فريبا منتظرظهور
آتوسا پوركاشيان، در سال 1367 در تهران متولد شد. در 9 سالگي براي اولين بار به كلاس شطرنج مرحوم بنكدار در فرهنگسراي بهمن رفت. بعد از دو، سه ماه آموزش به اصرار دوست مادرش در مسابقه اي كه براي قهرماني تهران رده سني زير ده سال برگزار مي شد، شركت كرد و موفق به كسب مقام اول شد. اين پيروزي انگيزه اي شد تا در دنياي شطرنج بماند و بيشتر گام بردارد.
هفت سال تحت تعليم استاد هادي مؤمني بود. مدتي نزد استاد خسرو هرندي و استاد هاملت تومانيان آموزش ديده است.
۴ بار قهرماني آسيا در رده سني زير 12، 14 و 16 سال، قهرمان جهان در رده زير 12 سال، نايب قهرمان آسيا در رده زير 18 سال، مقام هفتم جهان در رده زير 20 سال براي اولين بار در ايران، از جمله مقام هايي است كه آتوسا پوركاشيان موفق به كسب آنها شده است. وي اكنون استاد بين المللي است. آخرين خبر اينكه، در مسابقات ليگ برتر بانوان در تبريز در ميز يك بازي كرد، اول شد و عنوان قهرمان قهرمانان زنان را به خود اختصاص داد.سال 76 به عضويت تيم ملي در رده سني ده سال و در سال 78 به عضويت تيم ملي بزرگسالان درآمد.
اين روزها كه در آستانه مسابقات آسيايي دوحه قطر هستيم، تحت آموزش زير نظر مربيان خارجي است. بازي هاي آسيايي دوحه از دوم دسامبر در 25 رشته مختلف ورزشي شروع مي شود. ايران با كاروان 220 نفري در اين دوره شركت دارد و براي اولين بار شطرنج نيز در اين مسابقات گنجانده شده است. نمايندگان شطرنج ايران گروه سه نفره احسان قائم مقامي، آلش مرادي و آتوسا پوركاشيان هستند. ويكتور كورچنوري از شطرنج بازان بزرگ جهان معروف به خروس پير، در مقابل بازيكنان تيم ملي نشسته است و در مورد اهميت تك تك مهره ها در صفحه، براي آنها سخن مي گويد: هر مهره اي بايد در بهترين جا قرار داشته باشد وگرنه پوزيسيون شما اشكال دارد.
با آتوسا پوركاشيان در فدراسيون شطرنج تهران، بعد از كلاس آقاي كورچنوي گفت وگو كرديم كه در زير مي خوانيد.
* خانم پوركاشيان، شما نماينده زنان شطرنج باز ايران هستيد كه در مسابقات آسيايي المپيك دوحه شركت مي كنيد. چقدر زحمت كشيده ايد و تمرين كرديد تا به اينجا برسيد؟
- از 9 سالگي شطرنج را شروع كردم. آن زمان، براي قهرماني جهان، هفته اي 5 روز و هر روز 4 تا 5 ساعت تمرين مي كردم. تا حدود يكي دو ماه پيش، هفته اي 4 تا 5 روز و روزي 2 تا 3 ساعت كار مي كردم.
اما اين روزها تمرين هاي شخصي ام كمتر شده و بيشتر سرگرم كلاس هاي آموزشي و مسابقاتي كه فدراسيون براي ما ترتيب داده است، هستيم و بيشتر روي آمادگي براي مسابقات دوحه متمركز شده ام.
*كدام مربي ها روي بازي شما تاثير داشته اند؟
- من با كلاس عمومي مرحوم بنكدار شروع كردم، سپس به مدت هفت سال آقاي هادي مومني مربي من بود، در اردوي آمادگي تيم ملي مدت كوتاهي تحت آموزش استاد هرندي بودم، مدت كوتاهي نيز از آقاي  هاملت تومانيان پيش از مسابقات جهاني آموختم.
در هفته هاي اخير نيز آقاي ماگراموف از آذربايجان شوروي، آقاي ويكتور كورچنوري كه روسي الاصل هستند و آقاي رائوسيس كه اهل ليتواني مي باشند در فدراسيون به ما آموزش مي دهند.
* شما زمان مسابقه اضطراب داريد؟
- اصلا. من معروفم به كسي كه اضطراب ندارد.
* به خاطر تجربه است يا از همان اول اضطراب نداشتيد؟
- از اول نداشتم. بعضي از شطرنج بازها وقتي در مقابل حريف قوي تر قرار مي گيرند، احساس ترس مي كنند. شايد به صورت ناخودآگاه در من هم وجود داشته باشد، اما آن را احساس نمي كنم و زماني كه با حريف قوي تر بازي مي كنم خيلي خوشحالم، چون فكر مي كنم اگر ببازم چيزي را از دست نمي دهم و تجربه و درسي كه از بازي گرفته ام براي من خواهد ماند. اگر هم ببرم براي حريف مقابل سخت است و يك خاطره شيرين براي من مي ماند.
* حريف هاي سرسخت شما در دوحه چه كساني و از كدام كشورها هستند؟
- قوي ترين بازيكنان از كشورهاي چين و هند هستند. اما من فكر مي كنم هيچ حريفي را نبايد دست كم بگيريم. هر كشوري حداقل يكي دو بازيكن خوب دارد. همه كشورها بهترين بازيكنانشان را به دوحه مي آورند، همه هم به مدال فكر مي كنند.
مسابقات دوحه حالت المپيك دارد و طي دو هفته برگزار مي شود. اولين بار است كه در اين مسابقات، شطرنج را گنجانده اند و براي همه كشورها اين انگيزه وجود دارد كه نتيجه خوبي كسب كنند.
در رشته شطرنج مسابقات آسيايي و المپياد برگزار مي شود. اميدوارم روزي ورزش شطرنج در المپيك هم گنجانده شود.
* سالي چند بار سفرهاي ورزشي براي شما پيش مي آيد؟
- هر ماه در جهان چندين مسابقه شطرنج برگزار مي شود. مسابقات آسيايي جهاني در رده هاي سني، المپياد دو سال يك بار در رده بزرگسالان كه تيم ملي هر كشوري مي آيد، مسابقات زون غرب آسيا دو سال يك بار، زنان آسيا، حذفي جهان (جام جهاني) كه سال گذشته در آن شركت كردم و حدود 64 بازيكن زن برتر جهان و 128 مرد در آن شركت داشتند و علاوه بر اينها مسابقات آزاد زيادي وجود دارد. براي مسابقات تداركاتي دوحه قطر، ما به ابوظبي رفتيم و آنجا موفق شدم نورم استاد بزرگي بگيرم.
در مجموع براي من سالي حدود 4 يا 5 بار سفر خارج از ايران براي مسابقات پيش مي آيد. من چون هم در رده سني نوجوانان هستم و هم بزرگسالان، بيشتر در سفر هستم. اما اصولاً تعداد سفرها و مسابقات به فرد بستگي دارد و اينكه در چه گروه سني باشد.
* حين مسابقات چيزي مي خوريد؟
- عادت دارم شكلات،  آب ميوه و آب بخورم. اما طبق آخرين تحقيقات انجام شده، كارشناسان توصيه مي كنند شكلات در زمان بازي خوب نيست و موجب افت ناگهاني قند خون مي شود و بهتر است به جاي آن از كشمش، خرما و اينگونه شيريني ها استفاده كنيم.
* شما كه در سطح قهرماني بازي مي كنيد، كارشناس تغذيه و روانشناس داريد؟
- خير. متاسفانه در اين زمينه ها كارشناسي نشده، فقط يك بار اخيراً يك كارشناس آمد و براي ما در مورد تغذيه صحبت كرد. من اميدوارم كارشناسان روانشناس و تغذيه، به ما كمك كنند.
در مسابقات بايد 5 ساعت پشت ميز بنشينيم كه بسيار سخت است. از طرفي بعضي از شطرنج  بازها بعد از باخت بسيار ناراحت مي شوند و نمي توانند ادامه دهند و خودشان را براي دور بعد آماده كنند. وجود كارشناس روانشناسي و تغذيه ضروري است.
* در طول مسابقات خارج از ايران هم كارشناس نداريد؟
- خير.
* بازيكنان كشورهاي ديگر از كارشناسان روانشناس و تغذيه استفاده مي كنند؟
- در كشوري مانند روسيه كه شطرنج بسيار رايج است براي تيم ملي، استفاده مي شود. اما معمولاً بازيكنان حرفه اي، خود كارشناسان شخصي دارند.
* ورزش ديگري هم مي كنيد؟
- به طور مستمر نه. اما گاهي به واليبال، شنا، دوچرخه سواري و پينگ پنگ مي پردازم.
* مديتيشن مي كنيد؟
- نه. اما مي دانم كه بعضي از شطرنج بازان از مديتيشن براي تمركز استفاده مي كنند.
* در دوحه با بزرگسالان بازي مي كنيد؟ انفرادي يا گروهي؟
- بله. در گروه بزرگسالان بازي مي كنم. در دوحه دو نوع مسابقه خواهيم داشت. يكي انفرادي در 25 دقيقه، كه به ازاي هر حركت 10 ثانيه به زمان اضافه مي شود. اين مسابقه سريع طي دو سه روز برگزار مي شود.
يك مسابقه تيمي هم هست كه يك خانم و دو آقا از يك كشور در مقابل يك خانم و دو آقا از كشور ديگر با هم بازي مي كنند. در هر تيمي خانم ها با هم و آقايان با هم بازي مي كنند. اين بازي به صورت سريع نخواهد بود.
* با مسائل حاشيه اي شطرنج چطور كنار مي آييد؟
- اهميتي نمي دهم. هميشه سعي مي كنم از حواشي دوري كنم. در تمام رشته هاي ورزشي وقتي رقابت سخت مي شود، برخوردهاي غيرمنطقي وجود دارد. بعضي از آدم ها هستند كه از پيشرفت ديگري شاد مي شوند و بعضي هم اينطور نيستند.
بايد درك كنند كه اگر براي مثال من پيشرفت كنم تبليغات و هزينه براي شطرنج بيشتر مي شود و همه بهره مند مي شوند.
بعضي رشته ها مثل فوتبال مسائل حاشيه اي زياد دارد، شطرنج كمتر است اما به هر حال وجود دارد و بايد سعي كنيم شطرنج پيشرفت كند و همه ما از حواشي دوري كنيم.
* فكر مي كنيد چند امتياز در دوحه بياوريد؟
- مسابقات در 9 يا 11 دور خواهد بود. من سعي مي كنم بهترين امتياز را بدست بياورم. اگر بازيكن تصميم بگيرد بهترين بازي را انجام دهد، نتيجه بسيار خوبي به دست مي آورد، اما اگر فكر كند كه بايد اين بازي را حتماً ببرد، نوعي لجبازي ايجاد مي شود و بازي مساوي را هم ممكن است، ببازد.
من به برد و باخت فكر نمي كنم و فقط سعي مي كنم خوب بازي كنم، بهترين نتيجه را كسب كنم و براي ايران مقام بياورم.

گروه ورزشي - اگر در صدد كسب مدال در رشته شطرنج هستيم، تشكيل اردوهاي آمادگي به صورت جدي، منظم و واقعي بايد عملي شود. در حال حاضر تمام بار آموزش كودكان را خانواده ها و مربيان آنها بر دوش مي كشند. طي مسير دشوار كلاس هاي عمومي تا قهرماني نياز به هزينه مالي و زماني فراواني دارد. در بين راه استعدادهاي زيادي از ادامه مسير باز مي مانند.
داستان اينگونه آغاز مي شود كه بچه ها در خانه با پدر و يا خواهر و برادر خود شطرنج بازي مي كنند. علاقه مند مي شوند. خانواده ها فرزند خود را كلاس هاي آموزشي مي گذارند. مربيان استعداديابي مي كنند. خانواده ها با توجه به وضع مالي و سليقه شخصي خود مربي انتخاب مي كنند. نوع آموزش (عمومي، نيمه خصوصي و خصوصي) نيز بستگي به نظر شخصي خانواده ها دارد. برخي از خانواده ها خود، تعليم بازيكن را به عهده مي گيرند.
براي شركت در مسابقات، اجباري وجود ندارد. كساني كه به نحوي از زمان مسابقات مطلع مي شوند مي توانند شركت كنند. اطلاع رساني پيش از مسابقات ضعيف است. براي خروج از اين ورزش نيز هيچ گونه پيگيري براي حفظ استعدادها وجود ندارد. هر كس هر زمان بخواهد از اين ورزش خارج مي شود.
آيا استعدادها حفظ مي شوند و پرورش پيدا مي كنند؟ يا بسيار ساده در اين شهر شلوغ گم مي شوند!
حتي براي مسابقاتي به اهميت آسيايي نيز بنا به گفته خانواده هاي بازيكنان داراي مقام اول تا ششم قهرماني كشور، اردويي در كار نبود. در طول مسابقات مربي خصوصي در قبال دريافت حق الزحمه، بازي بازيكن را مي بيند و تحليل مي كند و راهنمايي لازم براي دور بعد را به او مي دهد. اين بخش جزو وظايف استاد يا فدراسيون نيست. اما براي طي كردن اين راه، از كلاس هاي عمومي و پيدا شدن استعداد تا رسيدن به قهرماني، فدراسيون شطرنج و يا هيأت هاي شطرنج چه مي كنند؟ حداقل حمايت فدراسيون و هيأت ها براي مسابقات مهم و خصوصا بين المللي استقرار چند مربي كارآزموده در محل مسابقات جهت ارائه مشاوره و تحليل بازي ها براي بازيكنان ايراني است.