گروه شهري- جيم مثل جمعه ها كه تعطيل است، جيم مثل جرثقيلي كه از بالاي آن مي توان تهران را در غروب پاييزي يك جمعه، آرام و خلوت نگاه كرد. جيم مثل جيك جيك گنجشك هايي كه لابه لاي هياهوي ماشين ها گم شده يا هلهله جوانه هاي درخت در بهار كه هيچ وقت شنيده نمي شود. اما نه هيچ كدام اين مثال ها براي ما كه پايتخت نشينيم و در ميان مشتي آهن و دود فراموش شده ايم ملموس نيست پس بهتر است نقطه را ته اين خط رها كنيم و دنبال مثال بهتري بگرديم.
جيم شايد جمله هايي باشد ميان تنه دو عابر كه در گيجگاه آسفالت فرود مي آيد مي شود شكل يك نزاع خياباني يا جر جر لاستيك يك ماشين فرسوده كه بايد زودتر از اينها از رده خارج مي شد.
جيم جمعيتي است كه شهر زير فشار رفت و آمد آنها گم شده است و كم كم دارد فراموش مي شود. اما جمعيت همان كليد واژه گم شده اي است كه 20سال زير فشار آن شهر بدون طرح و برنامه مانده است.
لطفاً اين سطر را با دقت بخوانيد تا خطوط بالا را بهتر متوجه شويد: تهران، 20 سال را بدون طرح و برنامه مشخص شهري پشت سر گذاشته و متأسفانه طي اين مدت، ساخت و ساز و توسعه پايتخت به عنوان يكي از مهمترين نمودهاي حيات شهري، به امري سليقه اي تبديل و در دوره اي از مديريت شهري، تراكم آزاد و دوره اي ديگر متوقف و موجب بروز نابساماني هايي در اين راستا شد.
خوب كه فكر كنيد متوجه مي شويد ساخت و ساز بي رويه در پايتخت به خاطر همان واژه جمعيت است نه چيز ديگر. در واقع تهران براي تأمين خواسته هاي ساكنانش و براي رهايي از انفجاري كه انتظار او را مي كشد نيازمند اين حركت بوده كما اينكه در اين مدت هرچه جلوتر آمده روند رو به رشد آن سريع تر شده است.
اقدامات شوراي شهر تهران
سرانجام شوراي شهر تهران براي پايان دادن به اين وضعيت وخيم تهران، تصميم به تهيه طرح جامع و تفصيلي تهران گرفت و در سال 83 با امضاي تفاهمنامه شهرداري و وزارت مسكن مقرر شد تا طرح جامع شهري تهران براي افق 1400 تهيه شود، اما از آن زمان تاكنون طرح در دالان هاي بررسي ها و گاهي بروكراسي هاي اداري براي رسيدن به برخي نتايج  گير افتاده است.
با گذشت حدود دو سال از زمان آغاز تهيه طرح رئيس مركز مطالعات و برنامه ريزي شهر تهران خردادماه سال جاري، از اتمام تهيه طرح جامع تهران خبر داد و اعلام كرد كه نتايج اين طرح در جلسات كارگاهي، اعلام و مورد بررسي و نقد قرار مي گيرد.
پس از هفته برگزاري جلسات كارگاهي اختتاميه اين جلسات با حضور وزير مسكن و شهرسازي و شهردار تهران برگزار و مقرر شد كه پس از بررسي اين طرح در شوراي شهر تهران جهت تصويب به شوراي عالي شهرسازي ارائه شود.
هم اكنون پس از خروج طرح از اين مرحله و قبل از ارائه آن به دستگاه ذيربط، كارشناسان معتقدند طرح جامع كه با هزينه هاي ميلياردي تهيه شده، داراي ايراداتي بوده و در زمينه ترافيك، زلزله، احياي بافت هاي فرسوده، مديريت بحران و محيط زيست كه معضلات اصلي تهران به شمار مي روند، برنامه مشخصي تعريف نكرده است.
به اعتقاد كارشناسان اگر نسخه طرح جامع تا سال 1400 براي تهران پيچيده شود، نه تنها شاهد حل مشكلات نخواهيم بود، بلكه بر مشكلات و معضلات نيز اضافه خواهد شد.
در حال حاضر شوراي شهر تهران عليرغم برگزاري بيش از 15جلسه غيرعلني جهت بررسي طرح جامع هنوز هيچ موضعي را اعلام نكرده تا اينكه اخيراً خسرو دانشجو، مخبر كميسيون توسعه و عمران شوراي شهر تهران در جلسه علني شوراي شهر اعلام كرد كه اين طرح داراي اشكالات و ايرادات فراواني است.
طرح جامع شهر تهران بي امضا
شوراي شهري تهران عليرغم اين كه شهرداري لايحه طرح جامع را ارائه نكرده به منظور اطلاع از بخش هاي مختلف و تسريع در روند تصويب بررسي را آغاز كرده است.
به گفته وي ارائه طرح جامع شهر تهران به مراجع بالاتر نادرست است؛ چرا كه شوراي شهر هنوز به نتيجه نرسيده و اگر اختلافي هم بين شورا و ساير دستگاه هاي مسئول باشد و رفع نشود، اين اختلاف، تبديل به گره كوري مي شود كه باز كردن آن بسيار سخت خواهد بود.
مخبر كميسيون فني و عمران شوراي شهر تهران عدم ارائه لايحه طرح جا مع تهران از سوي شهردار و ادعاي مسئولان و مشاورين طرح مبني بر بررسي آن در ساير مراجع قبل از تصويب شورا را اولين ايراد اين طرح دانست و افزود: طرح جامع علاوه بر اين ايراد، داراي اشكالاتي در محتواست؛ چرا كه براساس اين طرح، رشد جمعيت در تهران بايد كنترل شود و يكي از راه حل هاي آن محدويت  در ساخت  وسازها اعلام شده است.
وي با اشاره به اينكه كنترل رشد جمعيت بدين شيوه بسيار اشتباه است تأكيد كرد كه اگر اين ايراد رفع نشود، معلوم نيست كه طرح جامع شهري تهران اجرايي شود.
دانشجو با بيان اينكه ساخت و ساز هيچ تأثيري در كاهش يا افزايش جمعيت ندارد، افزود: در دوره هاي مختلف مديريت شهري ساخت و ساز از افزايش و كاهش برخوردار بوده اما آمارها نشان مي دهد اين مسأله تأثيري در جمعيت نداشته است به طوري كه در برهه اي از زمان ساخت و ساز كاهش يافت؛ اما از ميزان جمعيت كاسته نشد.
عضو شوراي شهر تهران اظهار داشت: رشد جمعيت، دلايل بسيار زيادي دارد كه ساخت و ساز شايد كمتر از يك درصد در آن مؤثر بوده و حتي اين ميزان هم قابل اغماض است؛ اما متأسفانه در طرح جامع شهر تهران، به 99درصد دلايل رشد جمعيت بي توجهي شده و تنها به كمتر از يك درصد آن پرداخته شده است.
دانشجو، بحث كنترل جمعيت را از اختلاف نظرهاي اساسي وي و ساير اعضاي شوراي شهر و كارشناسان در طرح جامع شهر تهران بيان كرد و گفت: معتقديم كه رشد جمعيت بايد روال طبيعي را طي كند و بر همين اساس بنا بر تقاضاي جمعيت، فضاهاي خدماتي، رفاهي، مسكوني و... نيز فراهم و براي كنترل جمعيت تهران، راهكارهاي ديگري انديشيده شود.
وي افزود:از هم اكنون تا سال 1400 طرح جامع بايد ميزان رشد طبيعي جمعيت تهران را پيش بيني كرده و راه حل هايي براي تأمين فضاهاي مورد نياز خدماتي، آموزشي و رفاهي ارائه كند، نه اين كه با اعلام محدوديت در ساخت و سازها براي كنترل جمعيت، آشفتگي را در قيمت مسكن ايجاد كند.
به اعتقاد دانشجو، براي كنترل رشد جمعيت بايد به شرايط كشور و بسياري دلايل ديگر كه منجر به رشد جمعيت در تهران مي شود، توجه و خارج از تهران با اتخاذ تصميماتي در مجموعه كشور جمعيت را كنترل و يا كم كرد.
محل اختلاف كجاست؟
كليد واژه جمعيت محل اختلاف اعضاي شورا با مشاورين طرح جامع است.
وي كنترل رشد جمعيت را يكي از اختلافات اساسي شوراي شهر با مشاورين طرح جامع اعلام كرد و گفت: جمعيت در بسياري از لايه هاي شهر همچون ميزان سرانه فضاي سبز، فرهنگي، آموزشي، ساخت و ساز و واحدهاي مسكوني. تأثيرگذار است لذا شوراي شهر در كليد واژه  يعني بحث جمعيت با مشاورين طرح جامع اختلاف نظر دارد؛ بنابراين در تراكم پايه، الگوي ساخت و ساز، سرانه مسكوني و... نيز به تبع آن اختلاف نظر داريم.
دانشجو تصريح كرد: پس از برگزاري جلسات متعدد جهت بررسي طرح جامع در شوراي شهر تهران، هنوز اعضاي شورا با مشاورين طرح جامع به همزباني نرسيده اند و تا زماني كه ايرادات رفع نشود، به تصويب نهايي نمي رسد.
مخبر كميسيون فني و عمراني شوراي شهر تهران با تأكيد بر اينكه طرح جامع شهري تهران نبايد بدون بررسي كارشناسي و با عجله به تصويب برسد، افزود: پيچيدن اين نسخه براي تهران مشكلات زيادي را ايجاد مي  كند.
دانشجو گفت: در تلاشيم تا با برگزاري جلسات فوق العاده با سرعت منطقي، اين طرح را تا پايان فعاليت شوراي شهر دوم به تصويب برسانيم؛ اما لازمه آن اين است كه مشاوران طرح جامع، مقاومت غيرمنطقي نداشته باشند؛ در غير اين صورت تصويب آن به شوراي شهر سوم موكول مي شود.

گروه شهري- بگذاريد اين بار يكراست برويم سر اصل موضوع، شايد شما هم متوجه شده باشيد كه هويت آرام آرام از محله هاي تهران رخت بسته و رفته است. اما آنچه كه در اين ميان تاثيرگذاري بيشتري در از ميان رفتن هويت محله اي به عهده داشته سرعت جابه جايي جمعيت در پايتخت بوده است، در واقع محوري  ترين علت فراموش شدن هويت محله اي سرعت جابجايي جمعيت به طرف تهران است.
از سوي ديگر سرعت جابجايي جمعيت به طرف تهران قدرت هر نوع برنامه ريزي را گرفته و هويت ما را دچار آسيب كرده  است، البته اين جابجايي جمعيت به تهران قابل كنترل است و حتي اين جابجايي امكان معكوس شدن را نيز دارد. مهم ترين تمركزي كه تهران را دچار آسيب مي كند تمركز تصميم گيري است. نبايد كليه تصميم گيري ها در تهران متمركز باشد، هرچند در مورد جابه جايي تمركز سياسي حكومتي مباحث بسياري مطرح شده، اما اقدامات اجرايي در اين زمينه صورت نگرفته است. در حالي كه در كنار اين موضوع 60درصد چرخش اقتصاد كشور در تهران است كه علاوه بر بلوكه شدن سرمايه عظيمي در تهران، به افزايش تقاضا براي آمدن به تهران دامن مي زند.
معكوس كردن جابجايي در تهران يكي از بهترين راه حل ها در اين زمينه  است، به همين خاطر در اولين گام بايد شركت ها و سازمان هايي كه تنها دفاتر آنها در تهران است و كارخانه هايشان در كلانشهرها قرار دارد از تهران خارج شود.در واقع حضور دفاتر اين دسته  از كارخانه ها در تهران غيرضروري است.دومين راه حل نيز واگذاري بخشي از اختيارات عمراني كشور به استان ها است. در عين حال تشكيل يك نهاد برنامه ريزي شهري با مشاركت شهرداري و سازمان مديريت و برنامه ريزي در تهران ضروري است، تا مشكلات شهر را با ارائه برنامه هاي عملي حل كند.
مردم به عنوان متولي اداره شهر و كشور بايد در كمك به حل مشكلات پايتخت بيايند و اين مهم محقق نمي شود مگر با فرهنگ سازي در اين زمينه.
تصور اينكه با همه امكانات دولتي بتوان كشور را بدون دخالت مردم به جايي رساند، تصور غلطي است بلكه اين قدرت مردم است كه با آن مي تواند به جايي برسد. از سوي ديگر بازتعريف هويت در جامعه ايراني ميتواند در بازگرداندن هويت به محله ها چاره ساز باشد و در جامعه آرمان هاي بلندي ايجاد شود.

گروه شهري- در حالي كه همه دنيا، مشاركتي كردن تهيه برنامه هاي شهري را سرلوحه كار خود قرار داده اند، نهاد تهيه كننده طرح جامع تهران نه  تنها از مشاركتي كردن طرح خودداري كرد، بلكه سعي مي كند هرچه محرمانه تر و پنهاني تر اين كار صورت گيرد تا آن جا كه در جلسه گذشته كارگاه نقد و بررسي طرح جامع تهران در ايسنا، پس از آن كه اساتيد حاضر در جلسه به نكاتي به عنوان نقاط ضعف اين طرح اشاره كردند، مديرعامل شركت مشاور ما در طرح جامع تهران ما هنوز چيزي از طرح منتشر نكرده ايم كه شما بتوانيد درباره آن نظر بدهيد! در حالي كه طرح در مرحله پاياني است.
اين سياست كه طرح جامع در پستو تهيه و تصويب شود، قطعا مضر به حال شهروندان خواهد بود و بدترين رويكردي است كه براي تصويب يك طرح تأثيرگذار در زندگي مردم مي توان در پيش گرفت. به نظر مي رسد كه ما بايد به درجه اي از تمدن رسيده باشيم كه امري كه تا اين حد با زندگي مردم سر و كار دارد را بيگانه از مردم تلقي نكنيم.
طرح مهم و مؤثري در زندگي شهروندان تهران به نام طرح جامع، قطعا بايد با مشاركت، در حضور و زير نظر شهروندان تهيه و تصويب شود. اين طرح نبايد محرمانه تلقي شود و اسناد و دستاوردهاي آن به صورت قطره اي و كنترل شده منتشر شود و محققان، متخصصان و شهروندان، نتوانند در مورد آن داوري كنند. اين انتقاد اساتيد دانشگاه در مورد طرح جامع تهران است. اما از منظر شهردار تهران دغدغه جامعه علمي و مراكز علمي – پژوهشي ما دغدغه هايي جدي است و اگر شهردار نتواند به دغدغه هاي جدي مراكز علمي پاسخ منطقي و معقول بدهد، جاي ابهامات زيادي را براي مديريت شهر باقي مي گذارد.
همانطور كه شهردار تهران بارها اعلام كردند تا زماني كه اين طرح مراحل ارزيابي خود را در شورايي علمي طي نكند؛ هرگز به عنوان كارفرما اين طرح را به شوراي عالي شهرسازي ارسال نخواهند كرد.
در واقع شهردار تهران معتقد است تا زماني كه اين طرح در معرض قضاوت كارشناسان، ذي نفعان و مردم قرار نگيرد، تأييد آن درست نيست.
بر اين اساس طرح نه به عنوان طرح خاتمه يافته از منظر شهردار تهران، بلكه در مراحل گزارش دهي ميان كار به شوراي عالي شهرسازي و شوراي اسلامي شهر تهران ارسال مي شود. به همين خاطر شهردار و وزير مسكن، نهادي را براي تهيه طرح جامع تهران تشكيل دادند و در واقع شهرداري و وزارت مسكن كارفرماي مشترك اين طرح هستند.شهردار تهران تا زماني كه مطمئن نشود اين طرح قابليت علمي و فني  كافي براي ارسال به شوراي عالي شهرسازي را دارد؛ هرگز اين كار را انجام نخواهند داد.