خيابان خواب ها
براساس  آمارهاي  موجود حدود 6 هزار كارتن  خواب  و بي خانمان  در تهران  وجود دارد كه  براي  نجات  جان  آنها از سرماي  شديد زمستان ، ستادي  از سال هاي  گذشته  با عضويت  حدود 10 وزارتخانه  و سازمان  تشكيل  شده  است  اما اين  مهم  نيز نتوانسته  ساماندهي  همين  تعداد شهروند را عهده  دار باشد كه  اين  موضوع  سبب شده  همچنان  شاهد پديده اي  به  نام  خيابان  خواب  باشيم .

هر سال با فرارسيدن فصل سرما ، موضوع زندگي كارتن خواب ها نيز داغ م شود، اين تازه شروع ماجراست. چرا كه شب ها طولان سال هنوز برا به صبح رسيدن كارتن خواب ها و ب خانمان ها، نقشه ها فراوان در سردارند.
همه از كارتن خواب ها صحبت م كنند، همه از برنامه ها و طرح ها و عملكردهاشان م گويند، همه هشدار م دهند و از سازمان ها ديگر كمك م خواهند، همه حرف م زنند اما سرما گوشش به اين حرف ها بدهكار نيست و كار خودش را م كند.
فعاليت سه ساله سه مركز اسكان موقت شهروندان بي خانمان در تهران كه از زمستان 1383 آغاز شد، بيش از آنكه مرهمي باشد بر زخم بي خانماني، شاهدي است بر اين ادعا كه متوليان اداره جامعه بايد به جاي انداختن بار سنگين مسئوليت به دوش يكديگر به فكر تمركز سياست گذاري ها و انسجام در اجراي تصميم گيري هاي خرد و كلان باشند.
موضوعي كه امروز به دليل فقدان هماهنگي و وحدت رويه در عملكرد موسسه هاي خيريه و رسيدگي نكردن جدي وزارت رفاه و تامين اجتماعي به اين مسئله با چالش هايي جدي روبروست.
اين در شرايطي است كه دولت موظف به رسيدگي به وضعيت افراد بي خانمان است، به طوري كه حق حيات و معيشت در اصول مختلف قانون اساسي مورد توجه قرار گرفته از جمله اصل 31 و اصول ديگري كه در آن به بيان وظايف رييس جمهور، دولت و حكومت پرداخته مي شود. دولت وظيفه دارد حداقل معيشت مردم را با استفاده از توان سازمان هاي خيريه مردم نهاد  و دولتي و در قالب سياستگذاري هاي كلان وزارت رفاه و تامين اجتماعي تامين كند.
به بيان ساده تر ساماندهي فقر در جامعه وظيفه دولت است اما بحث بر سر آن است كه در اين زمينه قوانين مختلفي وجود دارد، مانند قوانين مربوط به زنان سرپرست خانواده و تامين معيشت آنان و قوانين مشابه آن و از طرفي تكدي گري، ولگردي و امثال آن بعضا جرم و كارهاي خلاف هنجارهاي اجتماعي محسوب مي شود.
در اين بين كارتن خوابي موضوعي است كه در همه  جاي دنيا وجود دارد، اما بحث بر سر چگو نگي شدت و ضعف آن با توجه به وضعيت اقتصادي كشورها و نوع مديريت آن است.
تجربه ها بزرگ
خيابان خواب يك از عمده ترين عوارض شهرنشين صنعتي است كه با درصدها بالا و پايين در اغلب شهرها بزرگ قابل ردگير است. البته در اين بين كشورها دارا برنامه ها قدرتمند رفاه اجتماع از عوارض كمتر رنج م برند. وجود اين پديده در كلان شهرها پيشرفته دنيا از جمله نيويورك و لندن نيز نمايان است كه هركدام به تبع سياست ها خود راهكار برا حل آن انديشيده اند.
ايجاد گرمخانه ها اصل ترين سياست همه اين شهرها به حساب م آيد كه به خصوص در شهرها انگليس از طرفداران بسياري برخوردار است. احداث گرمخانه ها در تهران كه برا نخستين بار در اواخر دهه ?? صورت گرفت به نوع الگو گرفته از همين سياست است. نيويورك نيز به عنوان بزرگترين مركز تجمع ب خانمان ها در ايا لات متحده آمريكا از سال ها قبل بستر فعاليت ده ها مركز اسكان ب خانمان ها بوده است كه با ايجاد فضا خواب برا ب خانمان ها در شب، ارائه يك وعده غذا گرم، فراهم ساز امكانات بهداشت و اقدامات مددكار تلاش م كنند مخاطره هاي زندگ را براي آنان به حداقل برسانند. اين مراكز زير نظر شهردار و با هزينه اين نهاد عموم اداره م شود. شهر لندن نيز با برخوردار از شش مركز اسكان موقت چنين سياست هاي را دنبال م كند.
فكرسرپناه
براساس  آمارهاي  موجود حدود 6 هزار كارتن  خواب  و بي خانمان  در تهران  وجود دارد كه  براي  نجات  جان  آنها از سرماي  شديد زمستان ، ستادي  از سال هاي  گذشته  با عضويت  حدود 10 وزارتخانه  و سازمان  تشكيل  شده  است  اما اين  مهم  نيز نتوانسته  ساماندهي  همين  تعداد شهروند را عهده  دار باشد كه  اين  موضوع  سبب شده  همچنان  شاهد پديده اي  به  نام  خيابان  خواب  باشيم .
به  دنبال  مرگ  و مير تعدادي  كارتن خواب  در يخبندان  زمستان  سال هاي  گذشته  كه  افكار عمومي  را نيز متاثر كرد، اعتراض  به  اين  وضعيت ، موجب  شد ستادي  به  رياست  استانداري  با عضويت  چندين  دستگاه  اعم  از دادگستري ، سازمان  زندانها، كميته  امداد، شهرداري ، هلال  احمر ، بهزيستي ، وزارت  رفاه  ، وزارت  بهداشت  و درمان  و نيروي  انتظامي  تشكيل  و هر يك  از سازمان  ها و دستگاهها موظف  به  پيگيري  بخشي  از امور مربوط  به  ساماندهي  خيابان  خواب ها شوند .
براساس  اين  تصميم ، نيروي  انتظامي  و شهرداري  تهران  كار جمع آوري  و نگهداري  موقت  را انجام  داده  و سازمان  بهزيستي  و كميته  امداد نيز موظف  به  نگهداري  دايم  و كمك  به  توانمند سازي  مددجويان  تحت  حمايت  شان  شده  و مجرما ن  نيز با حكم  مراجع  قضايي  تحويل  سازمان  زندانها مي شدند. در پي  فراهم  سازي  مقدمات  كار و ايجاد مراكز مورد نياز ، ساماندهي  بي  خانمان  ها در تهران  آغاز شد و با انتقال  حدود 1500 كارتن  خواب  به  مراكز نگهداري  موقت  و دايم  تقريبا غايله  مرگ  كارتن  خواب ها در آن  مقطع  پايان  يافت .
اين  در حالي  است  كه  بر اساس  طرح  اوليه  هر يك  از كارتن  خواب  هاي  جمع آوري  شده  پس  از 20الي  25 روز اقامت  موقت  در مركز اسلامشهر بايد به  مراكز مرتبط  و مسئول  ساماندهي  اين  افراد در بهزيستي  ، كميته  امداد و سازمان  زندانها تحويل  داده  مي شدند تا امكان  جمع آوري  و ساماندهي  افراد جديد در مركز موقت  اسلامشهر وجود داشته  باشد، اما در عمل شهرداري  سرويس  دهي  به  250 نفر رسوب  شده  را در  چند ماه  گذشته  ادامه  داد. اما در اين  ميان  سازمان  بهزيستي  به  عنوان  متولي  اصلي  امر ساماندهي  و توانمند سازي  آسيب  ديدگان كه  كارتن  خواب  ها نيز جزو آنها هستند بنابر اعلام  رياست  اين  سازمان  با مشكل مالي  روبرو است و به  نظر مي  رسد كه  با اين  وضعيت  تا زماني  كه  دولت  اعتبار لازم  را به  سازمان  بهزيستي اختصاص  ندهد و ستادهاي  استاني  و به ويژه  بهزيستي  استانها فعال  نشوند،  اقدامات  بي ثمر مانده  يا دست كم  سازمان هاي  ديگر در اين  بخش  تنها بمانند. در چنين  شرايطي  هر دستگاه  و سازماني  بايد با قبول  مسئوليت  و احساس  دين  نسبت  به  اين  افراد به  دور از هر گونه  جنجال  و تبليغات  صرف  رسانه اي ، اقدامات  عملي  را براي  نجات  جان  اين  انسانهاي  آسيب ديده  انجام  دهد.
به گفته احمد نوريان ، معاون امور اجتماعي و فرهنگي شهرداري از ابتداي امسال۳۰ هزار نفر از گرمخانه هاي شهرداري در سطح شهر تهران استفاده كرده اند كه به تناوب از 2 تا 20 روز در اين مراكز يك شب را سر كرده اند و خدمات پزشكي دريافت كرده اند.
نوريان در حالي كه وظيفه شهرداري را جلب و ساماندهي متكديان و بي خانمانان مي داند ، مي گويد: بايد با تعامل با ساير بخش ها كارمان را درست انجام دهيم در حالي كه بعضي ارگان ها بايد جدي تر تلاش كنند، بخش زيادي از وقت ما صرف يادآوري وظايف ارگان هاي مسئول در اين بخش مي شود.نجم الدين محمدي، مديركل امور آسيب هاي اجتماعي شهرداري تهران هم  مي گويد: منطقه 9 در جنوب غربي شهر، منطقه 16 در جنوب شرقي شهر و منطقه 8 در شرق تهران، مناطقي هستند كه گرمخانه در آنها وجود دارد.
محمدي با اشاره به اين كه مراجعه هاي افراد در زمستان 3 برابر بيشتر از فصل گرماست، گفت: اين گرمخانه ها از 6 بعد از ظهر تا 12شب فعال هستند و بايد خدمات بهداشتي و رفاهي به مراجعان ارائه كنند.
از افرادي كه به اين مراكز وارد مي شوند اطلاعات فردي گرفته مي شود و چنانچه نيازمند خدمات مددكاري باشند به آنها ارائه و در صورت نياز به خدمات پزشكي به بيمارستانهاي مشخصي ارجاع داده مي شوند.
افرادي كه به اين مكان ها مي آيند، پس از استراحت 7 صبح فرداي آن روز گرمخانه را ترك مي كنند.
محمدي در مورد سابقه تكديگري افراد گفت: افرادي كه به اين مكان مي آيند، به عنوان متكدي شناخته نمي شوند و استفاده از گرم خانه ويژه افرادي با نام متكدي نيست؛ هرچند ممكن است برخي از مراجعه  كنندگان تكدي گري هم كرده باشند.
نگران از كلوني
مهاجرت، فقر و بيكاري عوامل اصلي كارتن خوابي محسوب مي شوند. اين را دكتر رضافاضل، جامعه شناس و پژوهشگر در زمينه آسيب هاي اجتماعي مي گويد. او در مورد تاثير اين افراد بر بهداشت عمومي شهر مي گويد: فقط يك ارگان يا وزارت خانه نمي تواند براي رفع اين معضل و رفع مسايل بهداشتي كارتن خواب ها كار انجام دهد. وزارت بهداشت فقط مي تواند مبتلايان به ايدز را در بيمارستان بستري كند يا بيماران عفوني را درمان كند، اما بعد از اين مرحله نمي تواند كاري بكند و با رهاكردن دوباره اين افراد در سطح جامعه چرخه تكرار مي شود.
شهرداري، وزارت كار و وزارت بهداشت بايد با يكديگر همكاري كرده و تشكل مشتركي را در حمايت از بي خانمان ها تشكيل دهند. اين تشكل بايد بي خانمان ها را جمع آوري كرده و براي آن ها توليد كار كند.
دكتر فاضل معتقد است كه با راه اندازي اردوگاه هايي براي كار، مي توان بي خانمان ها را به توليد و يادگيري كار وادار كرد.
او مي گويد: اگر دولت موفق به جمع آوري بي خانمان ها در سرتاسر شهرها شود، مي تواند برايشان امكانات رفاهي فراهم كرده و آن ها را آموزش دهد و براي آن ها سيستم هاي كاريابي و كارآيي ترتيب دهد. در اين صورت حتي اگر كسي توانايي انجام كار فني نداشته باشد مي تواند در كارهاي ساختماني همان مراكز فعال شود و كار ياد بگيرد. اين نوعي سياست گذاري اجتماعي است كه پيش از اين در كشورهاي توسعه يافته پياده شده است.
در چنين شرايط مردم بايد مطمئن شوند كه اين ساماندهي يك مديريت دقيق، به روز و كارآمد است كه به نظر م رسد اين اتفاق در تهران رخ نداده ، بنابراين طبيع است كه در ذهن مردم اين تجمع به عنوان يك مخاطره تحليل شود . بنابراين بايد سامانده ب خانمان ها در قالب يك برنامه صورت بگيرد تا مردم نيز با احساس اين برنامه كنترل شده از تحليل نزديك كانون مخاطره به خود فاصله بگيرند.
كنترل و نگهبان يك از اصول اساس استقرار اين مراكز در شهر نيويورك است كه براساس آن روزانه دو گشت پليس مسئوليت حفاظت و ايمن اهال از مخاطرات احتمال را به عهده م گيرند. اين امر اگرچه در تهران نيز پيش بين شده است اما حضور تنها يك نگهبان در شب و هيچ گشت و مراقب در صبح عملاً اصل ترين عامل رفع نگران مردم از حضور چنين مراكز را در نزديك محل سكونت خود حذف كرده است.
اين نكته در تمام دنيا رعايت م شود ما به آنها در شب جا و غذا م دهيم كه مخاطرات زندگ در شب را كاهش دهيم كه اين مسئله نبايد به عامل برا ايجاد مخاطره برا شهروندان سالم مبدل شود.
برنامه ريز دقيق و علم و استفاده از نظرات شهروندان در زمان استقرار اصل ترين تدبير در اين بين محسوب م شود تا ضمن بالا بردن كيفيت خدمات نارضايت ها محل را نيز به حداقل برساند.
شب دوباره از راه م رسد اما هنوز مشتريان كارتن ها مچاله شده در جست وجو جاي خال برا خواب م گردند. چه كس م داند شايد اگر اما و اگرها به نتيجه برسد، در فرداها نزديك كارتني براي خواب روي زمين پهن نباشد.
وقتي علت از بين برود، معلول نيز خود به خود از بين مي رود.فراموش نكنيم كه معلول ها ما را تنها وادار به گلايه مي كنند.

گروه اجتماعي- كشور انگليس يكي از كشورهاي پيشرو در پيشگيري و مبارزه با پديده بي خانماني به شمار مي رود. قانون افراد بي خانمان انگليس كه در سال 1977 به تصويب رسيد مقامات محلي را وادار كرد تا وظيفه تامين سرپناه براي افراد بي خانمان را برعهده بگيرند. اما در دهه 1980 اين قانون ناديده گرفته شد تا اين كه در سال 1997 نخست وزير انگليس، خواهان رسيدگي به اوضاع شد و با تشكيل يگاني با نام خيابان خواب ها در سال 1998 اقدامات متعددي را در اين رابطه آغاز كرد.
اين استراتژي خلاق ميزان بي خانمان هاي سرگردان در خيابان ها را تا 73 درصد كاهش داده است. امروز تعداد كساني كه در هر شب در انگليس در خيابان ها مي خوابند 500 نفر است، در حالي كه هشت سال پيش بيش از 1800 نفر در هر شب بود. قرار گرفتن انگليس در جايگاه رهبري جريان مبارزه با بي خانماني به حدود 40 سال پيش برمي گردد، به زمان توليد فيلم مستندي توسط بي.بي.سي با عنوان كتي به خانه برگرد 1966 كه نقطه عطفي در اين جريان به شمار مي رفت و دولت را بر آن داشت تا از خانواده هاي بي خانمان حمايت كند.
آماري كه در ماه دسامبر سال گذشته از ميزان بي خانماني در انگليس منتشر شد نشان مي دهد كه نمونه هاي تازه اين پديده نسبت به سه سال پيش كه در حداكثر ميزان خود بود 50 درصد كاهش داشته است.
يكي از نكاتي كه در برنامه هاي مبارزه با بي خانماني مورد توجه مسئولان دولت انگليس است سن افراد بي خانمان است. از هر چهار موردي كه از امكانات مراكز اسكان موقت استفاده مي كنند يك نفر 17ـ 16 ساله است كه پدر و مادرش ديگر او را در خانه نمي پذيرند و از آن جا كه اين جوانان دوران حساس زندگي خود را مي گذرانند، دولت رسيدگي به وضعيت آنان را جزو اولويت هاي خود قرار داده و برنامه هاي خاصي را براي حل اين مسئله در نظر گرفته است. بررسي ها نشان داده است كه شكست در روابط خانوادگي يكي از دلايل مهم در بي خانماني افراد نه تنها در جواني بلكه در سنين بالاتر هم به شمار مي رود.
حدود 20 درصد تمامي موارد بي خانماني از شكست روابط ناشي مي شود و وساطت مقامات در بسياري ازموارد در جلوگيري از بي خانماني مؤثر واقع شده و به همين دليل ارائه اين نوع خدمات براي بهبود روابط و پيشگيري از مشكل از همان آغاز مورد توجه قرار گرفته است.
ارائه آموزش هاي مختلف كسب مهارت، كمك گرفتن از اشخاص بي خانمان در اداره مراكز اسكان موقت به عنوان زمينه اي براي ورود به دنياي كار و تغيير نقش اين مراكز از سقفي صرف بر بالاي سر بي خانمان ها به نقطه آغازي براي يافتن شغل، خانه و زندگي از ديگر نكات مورد توجه دولت انگليس است.

گروه اجتماعي - نرخ بازگشت به زندان در گروه ژهاي ويژه اي كه تحت مراقبت ژهاي بعد از خروج بوده اند، به كمتر از 5 درصد و در برخي موارد به 3 درصد رسيده است.
معاون سلامت و اصلاح و تربيت سازمان زندان  ها ضمن اعلام اين مطلب در همايش عملياتي كردن تفاهم بين وزارت كار و امور اجتماعي و سازمان ژ زندان ژها، كه خبر آن را ايلنا منتشر كرد، گفت: نرخ بازگشت زندانيان در يك دهه قبل، حدود 38 درصد بود؛ اما با تلاش ژهاي صورت گرفته نرخ بازگشت مجدد به زندان بعد از آزادي به 19 درصد كاهش يافته است.
پرويز افشار، افزود: حدود 20 درصد از زندانيان بعد از آزادي تحت مراقبت بعد از خروج زندان ژها قرار مي ژگيرند كه همين مراقبت ژها، بازگشت مجدد آنان به زندان را تا حد قابل توجهي كاهش داده است.وي با اشاره به اينكه زندان به عنوان قدم آخر براي افرادي است كه نظام از آنان قطع اميد كرده است، خاطرنشان كرد: اين افراد عمدتاً رفتارهاي بزهكارانه دارند و با نااميدي به سيستمي فرستاده مي ژشوند تا افراد ديگر جامعه تحت تأثير رفتارهاي ناشايست آنان قرار نگيرند.افشار افزود: بخش قابل توجهي از زندانيان جديد يكي از اعضاي درجه اول يا دوم زندانيان قديمي هستند و اين موضوع به خوبي نشان مي ژدهد كه چگونه حضور نان ژآور خانواده در زندان، مي ژتواند منجر به متلاشي شدن خانواده شود.
وي با اشاره به اينكه در ابعاد اقتصادي و اجتماعي، براي تحت پوشش دادن زنداني و خانواده او اقداماتي انجام شده است، تصريح كرد: يك سوم اعتبارات مربوط به حمايت از زندانيان و اشتغال آنان از طريق انجمن ژهاي حمايت از زندانيان به يكي از اعضاي خانواده زنداني داده مي ژشود تا بتواند در زمان نبود فرد زنداني خانواده را اداره كند.
وي با اشاره به امضاي تفاهم ژنامه بين سازمان زندان ها و وزارت كار و امور اجتماعي براي اشتغال زندانيان گفت: به موجب اين تفاهم نامه مقرر شده 15 هزار فرصت شغلي با سرانه 10 ميليون تومان براي هر نفر در قالب بنگاه ژهاي اقتصادي كوچك براي مددجويان ايجاد شود تا اين افراد بتوانند با اين مبلغ زمينه اشتغال خود را فراهم كنند.
اشتغال ژزايي براي مددجويان
مديركل دفتر برنامه ژريزي اشتغال و حرفه ژآموزي سازمان زندان ژها نيز گفت: با همكاري وزارت كار و امور اجتماعي زمينه اشتغال ژزايي براي 15 هزار نفر از مددجويان فراهم شده است. مرتضوي، مديركل دفتر برنامه ژريزي اشتغال و حرفه ژآموزي سازمان زندان ژها، در اين همايش گفت: برنامه ژهاي اشتغال در زندان در 3 محور درون زندان ژها با موضوعيت بنگاه تعاون حرفه ژآموزي، خانواده زندانيان با موضوعيت انجمن حمايت از زندانيان، زندانيان آزاد شده با موضوعيت مراكز مراقبت بعد از خروج دنبال مي ژشود.مديركل دفتر برنامه ژريزي اشتغال و حرفه ژآموزي سازمان زندان ژها گفت: ايجاد فرصت ژهاي شغلي براي 30 هزار نفر از مددجويان به عنوان يك برنامه اصلي در سازمان زندان ژها دنبال مي ژشود كه با همكاري وزارت كار زمينه اشتغال 15 هزار نفر تاكنون فراهم شده است.
ساخت 39 زندان جديد
به گزارش پايگاه اطلاع رساني سازمان زندان ها محمد علي زنجيره اي، مديركل دفتر نوسازي و تحول اداري سازمان زندان  ها نيز گفت: اگر بودجه لازم در اختيار ما قرار گيرد، مي ژتوانيم ظرف دو سال، ساخت 39 زندان را در كشور به پايان رسانده و آنها را مورد بهره ژبرداري قرار دهيم. وي افزود: براي ساخت زندان ژهاي جديد در كشور شرايط و وضعيت هر استان در نظر گرفته شده و استان ژهايي كه بدترين وضعيت را دارند، براي ساخت زندان جديد در اولويت قرار دارند.
زنجيره اي خاطرنشان كرد: برخي استان ژهاي بزرگ مانند استان فارس در اولويت ساخت زندان جديد قرار دارند و در شهرستان ژهاي فسا، نيريز، لار و نور آباد زندان ژهاي جديد ساخته مي ژشود. وي با اشاره به ساخت دو زندان در شوشتر و رامهرمز استان خوزستان، يادآور شد: در شهرستان ابهر استان زنجان و شهرستان ژهاي اهر، سراب و ميانه استان آذربايجان شرقي در اولويت ژهاي ساخت زندان ژهاي جديد قرار دارند.