Hamshahri Newspaper

عيسي ذكايي
صنعت بازيافت از مهم ترين عوامل درآمدزايي و اهرمي مؤثر جهت حفظ محيط زيست خواهد بود. بازيابي مواد زايد پلاستيكي، كاغذ، مواد پروتيئني و غيره علاوه بر ملاحظات زيست محيطي در زمينه اقتصادي، صرفه جويي عظيمي به دنبال خواهد داشت. ميزان توليد زباله در كلانشهر تهران براساس آخرين آمار ارايه شده از سوي شهرداري تهران روزانه ۱۰ هزار تن و ساليانه ۵/۲ ميليون تن مي باشد. رقم قابل توجهي است كه چنانچه به درستي جمع آوري نگردد هماني مي شود كه در منطقه كهريزك رخ داد!
چندي است كه شاهد تجهيز معابر سطح شهر به سطل هاي مخصوص جداسازي زباله به صورت تر و خشك هستيم و منتظريم كه گام هاي اوليه اين طرح به هدف بنشيند. ضمن اين كه اندك اندك تبليغات در اين زمينه آغاز شده است... اما در اين خصوص چند نكته بسيار مهم نهفته است كه بايد به آن به ديده علمي نگريست.
بازيافت در اشتوتگارت
طي سفر چند روزه به شهر اشتوتگارت آلمان در اواخر سال ۸۴ به صورت اجمالي از نحوه فرايند جمع آوري زباله بازديد به عمل آمد. برخورد با هر مسأله اي به صورت علمي و اصولي موفقيت بيشتري را، در مسير جريان و اقدام عملي آن مسأله باعث مي شود.
رودررويي شهروندان اشتوتگارتي با اين فرايند منطقي و همكاري و احساس مسئوليت تك تك شهروندان بسيار جالب توجه بود، مهم تر از آن نحوه برخورد مسئولين امور شهري با تبليغات و آموزش اين فرايند بود به طوري كه در يك كتابچه حدود ۶۰ صفحه اي اصول اوليه و تعاريف پايه اي انواع زباله، تقسيم بندي آنها، به صورت گرافيك مناسب و قابل درك براي تمام سطوح طبقات گردآوري و ارايه مي شد. اطلاعات موجود در اين كتابچه شامل دسته بندي زباله به طريق علمي و دانش روز، جدول زمانبندي چگونگي جمع آوري زباله در هر منطقه براي انواع زباله هاي خانگي و خاص و ساير اطلاعات لازم است.
در اشتوتگارت تفكيك زباله از منازل در چهار تيپ متفاوت صورت مي گيرد: ۱- زباله هاي تر(بيو) شامل مواد غذايي و مواد پروتئيني ۲- كاغذ و مشتقات آن ۳- مواد بازيافتي (پلاستيك، مقوا و...) ۴- زباله هاي خانگي كه تعاريف هريك در كتابچه راهنما آورده شده است.
نكته مهم در جمع آوري زباله ها اين است كه تخليه و جمع آوري گونه هاي مختلف زباله بايد با هماهنگي شهرداري صورت گيرد و اگر تخلفي صورت گيرد «پليس زباله» جرايم سنگيني را در نظر مي گيرد.
به عنوان نمونه زباله هاي خانگي هر ۲ هفته يك بار و وسايل اسقاطي برقي و الكترونيكي ۲ بار در سال جمع آوري مي شوند، لذا تا تاريخ مقرر هيچ زباله اي خارج از منزل گذاشته نمي شود. تخليه و حمل اثاثيه منزل كه حجم زيادي را اشغال مي كند مي بايست پس از هماهنگي با مامورين شهرداري و مراجعه آنان به درب منزل صورت گيرد.
بدين ترتيب جداسازي در چهار رده اصلي انجام مي شودتا تفكيك آن در مراكز زباله راحت تر صورت گيرد. در سطح شهر نيز مخازن مخصوص زباله با حجم مناسب تعبيه شده اند. تمام آنها سرپوشيده بوده و محل مخصوص ريختن زباله به صورت يك شكاف در بدنه آن مشخص است. قابل ذكر است كه روزنامه و كاغذ تنها در مراكز جمع آوري زباله گردآوري مي شود و نه در سطل هاي معمولي در سطح شهر، حتي منازل مجاز به گذاشتن روزنامه و كاغذ در كنار زباله هاي خود نيستند.در مراكز خريد و فروشگاه ها، ادارات و ترمينال هوايي و زميني، سطل هاي استيل به صورت سه تايي كنار يكديگر قرار گرفته اند و داخل هر يك كيسه زباله مخصوص تعبيه شده كه هر چند ساعت توسط مامورين تخليه مي شود و روي آن نيز نوع زباله قابل ريختن نوشته شده است.
همان گونه كه اشاره شد منازل مجاز نيستند هر نوع زباله اي را كنار خانه خود رها كنند، در دفترچه راهنما كه به همين منظور در اختيار آنان قرار دارد زمان هاي مجاز براي تخليه هر نوع زباله ها به طور دقيق (روز و ساعت) مشخص شده است در واقع جداسازي و تفكيك زباله از داخل منازل آغاز مي شود. (چيزي كه ما به آن شديداً نياز داريم.) دست اندركاران امور شهري، مسايل اقتصادي شهروندان را نيز در نظر گرفته اند. به اين صورت كه به ازاء هر بطري شيشه اي يا پلاستيكي كه به هر فروشگاهي تحويل شود مبلغ ۲۵ سنت به حساب مشتري گذاشته و از هزينه خريد مشتري از آن فروشگاه كسر خواهد شد!
در آخرين روز هفته، مردم با مراجعه به مراكز جمع آوري و تفكيك زباله، اقدام به تخليه زباله هاي خود مي كنند. در اين مكان ها عمليات جداسازي توسط شهروندان صورت مي گيرد. به ياد داشته باشيم كسي آنان را كنترل نمي كند چرا كه به شهروندان خود اطمينان دارند- دل ناگران (محيط زيست) هستند اما مطمئند.
در اين مراكز با وجود تخليه حجم زياد زباله به هيچ عنوان بوي نامطبوع حس نشده! و محيط كاملاً بهداشتي است. ضمن اين كه با رنگ آميزي مخازن با رنگ هاي متنوع آرامش خاصي از نظر بصري به شهروند منتقل مي شود.
حضور موفق مردم همكاري و احساس مسئوليت آنان در اين فرايند كاملاً مشهود است. در دوره اقامت در اشتوتگارت تمامي كادر شهرداري به مدت يك ماه بود كه در اعتصاب به سر مي بردند، يعني زباله هاي شهر جمع آوري نمي شد (آن هم به مدت يك ماه!). نكته جالب پاكيزگي معابر در اكثر مناطق شهر بود و تنها در محل هاي مخصوص جمع آوري زباله و سطل هاي آشغال، كوه زباله خودنمايي مي كرد!
نتيجه اين است كه اگر: شهرداري ها احتمالاً به هر دليلي از جمع آوري زباله امتناع كنند شهروندان به وظيفه خود مبني بر تخليه زباله در محل هاي مجاز امتناع نمي كنند. شما فكر مي كنيد اگر در تهران يك روز اين اتفاق بيفتد چه خواهد شد؟!
در اين فرايند سه نكته مهم است كه دست اندركاران شهري و شهروندان را به رعايت آن به طور جدي دعوت مي كنيم:
۱- تبليغ و راهنمايي هاي صحيح، اصولي و علمي به صورت بروشور، بيلبورد و دفترچه هاي راهنمايي ماهيانه و ساليانه و حتي تبليغات تلويزيوني به صورت فيلم و تيزر.
۲- ايجاد مراكز بهداشتي جمع آوري و تخليه زباله به صورت علمي و فني مطابق با دستاوردهاي امروزي.
۳- همكاري و رعايت شهروندان در تخليه اصولي زباله در هر مقام و صنف.
(توجه داشته باشيم كه در مراكز جمع آوري و تخليه زباله در آلمان مشاركت شهروندان در هر لباسي صورت مي گيرد و از اين كه يك شهروند پزشك پا به اين مكان مي گذارد هيچ جاي تعجب نيست.) اميدواريم گامي كه مسئولين و متوليان شهري به آن پا نهادند... گامي باشد استوار و با دوام. كه البته پشتيباني و حمايت مردم و شهروندان آن را استحكام مي بخشد.