عكس: راهب هماوندي
هانيه ورشوچي منفرد
نگاه به پديده اي همچون ونداليسم در مرحله اول كمي غريب است؛ پديده اي كه جامعه شناسان از آن به ويرانگري عمدي و رفتارهاي غيرمسئولانه ياد مي كنند؛ حال آنكه ونداليسم در همه جا بيداد مي كند و تقريباً همه ما شاهد عوارض آن بوده ايم. كم و بيش آثار آن را روي در و ديوارهاي شهرها، ترن ها، سينماها، آسانسورها، پارك هاي عمومي و كيوسك هاي تلفن و به شكل وسيع در مدارس مي بينيم.
مدارس، هدف نخستين وندال هاست. آنان شيشه كلاس ها را مي شكنند، وسايل آموزشي و لوازم التحرير مدرسه را تخريب مي كنند يا به سرقت مي برند. كتابخانه ها و كتاب هايشان تحت تاراج وندال ها و تخريب و تهاجم آنها قرار دارد. علاوه بر مدارس، كليه تأسيسات، اموال، متعلقات و اماكن و وسايل عمومي نظير وسايل حمل و نقل عمومي، وسايل ارتباطي، علائم ترافيك، پل ها، جاده ها، هتل ها، موزه ها و نظاير آن به وفور و كراراً در معرض تخريب و آماج يورش خصمانه وندال ها قرار دارند. اينها قسمتي از كتاب ونداليسم دكتر محسني تبريزي است. در اين كتاب آمده است: ونداليسم، پديده اي جهاني است و اهداف وندال ها و عملكرد آنان بدون توجه به اينكه در چه كشوري باشند، بسيار شبيه هم است.
وندال ها در عين حال در يك گروه سني معين واقع اند و ونداليسم، خاص گروه سني معيني است. بر اساس تحقيقات انجام شده، كودكان، نوجوانان و جوانان بين سنين 10تا۲۵سال بيش از ديگر گروه هاي سني به ونداليسم روي مي آورند. همچنين موارد ونداليسم در مناطق شهري به مراتب بيش از مناطق روستايي است. در شهرها به علت تراكم جمعيتي، تراكم اخلاقي، وجود پاره فرهنگ هاي مختلف، تشتت ارزش ها، رقابت فردگرايي و تضعيف روحي جمعي بيش از مناطق روستايي مشهود است.
از سوي ديگر غالب وندال ها مجرد و از نظر تحصيلي ناموفق اند. اغلب آنها با سرخوردگي ها، شكست ها و ناكامي هاي مختلفي در زمينه هاي تحصيلي، حرفه اي، مالي، اجتماعي و خانوادگي مواجه بوده، داراي نوعي شخصيت پرخاشگر، بي ثبات، ضدجامعه، نامطمئن، كينه جو، ناآرام، كنجكاو، انتقام جو، ناشكيبا و در عين حال مأيوس اند. آنان متعلق به خانواده هاي ازهم پاشيده و داراي مناسبات و روابط خانوادگي نامطلوب با تجارب ناموفق از فرآيندهاي جامعه پذيري و فرهنگ پذيري اند.
ونداليسم براي كساني كه در شهرهاي بزرگ و پرجمعيت زندگي مي كنند، پديده اي ملموس و مشهود و واقعيتي تلخ و در عين حال گريزناپذير است كه به عنوان يكي از نمودهاي زندگي اجتماعي جامعه مدرن و ماشيني، بروز و حضور دارد. در واقع تغيير زندگي ساده مبتني بر روابط عاطفي و همدلي به يك زندگي مبتني بر روابط رسمي و بي روح همراه با فردگرايي مفرط، رقابت سرسختانه و عقل گرايي ارمغاني جز شكست ها و عقده هاي رواني پنهاني و اميال سركوب شده و آرزوهاي ناكام مانده و تشديد احساسات درماندگي نداشته است. از اين رو در همه شهرهاي بزرگ، همه روزه شاهد ويرانگري تعهدي و رفتارهاي غيرمسئولانه و ضداجتماعي وندال هايي هستيم كه عمداً كمر به تخريب و نابودي هر آنچه زيباست و هر آنچه متعلق به همگان است، بسته اند.
دكترداورشيخاوندي- آسيب شناس و عضو هيأت علمي دانشگاه- در اين خصوص مي گويد: تخريب اموال عمومي زماني بيشتر ديده مي شود كه ميان برخي مسئولان و مردم همبستگي تضعيف شده است.
وي مي گويد: اين اعمال اعتراض افراد نسبت به چيزي است كه به دست نياورده اند و با تخليه هيجاني همراه است. در واقع مي توان گفت حسن اين اعمال اين است كه افراد به جاي خودآزاري يا دگرآزاري به شيء آزاري مي پردازند و اين امر سبب مي شود كه درگيري هاي بين فردي كاهش يابد.
به نظر جرم شناسان، ونداليسم به عمل آسيب رساني اشياء گفته مي شود و عمدتاً متوجه اموال و اشياء است تا اشخاص؛ چنانچه متوجه شخص نيز باشد اموال فرد مورد نظر است نه خود فرد.
دكتر شيخاوندي با اشاره به نظر فرويد مي گويد: انسان داراي دو گرايش ميرايي و زايايي است. در گرايش ميرايي، افراد با تخريب كردن ارضاء مي شوند. به نوعي گرايش افراد به خشونت بيشتر است. اين حس گاهي اوقات در كودكان نيز ديده مي شود؛ آنها نه از جنبه شناختي بلكه با خشم و بدون تفكر و به طور مستمر، اسباب بازي هايشان را خراب مي كنند و اين اخطاري است كه والدين در سنين كودكي بايد آن را جدي بگيرند زيرا ونداليسم نيز نوعي علاقه به تخريب با هيجانات عاطفي شديد است.
وي يادآور مي شود: متأسفانه اسباب بازي هاي امروز فرزندان ما تفنگ، كلت كمري و بازي هاي كامپيوتري اكشن است كه والدين علاوه بر خريداري اين اسباب بازي ها، كودكانشان را به بازي هاي رزمي تشويق مي كنند و به نوعي كودكان، راه هاي خشونت ابزاري را دروني مي كنند.
وي با اشاره به گرايش افراد به تخريب بعد از مسابقات حساس كه يكي از مظاهر ونداليسم است، عنوان مي كند: پيشنهاد من اين است كه پس از اتمام مسابقه، در استاديوم كنسرت اجرا شود تا علاوه بر اينكه تماشاچيان هيجانات شان را تخليه مي كنند به خروج تدريجي تماشاگران نيز كمك شود و از ازدحام جمعيت و عواقب بعدي آن پيشگيري به عمل آيد.
ونداليسم، مرضي نوظهور و مدرن در جامعه جديد است كه عكس العملي خصمانه و واكنشي است كينه توزانه به برخي از صور فشارها، تحميلات ناملايمات، حرمان ها و اجحافات بيروني و اجتماعي و... در بسياري از شهرهاي بزرگ به صورت مشكل اجتماعي حاد مطرح است كه نه تنها سلامتي و امنيت جامعه را به مخاطره مي اندازد بلكه هزينه هاي مالي گزافي را تحميل ماليات دهندگان و ساكنين اين شهرها مي كند و به نوعي ونداليسم را به مثابه يك آسيب و درد اجتماعي مي توان تلقي كرد.
