اقدس السادات رضوي نعمت اللهي
بيمه بيكاري يكي از اشكال حمايتي نيروي كار است كه از بعد تأمين اجتماعي نقش بسزايي در بازار كار ايفا مي نمايد. اجراي اين بيمه در تركيب سازمان يافته آن برخاسته از نيازهاي كشورهاي صنعتي است كه از سويي نيروي كار را در اين كشور ها زير چتر حمايتي خود قرار مي دهد و از سوي ديگر بازار كار را در قيد و بندهاي دستوري و غيرعقلايي رها نموده و موجبات كارآمدي آن را مهيا مي سازد.
هرچند طرح بيمه بيكاري در ايران بيش از 50 سال مطرح شده است، اما در چارچوب قانوني و فراگير تنها حدود يك دهه قدمت دارد كه ابتدا به صورت آزمايشي و سپس از سال 1369 به صورت دائمي به مرحله اجرا درآمده است.
در اين دهه تحولات و نوسانات بازار كار، بر اهميت نقش بيمه بيكاري در اين بازار افزوده است. از اين رو، شناخت قانون بيمه بيكاري و شعاع عمل آن در بازار كار و همچنين شناخت محدوديت ها و مشكلات اجرايي آن، راهگشاي حركت به سوي بازار كاري كارآمد و قابل رقابت در عرصه رقابت اقتصادي در سطح منطقه اي و بين المللي خواهد بود ضمن پيشگيري از آسيب پذيري نيروي كار هنگام وقوع بيكاري با ارج نهادن به تلاش و فعاليت سازنده، از حرمت و منزلت نيروي كار كه هدف والا و مقدسي است، پشتيباني مي شود.

بيمه قراردادي است ميان بيمه گر و بيمه گذار كه به موجب آن بيمه گر، بيمه گذار را در مقابل خطرات مشخص به مبلغ معيني بيمه مي نمايد. اصطلاح بيمه در مقابل واژه  (Insurance ) به طور كلي براي بيمه حوادثي مانند آتش سوزي كه احتمال وقوع آن وجود دارد به كار مي رود در صورتي كه اين اصطلاح در مقابل واژه SSURANCE براي بيمه حوادثي مانند فوت شخص كه حتماً واقع خواهد شد، مورد استفاده قرار مي گيرد.
بيمه مشتق از كلمه فارسي بيم به معناي خوف و ترس و يا Bime هندي و يا اردو است كه اساساً به معني ضمانت مي باشد و در زبان عربي به معناي تأمين است كه مي تواند مفهوم بيم را هم داشته باشد.
انواع بيمه
۱ - بيمه هاي خصوصي: در بيمه هاي خصوصي معمولاً دريافت خدمات متناسب با پرداخت حق بيمه است و تعديل ثروت به معناي وجه تمايز بين فقرا و ثروتمندان به نفع فقرا نمي باشد مانند بيمه عمر، بيمه دزدي، بيمه آتش سوزي.
۲ - بيمه هاي اجتماعي: در اين بيمه ها حق بيمه هاي دريافتي معمولاً بر حسب ميزان درآمد مي باشد، لذا ثروتمندان كه از درآمد بيشتري برخوردارند حق بيمه هاي زيادتري را پرداخت مي كنند، در حالي كه در موقع دريافت خدمات اين وجه تمايز به ميزان تفاوت در حق بيمه دريافتي ديده نمي شود؛ مانند بيمه هاي بازنشستگي و از كار افتادگي.
مشمولين بيمه بيكاري
از جمله مشمولين بيمه بيكاري عبارتند از:
۱ - افرادي كه به لحاظ ساختار اقتصادي واحد مربوطه به طور موقت بيكار شده اند.
۲ - بيكاران قبلاً شاغل
۳ - كساني كه بدون ميل و اراده بيكار مي باشند.
ضمناً، با توجه به بند 1 تفاهمنامه مشترك في مابين وزارت كار و امور اجتماعي و سازمان تأمين اجتماعي، به جز كارگران شاغل فصلي و پروژه ها، كارگران شاغل در كار با ماهيت دائم كه كارشان جنبه مستمر دارد اما قرارداد آنها به صورت مدت موقت مي باشد چنانچه قراردادشان حداقل يك بار تمديد شود و سابقه آنها در آخرين كارگاه يك سال باشد، مشمول بيمه بيكاري خواهند گرديد.
غير مشمولين بيمه بيكاري
افراد ذيل از شمول قانون بيمه بيكاري خارج مي باشند:
۱ - شاغلين با درآمد بالا مانند: تجار، پزشكان، مهندسان و...
۲ - كساني كه مشمول دريافت ساير انواع مستمري از نظام تأمين اجتماعي هستند.
۳ - خويش فرمايان
۴ - كارگران شاغل در بخش كشاورزي و فعاليت هاي فصلي مانند ساختمان و...
۵ - كاركنان بخش دولتي كه كمتر در معرض اخراج مي باشند و نيز بخشي از كارگران كه مشكلات بيمه اي دارند.
انواع طرح هاي بيمه بيكاري
۱ - طرح هاي بيمه بيكاري اجباري
۲ - طرح هاي بيمه بيكاري اختياري
تفاوت اين طرح  ها در تأمين منابع مالي آنهاست. لازم به ذكر است كه در مقاوله نامه شماره 44 سازمان بين المللي كار به چهار نوع اشاره شده است از جمله:
۱ - طرح هاي بيمه بيكاري اجباري
۲ - طرح هاي بيمه بيكاري اختياري
۳ - تركيبي از دو طرح بالا
۴ - هر يك از شقوق فوق توام با طرح تكميلي كمك
انواع بيمه هاي بيكاري:
۱ - بيمه بيكاري اجباري: در اين نوع بيمه قانونگذار تكليف مي كند كه بخش هايي از نيروي كار تحت پوشش مزاياي بيمه بيكاري قرار گيرند.
۲ - بيمه بيكاري اختياري: در اين بيمه صندوق هاي خصوصي و شرايط و ضوابط معين از سوي آنها نقش اساسي را ايفا مي نمايند.
هر فرد شاغل داوطلبانه به عضويت هر يك از صندوق هاي مورد نظر خود درمي آيد.
۳ - طرح كمك هاي بيمه بيكاري: شعاع عمل اين طرح گسترده تر از نوع عمل بيمه هاي بيكاري اجباري و اختياري است. اصولاً بيكاران تحت حمايت ساير انواع بيمه و يا خدمات مالي را شامل مي گردد. اين طرح ها بيشتر توسط دولت تأمين اعتبار مي شود.
اهداف بيمه بيكاري
۱ - تأمين حداقل معيشت و رفاه بيمه شده بيكار با پرداخت مقرري و حمايت هاي پزشكي و درماني و...
۲ - شركت بيمه شده بيكار در كلاس هاي كارآموزي و سوادآموزي براي افزايش مهارت هاي فني و...
۳ - رفع مشكل و بحران موقتي از كارفرما و فراهم نمودن فرصت براي او به منظور فضاسازي اقتصادي و سر و سامان دادن به مشكلات مالي براي جابه جايي كارگاه و...
۴ - مشاركت جدي و همه جانبه و برنامه ريزي شده سازمان ها و مؤسسات دولتي و عمومي جهت سرمايه گذاري به منظور اجراي طرح هاي اشتغال زا و جذب بيكاران مقرري بگير و همچنين ايجاد فعاليت هاي جديد.
هزينه هاي صندوق بيمه بيكاري
مقرري پرداختي به بيكاران، هزينه هاي اداري و پرسنلي و نيز هزينه هاي آموزشي و...
ضمناً در اين صندوق سيستم ارزيابي سالانه يكي از روش هاي محاسبه حق بيمه براي تأمين منابع مالي است كه معمولاً براي پرداخت هاي كوتاه مدت به كار مي رود. بر طبق آن در طول و قبل از پايان يك دوره و با عنايت به اطلاعات و آمار به هنگام نرخ حق بيمه براي دوره بعدي محاسبه مي شود.
افراد تحت پوشش بيمه بيكاري
كليه مشمولين قانون تأمين اجتماعي كه تابع قوانين كار و كار كشاورزي مي باشند به جز افراد مشروحه زير مشمول مقررات اين قانون نيستند.
الف- بازنشستگان و از كار افتادگان كلي
ب- صاحبان حرف و مشاغل آزاد و بيمه شدگان اختياري
ج- اتباع خارجي
مشكلات و تنگناهاي اجراي قانون بيمه بيكاري
۱ - ملاحظات اجرايي: عدم اعمال مديريت واحد به نحوه اجراي آن، گرچه عدم هماهنگي بين مسئولان دستگاه هاي ذي ربط باعث بروز مشكلات مي گردد.
۲ - ملاحظات مالي: از آنجا كه تعهدات صندوق بيمه بيكاري در مقابل مشمولين در ايران نسبت به اكثر كشورها بيشتر مي باشد، اما نسبت به حق بيمه دريافتي در ايران در مقايسه با اين نسبت و ديگر كمك هايي كه در اين زمينه به صندوق  بيمه بيكاري در اغلب كشورها مي شود، كمتر است.
از اين بررسي چنين نتيجه گيري مي شود كه: 
الف- در كشورهاي ايتاليا، شيلي و مصر كه مانند ايران بيمه شدگان هيچ سهمي از حق بيمه پرداختي را بر عهده ندارند در ديگر كشورها تقريباً يك سوم پرداخت حق بيمه بر عهده آنهاست.
ب- متوسط حق بيمه در كشورهاي صنعتي حد 4درصد دستمزد، در كشورهاي نيمه صنعتي مورد مطالعه حدود 5/3 درصد دستمزد مي باشد. به جز يونان كه دولت هيچ مشاركتي در تأمين هزينه هاي بيمه بيكاري ندارد در ساير كشورهاي مذكور نيز دولت نقش مكمل و تعيين كننده در تأمين هزينه هاي اجرايي اين قانون را دارد، در حالي كه در ايران كل حق بيمه دريافتي(3درصد دستمزد نيروي كار) تنها از طريق كارفرما تأمين مي گردد و دولت هيچ گونه نقشي در تأمين هزينه هاي ياد شده ندارد.
ج- درصد مقرري پرداختي در كشورهاي صنعتي حداقل 3 درصد و در اكثر كشورها 40 درصد دستمزدهاست. اين شاخص در كشورهاي نيمه صنعتي بين 40 تا 60درصد و در ايران 55 تا 80درصد دستمزد مي باشد.
د- مدت زمان پرداخت مقرري در بيشتر كشورها بين 2 تا 12 ماه، در ايران حداقل 6 ماه و حداكثر 50 ماه است.
و- كشورهاي آلمان و دانمارك، مثل ايران مقرري از همان روز اول بيكاري پرداخت مي گردد و در ديگر كشورها مدت انتظار براي دريافت مقرري بين حداقل 2روز و حداكثر 14 روز بعد از بيكاري است.
۳ - مشكلات ناشي از ابهامات قانوني: عبارات كلي و دوپهلو و عدم انسجام ساختاري و تناقض بين ساختار قانون و اهداف مورد نظر، نه تنها قابليت اجراي قانون را كاهش داده بلكه ضرر و زيان هاي مالي و اقتصادي و اجتماعي و... غيرقابل جبراني را برگرده جامعه وارد مي آورد.
صندوق بازنشستگي تأمين اجتماعي
اين صندوق در سال 1359 به منظور تأمين اجتماعي در موارد زير تشكيل شده است.
۱ - حوادث و بيماري ها
۲ - بارداري
۳ - غرامت دستمزد
۴ - از كار افتادگي
۵ - بازنشستگي
۶ - مرگ
در برابر تأمين اجتماعي مذكور سازمان مبلغي را از حقوق و دستمزد نيروي كار كارفرما مي  گيرد كه نرخ هاي مورد مطالبه عبارتند از:
۱ - 9 درصد حق بيمه به منظور اجراي تأمين خدمات و حوادث و بيماري و غرامت دستمزد
۲ - 18 درصد حق بيمه جهت از كار افتادگي و بازنشستگي و مرگ
۳ - 3 درصد حق بيمه با توجه به شرايط مندرج در قانون
بنابراين، سازمان تأمين اجتماعي نوعي صندوق بازنشستگي است و براي تحت پوشش قراردادن بيكاران شاغل در بخش خصوصي بوجود آمده است.
تنها 3 درصد حق بيمه قبلاً برعهده دولت بوده و طبق قانون فعلي بر عهده كارفرماست.
وظايف و اختيارات سازمان تأمين اجتماعي
۱ - وصول حق بيمه بيكاري
۲ - محاسبه ميزان مقرري افراد بيكار مشمول قانون بر طبق سوابق بيمه اي آنها
۳ - برقراري و پرداخت مقرري افراد واجد شرايط
۴ - بازنشسته نمودن افراد مسن بيكار داراي 55 سال سن به بالا
۵ - تهيه صورت هاي مالي مربوط به درآمدها و هزينه هاي صندوق بيمه بيكاري و...
۶ - تحت پوشش قراردادن مقرري بگيران و افراد تحت تكفل آنها از جهت بيمه و درمان و همچنين اخذ وجوه از مقرري بگيران شاغل
استفاده از مزاياي قانون بيمه بيكاري
۱ - اعلام بيكاري به واحد كار و امور اجتماعي حداكثر ظرف يك ماه از تاريخ بيكاري
۲ - شركت در كلاس هاي كارآموزي و سوادآموزي
۳ - پذيرش شغل در ارتباط با كار تخصصي خود و يا مشابه آن و نيز برگرداندن وجوه دريافتي
۴ - اعلام اشتغال به كار خودبا توجه به آنچه كه در اين مقوله مطرح شد، مي توان چنين نتيجه گيري كرد كه بيمه بيكاري به مثابه شمشير دو لبه است، اگر به صورتي طراحي و اجرا شود كه نه تنها مستمندان واقعي، بلكه كل نيروي كار اعم از شاغل و بيكار به لحاظ رفع نگراني و تشويش آنها در شرايط اضطراري ناشي از بيكاري غيرارادي از آن بهره مند خواهند شد. چرا كه شاغلين به طور بالقوه در معرض اين نوع بيكاري قرار دارند و از طريق كارفرمايان و بنگاه هاي اقتصادي از استقرار و گسترش بيمه بيكاري فيض مي برند چون با وجود قانون بيمه بيكاري فراگير، دستشان در تبديل و بازسازي نيروي كار بازتر خواهد بود و در نتيجه با بهينه سازي استفاده از نيروي كار در بنگاه ها، اقتصاد كشور پوياتر و نهايتاً  رفاه عمومي افزايش مي يابد. بنابراين، هدف اصلي بيمه بيكاري كاهش اضطراب ناشي از وقوع بيكاري براي افراد شاغل است كه با ايجاد دلگرمي در آنها باعث افزايش بهره وري نيروي كار مي گردد. لذا بايد هدف اوليه اين نوع بيمه را كاهش حجم بيكاران دانست.

الهام مودب
همه ما از هر سن، جنس، نژاد و مذهب دوست داريم در كار موفق شويم. گاهي بعضي مي گويند: محيط كارم را دوست ندارم مجبورم بسازم، ديگه عادت كردم چه كار كنم؟ نظر آنان درست است، زيرا با وجود رقابت زياد آنان براي بهتر شدن شرايط تلاش مي كنند. ذهنيت ما كيفيت زندگي مان را تعيين مي كند. با تغيير نگرش و رفتار حتماً موفق مي شويم.
اگر مصرانه به دنبال پيروزي هستيد، سخت ترين روزها را در پيش داريد،  بايد تلاش كنيد و از سختي ها نترسيد. سختي ها ما را آب ديده مي كند. موفقيت در محيط سفر هزار مايلي است كه با يك قدم ساده آغاز مي شود. رموز موفقيت در كار چيست؟
*روابط خوب با همكاران داشته باشيد، بدين ترتيب در بسياري موارد آنان مي توانند از شما حمايت كنند.
*30 دقيقه زودتر از شروع كار در محل حاضر باشيد، اگر به موقع برسيد دير است. اگر زود برويد، به موقع مي رسيد.
وقتي زود مي رسيد فرصت كافي داريد تا برنامه كار روزانه را مشخص كنيد.
*هر روز ليستي از كارهاي روزانه، تلفن ها، قرارها و... را تهيه كنيد و براساس اهميت و اولويت آن را انجام دهيد.
*خوش قول و وقت شناس باشيد. در زمان معيني كه قول داده ايد كارهايتان را انجام دهيد.
*از كلاس هاي آموزشي براي بهبود كيفيت كارتان استفاده كنيد.
*هرگز پل هاي پشت سر را خراب نكنيد. هرگز پشت سر مديران، كاركنان شركت بدگويي نكنيد زيرا كه به اعتبار شما لطمه مي زند.
*اگر اطلاعات، يا پرونده ها اشتباه است، سريع آن را اصلاح كنيد.
*كاري كه به شما محول مي كنند به نحو احسن انجام دهيد. فقط به فكر حقوق نباشيد. نگوييد اگر به من حقوق خوب بدهند، خوب كار مي كنم.
*بي شك ديگران با مشاهده كار خوب شما متقاعد مي شوند كه استحقاق پيشرفت مادي و ارتقاء  را داريد. از طرفي هرچه پيشرفت كنيم، امكان پيدا كردن كار بهتر بيشتر مي شود. گاهي ملاقاتي با مديرتان داشته باشيد. منتظر نباشيد فقط براي مورد خاصي به او مراجعه كنيد. هر دو -سه ماه يكبار او را ملاقات كنيد و مسائل و نقاط ضعف و قوت كار را از او جويا شويد.
به ياد داشته باشيد پيشرفت و ارتقاء از آن افراد سختكوش و با پشتكار و خوش اخلاق مي باشد.

گروه اجتماعي - روند تحولات بيمه بيكاري در جهان از اعضاي اتحاديه كارگري اصناف در اروپا از جمله بريتانيا شروع شد و پس از آن طرح هايي كه به وسيله كارفرمايان اجرا مي شد. طرح هاي بيمه بيكاري با كمك بخش هاي دولتي و عمومي در سطح حوزه هاي محلي در دهه آخر قرن نوزدهم و اواخر قرن بيستم آشكار شد و همچنين اين طرح ها در سطح ملي از اوايل قرن بيستم مورد توجه واقع گرديده و به مرحله اجرا گذارده شده است.
نكته قابل توجه اين كه، اين طرح ها در مراحل ابتدايي به صورت بيمه اختياري بوده و از اوايل قرن بيستم به طور اجباري نمود پيدا كرده است. قدمت قانون به سالهاي 1930 برمي گردد.
لذا، در روند تحولات نكات ذيل قابل نتيجه گيري است:
۱ - با گذشت زمان از اولين طرح هاي بيمه بيكاري كه شاغلين در تأمين اعتبارات صندوق بيمه بيكاري نقش اصلي را ايفا مي كردند تدريجاً  كارفرمايان و سپس دولت و بخش عمومي نقش بسزايي داشتند.
۲ - با روند تحولات، بيمه بيكاري اختياري كه در آغاز تنها نوع بيمه اي بود كه اجرا مي شد محدودتر شده و به تدريج بويژه از اوايل قرن بيستم داراي نقش مهمتري در انواع بيمه بيكاري مي گردد.
اين نكته حائز اهميت است كه، زادگاه بيمه بيكاري جامعه اروپا بوده و عمدتاً  در دامن اين جامعه تحولات خود را حداقل تا اوايل قرن بيستم طي نموده است.
در اكثر كشورهاي دنيا، بيمه بيكاري به شكل متداول كشور ما وجود ندارد، در كشورهايي نظير پاكستان، هند و اكثر كشورهاي خاورميانه اين حمايت ارائه نمي گردد ولي در بعضي كشورها بيمه بيكاري مثل ايران است اما نحوه تأمين مالي آن فرق مي كند. در كشور ما حق بيمه 3 درصد مي باشد كه توسط كارفرما تأمين و پرداخت مي شود البته ناگفته نماند كه ديگر كشورها مانند كشورهاي مشتر ك المنافع كه طرح ملي دارند بعضاً با مشاركت يا بدون مشاركت بيمه شده از محل درآمد ملي حداقل نيازهاي مادي افراد را تأمين مي نمايند كه اين حداقل به ثروت كشور نيز بستگي تام دارد. اكنون حدود 40 كشور داراي نظام بيكاري مي باشند. چند كشور آسيايي مانند ژاپن، كره جنوبي، بنگلادش، كه ايران هم در شمار آنهاست از اين سيستم پيروي مي كنند.
بيمه بيكاري در ايران
در ايران كه اقتصاد آن تقريباً  تا اواخر دهه 1340 كم و بيش اقتصادي معيشتي مبتني بر روش هاي سنتي بود كمتر نياز به طرح هاي بيمه بيكاري احساس مي شد.
بنابراين، سابقه بيمه بيكاري در ايران به سال 1325 شمسي برمي گردد. در اين سال همزمان با اجراي تدريجي قانون بيمه هاي كارگران صندوقي به نام صندوق تعاون به منظور حمايت از بيكاران، متقاضيان ازدواج، از كار افتادگان تشكيل شد كه با دريافت حق بيمه 3 درصد بر مبناي دستمزد 1 درصد كارگر و 2 درصد كارفرما مبادرت به كمك هايي از محل، مبالغ واريز شده به كارگران كارگاههاي مربوط به خود مي نمود. در سال 1331 براساس قانون، تأمين اجتماعي مؤظف به تشكيل صندوقي به نام صندوق كمك به بيكاران شد كه درآمد آن 5 درصد مجموع  درآمدهاي حاصل از حق تعاون و بيمه سازمان بود پس از آن تا سال 1354 قانون خاصي به منظور حمايت از بيكاران ارائه نگرديد. از اين رو قانون بيمه بيكاري در تاريخ 26/6/1366 به تصويب مجلس شوراي اسلامي رسيد و به مدت سه سال به صورت آزمايشي به مرحله اجرا در آمد.(6/5/1366).
ضمناً ، آئين نامه اجرايي قانون بيمه بيكاري در مورخ 12/10/1369 به تصويب هيأت وزيران رسيد.

اعداد 1 تا 9 را در هر يك از سطرها و ستون ها و مربع هاي كوچك 3 در 3 طوري قرار دهيد كه فقط يك بار تكرار شود. پاسخ جدول را فردا در روزنامه ملاحظه خواهيد كرد.