محمدرضا منصوريان: روزي كه دكتر بهرام قديمي مدير كل تربيت بدني دانشگاه آزاد اسلامي در پايان جلسه روز پنجم آبان ۸۲ انجمن جامعه شناسان كشور از سوي دكتر عبداللهي رئيس اين انجمن براي مدت دو سال به عنوان مدير گروه علمي- تخصصي جامعه شناسي ورزش انجمن جامعه شناسي ايران انتخاب شد، كاملاً پيدا بود كه در پيوند با فرآيند توسعه اين پديده در جامعه گامي اساسي و مناسب برداشته شده است. اين كه دكتر قديمي در ارتباط با گسترش جامعه شناسي ورزش در كشور تا چه اندازه مي تواند موفق و پرتوان ظاهر شود، سؤالي نيست كه در حال حاضر بتوان به آن پاسخ صحيح و دقيقي داد، اما نشانه هاي روشن و تعيين كننده اين است كه توسعه اين امر نيازمند همكاري صميمانه و مستمر تمام كساني است كه مي توانند در اين زمينه تأثيرگذار و تعيين كننده باشند.
كاملاً طبيعي است كه در جامعه امروز ورزش، كساني كه توانسته اند بخوبي از علوم مربوط به جامعه شناسي و زواياي مختلف آن بهره مند شوند، به خوبي توانسته اند مسير كامل توسعه را طي نموده و در جايگاه رفيعي قرار گيرند. اگر چه تمسك به اين موضوع كمي دير در كشور ما با نگاهي جدي روبه رو شده است، ولي خوشبختانه وجود كثيري از افراد دلسوز و متخصص بخوبي مي تواند كاستي ها و كمبودهاي گذشته را جبران كرده وموجب شود با شناخت لازم از جامعه شناسي در ورزش بتواند بسياري از گرفتاري ها و مشكلات حل شوند. دكتر قديمي اين روزها دست نياز به سوي تمامي متخصصين امر جامعه شناسي دراز كرده است و در بيان ديدگاه ها و نقطه نظراتش بسيار اميدوارانه به اين موضوع نگاه مي كند. در گفت وگويي اختصاصي با وي از دانسته ها و برنامه هايش در اين زمينه آگاه مي شويم:
* لطفاً در مورد موضوع جامعه شناسي ورزش توضيح دهيد.
- ساختار مدرن جوامع امروزي داراي مؤلفه هايي با ابعاد چندگانه است كه داراي تعاملات پيچيده، پويا و چند سطحي با محيط اجتماعي، سياسي، فرهنگي، اقتصادي، علمي، تكنولوژيكي و غيره مي باشند. شكل جديد زندگي شهرنشيني و توسعه سازمانها و اشتغال انسانها در سازمانها در قرن بيستم باعث شد كه موضوعي به عنوان چگونگي گذراندن اوقات فراغت مطرح گردد و ورزش به عنوان يك پديده جديد كه آسيب هاي اجتماعي- رواني زندگي سازماني را كاهش مي داد مورد توجه قرار گرفت. اين امر به همراه پيشرفت علوم و توسعه تكنولوژي ارتباطات و افزايش دخالت دولتها براي برقراري عدالت اجتماعي و اقتصاد رفاه و ديگر مظاهر زندگي مدرن دست به دست هم داده و كاركردهاي سنتي ورزش را تغيير دادند و باعث شدند كه ورزش به عنوان يك پديده اجتناب ناپذير در زندگي مدرن جايگاه خاصي پيدا كند و نهادها و سازمانهاي ورزشي در سطح ملي، منطقه اي، بين المللي و غيره بوجود آيند. اين تغييرات باعث شدند كه ابعاد ساختاري، فرآيندي و محتوايي ورزش، اثرات اجتماعي و جامعه شناختي خود را ظاهر نمايند و به طور متعامل بر روند هاي اجتماعي تأثير بگذارند و از روندهاي اجتماعي تأثير بپذيرند. لذا در دهه ۶۰ ميلادي رشته مستقلي به نام جامعه شناسي ورزش كه يك موضوع ميان رشته اي مي باشد، مورد توجه قرار گرفت و شواهد نشان مي دهد كه مطالعه و مراوده پويا و چندسطحي موجود بين موضوع ورزش و علوم اجتماعي مي تواند در شناخت، توصيف، تبيين و تشريح كاركردهاي جامعه شناختي ورزش مؤثر واقع شود. استفاده از دستاوردهاي علمي اين رشته در حل و كنترل و مديريت معضلات و بحرانهاي اجتماعي اثر بسزايي داشته است.
جامعه شناسي ورزش به طور كلي مسائلي مربوط به طبقات اجتماعي، جنسيت، نژاد، مذهب، اقتصاد، آسيب هاي اجتماعي، معلوليت هاي جسماني و رواني، اعتياد و غيره و ارتباط آنها و اثرات دوطرفه آنها را با ورزش مطالعه مي نمايد.
* كاربردهاي جامعه شناسي ورزش چيست؟
- به طور كلي ورزش به عنوان يك پديده داراي كاركردهاي اجتماعي مختلفي مي باشد كه شناخت اين كاركردها و نحوه تعامل آنها با پديده هاي اجتماعي مي تواند براي مديران و برنامه ريزان در سطح خرد، مياني و كلان در بعد نظري به عنوان راهنما و در بعد عملي به عنوان مشكل گشا مطرح گردد.
توجه كنيد كه امروزه مسأله تجارتي شدن و جهاني شدن ورزش با برنامه ريزي هاي كلان، مسائل خصوصي سازي و سياست هاي عمومي دولت ها، رسانه هاي همگاني، سياست هاي مربوط به سلامتي جامعه، مصرف مواد مخدر، ملي گرايي و غيره ارتباط تنگاتنگي دارد. مثلاً بعضي از دولت ها براي مقابله با معضل اعتياد به اشاعه و نهادينه ساختن فرهنگ ورزش در سطح ورزش همگاني، قهرماني و حرفه اي روي آورده اند. در سطح مياني نيز شناخت چگونگي شكل گيري روندهاي اجتماعي و مطالعه اثرات متقابل با پديده ورزش مي تواند جايگاه مهمي در سياستگذاري و برنامه ريزي اثر بخش در سازمانهاي ورزش داشته باشد. مثلاً روند افزايش نسبت قبول شدگان دختر در دانشگاهها در سالهاي اخير را در نظر بگيريد، اين امر باعث مي شود كه لزوم تغيير در سياستگذاري و برنامه ريزي و اجراي طرحهاي ورزش دانشگاهها با توجه به عامل جنسيت و قوانين مذهبي، مورد توجه قرار گيرد. به اين معني كه اقدامات و تمهيدات و پيش بيني هايي در خصوص اختصاص فضاهاي ورزشي، مسابقات داخلي و بين المللي و برنامه هاي ورزشي قهرماني و شركت در مسابقات فيزو، بايد با توجه به عامل جنسيت انجام شود. در سطح خرد نيز پديده هاي اجتماعي مانند آرايش و پوشش ورزشكاران و اثرات آن بر فرهنگ و رفتار اجتماعي و شكل افراد در جامعه مورد توجه قرار مي گيرد. مثلاً در مسابقات فوتبال جام جهاني و يا جام ملتهاي آسيا، رنگ موها و آرايش بازيكنان ژاپني به عنوان تقليدي از بازيكنان غربي مورد توجه قرار گرفت. ورزش داراي كاركردهاي اقتصادي، سياسي، مذهبي و فرهنگي نيز مي باشد كه به طور ضمني داراي اثرات جامعه شناختي هستند. مثلاً تأثير نهاد ورزش در دستيابي به توسعه اقتصادي و اثر تغييرات الگوي اشتغال- مصرف و توسعه سازمانهاي مجازي و پيشرفت تكنولوژيهاي اطلاعاتي همگي بر نحوه گذراندن اوقات فراغت و ورزش نشان دهنده اثرات دوطرفه دو پديده اقتصاد و ورزش مي باشند. كاركردهاي فرهنگي ورزش، مانند وضعيت رسانه هاي ارتباطي ورزشي و تأثير آنها بر رشد و توسعه ورزش در جوامع مختلف و يا تأثير رسانه هاي ارتباطي بر چگونگي تشكيل جناح بندي هاي سياسي و دستيابي به قدرت مورد توجه قرار مي گيرد. اثرات فرهنگي چند مليتي شدن نهادهاي ورزشي، تيم هاي ورزشي و سازمانهاي ورزشي، لزوم مطالعه روش هاي مديريتي جديد براي سازمانهاي ورزشي را مطرح كرده است.
|
|
|
به جذابيت ها و پيچيدگي ها، هيجانات و ابهامات موجود در ورزش فوتبال و اثرات آن بر انگيزه پيشرفت طبقات پايين اجتماع از طريق ورزش توجه كنيد. مثلاً مردم برزيل پله را به عنوان يك سمبل ملي مي شناسند و به طور كلي جوانان آمريكاي جنوبي كه متعلق به طبقات پايين اجتماع مي باشند رونالدو را به عنوان الگوي زندگي خود قرار داده اند... به طور كلي جامعه شناسي ورزش با توصيف، تبيين و شناخت كاركردهاي اجتماعي ورزش مي تواند در فرآيند مديريت براي تحقق عدالت و رفاه اجتماعي و اقتصادي نقش مهمي را به عهده گيرد و در سياستگذاري ، سازماندهي، هدايت، كنترل و تحقق راهبردهاي خرد و كلان دولت ها، جهت بهبود و توسعه شاخص هاي سلامت و رفاه اجتماعي نقش مهمي ايفا كند. نكته قابل توجه اين است كه بايد بين كاركردهاي ورزش و كاركردهاي نهادهاي ورزشي تفاوت قائل شويم. نهادها و سازمانهاي ورزشي نيز داراي كاركردهاي اجتماعي مخصوص خود هستند، مثل كنترل اجتماعي، مديريت بحران و آشوب و غيره كه نقش مهمي در دستيابي به شاخص هاي توسعه اجتماعي دارند.
* هدف از تشكيل گروه علمي- تخصصي جامعه شناسي ورزش را توضيح دهيد.
- گروه جامعه شناسي ورزش زير نظر انجمن جامعه شناسان ايران به رياست دكتر عبداللهي براي گسترش و تعميق دانش جامعه شناسي ورزش تشكيل شده است و اهداف آن به طور كلي به سه دسته تقسيم مي شود:
۱) ايجاد و گسترش تعامل بين متخصصين و صاحبنظران و دانشمندان در حوزه جامعه شناسي ورزش.
۲) مشاركت در توليد و توزيع و ترويج علم جامعه شناسي ورزش و تبيين كاربردهاي آن.
۳) شناخت مسائل اجتماعي- ورزشي در كشور ايران و ارائه راهبردهاي مبتني بر يافته هاي پژوهشي و دانش نظري جامعه شناسي ورزش جهت حل مسائل و مشكلات و موانع توسعه ورزش در ايران.
