طرح : افشين سبوكي
برنامه هاي اجتماع محور فرآيندهاي خدماتي، رفاهي و ارتقايي است كه طي آنها مسئوليت هايي به افراد، خانواده و جامعه انتقال داده و يا واگذار مي شود. در اين الگو از سازمان هاي موجود در جامعه استفاده شده و وظايفي ساده به نيروهاي كمكي يا داوطلبان محول مي شود. جامعه در برنامه ريزي، اجرا و ارزيابي برنامه ها دخالت داده مي شود و از همه منابع بالفعل و بالقوه موجود در جامعه در جهت تعميم و افزايش مهارت هاي مناسب استفاده مي گردد.
مهم ترين خصوصيت روش هاي اجتماع محور اين است كه ضروري ترين كمك ها به سادگي و با استفاده از منابع موجود، در اختيار تعداد بيشتري از اشخاص نيازمند قرار گيرد. اجراي طرح هاي اجتماع محور بيش از هر چيز متكي به شرايط بومي و محلي است.
يكي از زمينه هاي اصلي كاربرد طرح هاي اجتماع محور كاهش آسيب هاي اجتماعي و اعتياد است. به همين دليل نيز سازمان بهزيستي با توجه به الگوهاي موفق در ساير كشورها، طرح رويكرد اجتماع محور را در فعاليت هاي پيشگيري از اعتياد خود مبنا قرار داد و در راستاي آن به جلب نظر ديگر ارگان ها (آموزش و پرورش) و درگير كردن سازمان هاي ذيربط پرداخت. با توجه به اجراي گسترده اين طرح در مناطق مختلف كشور، بر آن شديم با دكتر مهرداد احترامي ،مديركل دفتر پيشگيري از اعتياد سازمان بهزيستي در اين خصوص به گفت وگو نشسته و با اهداف و دستاوردهاي اين طرح بيشتر آشنا شويم.

فخر السادات كهنداني
* دكتر احترامي قبل از هر چيز از چگونگي شكل گيري رويكرد جديد دفتر پيشگيري از اعتياد سازمان بهزيستي بگوييد و اينكه چگونه اين طرح شكل گرفت.
- در كشور ما، حدود 10 سال پيش كه به بحث پيشگيري پرداختيم كار عمده ما با عنوان برنامه جامع پيشگيري از اعتياد در استان ها جزو برنامه هاي اصلي سازمان قرار گرفت و از طرف بهزيستي كشور به استان ها ابلاغ شد. هدف از اين كار حساس سازي جامعه بود. هر چند كه آن زمان ارزيابي مشخصي وجود نداشت كه بدانيم تا چه حد در اين زمينه موفق شديم. اما آنچه مهم به نظر مي آمد حساس سازي مسئولين و مردم بود. بعدها نتايج ارزيابي كه در دفتر پيشگيري صورت گرفت نشان داد ما بايد به موضوع به عنوان يك مسأله اجتماعي بپردازيم، بنابراين متوجه شديم بايستي افراد جامعه را دخالت داد، از همين رو برنامه پيشگيري اجتماع محور را طراحي و در دستور كار قرار داديم.
* مشاركت و دخالت افراد جامعه در موضوع پيشگيري چگونه صورت مي گيرد؟
- اين دخالت يكي در سطح جامعه و ديگري در سطح محله اي شكل مي گيرد. در حال حاضر اين بحث مطرح است كه آيا مي توانيم در كشورمان برنامه هايي در سطح محله انجام بدهيم، آيا مردم آن محله، كه شامل اولياء و دانش آموزان، نمازگزاران، اعضاي شوراي محله و مجموع ذينفعان هستند، اعتياد را يك مشكل اجتماعي تلقي مي كنند؟ اگر نه، چرا و اگر آري چگونه، و به چه شيوه هايي حاضرند در حل اين مشكل كمك و همياري كنند. رويكرد اجتماع محور چنين هدفي را دنبال مي كند.
* چرا رويكرد اجتماع محور؟
- به عنوان وظيفه ذاتي مان بايستي به پيشگيري از اعتياد مي پرداختيم و اين مهم پس از سال ها اتفاق افتاده كه بدان اشاره شد، به طور مشخص بعد از آنكه كاهش تقاضا به عنوان يك هدف مهم در كنار كاهش عرضه مطرح گرديد، تأكيد ما بر كاهش تقاضا از پيشگيري اوليه تا بازتواني بود تا بتوانيم به سطح پيشگيري ارتقايي دست يابيم.
* دستاوردهاي اجرايي اين طرح در چند ساله اخير در استان هاي مختلف ازجمله تهران چه بوده است؟
- نبود سرمايه اجتماعي يك مشكل اساسي در كشور است و در درجه اول اجراي چنين طرح هايي به تحكم و تقويت اين سرمايه كمك مي كند، دوم در اين رويكرد اشخاص ذينفع با يكديگر به تعامل مي نشينند تا در مورد مشكل خاصي تصميم بگيرند. بدون آنكه از خارج تصميمات خاصي به آنان تحميل شود. مثل ارتقاء سلامت روان و ارتقاي اجتماعي.
* به نظر مي رسد اين طرح مبتني بر تعاريف متفاوتي از سلامت رواني است؟
- همين طور است. اين طرح منطبق بر سلامت رواني و اجتماعي است، تعريف سلامت از۴۰-30 سال پيش وجود داشت، اما امروز مي بينيم كه سازمان بهداشت جهاني تعريف جديدي ارائه كرده مبني بر اينكه سلامت روان عبارت است از آسايش هيجاني و رفاه اجتماعي براي هر فرد.(WHO:1999) به گونه اي كه فرد بتواند به توانايي هاي خود پي ببرد، با فشارهاي رواني متعارف زندگي مدارا كند و با بهره  وري و به گونه اي مثمر ثمر كار كند و نهايتاً در اجتماع يا محله اي كه در آن زندگي مي كند نقشي ايفا نمايد. براساس اين تعريف ما نيز به بررسي وضعيت جامعه خود پرداختيم، از اين منظر كه در چه سطحي از آمادگي براي مداخله در امور اجتماع قرار گرفته و مداخله ما در محله بر مبناي چه اصولي مي تواند مؤثر واقع شود.
* اشاره به ذينفعان جامعه كرديد مزاياي مداخله اين گروه از جامعه را چگونه مي بينيد؟
- وجود حمايت بيشتر از اين برنامه به مردم اين انگيزه را مي دهد كه اين برنامه متعلق به خودشان است.
حمايت همه جانبه از انجام اين طرح لازمه درگيركردن تمام افراد جامعه مي باشد. از طرفي به دليل اينكه سرمايه هاي زماني، مكاني و ذهني موجود در اجتماع كوچك وارد ماجرا مي شود هزينه كمتري را به دولت تحميل مي كند. براي مثال، زماني كه به نوجوان 15ساله اي كه در محله من زندگي مي كند بگويم سيگار نكش و با ايجاد يك فضاي اعتماد و دوستانه، دلايل آن را برايش ذكر كنم، ديگر لازم نيست به او بروشور بدهم تا به مضرات سيگار پي ببرد.
* يعني شما مي خواهيد با اين طرح مسئوليت پذيري فرد در جامعه را به عنوان اصلي ترين معيار مطرح كنيد.
- احساس مسئوليت پذيري بيشتر هم در فرد و هم در اجتماع لازم و ملزوم يكديگرند به اين شكل كه چون من به عنوان يك عضو از آن محله در برنامه دخالت دارم، پس در اجراي آن نيز نقش خواهم داشت و از آنجايي كه مدعي محلي وجود دارد مجموعه افرادي كه در آن دخالت دارند خواه ناخواه به اين برنامه متعهد و مقيد مي شوند و اين امر موجب توسعه اجتماعي مي شود چرا كه در توسعه اجتماعي عدم پذيرش مسئوليت اجتماعي يكي از موانع اصلي است. مثلاً وقتي ما در ترافيك هستيم ديگران را مقصر اين بي نظمي مي دانيم اما وقتي خود از چراغ قرمز رد مي شويم و يا در زمان عبور از خيابان از خط عابر پياده  رد نمي شويم، توجهي به مسئوليت اجتماعي خود نداريم.
* چه راهي براي گسترش فرهنگ پيشگيري از آسيب هاي اجتماعي وجود دارد؟
- ايجاد اتمسفر پيشگيرانه در 3 سطح پيشگيري مي تواند به اين فرآيند كمك كند. وقتي افرادي كه در طرح جامعه محوري فعاليت مي كنند، در ضمن فعاليت پي به منافع و يا درستي و غلطي اين برنامه مي برند و به عبارت ديگر اشتغال ذهني، آنها را وارد چرخه مشاركت مي كند، اما روان درمانگري كه مراجعه كننده اش را تا آخر عمر به كلينيك خود براي درمان مي كشاند، به مراجعش فرصت نمي دهد تا وي به مهارت حل مسئله برسد. نتيجه فرآيند پيشگيرانه به وجود آمدن فضايي است كه اگر رفتار خاصي مورد تمسخر قرار مي گرفت، حال ديگر اين اتفاق نمي افتد. مثلاً اگر من به اين نتيجه برسم كه در محله ام آشغالي روي زمين ريخته ام آن را بردارم در سطل آشغال بريزم، ديگر به من نمي گويند تو مگر آشغال جمع كني! ، برعكس خواهند گفت چه كار خوبي و يا كسي كه آشغال از پنجره خودروي خود به بيرون پرت مي كند، به طور يقين تذكر مي شنود. بنابراين، مي بينيد كه در اين طرح ما به دنبال منافع و همكاري با يكديگريم، به ويژه اگر از آن درك متقابلي داشته باشيم.
افراد جامعه وقتي در كاري به صورت مشاركتي، همكاري و تصميم گيري مي كنند، احساس مالكيت نسبت به آنچه انجام مي دهند خواهند داشت. درست مثل وقتي كه ما با اهل خانواده و فاميل به پيك نيك مي رويم و هريك كاري انجام مي  دهيم.
* به نظر مي رسد كه در اين رويكرد مردم بايد تغييرات را از خود شروع كنند، آيا اين مشكل نيست؟
- مسلماً خيلي سخت است كه ما برخي از رفتارهايمان را تغيير بدهيم، اول به خاطر فشار بيروني كه بر ما تحميل شده است. مثلاً به ما گفته مي شود مواظب خودت باش تعبير آن اين است كه ديگران دشمن  تو هستند .اين نوع تفكر ناشي از نبود سرمايه اجتماعي است، حال آنكه رويكرد اجتماع محور كه بازي برنده- برنده را عنوان مي كند. در نگاه برنده- بازنده ما مورد هجوم افكاري قرار مي گيريم مثل جملاتي كه بيان شد. يعني اعمال و رفتاري غيردوستانه و خودمحورانه در جايي كه همه دوست داريم در كنار هم زندگي كنيم و علاقه به همنوع، دروني مي شود. به عبارتي، همه افراد در يك فرآيند دروني كردن ارزش هاي اجتماعي مورد پذيرش قرار مي گيرند. فرآيند دروني سازي نياز، كمك و همكاري با همنوع مراحلي دارد:
مرحله اول انطباق به خاطر فشار جمعي است، مرحله دوم توجه به ديگران براي رفتاري كه درست است و مرحله سوم اينكه مزاياي اين رفتار را خودمان درك كنيم و چهارم اينكه اين رفتار دروني شود.
* اين طرح چه مزيت هاي ديگري دارد؟
- نخست اينكه براي رفتارهاي ضداجتماعي ايجاد ناامني مي كند. به عبارت ديگر با توجه به نظارت عمومي و جو پيشگيرانه هر چيزي كه اجتماع را مورد تهاجم قرار بدهد، طرد مي شود. مثلاًً در پارك به كسي مي گويند درخت را تكان نده، خشك مي شود. چرا كه ما آن درخت را از آن خود مي دانيم و يا پيرمرد و پيرزني كه از پنجره خانه به كوچه نگاه مي كنند؛ با نوعي نظارت در محل امكان دزدي كمتر خواهد شد، البته مشروط بر عدم تعرض به حريم خصوصي افراد. از سوي ديگر، بر همين روال رفتارهاي نابهنجار آدم ها نيز تغيير مي كند و بنابراين تغيير رفتار ضد اجتماعي نيز كمتر مي شود و اينجاست كه هنجارهاي اجتماعي نيز دروني مي شود و به حفظ و سلامت جامعه كمك مي كند.
* در واقع داشتن اطلاعات محلي و مشاركت در حل مشكلات موجب عدم تسري مشكلات به ديگران مي شود. آيا اين همان اتفاقي است كه در اين طرح شكل مي گيرد؟
- روان شناسان معتقدند، وقتي مردم مي بينند اتفاق بدي براي كسي افتاده و به وي كمك نمي كنند، يعني مردم به مرحله پديده گذر بي تفاوت رسيده اند و با ادامه چنين وضعيتي اين پديده پررنگ مي شود تا جايي كه مردم كاملاً بي تفاوت مي شوند. حال آنكه مزيت اين طرح در بالارفتن سطح اطلاعات محلي و حل مشكلات به واسطه كمك خود مردم است.
* آيا اين طرح در مراكز استان ها و شهرهاي بزرگي مثل تهران و اصفهان و مشهد و... قابل اجراست؟
- نتايج پژوهشي كه وزارت ارشاد در دهه 70 به صورت استاني در 30 جلد انجام داد و نيز تحقيقي كه دكتر منوچهر محسني براي مردم تهران انجام داده، نشان مي دهد كه دلايلي براي اينكه چرا گروهي از مردم حس خوبي از جامعه ندارند، وجود دارد و جالب توجه اينكه اين احساس عدم رضايت در بين كساني كه تحصيلات و يا ثروت بالايي دارند، بيشتر به چشم مي خورد. به نظر مي رسد كه وقتي جامعه به سمت مدرن شدن پيش مي رود، روابط انساني رنگ مي بازد البته، به تحقيق و پژوهش  هاي بيشتري در اين زمينه نياز است، مردم به آموزش نياز دارند تا در رويارويي  با كساني كه دچار مشكلات اجتماعي مثل اعتياد و... مي شوند زودتر به راه حل برسند. به اين ترتيب به نظر مي رسد سلامت اجتماعي به صورت بسيار جدي نيازمند اجراي اجتماع محور در كشور است. راه اندازي و موفقيت اين برنامه ها موجب مي شود تا ديگر سازمان ها و ارگان ها نيز از آن حمايت نمايند.

گروه اجتماعي - سرانه پيشگيري از اعتياد هر دانش آموز در سال 84 ، تنها 30 تا 50 تومان بوده و اين در شرايطي است كه به گفته مسئولان، رقم سرانه مورد نياز 10 هزار تومان يعني 20 برابر بودجه اختصاص يافته در سال گذشته است، به علاوه اين كه نرم سرانه فوق در ساير كشورها 12 دلار است.
در حال حاضر اطلاعاتي در دست است كه نشان مي دهد مصرف مواد مخدر در بين نوجوانان و جوانان افزايش چشمگيري يافته و از نظر اكثر كساني كه با نوجوانان كار مي كنند، مهمترين خطر تهديدكننده اين گروه اين است كه آنها به عنوان واكنشي در قبال قرار گرفتن مكرر در موقعيت هاي نامناسب از جمله احساس ناامني، فشار، آشفتگي رواني، تعارض با والدين يا مشكلات زندگي روزمره به مواد مخدر پناه برند، همچنين سوء مصرف مواد مخدر در بسياري افراد از سنين دبيرستان آغاز مي شود و از مهمترين راههاي كاهش مصرف در بزرگسالي، پيشگيري از آن در نوجواني است. اما آمارهاي موجود در خصوص وضعيت گرايش به مواد مخدر دانش آموزان كشورمان را هنگامي كه در كنار تغيير الگوهاي مصرف مواد مخدر به كراك، شيشه، ... و به ويژه شيوع داروهاي روانگردان قرار مي دهيم، وضعيت نگران كننده تر مي شود، به طوري كه در گزارشهاي تطبيقي نيز شاهديم بين مصرف مواد مخدر، روابط ناسالم و پرخطر جنسي و ايدز نيز رابطه تنگاتنگي شكل گرفته است.
بر اين اساس در راستاي دستيابي به آموزش و پرورش سالم، با نشاط و عاري از مواد مخدر و حفظ و ارتقاي سطح سلامت جسمي و رواني دانش آموزان، والدين و كاركنان، توانمندسازي دانش آموزان و كاركنان در برابر سوء مصرف مواد مخدر، كمك به گسترش و رشد فرهنگ پيشگيري، ايجاد نگرش منفي نسبت به مواد مخدر در دانش آموزان، كاهش ميزان شيوع سوء مصرف در بين دانش آموزان، ارتقاي سطح مهارتهاي زندگي بين دانش آموزان و ... طرح جامع پيشگيري از سوء مصرف مواد مخدر و اعتياد در بين دانش آموزان ايران جهت اجرا در سالهاي 85 تا 88 تدوين شد.
فريدي، مديركل دفتر پيشگيري از آسيبهاي اجتماعي و مواجهه با بلاياي طبيعي آموزش و پرورش در تشريح جزئيات اين طرح گفت: ارتقاي سلامت يا سلامت نگري، توانمندسازي، پيشگيري مبتني بر جامعه و برنامه ريزي پيشگيرانه سيستمي، از مهمترين چارچوبها و رويكردهاي نظري طرح جامع پيشگيري از سوء مصرف مواد مخدر و اعتياد در بين دانش آموزان است. وي كاهش آماري معنادار دانش آموزان در معرض خطر و سوء مصرف مواد مخدر، افزايش آماري آگاهي دانش آموزان و كاركنان مدرسه، والدين و ايجاد نگرش منفي معنادار دانش آموزان در برابر مصرف مواد مخدر، الكل و دخانيات را از جمله اهداف كلي اين طرح خواند و گفت: به علاوه سياستگذاري و تعيين خط مشي هاي كلان مربوط به چگونگي اجراي طرح، فراهم سازي زمينه هاي ساختاري و اجرايي لازم جهت تسهيل و اجراي مطلوب طرح، تعيين برنامه هاي عمل، هماهنگي و مديريت كلان جنبش فراگير پيشگيرانه و هماهنگي و جلب مشاركت ساير دستگاهها در زمينه پيشگيري از سوء مصرف مواد مخدر از مأموريت هاي طرح جامع پيشگيري از سوء مصرف مواد مخدر و اعتياد در بين دانش آموزان خواهد بود.
فريدي با اشاره به راهبردهاي مورد نظر طرح افزود: پيش بيني ساختار مناسب سازماني و برنامه اي در آموزش و پرورش به منظور دستيابي به اهداف كلان طرح جامع، محوريت و اولويت بخشي به آموزش و پژوهش به منظور توسعه و بهبود كيفيت طرحها، بكارگيري و مشاركت كليه ظرفيتها و بخشهاي وزارت آموزش و پرورش، برقراري ارتباطات برون سازماني و درون بخشي، ايجاد هماهنگي و وحدت رويه در بين سازمانهاي درون بخشي آموزش و پرورش و ... از جمله راهبردهاي مورد اشاره در طرح است.
به گفته مديركل پيشگيري از آسيبهاي اجتماعي و مواجهه با بلاياي طبيعي آموزش و پرورش توجه و تاكيد بر سلامت نگري و ارتقاي سلامت جسمي، رواني، اجتماعي و معنوي در برابر سوء مصرف مواد مخدر در دانش آموزان، تقويت و تاكيد بر الگوهاي آموزشي و اطلاع رساني در زمينه سوء مصرف، توجه ويژه به مناطق آسيب پذير، محروم و مدارس در معرض خطر، توجه به ضرورت ايجاد برنامه هاي جايگزين و تقويت مداخلات پيشگيرانه آموزشي، رواني و اجتماعي و ... از جمله سياستهاي در نظر گرفته شده براي اجراي طرح جامع خواهد بود.
وي جمع اعتبارات برآورد شده مورد نياز براي اجراي طرح جامع پيشگيري از سوء مصرف مواد مخدر و اعتياد در بين دانش آموزان را 142 ميليارد و 318 ميليون تومان براي اجرا در سال اول خواند و تصريح كرد: اين اعتبار در حوزه هاي پژوهشي، اطلاع رساني، آموزش، فعاليتهاي جايگزين و خدمات حمايتي صرف خواهد شد.
فريدي طرح توانمندسازي و مصون سازي مدارس، اجرا و توسعه طرح خدمات حمايتي همتايان، اجرا و توسعه طرح مدرسه ياوران، راه اندازي و توسعه مراكز مداخله در بحران، خدمات حمايتي و مشاوره اي حضوري و تلفني و تأسيس صندوق حمايت از دانش آموزان در معرض خطر را از جمله خدمات حمايتي در قالب طرح فوق خواند و ادامه داد: برگزاري اردوهاي فرهنگي، تفريحي و آموزشي، تشكيل و يا سازماندهي انجمن ها و تشكل هاي دانش آموزي با محوريت پيشگيري از مصرف مواد مخدر و ...  از جمله فعاليت هاي جايگزين و اجراي برنامه آموزش مهارتهاي زندگي، مروج سلامت، پيشگيري مشاركتي مدرسه محور و ... از جمله فعاليت هاي آموزشي در قالب طرح خواهد بود.

ليلا خاكسار
چندي است مصرف ماده اي به نام كراك در بين گروهي از جوانان شايع شده كه اين روند در شش ماه اخير رو به گسترش بوده به گونه اي كه كراك، به دومين ماده مصرفي معتادان تبديل شده است.اين را دكتر شمس -معاون امور پيشگيري بهزيستي استان مركزي- مي گويد.
وي همچنين مي افزايد: سال گذشته از تعداد معتادان مراجعه كننده به مركز، 59درصد معتاد به ترياك و 24 درصد معتاد به مصرف كراك بوده اند كه اين رقم در مهرماه سال۸۵ به 30درصد افزايش يافته است و متأسفانه تفكر اشتباهي كه در بين جوانان به وجود آمده است باعث مصرف بي رويه اين ماده شده است.
در بين جوانان، اين ماده به صورت ماده اي كم خطر با ميزان نشئگي بالا معرفي شده و 95درصد از مصرف كنندگان، آن را به اسم روان گردان مي شناسند اما پس از شروع به مصرف، مشخص مي شود كه كراك ماده اي بسيار اعتيادآور است. به دليل ترس از مصرف هروئين كه در معتادان وجود دارد، مافياي مواد مخدر ماده جديدي از تركيب هروئين و آمفتامين به جامعه وارد كردند كه به نام هاي كراك يا هروئين فشرده توزيع مي شود.
دكتر شمس ضمن اظهار تاسف از مصرف كراك در بين خانم ها مي گويد: 90درصد از مصرف كنندگان كراك، زير 24سال هستند. به همين دليل، پيشگيري از ورود مواد مخدر و همچنين اطلاع رساني و آگاه سازي در بين مردم، بسيار ضروري است.
حسن عليپور -رئيس مركز تخصصي ترك اعتياد تهران- نيز مي گويد: مصرف ماده مخدر كراك در تهران در يك سال گذشته دوبرابر شده است و متأسفانه هنوز هيچ بررسي مشخصي از نظر شيمياي و بيوشيمياي رو اين ماده انجام نشده است. و افزود: در حال حاضر ?? درصد مراجعه كنندگان معتاد به مراكز ترك اعتياد ما در تهران، مصرف كننده هروئين فشرده يا كراك هستند و اين آمار نشان مي دهد الگو مصرف مواد مخدر در تهران عوض شده است.عليپور در ادامه مي گويد: متأسفانه به دليل عوارض بسيار بالا كراك، گاه حتي برخ معتادان بلافاصله پس از تزريق اين ماده، فوت كرده اند.
مصرف كراك را نمي توان در ميان جوانان انكار كرد اما وضعيت توليد كراك هم در جامعه ما بسيار خطرناك است: فشرده كردن هروئين در آزمايشگاه هاي خانگي اي انجام مي شود كه هيچ كدام استاندارد نيستند. هر آزمايشگاهي بسته به نوع امكانات و سليقه توليدكننده متفاوت است و همين موضوع، وضعيت بازار كراك و مصرف آن را آشفته تر كرده است .
به گفته اين مقام مسئول، هر يك از توليدكنندگان اين ماده مخدر جديد هر نوع داروي آرام بخش و كورتن را بخواهند اضافه و يا كم مي كنند بنابراين عوارض ناشي از مصرف كراك با نوع هاي مختلفش، معتادان آن را سرگردان تر كرده است.
اين ماده تا چند برابر هروئين معمولي قدرت اعتيادآوري دارد اما مصرفش دلايل ديگري هم دارد كه يكي از كارشناسان مواد مخدر در اين باره مي گويد: كراك ماده اي بي بو است، مصرف آن راحت است و با يك فندك در هر جايي كه باشي مي تواني مصرف كني؛ درست برخلاف مصرف ترياك و يا هروئين است.
به گفته برخي از مددكاران در مراكز ترك اعتياد بيشتر مصرف كنندگان كراك كساني هستند كه تنها چهار تا شش ماه از مصرفشان گذشته است. اين در حالي است كه معتادان به مواد مخدر سنتي معمولاً تا دو سال مي توانند معتاد بودنشان را مخفي كنند.
اما ترك اعتياد براي كساني كه كراك مصرف مي كنند بسيار سخت است. به گفته يكي از پزشكان مركز درمان اعتياد شهروند كه پنج سال در يكي از كمپ هاي ترك اعتياد كار كرده اين دسته از افراد تحمل ماندن در كمپ را ندارند و بيشترشان ترجيح مي دهند از داروهاي جايگزين همچون متادون استفاده كنند .
بر اساس اطلاعاتي كه وجود دارد، بسياري از كساني كه مبتلا به مصرف و اعتياد به كراك شده اند، بر اثر ناآگاهي بوده و از عوارض اين ماده مخدر خطرناك بي اطلاع بوده اند.
با توجه به آمارهاي جسته وگريخته اي كه از مراكز مختلف اعلام مي شود، بيشتر مصرف كنندگان اين ماده را جمعيت جوان تشكيل مي دهند كه در گروه هاي سني زير 24سال قرار دارند.دقيقاً به همين دليل بايد اين موضوع بيش از گذشته مورد توجه قرار گيرد و مهمترين قدم، اطلاع رساني دقيق در مورد اين ماده مرگبار است.
به همين منظور، اطلاعاتي در مورد اين ماده جمع آوري كرده ايم كه در پي مي آيد:
۱ - كراك، هروئيني است كه تا حد امكان اشباع شده يعني يك گرم كراك از 10 تا 100گرم هروئين ساخته شده ولي قيمت آن هم قيمت هروئين و در بعضي مواقع، به مراتب ارزان تر از هروئين است. اعتياد آن نسبت به هروئين بسيار شديدتر و فوري تر و ترك آن بسيار مشكل تر است.
۲ - كراك ماده مخدر جديدي است؛ يعني در واقع با نام جديد معرفي شده. نوجوانان نمي دانند كه بدتر از هروئين است بنابراين وحشتي كه از هروئين دارند از كراك ندارند و اكثرا خيال مي كنند كراك چيزي در حد قرص هاي روان گردان و اكستازي است. به همين دليل از مصرف آن وحشت ندارند و اين عامل شروع اعتياد و علت فاجعه است.
۳ - مصرف حتي يك بار كراك اعتيادآور است و اين تفاوت اساسي كراك با قرص هاي اكستازي است كه اگرچه در بلندمدت كشنده هستند اما اعتياد با قدرت بالا ندارند. تبليغات زيادي كه شبانه روزي عليه قرص هاي اكستازي شده باعث شده كه خطر كراك در سايه و پنهان باقي بماند.
۴ - كراك بر خلاف هروئين، ترياك، حشيش و... بدون بوست و مصرف آن بسيار ساده و بدون نياز به وسايل حجيم و صرف وقت است و فرد مي تواند در حمام يا توالت، ظرف كمتر از 1 الي 2دقيقه مصرف كند.
۵ - كراك بسيار كوچك است؛ از نخود كوچكتر. به اندازه يك عدس حتي يك دانه ماش را به نوك سنجاق مي چسبانند و همين  اندازه مي تواند بارها با يك سنجاق داغ ديگر مورد استفاده قرار گيرد. بنابراين جاسازي آن بسيار ساده و خانواده ها به سادگي نمي توانند آن را كشف كنند؛ چيزي شبيه يك تكه گچ از ديوار كنده شده و به  اندازه يك ماش كه توجه هيچ كس را جلب نمي كند.
۶ - معتاد به ترياك مي تواند سال ها زنده بماند و زندگي عادي داشته باشد؛ حتي كار كند و خانوده اش را سرپرستي كند.حتي معتاد هروئين نيز اگر به طرف تزريق كشيده شود مي تواند 10 تا 20سال زنده بماند اما معتادي كه 3ماه بعد از مصرف كراك تا 30كيلو از وزن بدنش كم مي شود آيا بيش از 2سال زنده مي ماند؟
معتاد به كراك در پايان اولين سال اعتيادش، حداقل كبد و طحالش را قطعا از دست خواهد داد. معتاد به كراك هرگز نمي تواند بيش از يك ماه زندگي عادي داشته باشد. پس از يك ماه يا نشئه و در حال چرت زدن و يا خمار و در حال دردكشيدن است؛ دردهاي عضلاني و استخواني وحشتناك كه نمي تواند كار و زندگي عادي داشته باشد. براي نمونه يكي از افراد در هفتمين ماه مصرفش ريه و كبدش را از دست داد و دچار مرگ وحشتناكي شد.
اين يكي ديگر نشئگي هم ندارد. معتاد يا خمار است و در حال دردكشيدن و با مصرف زياد، بدون اين كه نشئه بشود فقط كمي دردش ساكت مي شود. اين تقريبا آخرين ماه هاي عمر يك معتاد به كراك است و انتهاي آن كه خيلي از معتادان حتي قبل از رسيدن به اين مرحله مي ميرند، تزريق محلول كراك است كه حداكثر 2ماه بعد از آن، معتاد مي ميرد.
اثرات كراك
اثرات كوتاه مدت آن مشابه آمفتامين است ولي با مدت زمان كوتاه تر؛ احساس افزايش انرژي، چابكي و سرخوشي زياد مي كند. از جمله اثرات آن پس از مصرف، عبارت است از: افزايش ضربان قلب، نبض، تنفس، درجه حرارت بدن، فشار خون، گشادگي مردمك چشم، پريدگي رنگ، كاهش اشتها، تعرق شديد، تحريك و هيجان، بي قراري، لرزش به خصوص در دست ها، توهمات شديد حسي، عدم هماهنگي حركات، اغتشاش دماغي، گيجي، درد پا، فشار قفسه سينه، تهوع، تيرگي بينايي، تب، اسپاسم عضله، تشنج و مرگ.

اعداد 1 تا 9 را در هر يك از سطرها و ستون ها و مربع هاي كوچك 3 در 3 طوري قرار دهيد كه فقط يك بار نوشته شود. پاسخ جدول را فردا در روزنامه ملاحظه خواهيد كرد.