگر زردي در همان 24 ساعت اول تولد ظاهر شود و سطح بيلي روبين خون بالاتر از 12 ميلي گرم در دسي ليتر باشد و يا بيش از 7 روز طول بكشد، مرضي تلقي مي شود.
زردي مرضي
زردي مرضي نيز علل متفاوتي دارد كه عبارتند از:
۱) افزايش هموليز شامل: ناسازگاري RH و ABO ، ناهنجاري گلبول قرمز، عفونت خون و يا تجمع لخته خون در بدن.
۲) بيماريهاي سوخت و ساز (متابوليسم)، شامل نارسايي كبد، نقصهاي مادرزادي كبد، نقصهاي آنزيمي كبد، تأثير بعضي داروها مثل ويتامين K، كم كاري تيروئيد، هپاتيت عفوني و يرقان ناشي از شير مادر.
۳) افزايش جذب مجدد بيلي روبين مثلاً: حجم كم مدفوع يا عبور آهسته مدفوع از دستگاه گوارش مثل تغذيه دير و ناكافي و انسدادهاي روده، شايع ترين علت بروز زردي جنيني ناسازگاري خوني است. مثلاً در مورد مادراني كه گروه خوني O با RH منفي دارند، معمولاً مادران گروه خوني O در مورد بچه هاي A و AB عكس العمل خوني نشان مي دهند و عوامل موجود در خون مادر باعث شكسته شدن گلبول هاي قرمز خون جنين مي شود و بيلي روبين آزاد شده، موجب زردي مي گردد.
اين مشكل در نوزادان نارس و كم وزن بيشتر ديده مي شود. چون انتقال آهن از بدن مادر به بدن جنين در ماههاي آخر صورت مي گيرد كه اگر تولد زودتر از موعد طبيعي اتفاق بيفتد اين انتقال صورت نگرفته و كمبود آهن در بدن جنين منجر به زردي دوران نوزادي خواهد شد. همچنين كمبود اكسيژن ناسازگاري خوني، سرما و عفونت، زمينه را براي رسوب بيلي روبين در سلول هاي مغز فراهم مي كند، در چنين شرايطي حتي سطوح پايين بيلي روبين مي تواند خطرساز باشد.
زردي ناشي از شير مادر
گاهي اوقات نوزاداني كه با شير مادر تغذيه مي شوند، دچار زردي ناشي از شير مادر مي گردند. شروع آن در روزهاي 4 و 5 تولد است. در نوزاداني كه به اين نوع زردي مبتلا مي شوند، بايد مدت 12 الي 24 ساعت شيردهي قطع شود و نوزاد با شيرخشك تغذيه شود. البته قطع شيردهي فقط جنبه تشخيصي دارد و جنبه درماني ندارد. لذا مادر نبايد خودسرانه اقدام به اين كار كند.
علائم زردي
علائم زردي شديد كه والدين را متوجه اين امر مي كند، عبارتند از: زرد شدن سفيدي چشمها، نمايان شدن رنگ زرد پس از فشار دادن انگشت بر روي نوك بيني، پس از محو شدن سفيدي پوست نشان از وجود زردي است. در اينجا بايد به دو مسأله توجه كرد؛ يكي شدت و ديگري وسعت. شدت همان رنگ زردي است كه اگر از ناحيه صورت به سينه و دستها و پاها هم منتشر شده باشد، باز خطرساز است و والدين نبايد به آن بي توجهي نشان دهند و وسعت كه اگر از ناحيه صورت به سينه و دستها و پاها منتشر شده باشد.
واكسيناسيون نوزاداني كه
تعويض خون مي شوند
خوني كه هنگام تعويض خون به نوزاد تزريق مي شود، خون يك فرد بزرگسال است كه قبلا ً در دوران كودكي خود واكسينه شده است. گروهي معتقدند در نوزاداني كه تعويض خون انجام شده است تا زير 3 ماهگي واكسيناسيون انجام نشود، ولي اگر پزشك معالج با توجه به آزمايشاتي كه از نوزاد گرفته است، تشخيص بدهد مشكل خاصي وجود ندارد، مي توانند بر اساس جدول زمانبندي واكسيناسيون را همانند ساير بچه هاي ديگر انجام دهند.
درمان زردي
زردي، اگر از نوع فيزيولوژيك باشد بايد صبر كرد تا خودش خوب شود. اگر زردي ناشي از شير مادر باشد، درمان ندارد و شيردهي ادامه مي يابد، ولي اگر از نوع ناسازگاري خوني باشد بايد تحت نظر و درمان باشند.
اگر افزايش بيلي روبين خفيف باشد، مي توان با تحت نظر قرار دادن نوزادان و با اندازه گيري دوره اي بيلي روبين (مثلاً هر 6 ساعت يك بار) و همچنين قطع هرگونه دارويي كه احتمالاً شيرخوار استفاده مي كرد، اقدام به درمان كرد. ولي اگر افزايش بيلي روبين سريع و ميزان آن بالا باشد، بايد فتوتراپي (نوردرماني) و يا تعويض خون صورت گيرد.
در فتوتراپي تمام سطح بدن شيرخوار بايد به طور متناوب در معرض اشعه مخصوص قرار گيرد (البته به جز چشمها و دستگاه تناسلي) چون فتوتراپي مداوم به پرزهاي روده صدمه مي زند و بهتر است هنگام تغذيه نوزاد فتوتراپي را قطع و پس از تغذيه مجدداً ادامه داد.
بررسي دقيق براي يافتن علت بايد انجام شود. اگر ميزان بيلي روبين خون بيشتر از 15 ميلي گرم باشد و به مرز خطر زا رسيده باشد و يا نوزاد نارس، كم وزن و يا كاملاً بيمار باشد و درمان با فتوتراپي كارساز نباشد، بايد تعويض خون انجام شود.
عوارض تعويض خون
عوارض احتمالي كه ممكن است با تعويض خون در نوزاد ايجاد شوند عبارتند از: كمبود كلسيم، عكس العمل خوني، اشكالات الكتروليتي، افزايش پتاسيم، عفونت (هنگام تعويض خون از طريق بند ناف) و عكس العمل هاي روده اي (انسداد روده). عوارض متابوليكي و الكتروليتي قابل جبران هستند، ولي عكس العمل هاي خوني كه ممكن است اجتناب ناپذير باشد، ولي خيلي كم است و امكانات جديد امروزي به ندرت ديده مي شود. گروهي نيز عوارض كبدي (فيبروز كبدي) مي باشند كه خيلي نادر هستند.
ولي به طور كلي والدين اين گروه نوزادان نبايد ترس از تعويض خون فرزندشان داشته باشند، چون اگر نوزاد در مرحله اي باشد كه به علت بالا بودن ميزان بيلي روبين تحت خطر جدي و عوارض بعدي قرار گيرد بايد تعويض خون انجام شود؛ چرا كه آسيب هاي مغزي كه به دليل بالا بودن بيلي روبين خون ايجاد مي شوند، تا آخر عمر قابل جبران نيستند.
|
