شنبه ۱۱ شهريور ۱۳۸۵
انديشه
Front Page

گذري بر يك عمر تلاش علمي مرحوم استاد محمدباقر محمودي
دستي بر غبار فراموشي
003453.jpg
آيت ا... محمدباقر محمودي، حدود سال 1302 شمسي(1341 قمري) به دنيا آمد و تا 19 سالگي در زادگاهش، علامرودشت، از توابع لامرد(فارس) زيست. سپس به حوزه علميه نجف رفت و در محضر بزرگاني چون شيخ يوسف خراساني، ميرزا آقا اصطهباناتي، شيخ حسين حلي، سيد عبدالاعلي سبزواري، سيد محمود شاهرودي، ميرزا حسن يزدي و ديگران علم آموخت. او با علامه اميني و شيخ آقا بزرگ تهراني، دوستي نزديك داشت. ايشان، به رغم برخورداري از توانايي در فقه و اصول و علوم رايج ديني در حوزه، تلاش علمي خود را مصروف احياي ميراث مكتوب اهل بيت(ع) كرد و كارنامه اي پربرگ و بار از خود برجاي گذاشت. نوشته  حاضر، يك عمر تلاش علمي ايشان را به اجمال برمي رسد.

گروه انديشه - كارهاي علمي آقاي محمودي بايد به همه معرفي شود. ايشان اين همه در راه ترويج فرهنگ اهل بيت(ع) زحمت كشيده اند و از نوادر روحانيت اند. ايشان، هر كدام از آثارشان بايد جداگانه بررسي و معرفي شود... . كساني كه وارد و اهل فن باشند، مي فهمند كه اين كتاب ها چه قدر زحمت و تتبع و دردسر دارند. مستدرك نهج البلاغه ايشان و اين سبك كار، خيلي مفيد است و بايد در حوزه ترويج شود.
ما بايد براي آقاي محمودي دومي و سومي پيدا كنيم و طلاب و فضلا را وارد در اين نوع تحقيقات كنيم. ما اگر اين منابع و اطلاعات را نداشته باشيم، مذهب را نمي شناسيم، اين همه سند و مطلب، براي تقويت مذهب ما مهم است. بايد در حوزه، امثال ايشان ترويج شوند و اشخاصي كه اين جور جامعيت دارند، نبايد به ايشان منحصر شود. نبايد فضائل اهل بيت(ع) مغفول بماند و مطالب ديگري كه بايد در حاشيه باشد، در متن واقع شود...
ايشان در قيامت، حجت خدا هستند بر ما، و ايشان را مي آورند و مي گويند براي حضرت امير، اين همه كار كرده است، شما- مثلاً بنده- چه كرديد؟ ايشان حجت خدا هستند بر همه كساني كه مي توانستند كار كنند و نكردند .
متن بالا پاره اي از سخنان آيت ا...  العظمي صافي گلپايگاني است كه در ديدار با اعضاي ستاد نكوداشت استاد محمودي در اسفند 1383 ايراد شده است. اهميت كار استاد محمودي چنان است كه نه فقط خوانندگان معمولي آثار ايشان، بلكه عالمان و فقيهان هم آن را دريافته اند.
حضرت آيت  الله العظمي مكارم شيرازي نيز درباره ايشان فرموده اند: خداوند، جمعي از محدثان مخلص را برانگيخت تا احاديث فضايل را از زير آوارهاي تعصب جاهلي و اغراض شوم سياسي بيرون آورند... از جمله اين مردان مخلص در زمان ما، محقق عالي قدر آيت ا... محمودي است كه اكثر مؤلفات خود را- كه به حدود پنجاه تأليف گرانبها مي رسد- به اين هدف مقدس اختصاص داده است.
ايشان از جواني علاقه و توجه خاصي به نهج البلاغه داشت و پس از آگاهي از بعضي از نواقص و افتادگي هاي موجود در نهج البلاغه كه گاهي موجب بعضي از ايرادها و شبهات مي شد(مثل نياوردن مجموع كلمات حضرت و اكتفا به برخي از آنها و يا تقطيع و حذف صدر و ذيل بعضي ديگر- كه باعث از بين رفتن قرائن فهم مناسب كلمات حضرت مي شود- يا اسقاط ذكر سندها و منابعي كه كلمات حضرت از آنها گرفته شده اند)، توانست با تلاش و همت پس از هزار سال از تأليف نهج البلاغه، دست به تأليف كتابي مستند از كلمات حضرت اميرالمؤمنين(ع) به نام نهج السعادة بزند كه مطالب آن بسيار بيشتر و كامل تر است، اين كتاب داراي 14 جلد است.
ايشان در ضمن جستجو و تفحصي كه براي جمع آوري كلمات حضرت اميرالمؤمنين براي نگارش نهج السعاده داشتند، با بسياري از كتاب ها و منابع اهل سنت مواجه شدند كه در مورد فضايل حضرت و زندگي و آثارشان، مطالب فراواني در آنها بود؛ مطالبي كه عمدتاً فراموش يا معدوم شده بودند و جامعه اسلامي، اطلاع درستي از آنها نداشت و زنده كردن آنها كار هر كسي نبود و براي بعضي ديگر هم انگيزه يا منفعتي در اين كار نبود. بنابراين شخصاً دست به شناسايي و معرفي و تحقيق و نشر اين كتاب ها زد .
استاد محمودي از قول علامه اميني نقل مي كردند كه در مسائل تراثي مربوط به اهل بيت(ع)، شواهد فراواني در كتب ساير مذاهب وجود دارد كه اهميت فراواني(بلكه اولويت علمي) براي شيعه دارند.
او با احياي منابع و كتاب هاي مستند ساير مذاهب، اميد آن را داشتند كه زمينه نوشتن يك دوره كتاب  در زندگاني و آثار و فضايل چهارده معصوم به صورت مستند، پيش بيايد كه قابل قبول عمده فرق و مذاهب اسلامي باشد و بر اين باور بود كه عمده مدارك و منابع علمي براي نوشتن كتاب هاي مستند در اين زمينه ها به دليل عدم اهتمام گذشتگان، از بين رفته اند و معتقد بود كه بايد يك تاريخ مستند و علمي داشته باشيم.
او عمده اهميت را به كتاب هايي مي داد كه مطالب را با سندهاي معتبر، نقل كرده اند و براي كتاب هاي مرسل، اهميت چنداني قائل نبودند.
استاد محمودي براي اولين بار به واسطه كتاب هايي كه تحقيق و احيا نمود، بيش از شش هزار متن يا روايت حديثي را چاپ كرده و به متون مورد تمسك شيعه و پيروان اهل بيت(ع) اضافه كرد، به طوري كه در طول تاريخ اسلام، شايد كمتر كسي باشد كه اين حجم از كار و مقدار مطالب مرتبط به حضرت  اميرالمؤمنين(ع) را به جامعه عرضه كرده باشد.
او در سال هاي طولاني تحصيل در حوزه هاي نجف و كربلا، به بحث هاي متداول فقه و اصول- كه مشغله عمده طلاب در حوزه علميه است- توجه فراواني كرد؛ ولي پس از غور در اخبار و آثار اهل بيت(ع) و آگاهي از كمبودها و نيازهاي شديد اين بخش، از بحث هاي فقهي و اصولي متداول  در حوزه ها- كه زحمات زيادي هم براي آنها كشيده بود- دست كشيد و زندگي و اوقات خود را وقف كتاب هاي اخبار و احاديث و تاريخ اهل بيت(ع) كرد.
آثار
آثار چاپ شده استاد محمدباقر محمودي، به دو دسته: تأليفي- گردآوري و تصحيحي- تحقيقي قابل تقسيم اند. آثار- تأليفي ايشان، عبارت اند از:
۱ - نهج السعاده في مستدرك نهج البلاغه(14 جلد)
اين كتاب در سال 1377 ش، در شمار كتاب هاي برگزيده سال معرفي شد. همچنين در سال 1379 در دومين دوره كتاب سال ولايت نيز به عنوان كتاب ممتاز شناخته شد.
استاد شهيد مطهري درباره اين كتاب در مقدمه كتاب ارزشمند سيري در نهج البلاغه چنين مي نويسد: خوشبختانه در عهدها و عصرهاي متأخرتر، افراد ديگري در پي  گردآوري اسناد و مدارك نهج البلاغه برآمده اند و شايد از همه مشروح تر و جامع تر، كتابي است به نام نهج السعاده في مستدرك نهج البلاغه كه در حال حاضر به وسيله يكي از فضلاي متتبع و ارزشمند شيعه {مقيم} عراق، به نام محمدباقر محمودي در حال تكوين است. در اين كتاب ذي قيمت، مجموعه سخنان امام علي(ع) اعم از خطب، اوامر، كتب و رسائل، وصايا، ادعيه و كلمات قصار، جمع آوري شده است. اين كتاب، شامل نهج البلاغه فعلي و قسمت هايي علاوه بر آن است كه سيد رضي آنها را انتخاب نكرده يا در اختيارش نبوده است و ظاهراً جز قسمتي از كلمات قصار، مدارك و مآخذ همه به دست آمده است. تاكنون{يعني زمان نوشتن مقدمه سيري در نهج البلاغه} چهار جلد از اين كتاب، چاپ و منتشر شده است.
۲ - عبرات المصطفين في مقتل الحسين(2 جلد)
موضوع اين كتاب، عزاداري و قيام حضرت سيدالشهدا و سير تاريخي واقعه كربلاست. تمام مطالب اين كتاب به صورت مستند و از منابع معتبر و قديمي نقل شده است و از مطالب ضعيف و سست، پرهيز شده است.
۳ - ز فرات الثفلين في ماتم الحسين(2 جلد)
اين كتاب در ادامه كتاب قبلي تدوين يافته است كه به منظور نشان دادن سير تاريخي واقعه كربلا در ادبيات منظوم عرب نگاشته شده و در واقع، پاسخ به شبهاتي است كه درباره عزاداري سيدالشهدا(ع) مطرح است.
4 - سير الي ا... تعالي
رساله اي است حاوي گزارش سفر ايشان از زادگاهش علامرودشت به نجف و كربلا.
۵ - كشف الرمس عن حديث رد الشمس
علامه، در اين كتاب، حديث ردالشمس را از طرق متعدد و منابع مختلف با سندهاي فراوان از طريق اهل سنت، نقل نموده و صحت سند آن را به اثبات رسانده اند.
۶ - منيه الطالب في مستدرك ديوان سيد الاباطح ابي طالب
علامه محمودي ضمن تصحيح و تحقيق ديوان شيخ الاباطح ابي طالب(ع) به شعرهايي دست يافت كه گردآورنده ديوان به آنها دسترسي نداشته يا به جهتي ديگر در كتاب خود نياورده است. از اين رو، ايشان با تدوين و تنظيم آنها رساله اي در 54 صفحه فراهم آورد و به ديوان شيخ الاباطح ضميمه كرده است.
آثارتصحيحي-تحقيقي
۱ - اسمي المناقب في تهذيب اسني المطالب في مناقب الامام اميرالمؤمنين علي بن ابي طالب، تأليف محمدبن محمد جزري شافعي(751-833 ق).
۲ - انساب الأشراف(ترجمه اميرالمؤمنين(ع) )، تأليف احمدبن يحيي بلاذري(قرن سوم).
۳ - انساب  الاشراف(ترجمه الحسن و الحسين(ع) )، تأليف بلاذري.
۴ - بحارالانوار(ج 32 و 33 و 34).
۵- ترجمه الامام علي بن  ابي طالب من تاريخ مدينه دمشق، تأليف ابن عساكر(499-571 ق)(3 جلد)
۶ - ترجمه الامام الحسن(ع) من تاريخ مدينه دمشق، تأليف ابن عساكر.
۷ - ترجمه الامام الحسين(ع) من تاريخ مدينه دمشق، تأليف ابن عساكر.
۸ - ترجمه الامام زين العابدين و الامام الباقر(ع) من تاريخ مدينه دمشق، تأليف ابن عساكر.
۹ - تفسير آيه الموده، تأليف احمد بن محمد الخفاجي(م 1069 ق)
۱۰ - جواهر المطالب في مناقب الامام علي بن  ابي طالب، تأليف محمدبن احمد انباعوتي(م 871 ق)(2 جلد).
۱۱ - خصائص اميرالمؤمنين علي بن ابي طالب، تأليف عبدالرحمن بن شعيب النسائي(م 303 ق).
۱۲ - خصائص الوحي المبين، تأليف يحيي بن حسن الحلي معروف به ابن بطربق(م 600 ق)
۱۳ - ديوان شيخ الأباطح ابي طالب، به روايت ابوهفان مهزمي(م 257 ق)
۱۴ - الرد علي المتعصب العنيدالمانع من لعن يزيد، تأليف ابن الجوزي(م 597 ق).
۱۵ - مناقب الامام اميرالمؤمنين علي  بن ابي طالب ، تأليف محب الدين طبري(694 ق).
۱۶ - الروض النزيه في  الأحاديث التي رواها ابوطالب عن ابن اخيه، تأليف ابن طولون دمشقي(م 953 ق).
۱۷ - زين الفتي في شرح سوره هل أتي، تأليف احمدبن محمد عاصمي(قرن 4)(2 جلد).
۱۸ - شواهد التنزيل، تأليف حاكم حسكاني(قرن 5) (3 جلد).
۱۹ - فرائد السمطين في  فضائل المرتضي و البتول والسبطين، تأليف حموني(644-730 ق) (2 جلد)
۲۰ - فضائل شهر رجب، تأليف حاكم حسكاني(قرن 5).
۲۱ - كتاب الأربعين عن الأربعين في  فضائل علي  اميرالمؤمنين، تأليف عبدالرحمان بن احمد خزاعي(قرن 5).
۲۲ - محاسن الأزهار في مناقب امام الأبرار، تأليف احمدبن محلي(م 652 ق).
۲۳ - المعيار والموازنه، تأليف محمد بن عبدالله اسكافي(م 240 ق).
۲۴ - مقتل الامام اميرالمؤمنين، تأليف ابن ابي الدنيا(208-281 ق).
۲۵ - مناقب الامام علي بن أبي طالب، تأليف محمدبن سليمان كوفي(قرن 3 و 4) (2 جلد).
۲۶ - النور المشتعل فيما نزل من القرآن في علي، تأليف ابو نعيم اصفهاني(334- 430 ق).
۲۷ - نزهه الأبصار و محاسن الآثار، تأليف علي بن مهدي ما مطيري طبري(قرن 4).

تازه هاي انديشه

تاريخ و جغرافي در زبان فارسي
003456.jpg
علي  قلي پور
متون تاريخي و جغرافيايي به فارسي‎/ نوشته: محمد سپهري‎/ انتشارات: سمت‎/ چاپ اول: پاييز 84/ شمارگان: 100 نسخه‎/
هدف از نگارش اين كتاب مطالعه سير تاريخ نگاري اسلامي و تحقيق و بررسي تعاريف، اهداف، ويژگي ها، فوايد، منشأ، روش ها، مكاتب و شيوه هاي تدوين و تاريخ انواع آن نيست بلكه مؤلف تاكيد دارد كه غرض اصلي آن آشنايي دانشجويان با گزيده اي از آثار تاريخي و جغرافيايي، به زبان فارسي است. به همين منظور در نخستين بخش كتاب گزيده اي از تاريخ بلعمي، تاريخ سيستان، زين الابنام، تاريخ بيهقي، مجمع  التواريخ والقصص، تاريخ بخارا، تاريخ بيهق، تاريخ قم، سلجوقنامه ظهيري، راحه الصدور، ترجمه تاريخ يميني، سيرت جلال الدين منكبرني و بسياري از متون ديگر آمده است كه در واقع بخش اول كتاب ضمن ارايه توضيح كوتاهي از اين آثار به ارايه گزيده پرداخته است كه در مجموع شامل بيست گزيده از بيست اثر است. بخش دوم كتاب هم به اين منوال به متون جغرافيايي تعلق دارد كه در آن به جغرافياي حافظ ابرو، حدودالعالم، اشكال العالم، سفرنامه ناصر خسرو، فارسنامه ابن البلخي، نزهه القلوب، مسالك و ممالك اصطرخي، تاريخ بخارا و تاريخ قم و بيهق پرداخته شده است.
كاوش در جنوب غرب ايران
003459.jpg
باستان شناسي ايلام‎/ نوشته: دنيل  تي. پاتس‎/ ترجمه: زهرا باستي‎/ انتشارات سمت‎/ چاپ اول: 1385/ شمارگان: 2000 نسخه‎/
اين كتاب اثر نويسنده و باستان شناسي استراليايي است كه حاصل تحقيق خود را در دوازده فصل گردآوري كرده است. نخستين فصل كتاب به تاريخچه اي مختصر از اين منطقه اختصاص يافته است. دومين فصل كتاب به شرايط زيست محيطي ايلام پرداخته و تاثير آن بر تمدن اين منطقه را بررسي كرده است.نخستين پيشگامان ايلام، خاستگاه هاي شوش و نظام نگارش شوش بخش هاي مختلف اين فصل را تشكيل مي دهند.در فصل بعدي كتاب ايلام واوان مورد بررسي قرار گرفته، از آنجا كه متون خط ميخي بين النهريني در نيمه هزاره سوم قبل از ميلاد از دو منطقه شرقي ايلام واوان ياد شده است باستان شناس در اين فصل بر آن است تا موجوديت ايلام را در آن زمان كه مدارك ميخي وجود داشته اند به اثبات برساند. فصول بعدي اين كتاب به سلسله شيماشكي در ايلام، نايب السلطنه هاي بزرگ ايلام و شوش، پادشاهي شوش و انشان اختصاص دارد تا آنجا كه به فصل هشتم يعني ايلام نو مي رسيم. پس از اين فصل ايلام در دوران هخامنشي، سلوكيان، پارتيان و ساسانيان مورد بررسي قرار مي گيرد. فصل دوازدهم كه فصل پاياني اين كتاب است به يك نتيجه گيري كلي از مباحث اين كتاب پرداخته است.

|  اقتصاد  |    اجتماعي  |   انديشه  |   سياست  |   شهرآرا  |   ورزش  |
|  هنر  |

|   صفحه اول   |   آرشيو   |   بازگشت   |