رودرروي وزير رفاه و تامين اجتماعي كه بنشينيد دلمشغولي اصلي اش «كار كارشناسي» و «برنامه ريزي» است. توجيه «فني اقتصادي» پروژه ها را از بحث هاي مهندسي صنايع قلمداد مي كند هر چند بر زمان اجراي پروژه ها تأكيد زيادي دارد. تأكيدهايش را مي توان به حساب سابقه كاري اش گذاشت.
پرويز كاظمي كه فوق ليسانس مديريت صنعتي از دانشگاه تهران دارد در ۲۵ سال گذشته فعاليت هاي صنعتي مستمري داشته. از جمله مراكزي كه كاظمي با آنها همكاري داشته مي توان به شركت سوليران (سازنده اسكلت فلزي)، پروفيل پاس (سازنده پروفيل هاي فلزي)، سايپا ديزل (توليد كننده كاميون هاي سنگين)، پلاسكوكار (توليد كننده قطعات پلاستيكي جهت خودروهاي سنگين) به عنوان عضو هيأت مديره يا مشاوره اشاره كرد.
وي عنوان مدير نمونه و كارآفرين سال ۷۹ را از وزارت كار و امور اجتماعي و نشان مدير نمونه در صادرات را از سازمان توسعه و تجارت در سال ۸۳ در كارنامه اش دارد.
رابطه رفاه، فقر و آسيب هاي اجتماعي موضوع گفت وگوي ما با مهندس كاظمي، وزير رفاه است. اين موضوعات را از منظر نقد و بررسي طرح و برنامه هاي اجرايي وزارت رفاه چون جمع آوري متكديان و كودكان كار و خيابان ، تعريف گروه هاي آسيب پذير براساس شاخص هاي خط فقر و چگونگي كمك به اقشار زير خط فقر از طريق يارانه ها پي گرفته ايم.


* چقدر به ضر ب الاجل در كار اعتقاد داريد؟ به حركت هاي ضربتي چطور؟
- البته براي اين روش [حركت هاي ضربتي] بايد يك تعريف شخصي درآورد. به اين مفهوم كه شما اگر كار كارشناسي بكنيد و تصميم به اجراي آن بگيريد. برخي مواقع تأخير در اجراي يك تصميم صلاح نيست؟
* معمولاً صلاح نيست؟
- نه بعضي مواقع هم هست كه احتياج به برنامه ريزي زماني داريم. مثلاً شما بايد در ۶ ماهه دوم يك طرح را اجرا بكنيد؛ نكته مهم در اين ميان شناسايي زمان اجراي طرح هاست. با توجه به اينكه پروژه ها بايد توجيه فني اقتصادي داشته باشد كه بحث زمان اجرا نيز در همين توجيه گنجانده مي شود.
* يعني تا حدودي موافقيد؟
- نه، كار، كارشناسي بشود «تاحدودي» نيست. هر چيز جايگاه خاصي دارد. يعني برخي پروژه ها بايد الان اجرا شود و در صورت عدم اجرا شما متضرر خواهيد شد.
* براي طرح ضربتي جمع آوري متكديان، كودكان كار و خيابان، چه برنامه اي داريد؟
- كودكان خياباني به چند دسته تقسيم مي شوند.
* براي كودكان كار، شما طرح «پلاستيك جمع كن» را داشتيد؟
- بله. براي كودكان كار با استانداري هماهنگ كرديم كه يك سري همكاري ها در اين زمينه داشته باشيم. البته ما در سازمان بهزيستي جمعيت هدف تعريف كرديم.
* و فقط در برابر جمعيت هدف مسئول هستيد؟
- در واقع از ميان كساني كه گردآوري مي شوند ما جمعيت هدف خودمان را شناسايي كرده و جدا مي كنيم. كودكاني كه از خانه فرار كرده اند يا بي سرپرست و بد سرپرستند يا بچه هاي طلاق هستند معمولاً در جمعيت هدف ما گنجانده مي شوند.
* براي گروه زيادي كه ناگهان وارد مي شوند برنامه شفاف تري نداريد؟
- اين چيزي است كه قبلاً هم اجرا شده و باز هم همين طور ادامه پيدا مي كند.
* الان با ورودي ناگهاني و زيادي روبه رو هستيد و اين شرايط با هميشه متفاوت است.
- مكانيزم كار اين است كه نيروي انتظامي و شهرداري جمع آوري مي كند در يك آسايشگاه نگهداري مي شوند و گروه هاي ما مي رفتند و گروه هدف را شناسايي مي كردند.
* شما ورودي هاي خودتان را جدا مي كرديد؟
- بله ما ورودي هايمان را جدا مي كرديم و تحت پوشش و برنامه ريزي قرار مي داديم.
* و اين كار دائماً انجام مي شد؟
- تقريباً.
* اين بار يك اتفاق ديگري هم افتاده و وزارت كار اعلام كرده كه براي اين گروه جمع آوري شده دوره مهارتي برگزار مي كند. با توجه به اينكه وزارت كار خواهان الحاق سازمان تأمين اجتماعي هست فكر نمي كنيد اين وزارتخانه پا به حوزه وزارتي شما مي گذارد؟
- بهتر است كارشناسها در اين باره نظر بدهند.
* شما شنيده بوديد كه وزارت كار اين تصميم را گرفته؟
- نه، البته اينكه وزارت كار از طريق مراكز فني حرفه اي امكاني را فراهم بكند مي تواند يك اعلام عام باشد.
* همزماني تقاضاي الحاق سازمان تأمين اجتماعي و اعلام اين خبر از سوي وزارت كار شائبه تداخل را به وجود مي آورد شما نظري نداريد؟
- اين خوب است؛ حالا اين گروه مي توانند در مراكز  نگهداري بشوند و دوره مهارتي را در مراكز وزارت كار ببينند؛ مغايرتي ميان اين دو نيست. هر چند نگهداري و آموزش به اين افراد واقعاً تكنيك هاي خاصي دارد.
* به هلال احمر هم از اين جمع آوري سهم مي دهيد؟
- نه.
* از مراكز نگهداري بي سرپرستان هلال احمر خبر داشتيد؟
- من نمي دانستم كه هلال احمر از يتيم ها نگهداري مي كند. هرچند به نظرم جاي تقدير دارد. اما گمان مي كنم ما در برخي موارد موازي كاري داريم.
* در اين جمع آوري شما گفته بوديد كارتن خوابهاي معمول را به مراكز بهزيستي تحويل مي دهيد؟
- بله، در جامعه هدف ما قرار دارند.
* فكر مي كنيد بهزيستي توان پذيرش اين گروه جديد را در مركز معلولين دارد؟
- اتفاقاً ما مشكل بودجه براي نگهداري اين گروه داريم.
* بقيه جامعه هدف شما را چه كساني تشكيل مي دهند؟
- كساني كه در خيابان سرگردانند كه حدود ۳ هزار نفر برآورد شده اند با افزودن زنان ويژه [زنان خياباني] كه حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ نفرند جمعيت اين گروه حدود ۳ هزار و ۵۰۰ نفر است.
* بيماران رواني سرگردان هم در اينجا گنجانده شده اند؟
- بله.
* يعني همه افرادي كه از خانواده رانده شده اند در گروه هدف شما هستند؟
- بله.
* بنابراين بايد مراكز دائمي براي نگهداري اين گروه داشته باشيد؟
- ما حساب كرديم كه براي سه ماه نگهداري از اينها ۵۰۰ ميليون تومان هزينه لازم داريم.
* وقتي شما اين گروه عظيم را براي تحت پوشش قرار دادن داريد و بودجه نداريد با دستگيري اينها مي خواهيد چه كار كنيد؟
- ترجيحاً كساني را كه بودجه اش را داشته باشيم و به جامعه تعريف ما بخورند نگهداري مي كنيم.
* به هر حال ما يك گروه مبتلابه داريم كه بايد فكري به حالشان كنيم.
- ما يك گروه مقدمه و مؤخره داريم، اگر تمام مدت به فكر اينها باشيم مدام جمعيتشان بيشتر مي شود و هر چه ديرتر به فكر بيفتيم اين جامعه هدف تعدادش بيشتر و بيشتر خواهد شد و هزينه هاي بيشتري بايد متحمل شويم.
* چرا بيشتر مي شود؟
- مدام از گروه سالم سرريز مي شوند در گروه هدف و آسيب ديده.
* راه حل شما چيست؟
- پيشگيري از بروز آسيب هاي اجتماعي.
* بسياري از آسيب هاي اجتماعي معلول فقر است. خط فقر را بالاخره كي اعلام مي كنيد. امروز كه اين كار را نخواهيد كرد؟
- قطعاً امروز اعلام نمي كنم؛ خط فقر الان براي ما مشخص شده است.
* ولي اعلام نكرده ايد؟
- نه به اعتقاد ما اين كار بايد از چند راه انجام بشود. در ابتدا ما قصد داريم با طرح آن در كميسيون اجتماعي مجلس شوراي اسلامي، آن را به چالش بكشيم.
* جداي از سند كاهش فقر كه به مجلس فرستاديد؟
- بله، سند كاهش فقر يك بخشي از اطلاعات تعيين خط فقر است.
* چكيده اي از خط فقر است؟
- بله، ما يك سري فاكتورها و متغيرهايي را كه در تعيين خط فقر تاثيرگذار است مشخص كرده ايم. مطالعاتي كرديم كه عوامل موثر بر خط فقر را تعيين مي كند و در نظر داريم كه در كميسيون اجتماعي مجلس شوراي اسلامي درباره اين آيتم ها بحث بشود و نمايندگان نظراتشان را بدهند.
* فكر مي كنم اعلام خط فقر به منزله يك اعلام خطر است؟
- دقيقا همين طور است.
* ناتواني هاي خانواده ها را هم در تعيين خط فقر در نظر مي گيريد؟
- بله متغيرهايي مانند آموزش، سبد خوراكي خانوار و سلامت و... هست كه از آنها معدل گيري مي شود كه ما در نظر داريم پردازش كاملتري بر اين مجموعه داده ها داشته باشيم.
* تعاملاتي با كميسيون اجتماعي داشته ايد؟
- بله، تعاملاتي با كميسيون اجتماعي داشته ايم و به هر حال نظرات اعضاي اين كميسيون را سعي داريم بگيريم.
* شما با اين روش سعي داريد از بروز يك چالش ناگهاني در جامعه جلوگيري كنيد؟
- بله.
* و بعد از مجلس شوراي اسلامي؟
- به هيأت دولت مي رويم و در آنجا هم بحث مي كنيم. حالا هيأت دولت مي تواند شوراي عالي رفاه باشد. چون هشت تن از وزرا عضو اين شورا هستند امكان دارد كه ما بحث درباره خط فقر را در شوراي عالي رفاه مطرح كرده و به بحث بگذاريم.
* اين بار هم فقر مطلق و نسبي داريم؟
- بله، داريم.
* براساس آمار قبلي ۱۱درصد زير خط فقر نسبي و ۲ درصد از جمعيت كشور زير خط فقر مطلق بودند، تخمين شما چيست؟
- بحث نسبي و مطلق را مطرح مي كنند به اين معني كه كسي كه زير خط فقر مطلق است الان مي افتد و مي ميرد.
* فقر مطلق درآمد كمتر از يك دلار و دو دلار بود.
- بستگي به اين دارد كه شما كالري مورد نياز را در نظر بگيريد يا اينكه مسكن را هم در نظر بگيريد.
* بعضي ها اعتقاد دارند مسافرت هم هست، شما چي فكر مي كنيد؟
- يك نكته را در نظر بگيريد، تعيين اين چيزها در جاهاي مختلف متفاوت است.
* يعني چه؟
- چيزهايي را ما در تهران تاييد مي كنيم كه در ساير شهرها قابل تاييد نيست مثلا شايد اگر يك سوئدي امروز وارد تهران بشود، بنده را هم زير خط فقر قرار مي دهد.
* يعني تعريف از خط فقر در نقاط مختلف كشور متفاوت است؟
- بله.
* پس ما انواعي از تعريف خط فقر خواهيم داشت و اين خط فقر روي هدفمند كردن يارانه ها تاثير مي گذارد؟
- نه، ما مسير را داريم طي مي كنيم.
* كوپن ارزاق حذف مي شود؟
- ما داريم يك سري كار انجام مي دهيم.
* چه كارهايي؟
- به اعتقاد من بايد عزم ملي داشته باشيم. مجلس و دولت و همه بايد حمايت بكنند. اين كار شجاعت و شهامت لازم دارد.
* هدفمند كردن يارانه نياز به شجاعت و شهامت دارد؟
- بله، وقتي كارهاي كارشناسي انجام شد كه به اعتقاد من در اين زمينه تا حدود زيادي انجام شده، اجراي آن نيازمند شهامت است.
* پس براي بوجود آوردن شجاعت و شهامت شما پيش از اعلام خط فقر چانه زني مي كنيد؟
- بله.
* بودجه ۳۷ هزار ميليارد توماني، براي ۵سال، سالي ۷هزار ميليارد تومان چه شد؟
- بخشي از سند كاهش فقر بود كه هيأت دولت هم تصويب كرده ولي به جريان نيفتاده است.
* چرا ضمانت اجرايي نداريم؟
- مشكل اصلي در واقع اين است كه بدون مطالعه تصميم هايي گرفته مي شود كه اصلاً اجرايي نيست.
* اجرايي نيست يا اينكه عزم ملي بايد پشتش باشد؟
- مطالعه لازم دارد. فقط با يك بخشنامه نمي شود كارها را انجام داد. بايد فرهنگش بوجود بيايد و شرايط خاصي ايجاد بشود. ما چون تعريف درستي نمي كنيم قوانيني را مصوب مي كنيم كه فاقد قابليت اجرايي است. نمونه بارزش نظام پرداخت هماهنگ حقوق است كه ۱۰سال كار شد و جواب هم نمي دهد.
* فكر نمي كنيد افزايش يكباره حقوق بازنشستگان به ۲۰۰ هزار تومان، عدم تعادل بوجود مي آورد؟
- ما يك جمعيت حدود ۶۰۰هزار نفري داشتيم كه حقوقشان زير ۲۰۰ هزار تومان بود. براساس مسئوليت حاكميتي ما موظف به پرداخت اين مبلغ هستيم. برخي بازنشستگان ما حتي با مدرك ليسانس و فوق ليسانس و ۳۰ سال سابقه كار حقوق ۱۴۰ هزار توماني دريافت مي كنند كه توان انجام كار ديگري به لحاظ جسمي ندارند. اين وظيفه ماست كه به اين گروه توجه بيشتري بكنيم.
* فكر مي كنيد در چند سال اخير به بازنشستگان بي توجهي شده؟
- در چند سال اخير تغييراتي بوجود آمده كه قانع كننده نبوده. ما با انتقادات واقعي مردم سر و كار داريم.
* سال هاي آينده باز هم با افزايش ناگهاني حقوق بازنشستگان روبه رو هستيم؟
- نه، فقط ضريب تورم را در نظر مي گيريم.
* بالاتر از نرخ اعلام شده توسط بانك مركزي؟
- نه، همان درصدي كه رسماً اعلام مي شود در نظر گرفته مي شود به عنوان مثال براي امسال ۵/۱۳ درصد است.

وزارت رفاه براساس قانون مصوب مجلس، هماهنگي برنامه هاي نظام جامع تأمين اجتماعي را برعهده دارد.
چرا كه با وجود ۲۸ نهاد بيمه اي، حمايتي و امدادي در كشور از جمله سازمان تأمين اجتماعي، سازمان بهزيستي، سازمان خدمات درماني، هلال احمر، ستاد حوادث غيرمترقبه، اورژانس كشور، كميته امداد بنياد جانبازان و مستضعفان، بنياد شهيد، سازمان بازنشستگي، صندوق بيمه روستاييان و مانند آنها ،تأمين اجتماعي در كشور به سامان نيست. همپوشاني نهادهاي قدرتمند رفاه اجتماعي و ناهماهنگي در سرويس دهي به قشر محروم جامعه از بزرگترين مشكلات رفاهي در كشور است كه مسئولان اميدوارند با تقويت وزارت رفاه برطرف شده يا به حداقل برسد.
هرچند در همان ابتداي كار محمدرضا زواره اي حقوقدان شوراي نگهبان در توضيح عملكرد اين شورا گفته بود: «ايراد نگرفتن شوراي نگهبان به طرح تشكيل وزارت رفاه به معني ابدي بودن آن نيست.»
شايد اين اولين صداي زنگ خطري بود كه هنوز در حاشيه وزارتخانه به گوش مي رسد تا آنجا كه هفته گذشته نايب رئيس كميسيون اجتماعي مجلس شوراي اسلامي گفت: «تا زماني كه قشر محروم وجود دارد، وزارت رفاه در جامعه ايران حذف نمي شود.»
به نظر مي رسد ولي الله رعيت اين جمله را در پاسخ به شايعاتي گفته است كه همواره انحلال وزارت رفاه را گوشزد مي كنند. او در ادامه گفت:« اگر وزارت رفاه تاكنون هم ناكارآمد عمل كرده باشد، دليل برآن نمي شود كه به فكر حذف كل ساختار باشيم.»
وي افزود: «البته در ناكارآمدي وزارت رفاه بايد ديد آيا وزارتخانه مشكل دارد و يا وزير آن، اگر مدير مشكل دارد لذا مدير آن عوض شود نه اين كه كل مجموعه را زير سؤال برد و آن را محو كرد.»
و همين جملات نايب رئيس، خاطره رأي اعتماد به وزراي پيشنهادي رفاه را زنده مي كند. «قانون ساختار نظام جامع رفاه و تأمين اجتماعي» در ماده يك فصل اول خود تصريح كرده است: «در اجراي اصل بيست و نهمقانون اساسي جمهوري اسلامي ايران و همچنين بندهاي (۲) و (۴) اصل بيست و يكم قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران و در جهت ايجاد انسجام كلان سياست هاي رفاهي كه به منظور توسعه عدالت اجتماعي و براي حمايت از همه افراد كشور در برابر رويدادهاي اجتماعي، اقتصادي، طبيعي و پيامدهاي آن ،نظام جامع تأمين اجتماعي با رعايت شرايط و مفاد اين قانون و از جمله براي امور زير برقرار مي گردد: الف- بازنشستگي، از كار افتادگي و فوت، ب- بيكاري ،ج- پيري ،د- در راه ماندگي، بي سرپرستي و آسيب هاي اجتماعي ،هـ- حوادث و سوانح و- ناتواني هاي جسمي، ذهني و رواني، ز- بيمه خدمات بهداشتي، درماني و مراقبت هاي پزشكي،ح- حمايت از مادران به خصوص در دوران بارداري ،و حضانت فرزند، ط- حمايت از كودكان و زنان بي سرپرست ،ي- ايجاد بيمه خاص بيوگان، زنان سالخورده و خودسرپرست، ك -كاهش نابرابري و فقر،ل- امداد و نجات و همين نشانه بس كه وزارت رفاه بار تمامي مشكلات ريز و درشت قشر آسيب پذير جامعه را بر عهده دارد.

در زندگي روزمره هريك از ما اتفاقات و رويدادهاي كوچك و بزرگ فراواني وجود دارند كه گرچه به سرعت مي گذرند، اما مي توانند قابل توجه باشند و در ميان خاطرات زندگي مان ماندگار شوند؛ اتفاق هايي كه آنها را براي دوستان و همكاران خود تعريف مي كنيم و گاه بعد از گذشت چند سال همچنان شنيدني و شيرين هستند؛ از يك ماجراي جالب در زمان خدمت نظام وظيفه تا خاطره از يك ميهماني خانوادگي و... هر يك از اين خاطرات كوتاه چون يك عكس يادگاري در آلبوم ذهن باقي مانده اند.
شما هم مي توانيد با ارسال خاطرات شيرين زندگي خود به آدرس روزنامه همشهري در ورق زدن آلبوم خاطرات با ما همراه شويد.
***
بخاري نفتي
فاطمه قرباغستاني
دانش آموز كلاس اول دبستان بودم، اون روز صبح هم مثل ساير روزها مادر بدرقه ام كرد و من روانه مدرسه شدم. برف تند و ريزي مي باريد، وقتي به جلوي كلاس رسيدم دانه هاي برف را از روي مانتويم پايين ريختم و بعد رفتم و روي نيمكت خودم نشستم. بچه ها با هم مشغول صحبت بودند، هنوز آموزگارمان نيامده بود. دقايقي بعد صداي باز شدن در كلاس را شنيديم. در كلاس كه باز شد همهمه بچه ها خوابيد و كمي از سرماي توي راهروي مدرسه توي كلاس سرازير شد. تنها وسيله گرم كننده كلاس ما بخاري نفتي كوچكي بود كه كنار تخته سياه جاي گرفته بود و آن چنان بايد و شايد كلاس را گرم نمي كرد.
بعد از اين كه به آموزگار اداي احترام كرديم. او كه كمي مضطرب به نظر مي رسيد در حالي كه دست هايش را به هم مي ماليد از من كه مبصر كلاس بودم خواست براي يك روز به جاي او معلم شوم. انگار كاري برايش پيش آمده بود. يك لحظه از پنجره بيرون را نگاه كرد هنوز برف مي باريد بعد از مكثي كوتاه سينه اش را صاف كرد و ادامه داد: دخترم البته فقط زنگ اول را جاي من معلم مي شي من حتماً خودم رو مي رسونم.
او كه رفت دوباره سر و صداي بچه ها بلند شد. من در حالي كه به طرف تخته سياه مي رفتم مدام از بچه ها تقاضاي سكوت مي كردم. تخته را كه پاك كردم يكي از بچه ها صدايم زد با تخته پاك كن به طرف او رفتم و بعد از چند ثانيه دوباره سر جايم برگشتم. داشتم از روي كتاب فارسي براي همكلاسي هايم درس را مي خواندم غافل از اين كه لحظه به لحظه خود را به بخاري نفتي نزديك  تر مي كردم و يك لحظه به خودم آمدم كه متوجه شدم تخته پاك كن اسفنجي از دستم رها شده و داخل بخاري افتاده .تنها چيزي كه يادم مي آيد اين است كه به سرعت رفتم و خانم ناظم و باباي مدرسه را صدا زدم.
خدا را شكر همه چيز به خوبي و خوشي  ختم به خير شد و هنوز بعد از ساليان سال من از اين خاطره به خوبي ياد مي كنم.